Gewestschuld Jaa a r a ve v rsl rs ag a

Transcriptie

1 Gewestschuld Jaarverslag 2009

2 Inhoud Inleiding p. 04 Deel 1 De gewestschuld p. 08 Hfdstuk 1 Samenstelling van de gewestschuld p. 08 Hfdstuk 2 Beslissingsorganen p. 10 Deel 2 De gewestschuld volgens de ESR 95 norm p. 13 Hfdstuk 1 De geconsolideerde gewestschuld p. 13 Hfdstuk 2 Verhouding totale schuld op totale ontvangsten p. 15 Deel 3 Totale directe schuld. Retrospectieve analyse p. 16 Hfdstuk 1 Uitstaand bedrag van de totale directe schuld p Evolutie van het netto te financieren saldo (financiële analyse 2009) p Opname van een deel van de indirecte schuld in de portefeuille van de directe schuld (1996) p Totale directe schuld p Gemiddeld jaarlijks uitstaand bedrag van de totale directe schuld p Gemiddeld maandelijks uitstaand bedrag van de totale directe schuld p Veranderlijk gemiddelde van het gemiddeld maandelijks uitstaand bedrag van de totale directe p. 24 schuld Hfdstuk 2 Structuur van de totale directe schuld p. 25 Deel 4 Vlottende schuld. Financiële analyse 2009 p. 29 Hfdstuk 1 Beheer van de directe kortetermijnschuld p. 29 Hfdstuk 2 Thesauriebewijzen p. 31 Hfdstuk 3 Financieel coördinatiecentrum p. 34 Deel 5 Geconsolideerde directe schuld. Financiële analyse 2009 p. 37 Hfdstuk 1 Macro-economische context p. 37 Jaarverslag 2009 p. 2

3 Hfdstuk 2 Verrichtingen uitgevoerd in 2009 p. 42 Hfdstuk 3 Portefeuillestructuur p. 48 Hfdstuk 4 Financieringskostprijs p. 51 Hfdstuk 5 Looptijd van de portefeuille p. 54 Deel 6 Vooruitzichten p. 56 Hfdstuk 1 Aflossingsplan p. 56 Hfdstuk 2 Financierings- en herfinancieringsbehoeften p. 58 Hfdstuk 3 Geactualiseerde toekomstige cashflows p. 59 Hfdstuk 4 Market-to-marketrisico p. 61 Hfdstuk 5 Evolutie van de structuur van de directe schuld met FCCB en consolidaties p. 64 Hfdstuk 6 Risico s van herfinanciering en refixing p. 65 Hfdstuk 7 Model voor de berekening van de toekomstige portefeuillekost ( ) p. 66 Hfdstuk 8 Gewestelijke strategieën 2010 p. 67 Deel 7 Gewaarborgde schuld p. 69 Deel 8 Tabellen van de gewestschuld p. 77 Hfdstuk 1 Omvang van de gewestschuld p Totale directe schuld (encours) p Indirecte schuld (encours) p Gewestschuld stricto sensu ( ) p. 81 Hfdstuk 2 Omvang van de schuld volgens de ESR 95 norm p. 83 Hfdstuk 3 Leningen van de geconsolideerde schuld p. 85 Deel 9 Glossarium p. 87 Jaarverslag 2009 p. 3

4 Inleiding Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een van de drie Gewesten die samen met de drie Gemeenschappen de Federale Staat België vormen. Het Gewest heeft sinds 1989 zijn eigen instellingen. Ze werden opgericht door de Bijzondere Wet van 12 januari 1989, in toepassing van het artikel in de Grondwet dat vanaf 1970 het bestaan invoerde van drie Gewesten in België. Elke vijf jaar kiezen de Brusselaars hun gewestelijke volksvertegenwoordigers die de Gewestraad vormen, ook Brussels Parlement genoemd. De Hoofdstedelijke Raad vaardigt regels uit via ordonnanties. De Raad kiest en controleert de Gewestregering. Die bestaat uit een Minister-President en vier Ministers aan wie drie Staatssecretarissen worden toegevoegd. De belangrijkste aangelegenheden waarin het Gewest zijn bevoegdheid uitoefent, zijn de economie en de handel, de tewerkstelling, de energie, het milieu, de huisvesting, het vervoer, de openbare werken en de stedenbouw. Tussen 1996 en 2006 genoot het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een langetermijnrating AA met stabiel vooruitzicht, verleend door het ratingagentschap Standard & Poor s. Sinds 1 oktober is het vooruitzicht verbeterd van stabiel naar positief. Sinds 16 december 2009 is de rating weer van positief naar stabiel verlaagd wegens de stagnerende inkomsten en de oplopende schulden van het Gewest. Deze rating is ingegeven door de welvarende Brusselse economie, de sterke financiële prestaties, een vooruitstrevend management en de gemakkelijke toegang tot liquide middelen. Het stabiele vooruitzicht van de rating weerspiegelt de afgenomen financiële prestaties van het Gewest, die onder meer tot uiting komen in een verslechtering van de verhouding geconsolideerde gewestelijke schulden op geconsolideerde gewestelijke ontvangsten volgens de ESR 95-norm 2 (zonder de herkapitalisatie van Dexia Bank door het Gewest voor een bedrag van 150 miljoen ). 3 Het stabiele vooruitzicht wijst er ook op dat Standard and Poor s ervan overtuigd is dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in staat zal zijn om het door de economische crisis veroorzaakte budgettaire onevenwicht zal kunnen herstellen en de schuld zal kunnen stabiliseren tegen Het perscommuniqué van Standard & Poor s is weergegeven op de volgende bladzijden. 2 Het Europees Systeem van nationale en regionale Rekeningen (ESR 95) legt een gemeenschappelijk boekhoudkundig kader vast voor de lidstaten van de Europese Unie. 3 Deze herkapitalisatie moet beschouwd worden als een code 8. Sinds 2003 laat de methodologie van de staatsboekhouding (gekend onder de naam ESR 95) toe dat een aantal uitgaven niet meegeteld worden in het financieringssaldo. Die uitgaven worden in de begroting aangeduid als Code 8. De Codes 8 komen overeen met hetzij de toekenning van een lening, hetzij een participatieneming. Die techniek werd toegestaan omdat de participatieneming in een bedrijf om bijvoorbeeld de economische groei van het Gewest te bevorderen of om bezit te verwerven, gerevaloriseerd kan worden. Jaarverslag 2009 p. 4

5 Perscommuniqué PARIJS, 16 december Standard & Poor s bevestigt de langetermijnrating AA toegekend aan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG) in België. Het vooruitzicht gaat van positief naar stabiel wegens de stagnatie van de inkomsten en de oplopende schulden. Overview - The budgetary performance and debt position of the Belgian Region of Brussels-Capital is deteriorating. - We are revising our outlook on RBC to stable from positive. - The stable outlook reflects our expectation that RBC will benefit from a 500 million refinancing package enabling it to restore its budgetary performance and to stabilize its debt from 2011 onward. Rating Action On Dec. 16, 2009, Standard & Poor's Ratings Services revised its outlook on the Belgian Region of Brussels-Capital (RBC) to stable from positive, reflecting the deterioration of its budgetary performance and the growth of its debt burden triggered by the current economic downturn. At the same time, Standard & Poor's affirmed its 'AA' long-term issuer credit ratings on RBC. Rationale The rating reflects RBC's still good, albeit deteriorating, operating performance, sophisticated financial management, and comfortable access to cash. Tempering factors are the region's increasing direct and total taxsupported debt, and its constrained capacity to benefit from economic buoyancy under the current institutional framework. In addition, some uncertainties persist as discussions about possible revisions of the regional financial framework, which may affect RBC's financial position, are still ongoing. While an overhaul of the institutional framework is unlikely to take place in the short term, smaller scale adjustments consisting of a refinancing package in RBC's favor is expected to be finalized by June Under Standard & Poor's assumptions, this refinancing package could reach a recurrent 500 million in the medium term. RBC's operating balance averaged a solid 18% of operating revenues (net of one-off revenues) over the period This solid performance was first Jaarverslag 2009 p. 5

6 underpinned by strong tax revenue growth over , and then by costcutting measures taken in 2008 to compensate for decreasing tax revenues. Such results confirm that RBC's own-tax revenue, which is mostly centered on property-related taxes and inheritance fees since the 2002 fiscal reform, is more exposed to economic cycles. Given the current economic downturn, we expect RBC's tax revenues to decrease in 2009 and subsequently expect RBC's operating margin to fall to 10% of operating revenues. Despite efforts to contain expenditure, stagnant revenues--assuming a stable institutional framework--could lead RBC to post an even lower operating margin and then to potentially accumulate debt in a context of a high investment level. However, Standard & Poor's believes that an agreement on a refinancing package could be reached over the first half of Given RBC's unique spending pressures in its role as Belgium's capital city and the home of large EU institutions, its refinancing requirements are estimated at a recurrent amount of 500 million at least per year. This should enable RBC to restore its budgetary profile as soon as 2011, with no financing needs after investments and thus debt stabilization. Contrary to our expectations, RBC's debt has significantly increased over the past two years ( ) on the back of a more severe economic recession than initially assumed and a high investment level. At year-end 2009, debt is likely to amount to about 2.1 billion or 90% of operating revenues, a significant increase from 2007 ( 1.4 billion or 58% of operating revenues). Owing to the region's sophisticated and prudent management, direct debt is not exposed to currency risk and is well protected against interest rate fluctuations, while refinancing risk is very low. Should the refinancing package not be approved within the coming months, both direct debt and tax-supported debt--which includes SEC-95 entities and non self-supporting guaranteed debt--would continue to grow, reaching a level no longer compatible with the region's current rating. RBC, numbering about 1 million inhabitants, is Belgium's smallest region in terms of area and population. It is also one of Europe's wealthiest regions: GDP per capita represents 251% of the EU-27 average (Eurostat 2006). The economy's strength lies mainly in Brussels' position as the national capital and seat of the EU's main institutions. We also underscore the turnaround in RBC's demographic profile and its economic attractiveness, which have recently bolstered its tax base. Nevertheless, RBC's economic strengths and buoyancy do not fully convert into financial wealth for the region, a paradox explained by current institutional arrangements. Liquidity The region enjoys comfortable access to liquidity: Short-term committed facilities (bank lines and a commercial paper program) amount to almost 1.5 billion, or 5.8x the annual debt service estimated for At end-october 2009, about 35% of these liquidity facilities had been drawn. In addition, we Jaarverslag 2009 p. 6

7 believe that refinancing risk is very limited, owing to the region's smooth debt amortization (with a standard deviation forecast at 15% for ). Outlook The stable outlook reflects our expectation that RBC will benefit from a refinancing package that will enable it to restore its budgetary performance-- currently hit by the effects of the economic downturn--and to stabilize its debt from 2011 onward. Regardless of the outcome and timing of the overall sub-federal institutional reform, if no agreement is reached about the refinancing package over the coming months, RBC's financial profile could deteriorate quickly in the context of a slow economic recovery, thereby putting pressure on the current rating. Conversely, should RBC benefit from a refinancing package and at the same time succeed in significantly reducing its debt, the rating could be revised upward. However, this seems unlikely at this stage. Primary Credit Analyst : Bertrand de Dianous, Paris (33) bertrand_de_dianous@standardandpoors.com Secondary Credit Analyst : Valérie Montmaur, Paris (33) valerie_montmaur@standardandpoors.com Additional Contact : PublicFinanceEurope@standardandpoors.com Jaarverslag 2009 p. 7

8 Deel 1 : De gewestschuld HOOFDSTUK 1 : SAMENSTELLING VAN DE GEWESTSCHULD De structuur van de schuld van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ziet er als volgt uit: Gewestschuld (in brede zin) Perimeter ESR95 Buiten perimeter ESR95 D. Gewaarborgde schuld van de nietgeconsolideerde organismen (Haven van Brussel en BGHM) A. Gewestschuld volgens de norm ESR95 B. Totale directe schuld Schulden van de geconsolideerde organismen Directe schuld (stricto sensu) Overgenomen schuld C. Indirecte schuld D. Gewaarborgde schuld A. De gewestschuld volgens de norm ESR 95 omvat de totale directe schuld van het Gewest en de schulden van de geconsolideerde organismen, verminderd met hun kredietposities. Eurostat bepaalt welke organismen geconsolideerd moeten worden. B. De totale directe schuld: gecumuleerde netto te financieren saldi (de directe schuld stricto sensu) sedert de oprichting van het Gewest evenals de schulden overgenomen van de DBDMH (Dienst voor Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp), het Agentschap Net Jaarverslag 2009 p. 8

9 Brussel, van de ex-provincie Brabant en van de voormalige Agglomeratie van Brussel. De terugbetaling van de leningen wordt in de begroting omschreven als kapitaalaflossingen. C. De indirecte schuld omvat de leningen die het Gewest betaalt voor rekening van andere instellingen. De terugbetaling van die leningen wordt in de begroting omschreven als herbudgettering. D. De gewaarborgde schuld: het Gewest staat aan sommige instellingen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest toe leningen aan te gaan met de garantie van het gewest. De aflossingen van de leningen en de rentelasten vallen ten laste van die instellingen. Het Gewest komt alleen tussen in geval van onmacht van die instellingen. Jaarverslag 2009 p. 9

10 HOOFDSTUK 2 : BESLISSINGSORGANEN Juridisch kader Vier juridische bronnen omschrijven de omgeving waarin het beheer van de schuld moet plaatsvinden. De bijzondere wet van 16 januari 1989 art.49 over de financiering van de Gemeenschappen en de Gewesten machtigt de Gewesten en Gemeenschappen leningen aan te gaan onder bepaalde voorwaarden. Met de goedkeuring van de middelenbegroting geeft de Gewestraad aan de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de bevoegdheid om leningen aan te gaan en elke transactie te verrichten, inclusief de afgeleide middelen, de uitgifte van thesauriebewijzen,... In het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 18 juli 2000 art. 9 machtigt de Regering de minister van Financiën leningen aan te gaan, de korte- en langetermijnschuld te beheren, thesauriebewijzen uit te geven. Met het ministerieel besluit van 1 juni 2004 (gewijzigd door het ministerieel besluit van 25 juni 2007) machtigt de Minister van Financiën het Bestuur Financiën elke kortetermijntransactie te verrichten (van 1 dag tot 1 jaar), evenals alle handelingen in afgeleide middelen in het raam van een strategie die vooraf is vastgesteld door de Commissie Financieel Beleid. De Commissie Financieel Beleid bestaat uit leden: - van het Kabinet van de Minister van Financiën; - van de Administratie van het Gewest (de Adjunct-secretarisgeneraal, de directeur-generaal van Financiën, de directeur van de dienst financieel beheer, en de directies beheer van de schuld en thesaurie); - van de kassier van het Gewest die gratis als adviseur optreedt. Jaarverslag 2009 p. 10

11 Commissie Financieel beleid Juridisch kader (bijzondere wet, besluiten, begroting) Directie schuldbeheer Actief portefeuillebeheer, rekening houdend met: termijnen, herfinancieringen, afbetalingsplan, rente- en liquiditeitsrisico's, kasbehoeften, In achtneming van externe factoren: toekomstige begrotingstekorten, evolutie van de rentecurve en macro-economische vooruitzichten Suggesties voor transacties op de leningsportefeuille Commissie Financieel Beleid Jaarverslag 2009 p. 11

12 Onderzoekt de gegrondheid van de gesuggereerde verrichtingen door de Directie Schuldbeheer in termen van kostprijs en risico's Voorstel van verrichtingen Minister van Financiën (voor akkoord) Indien akkoord Directie Schuldbeheer Marktonderzoek om een verrichting aan te gaan onder de meest gunstige marktvoorwaarden AFSLUITING VAN DE OPERATIE Jaarverslag 2009 p. 12

13 Deel 2 : De gewestschuld volgens de ESR 95 norm HOOFDSTUK 1 : DE GECONSOLIDEERDE GEWESTSCHULD Het uitstaand bedrag van de gewestschuld wordt voorgesteld volgens de ESR 95 norm. Door die norm, die al sinds 2002 van toepassing is, worden de financiële schulden en de creditsaldi van de te consolideren instellingen opgenomen in de berekening van het uitstaand bedrag van de gewestschuld. Het is belangrijk te melden dat het uitstaand bedrag van de totale schuld (indirecte schuld + gewaarborgde schuld) van de MIVB werd opgenomen in het uitstaand bedrag van de gewestschuld door de herkwalificatie in 2005 door Eurostat van die instelling. We hebben dus sedert 2002 retroactief de totale MIVB schuld opgenomen in de voorgestelde tabellen. De samensmelting van de schulden en de creditposities van de te consolideren instellingen, heeft geen negatieve invloed gehad op de evolutie van dat uitstaand bedrag. Tegenover 2008 stijgt de geconsolideerde schuld van 2,07 naar 2,54 miljard euro. Dit komt overeen met een verhoging van het schuldniveau met 22,77%. Het maximale schuldniveau wordt in 2009 bereikt met 2,54 miljard euro. De onderstaande tabel 4 geeft een overzicht van het uitstaand bedrag van de geconsolideerde gewestschuld van de jaren 2002 tot In duizenden euro Directe gewestschuld Andere geconsolideerde gewestschulden 3. Creditsaldi van de organismen die behoren tot de consolidatieperimeter Totale schuld volgens ESR Zie deel 8 hoofdstuk 2 voor de volledige tabel. Jaarverslag 2009 p. 13

14 In duizenden euro Directe gewestschuld Andere geconsolideerde gewestschulden 3. Creditsaldi van de organismen die behoren tot de consolidatieperimeter Totale schuld volgens ESR Évolution de la dette régionale consolidée (en milliers ) selon la norme SEC 95 / Evolutie van de gewestelijke geconsolideerde schuld (in duizend ) volgens de norm ESR Jaarverslag 2009 p. 14

15 HOOFDSTUK 2: VERHOUDING TOTALE SCHULD OP TOTALE ONTVANGSTEN Aan de hand van deze heel belangrijke verhouding kan de capaciteit worden gemeten van het Gewest, in geconsolideerde betekenis, om te kunnen voldoen aan zijn toekomstige financiële verplichtingen (financieringsschulden) op basis van zijn eigen ontvangsten. Vanuit het oogpunt van de verhouding uitstaand bedrag van de totale schuld (inclusief totale schuld van de MIVB) tegenover de totale ontvangsten (ontvangsten van het Gewest + eigen ontvangsten van de te consolideren instellingen), behalen we voor 2008 een waarde van 99,66%. Die verhouding houdt rekening met de herkapitalisatie van Dexia Bank door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor een bedrag van 150 miljoen op 2 oktober Door die operatie bezit het Gewest voortaan 0,86% van het kapitaal van Dexia Bank. Zonder die operatie zou de verhouding 93,77% hebben bedragen. Évolution de la dette totale par rapport aux recettes totales (au 31/12) selon la norme SEC 95 / Evolutie van de totale schuld in verhouding tot de totale ontvangsten (op 31/12) volgens de norm ESR ,00% 90,00% 99,66% 80,00% 82,41% 82,59% 70,00% 60,00% 72,56% 66,25% 66,63% 73,51% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Jaarverslag 2009 p. 15

16 Deel 3 : Totale directe schuld Retrospectieve analyse HOOFDSTUK 1 : UITSTAAND BEDRAG VAN DE TOTALE DIRECTE SCHULD OP 31 DECEMBER Het uitstaand bedrag van de totale directe schuld bestaat uit de directe schuld stricto sensu (vlottende schuld, voor de korte termijn en geconsolideerde directe schuld stricto sensu, voor de lange termijn) en de overgenomen schuld (afkomstig van de indirecte schuld). De vlottende schuld groepeert de voorschotten op vaste termijn (VVT), de thesauriebewijzen (CP) en de kaskredieten. De vlottende schuld (VS) en de geconsolideerde directe schuld stricto sensu (LT) vormen het gecumuleerde netto te financieren saldo. De geconsolideerde directe schuld stricto sensu (LT) en de overgenomen schuld (LT) vormen de geconsolideerde schuld (LT). A. Uitstaand bedrag van de totale directe schuld Directe schuld stricto sensu (=gecumuleerd netto te financieren saldo) Overgenomen schuld (LT) Vlottende schuld (CT) Geconsolideerde directe schuld stricto sensu (LT) Geconsolideerde schuld (LT) Jaarverslag 2009 p. 16

17 1.1 Evolutie van het netto te financieren saldo (of van de directe schuld stricto sensu) Het netto te financieren saldo geeft het gecumuleerde kastekort weer (leningen - aflossingen + vlottende schuld) van het Gewest. We vestigen de aandacht van de lezer op het feit dat de overgenomen schuld niet geboekt wordt in het netto te financieren saldo. Die wordt apart geboekt. 5 In de eerste helft van de jaren 90 had het Gewest, dat in een groeifase zat, aanzienlijke financieringen nodig. Die noden zijn langzamerhand verminderd en ze leidden naar een negatief netto te financieren saldo in 1998, 1999, 2001, 2003, 2005 en Het gecumuleerde netto te financieren saldo bedraagt op 31 december ,72 euro. Het is met ,16 euro toegenomen tegenover Dat betekent dat het Gewest, zonder de overgenomen schuld, voor dat bedrag schulden heeft gemaakt tijdens het begrotingsjaar ,0 Solde net à financer annuel au 31 décembre en millions ( ) / Jaarlijks netto te financieren saldo op 31 december in miljoenen euro ( ) 400,0 454,7 300,0 200,0 245,7 314,6 259,5 372,0 100,0 0,0 125,9 147,1 156,2 128,5 9,9-20,8-26,8 110,2-8,6 72,4-25,5-197,7 105,6-35,8-100, ,0 Onderstaande tabel geeft de historiek van het netto te financieren saldo van het Gewest: Evolutie van het netto te financieren saldo (in miljoenen euro) Situatie op 31 december Jaarlijkse vlottende schuld 51,52 60,59-4,75 27,61 68,08 Gecumuleerde geconsolideerde directe schuld (stricto sensu) 74,37 310,96 523,36 805,59 921,36 Gecumuleerd netto te financieren saldo 125,89 371,55 518,61 833,20 989,44 Vorig gecumuleerd netto te financieren saldo 0,0-125,89-371,55-518,61-833,20 Jaarlijks netto te financieren saldo 125,89 245,66 147,06 314,59 156,24 5 Zie volgend deel. 6 Zie volgend deel. Jaarverslag 2009 p. 17

18 Situatie op 31 december Jaarlijkse vlottende schuld 78,19 127,10 37,29 161,88 249,31 Gecumuleerde geconsolideerde directe schuld (stricto sensu) 1.039, , ,73 918,33 941,09 Gecumuleerd netto te financieren saldo 1.117, , , , ,40 Vorig netto te financieren gecumuleerd saldo -989, , , , ,21 Netto jaarlijks te financieren saldo 128,52 9,89-20,82-26,81 110,18 Situatie op 31 december Jaarlijkse vlottende schuld 263,11 276,37 165,16 351,93 240,96 Geconsolideerde gecumuleerde directe schuld (stricto sensu) 918,67 977, , , ,45 Gecumuleerd netto te financieren saldo 1.181, , , , ,40 Vorig gecumuleerd netto te financieren saldo , , , , ,14 Jaarlijks netto te financieren saldo -8,62 72,36-25,47 259,47-197,73 Situatie op 31 december Jaarlijkse vlottende schuld 270,68 358,81 742,40 352,87 Geconsolideerde gecumuleerde directe schuld (stricto sensu) 1.125, ,34 989, ,04 Gecumuleerd netto te financieren saldo 1.395, , , ,91 Vorig gecumuleerd netto te financieren saldo , , , ,19 Jaarlijks netto te financieren saldo 105,56-35,81 372,04 454, ,0 Solde net à financer cumulé au 31 décembre en millions ( ) / Gecumuleerd netto te financieren saldo op 31 december in miljoen euro ( ) 2.000, , , ,0 500,0 125,9 371,5 518,6 833,2 989, , , , , , , , , , , , , ,2 0, Jaarverslag 2009 p. 18

19 1.2. Opname van een deel van de INDIRECTE schuld in de portefeuille van de totale directe schuld (1996) Waar de begrippen netto te financieren saldo en directe schuld stricto sensu tot in 1995 door elkaar werden gebruikt, is dat niet langer zo vanaf begin Een deel van de indirecte schuld (overgenomen schuld genoemd), d.i. de schulden: van de DBDMH van het Agentschap Net Brussel van de ex-provincie Brabant van de vroegere Brusselse Agglomeratie werden opnieuw onderhandeld en opgenomen in de totale directe schuld voor een totaal bedrag van 158,652 miljoen euro (waarvan een deel al werd afgelost in 1995). De som van het netto te financieren saldo en de overgenomen schuld komt overeen met de variatie (in omvang) van de totale directe gewestschuld. Daarom ziet de portefeuille van de totale directe schuld er als volgt uit (in miljoenen euro): Evolutie van de indirecte schuld en de gecumuleerde totale schuld (in miljoenen euro) Situatie op 31 december Gecumuleerd netto te financieren saldo 125,89 371,55 518,61 833,20 989,44 Gecumuleerde overgenomen schuld 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Gecumuleerde totale schuld 125,89 371,55 518,61 833,20 989,44 Overgenomen schuld (jaarlijkse variatie) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Gecumuleerde totale directe schuld (jaarlijkse 125,89 245,66 147,06 314,59 156,24 variatie) Situatie op 31 december Gecumuleerd netto te financieren saldo 1.117, , , , ,40 Gecumuleerde overgenomen schuld 157,68 156,84 115,91 154,89 109,14 Gecumuleerde totale schuld 1.275, , , , ,54 Overgenomen schuld (jaarlijkse variatie) -0,76-0,84-0,93-1,02-45,75 Gecumuleerde totale directe schuld (jaarlijkse 286,20 9,05-21,75-27,83 64,44 variatie) Situatie op 31 december Gecumuleerd netto te financieren saldo 1.181, , , , ,40 Gecumuleerde overgenomen schuld 107,90 106,53 66,77 53,68 25,85 Gecumuleerde totale directe schuld 1.289, , , , ,25 Overgenomen schuld (jaarlijkse variatie) -1,24-1,37-39,76-13,09-27,83 Gecumuleerde totale directe schuld (jaarlijkse -9,86 70,99-65,23 246,38-225,56 variatie) Jaarverslag 2009 p. 19

20 Situatie op 31 december Gecumuleerd netto te financieren saldo 1.395, , , ,91 Gecumuleerde overgenomen schuld 6,25 4,27 2,19 0,00 Gecumuleerde totale directe schuld 1.402, , ,38 2,186,91 Overgenomen schuld (jaarlijkse variatie) -19,60-1,98-2,08-2,19 Gecumuleerde totale directe schuld (jaarlijkse variatie) 85,97-37,79 369,95 452,53 Vandaag lopen de begrippen netto te financieren saldo en directe schuld stricto sensu weer door elkaar. De overgenomen schuld bestaat immers niet meer sinds 31 december De financiering van de nieuwe leningen gebeurt voortaan enkel nog via het concept van het netto te financieren saldo. 180,00 160,00 157,68 Dette reprise annuelle au 31 décembre en millions ( ) / Jaarlijks overgenomen schuld op 31 december in miljoenen ( ) 156,84 155,91 154,89 140,00 120,00 109,14 107,90 106,53 100,00 80,00 60,00 66,77 53,68 40,00 25,85 20,00 0,00 6,25 4,27 2,19 0, Jaarverslag 2009 p. 20

21 1.3. Totale directe schuld De opname van een deel van de indirecte schuld heeft een piek veroorzaakt in het bedrag van de totale gecumuleerde directe schuld in Een tweede piek (van +19,02%) werd bereikt in Die stijging vindt haar oorsprong (voor 15,50%) in de herkapitalisering van de Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (BGHM) door het Gewest voor een bedrag van 241 miljoen euro. De BGHM had immers een korte termijnlening afgesloten om de schuld te vereffenen (in december 2003) van de ALESH. De herkapitalisering van de BGHM is uitgevoerd in januari 2004 om zo de lening te kunnen terugbetalen die ze had aangegaan. Door die operatie kon in december 2003 de indirecte schuld worden verminderd met 48,32 miljoen euro. Een derde piek deed zich voor in 2008 (+27,11%) en 2009 (+26,09%). Die stijging vindt haar oorsprong enerzijds in de herkapitalisering van Dexia Bank door het Gewest voor een bedrag van 150 miljoen (in 2008), en anderzijds in de daling van de conjunctuurgevoelige inkomsten veroorzaakt door de economische crisis (onder andere de inkomsten uit de registratierechten op de verkoop van onroerende goederen die heel wat lager uitkwamen dan wat in de begroting was voorzien door de gedaalde verkoop van vastgoed; de registratierechten op woonkredieten; de successierechten; de schenkingsrechten, etc.). De totale uitstaande directe schuld bedroeg op 31 december ,72. Dat is een toename met ,04 euro tegenover 2008 (+ 26,09%) ,0 Encours de la dette totale au 31 décembre (en millions ) / Uitstaand bedrag van de totale directe schuld op 31 december (in miljoenen ) 2.000, , , ,0 500,0 0,0 125,9 371,5 518,6 833,2 989, , , , , , , , , , , , , , De informatie in de grafiek van het uitstaand bedrag van de totale directe schuld blijft erg partieel omdat ze de lezer enkel een bedrag geeft op 31 december van het betrokken jaar. Daarom moet dat gegeven verfijnd worden. Jaarverslag 2009 p. 21

22 1.4. Gemiddeld jaarlijks uitstaand bedrag van de totale directe schuld De evolutie van het gemiddeld jaarlijks uitstaand bedrag geen een realistischer beeld van de evolutie van de gewestschuld omdat deze grafiek gebaseerd is op 365 waarnemingen. Différence entre l'encours moyen annuel et l'encours au 31 décembre de la dette directe totale / Verschil tussen gemiddeld jaarlijks uitstaand bedrag en uitstaand bedrag van de totale directe schuld op 31 december , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,19 Encours au 31 décembre / Uitstaand bedrag op 31 december encours moyen annuel / Gemiddeld jaarlijks uitstaand bedrag Op 31 december 2009 lag het uitstaand bedrag 452,53 miljoen hoger dan eind Het gemiddeld uitstaand bedrag, dat een beter beeld geeft van de toestand, lag 486,90 miljoen hoger dan in Jaarverslag 2009 p. 22

23 1.5. Gemiddeld maandelijks uitstaand bedrag van de totale directe schuld We kunnen de voorstelling van de evolutie van het uitstaand bedrag verfijnen door observatie van de evolutie van de gemiddelde maandelijkse waarde van de schuld. Tussen 1998 en 2007 zag de voornaamste cyclus er als volgt uit: stijging van het uitstaand bedrag tijdens het eerste semester en daling tijdens het tweede semester. Sinds 2008 is die cyclus doorbroken. De belangrijkste verklaring van die cyclus ligt in het beheer van de thesaurie en de begrotingsstromen. De stijging van het gemiddeld maandelijks uitstaand bedrag is te wijten aan een negatief verschil tussen de stromen ontvangsten en uitgaven; de daling is te wijten aan een positief verschil tussen diezelfde twee stromen ,00 Encours moyen mensuel de la dette directe totale (08/ /2009) / Gemiddeld maandelijks uitstaand bedrag van de totale directe schuld (08/ /2009) , , , , , , , , , , , Jaarverslag 2009 p. 23

24 1.6. Veranderlijk gemiddelde van het gemiddelde maandelijks uitstaand bedrag van de totale directe schuld (basis: 12 maandelijkse observaties) Daarbij moeten we een derde kwaliteitscriterium voegen bij de informatie en, altijd vertrekkend van gewogen volumes, werken met veranderlijke gemiddelden en rekening houden met 12 observaties. Tussen juli 1999 en december 2006 tekent zich een drievoudige cyclus af: eerst dalend (tussen juli 1999 en april 2002); nadien stijgend (tussen mei 2002 en december 2004); opnieuw dalend (tussen maart 2005 en december 2006); stabiel over 2007; en stijgend in 2008 en Zo is het gemiddeld maandelijks uitstaand bedrag gestegen met 649,64 miljoen euro tussen juli 1999 en december 2009 (+49,35%) Evolution de l'encours moyen mensuel de la dette directe totale de 1999 à 2009 (moy. mobile sur 12 observ.) /Evolutie van het gemiddeld maandelijks uitstaand bedrag van de totale directe schuld van 1999 tot 2009 (veranderlijk gemiddelde op 12 observaties) de 07/1999 à 12/2009 : + 49,35 % soit + 649,64 millions Jaarverslag 2009 p. 24

25 HOOFDSTUK 2 : STRUCTUUR VAN DE TOTALE DIRECTE SCHULD (op 31 december) Tussen 1995 en 2001, merken we een opvallende gelijkenis tussen de omvang met vaste rentevoet (65 tot 70%) en met variabele rentevoet (30 tot 35%) van de schuldportefeuille van de totale directe schuld. Door de spectaculaire stijging van de kortetermijnrenten die in november 1999 inzette (de ECB rente is van 2,50% in oktober 1999 gestegen naar 4,75% in oktober 2000), heeft het Gewest in die periode ( ) een defensieve strategie gevolgd. Men moest tot november 2001 wachten om een ontspanning te merken van de kortetermijnrenten (3,25%). De indicaties van een inflatiedruk zijn onveranderd gebleven tot einde juli 2001 (met een inflatie die hoger ligt dan 3% op jaarbasis). taux / rentevoet BCE - Taux directeur de soumission minimal appliqué aux opérations principales de refinancement / ECB - Richtrente voor minimale inschrijving toegepast op de belangrijkste herfinancieringsverrichtingen 5,00% 4,50% 4,00% 3,50% 3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00% 0,50% 0,00% mois / maand Sedert 2002 is de ratio van de schuldstructuur geëvolueerd ten gunste van de variabele (40 tot 45%) en ten nadele van de vaste (55 tot 60%) werd gekenmerkt door een sterke vertraging van de Europese (0,9% groei) en Amerikaanse (2,2%) economieën. De Verenigde Staten kenden zelfs een periode van recessie. Anderzijds is de inflatie in de eurozone op een hoger peil blijven staan dan wat de Europese Centrale Bank had bepaald in het kader van de prijzenstabiliteit (2,00%) 7. Ze heeft dus een restrictief beleid gevoerd inzake rentevoet door haar richtrente aan te houden van 3,25% van november In oktober 1998 heeft de Raad van gouverneurs van de ECB een kwantitatieve definitie afgekondigd van zijn doelstelling van stabiliteit van de prijzen in volgende bewoordingen: een stijging op een jaar van de geharmoniseerde index van de consumptieprijzen (GICP) in de eurozone lager dan à 2%. [ ] In zijn aankondiging van 8 mei 2003, heeft de Raad van gouverneurs zijn definitie van prijzenstabiliteit bevestigd. De Raad heeft daarnaast gepreciseerd dat in het kader van die definitie, zijn doelstelling is de inflatievoet op middellange termijn lager te houden dan, maar dichtbij 2% in ECB - Jaarverslag 2003, pagina 16. Jaarverslag 2009 p. 25

26 tot december 2002, en dat niettegenstaande de economische lusteloosheid. De ECB heeft pas in december 2002 haar richtrente voor herfinanciering verlaagd tot 2,75%. In die context van tegenstelling (hoge inflatie en erg zwakke groei) heeft het Gewest besloten zijn gevoeligheid voor variabele renten te verhogen om een structuur te bereiken van 60% tegen vaste rente en 40% tegen variabele renten. Te gelijkertijd heeft het Gewest zich ingedekt tegen de stijging van de renten door zijn gewaarborgd deel te verhogen met caps (13%) om een schuldstructuur te verkrijgen met vaste of beschermde rente die tussen 70% en 75% ligt. In 2003 is het Gewest om ten volle te kunnen profiteren van de sterke daling van de richtrente voor herfinanciering van de ECB (van 3,25% in november 2002 naar 2,00% in juni 2003) onveranderlijk doorgegaan met zijn beleid van 2002 (zijn gevoeligheid voor variabele rentevoeten) te verhogen en een schuldstructuur te realiseren van 54% tegen vaste rente en 46% tegen variabele renten werd gekenmerkt door de meest spectaculaire groei van de wereldeconomie (4,5%) sedert Die werd gesteund door meerdere factoren: gunstige financieringsvoorwaarden, gunstige macro-economische beleidsmaatregelen en sterke expansie van de internationale handel. In die context heeft de ECB niet geraakt aan haar herfinancieringsrichtrente die op 2% is blijven staan. Een Centrum voor financiële coördinatie voor het Gewest (FCCB) werd opgericht dat operationeel werd op 1 oktober 8. Dat heeft onmiddellijk impact gehad op de schuldstructuur (neutralisering van het renterisico op korte termijn van de vlottende schuld ten belope van het FCCB bedrag). De schuldstructuur bereikte 61,03% tegen vaste rente en 38,97% tegen variabele rente (buiten het effect van het FCCB). In 2005 heeft de ECB haar richtrente voor herfinanciering verhoogd naar 2,25% op het einde van het jaar. De creditpositie van het FCCB (uitstaand bedrag op 31 december van 108,8 miljoen euro) heeft het renterisico op korte termijn geneutraliseerd van de vlottende schuld voor 8,27% van de totale directe schuld. De structuur van de schuld is gestegen tot 57,07% tegen vaste rentevoet en 42,93% tegen variabele rentevoet (buiten effect van het FCCB). In 2006 beoogde het Gewest de gevoeligheid van zijn portefeuille voor variabele rentevoeten te verminderen binnen een context van economische heropleving en sterke stijging van de kortetermijnrentevoeten (de richtrente steeg van 2,00% naar 3,50%). De creditpositie van het FCCB (uitstaand bedrag op 31 december van 72,53 miljoen euro) heeft het renterisico op korte termijn geneutraliseerd van de vlottende schuld voor 5,17% van de totale directe schuld. De structuur van de schuld is gestegen tot 55,80% tegen vaste rentevoet en 44,20% tegen variabele rentevoet (buiten effect van het FCCB). In 2007 heeft het Gewest zijn strategie van 2006 voortgezet, die tot doel had de gevoeligheid van portefeuille voor variabele rentevoeten laag te houden 8 Zie deel 4 - hoofdstuk 3. Jaarverslag 2009 p. 26

27 gelet op de ononderbroken stijging van deze variabele rentevoeten (de richtrente steeg van 3,50% naar 4,00%). De creditpositie van het FCCB (uitstaand bedrag op 31 december van 48,12 miljoen euro) heeft het renterisico op korte termijn geneutraliseerd van de vlottende schuld voor 3,53% van de totale directe schuld. De structuur van de schuld is gestegen tot 60,00% tegen vaste rentevoet en 40,00% tegen variabele rentevoet (buiten effect van het FCCB). In 2008 heeft het Gewest instrumenten opgezet om het hoofd te bieden aan de liquiditeitscrisis die de financiële markten trof. Het Gewest heeft: - zijn programma van thesauriebewijzen uitgebreid door het op 1 november 2008 van 500 miljoen op 700 miljoen te brengen; - een MTN-programma (Medium term notes) voor een bedrag van 1 miljard opgezet dat van kracht is sinds het eerste kwartaal 2009; - gewerkt aan het lanceren van een EMTN-programma (European medium term notes) in de loop van Naast het feit over miljoen te beschikken voor de operaties van 1 tot 30 dagen via zijn kasfaciliteiten, zijn programma van thesauriebewijzen en zijn voorschotlijnen op vaste termijn (VVT), kon het Gewest dankzij deze nieuwe financieringstools en het stroomlijnen van zijn aflossingsplan een in het laatste kwartaal van 2008 voorziene consolidatie verschuiven naar het eerste semester van Het Gewest vermeed op die manier een zware prijs te moeten betalen voor zijn credit spread, doordat het niet ging consolideren midden in de financiële storm, toen de huurprijs voor het geld heel hoog lag. Op die manier verhoogde het Gewest zijn vlottende schuld (op minder dan een jaar) en profiteerde het van de fikse daling van de kortetermijnrente. Het Gewest voerde al een eerste consolidatie door in maart 2008 (100 miljoen op 6 en 7 jaar) met opmerkelijke euribormarges +2BP, bovendien wapende het zich al tegen de stijging van de langetermijntarieven door vanaf januari 2008 future swaps te kopen voor deze consolidatie. In 2009 heeft het Gewest geprofiteerd van de extreem lage langetermijnrente om de kostprijs van de schuld op lange termijn vast te leggen. De creditpositie van het FCCB (uitstaand bedrag op 31 december van 30,80 miljoen ) heeft het kortetermijnrenterisico van de vlottende schuld geneutraliseerd voor 1,41% van de totale directe schuld. De schuldportefeuille ziet er als volgt uit: 78,70% tegen vaste rentevoet en 21,30% tegen variabele rentevoet (buiten effect van het FCCB). Jaarverslag 2009 p. 27

28 100% Ratio fixe-variable de la dette directe totale (au 31 décembre) / Ratio vast-variabel van de totale directe schuld (op 31 december) Var & Flo & Caps - CCFB CCFB / FCCB Fixe / Vaste 90% 80% 70% 33,05% 29,25% 33,78% 35,40% 32,90% 39,52% 46,43% 32,70% 34,67% 39,03% 36,47% 38,74% 1,41% 19,89% 60% 6,27% 8,27% 5,17% 3,53% 2,63% 50% 40% 30% 20% 66,95% 70,75% 66,22% 64,60% 67,10% 60,48% 53,57% 61,03% 57,07% 55,80% 60,00% 58,64% 78,70% 10% 0% We moeten ook rekening houden met de dekkingsoperaties (via caps) waarvan het doel is ons te beschermen tegen rentestijging. We kunnen dan de structuur als volgt voorstellen: 100% 90% 80% 70% 60% 50% 9,50% 23,55% 19,45% 9,80% 7,03% 26,75% 11,48% 23,92% Structure de la dette (au 31 décembre) / Schuldstructuur (op 31 december) 7,69% 25,21% 12,80% 26,72% 13,44% 32,99% 6,27% 8,08% 24,62% 8,27% 17,06% 17,61% 31,02% 5,17% 3,53% 3,63% 8,02% 32,84% Var & Flo-CCFB CCFB / FCCB Couvert / Caps Fixe / Vaste 2,63% 38,74% 1,41% 3,43% 16,46% 40% 30% 20% 66,95% 70,75% 66,22% 64,60% 67,10% 60,48% 53,57% 61,03% 57,07% 55,80% 60,00% 58,64% 78,70% 10% 0% Deze grafiek toont aan dat dankzij het gebruik van caps, slechts 16 tot 39% van de samenstelling van de schuld met variabele rente is gebleven in de strikte zin van het woord (d.i. niet beschermd) tussen 1997 en 2009 (16,46% in 2009). Jaarverslag 2009 p. 28

29 Deel 4 : Vlottende schuld Financiële analyse 2009 HOOFDSTUK 1 : BEHEER VAN DE DIRECTE KORTETERMIJNSCHULD Overeenkomstig het protocol dat werd getekend op 1 januari 1999 en verlengd voor 5 jaar op 1 januari 2004, was Dexia Bank van 1 januari 1999 tot 31 december 2008 de kassier van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Na een nieuwe offerteoproep in juni 2008 werd Dexia Bank gekozen als kassier voor het Gewest voor de periode van 1 januari 2009 tot 31 december De opdracht van de kassier bevat naast het bijhouden van de dagelijkse situatie, de toekenning van kasfaciliteiten voor een bedrag 500 miljoen euro en beleggingen voor de dagelijkse tekorten of overschotten evenals de financieringsverrichtingen of beleggingen voor een termijn van maximum van een maand. Naast het luik kasfaciliteiten heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op 3 april 2009 een MTN-programma (Medium Term Notes) op korte en lange termijn (van 1 dag tot 50 jaar) gelanceerd ter waarde van 1 miljard euro. Dit MTN-programma omvat het bestaande programma van thesauriebewijzen (TB) dat enkel betrekking had op de korte termijn (van 1 dag tot 1 jaar). Op 1 juni 2005 was het TB-programma al verhoogd van 250 naar 500 miljoen, en op 1 november 2008 naar 700 miljoen. Tot slot beschikt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bij verschillende banken over voorschotlijnen op vaste termijn (VVT) op meer dan 30 dagen. Deze drie instrumenten stellen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in theorie in staat om voor het kortetermijnbeheer een totale afwezigheid van liquiditeitsrisico te waarborgen ten belope van 1,5 miljard voor de operaties van 1 tot 30 dagen. Maar aangezien er met het MTN-programma langetermijnoperaties werden gesloten voor een bedrag van 447 miljoen op 31 december 2009, blijft er in de praktijk 1,065 miljard beschikbaar om in 2010 de korte termijn te dekken. Het Gewest onderhandelt momenteel met zijn kassier om het MTNprogramma op 2 miljard te brengen. Jaarverslag 2009 p. 29

30 Composition mensuelle pondérée (par le nombre de jours du mois) de la dette flottante en 2009 hors refinancement de Dexia / Gewogen maandelijkse samenstelling (per aantal dagen van de maand) van de vlottende schuld in 2009 zonder herfinanciering van Dexia , , ,00 Placements / Beleggingen Encours ATF / Uitstaand bedrag VVT Encours BT / Uitstaand bedrag CP Compte courant / Lopende rekening , , , , ,00 0, , , Alle interesten samen van de kortetermijnschuld (minder dan een jaar) die werkelijk werden uitbetaald in 2009, bedragen ,69. Financiële lasten uitbetaald in 2009 in euro Rente op de kortetermijnschuld (< 1 jaar) Financiële rente op de rekening-courant ,23 Financiële rente op thesauriebewijzen ,46 Financiële rente op VVT (straight loan) ,00 Totaal ,69 De financiële intresten op rekening-courant worden de maand erop gedebiteerd. Zo zijn de werkelijk gedebiteerde intresten die van december 2008 tot november De intresten van december 2009 worden in januari 2010 gedebiteerd. Ze zijn dus niet terug te vinden in de cijfers van 2009 in tegenstelling tot die van december De financiële renten op thesauriebewijzen worden onderverdeeld in verdisconteerde intresten ( ,61 euro) en in transactiekosten (25.376,85 euro). De verdisconteerde intresten worden betaald op de dag van uitgifte. Ze worden bijgevolg hetzelfde jaar gedebiteerd. De transactiekosten worden daarentegen betaald via een maandelijkse factuur (uitgaande van de market maker), en dit 10 à 12 weken na het einde van de betrokken maand. Een deel ervan verschuift dus naar het volgend boekjaar. De financiële intresten op VVT worden gedebiteerd op de dag van terugbetaling. Net zoals de transactiekosten op TB, kunnen de financiële intresten op VVT in het volgende boekjaar staan. Jaarverslag 2009 p. 30

31 HOOFDSTUK 2 : THESAURIEBEWIJZEN Het programma van thesauriebewijzen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dat sinds 3 april 2009 opgenomen is in het MTN-programma, heeft volgende kenmerken: continu programma met vaste overname (wet van 22 juli 1991) maximum bedrag: euro gedematerialiseerde vorm clearing: Nationale Bank van België veelvouden van euro met een minimum van euro per uitgifte looptijd: van 1 dag tot 1 jaar rentevoet: on best afford basis (euribor -5 BP tot -10 BP) taxatiestelsel: onderworpen aan het Koninklijk Besluit van 15 december 1995 market maker: Dexia Bank Dit programma biedt talrijke voordelen aan de emittent, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: 1. Diversificatie van de financiële instrumenten op korte termijn 2. Financieringsmethode tegen geringe kostprijs 3. Grote flexibiliteit 4. Verzekerde liquiditeit 5. Aangepast aan de noden van de thesauriecyclus 6. Mogelijk gebruik van afgeleide producten Ook voor de investeerders zijn de troeven niet te verwaarlozen: 1. Hoge opbrengst, hoger dan thesauriebewijzen 2. Geen roerende voorheffing voor de investeerders van de openbare sector 3. Efficiënte secondaire markt Jaarverslag 2009 p. 31

32 4. Diversificatie van de korte termijnopbrengsten 5. Aangepast aan de noden van de thesauriecyclus 6. AA Rating Daarom werd dit programma de laatste twee jaar intensiever gebruikt. Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen de jaarlijkse volumes van emissies van TB (in nominale waarde) van de gewogen jaargemiddelden (gemiddeld jaarlijks uitstaand bedrag). Zo bedraagt het volume voor 2009, euro en het gemiddeld jaarlijks uitstaand bedrag euro. Het gemiddeld jaarlijks uitstaand bedrag rekening houdend met de herfinanciering van Dexia bedraagt m o n ta n t ( ) / b e d r a g ( ) V o l u m e a n n u e l d 'é m i ssi o n s d e B T (e n v a l e u r n o m i n a l e ) / J a a r v o l u m e e m i ssi e s v a n T B (i n n o m i n a l e w a a r d e ) montant ( ) / bedrag ( ) ,00 Encours annuel moyen des BT (de 2001 à 2009) hors refinancement de Dexia (du 02/10/2008 au 03/10/2011) / Gemiddeld jaarlijks uitstaand bedrag van de TB (van 2001 tot 2009) zonder herfinanciering van Dexia (van 02/10/2008 tot 03/10/2011) , , , , , ,00 0, , , , , , , , , , Jaarverslag 2009 p. 32

33 Noteren we eveneens de uitstekende samenwerking met de market maker Dexia Bank, een drukke communicatie in twee richtingen die de optimalisering van het aanbod en de vraag aanmoedigt. Voor 2009: 302 emissies over het hele jaar; emissies van 0,25 tot 150 miljoen euro; Minimale euribor marge: +2,3 basispunten; Maximale euribor marge: -20,90 basispunten; Gemiddelde duur van een emissie: 17,98 dagen. De grafiek (deel van de TB in percentage van de vlottende schuld) toont aan hoe goed het programma van TB past in de financieringsstrategie van de kortetermijnschuld van het Gewest. Dit programma betekent een echte buitenkans zowel voor de emittent, het Gewest, als voor de investeerders die er vlot op reageren. 140,00% 120,00% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% Part des BT dans la dette flottante (du 01/2009 au 12/2009) hors refinancement de Dexia (du 02/10/2008 au 03/10/2011) / Aandeel van de TB in de vlottende schuld zonder herfinanciering van Dexia (van 01/2009 tot 12/2009) 1/01/ /01/ /01/ /02/2009 2/03/ /03/2009 1/04/ /04/2009 1/05/ /05/ /05/ /06/ /06/ /07/ /07/ /08/ /08/ /09/ /09/ /10/ /10/ /11/ /11/ /12/ /12/2009 Jaarverslag 2009 p. 33

34 HOOFDSTUK 3: FINANCIEEL COORDINATIECENTRUM (FCCB) Het Financieel coördinatiecentrum voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd opgericht met de ordonnantie van 19 februari Het is sinds 1 oktober 2004 operationeel met 7 instellingen: het BAO, het GAN, het CIBG, het BIM, het IWOIB, de DBDMH en de BGHM. De ESR, de BGDA en de GOMB hebben zich aangesloten op 1 januari De Haven van Brussel en de MIVB op 1 april Het FCCB is gegroeid uit een politieke wil om de thesaurieën te centraliseren van de 12 genoemde instellingen aan de hand van een notioneel systeem. Het centraliseren van de thesaurieën is een techniek die het mogelijk maakt het beleid te verbeteren van de geldmiddelen van de verschillende rekeningen zonder overdracht van fondsen te moeten uitvoeren van de ene rekening naar de andere. Het Gewest krijgt/betaalt intresten op het gecumuleerde saldo van alle rekeningen die in de gecentraliseerde perimeter liggen. In ruil voor die centralisering, krijgen de instellingen een dotatie voor goed financieel beheer die bestaat uit een hoofddotatie verkregen door de toepassing van een euribor rentevoet (min 8 BP) op hun totaal gemiddeld uitstaand bedrag, geplafonneerd op historische kasmiddelen 9 ; en een aanvullende dotatie (tussen 0 et 25 BP op de totale toestand van de instelling, zowel op de transitrekening als op eigen rekening), afhankelijk van de kwaliteiten van de thesaurievooruitzichten die ze het Gewest geven. Per slot van zaken zullen de instellingen eruit komen met een jaarlijks rendement dat de markt hen niet kan aanbieden, tenzij ze een tegengesteld groter risico nemen. Het FCCB is een evolutief instrument dat nog zal evolueren. Afgezien van de toetreding van andere gewestelijke instellingen tot het FCCB, is een haalbaarheidsstudie aan de gang wat betreft een uitbreiding tot de gemeentelijke thesaurieën. Naar aanleiding van de organieke ordonnantie van 23 februari 2006 houdende de bepalingen die van toepassing zijn op de begroting, de boekhouding en de controle, wordt het FCCB een geïntegreerd instrument voor het financieel beheer van het Gewest. Voornoemde ordonnantie schrijft eveneens voor dat elke autonome bestuursinstelling (ABI) die deel uitmaakt van de gewestelijke entiteit als bepaald in art. 2 2 automatisch toetreedt tot het FCCB. Art van de ordonnantie voorziet er tevens in dat het FCCB instaat voor de het coördineren van de thesaurieën van de instellingen van openbaar nut opgenomen in artikel 1, categorie B, van de wet van 16 maart 1954 betreffende de controle op sommige instellingen van openbaar nut, en die niet zijn opgenomen onder de sectoriële code (waartoe de instellingen behoren die zijn opgenomen in de consolidatieperimeter ESR 95 van het Gewest). 9 De euribor rentevoet die in aanmerking moet worden genomen zal afhangen van de kwaliteit van afvlakking van de financiële stromen van de instellingen. Jaarverslag 2009 p. 34

35 De uitbreiding van het systeem tot andere Brusselse instellingen ligt ter studie. Dat systeem biedt beide partijen talrijke voordelen: a) voor de instellingen: vereenvoudiging van het beheer van hun thesaurie; tegen gelijk voordeel, komen de dotaties voor goed beheer overeen met een hoger beleggingsrendement met wat ze zonder FCCB zouden krijgen; Het FCCB geeft hun een dekking in geval van omkering van de curve van de jaargemiddelde Euribors; de toegekende looptijd die a posteriori is bepaald, komt overeen met de optimale duur van een belegging die ze hadden moeten uitvoeren zonder FCCB; de keuze van de gemiddelde jaarlijkse Euribor neutraliseert de dagelijkse rentegevoeligheid van de rentevoeten en bezorgt de instellingen een zekere stabiliteit; het FCCB geeft een beloning voor de kwaliteit van hun thesaurievooruitzichten. b) voor het Gewest: cashpooling (winst op de bemiddelingsmarge van de banken: de marge op de debiteurintresten zijn groter dan die op de crediteurintresten); de transfers van de transitrekeningen van de instellingen naar hun eigen rekeningen zijn geautomatiseerd en zo afhankelijk van hun reële thesauriebehoeften, waaruit volgt dat de dotaties op een maximumlooptijd in de perimeter van het MBHG blijven; door de planning van de instellingen, geconsolideerd en onderzocht door het FCCB, verbetert de Directie van de Thesaurie haar eigen ramingen; gunstige effecten op de gemiddelde kostprijs, de structuur en de looptijd van de totale directe schuld; consolidatieverlenging van de langetermijnleningen van het Gewest. Jaarverslag 2009 p. 35

36 In cijfers zijn de voordelen voor het Gewest de volgende: 2009 zonder FCCB met FCCB 1 Kostprijs (jaarlijks gemiddelde) 3,34% 3,32% 2 Looptijd (jaren) op 31 december 5,97 6,05 3 Structuur op 31 december Tegen variabele rente zonder cap + impact FCCB 17,87% 16,46% Tegen vaste rente met cap + impact FCCB 82,13% 83,54% 4 Consolidatie in 2005 Uitstel met een jaar in 2007 Uitstel met een jaar vermindering van de gemiddelde gewogen jaarlijkse kostprijs en verlenging van de looptijd van de portefeuille door de annulering van het risico op korte termijnrenten van een deel van de vlottende schuld; verhoging van de vaste en beschermde portefeuillerentestructuur door neutralisering van het renterisico, met het FCCB bedrag, op de vlottende schuld (met 1,41% tot ); een consolidatie ten belope van ,00, waaraan kosten van 4,12% verbonden zouden zijn geweest, kon uitgesteld worden van januari 2005 tot mei 2006; een andere consolidatie voor een totaal van ,00, die oorspronkelijk in 2007 gepland was en kosten van 4,70% met zich zou meegebracht hebben, kon worden uitgesteld tot maart Jaarverslag 2009 p. 36

37 Deel 5 : Geconsolideerde directe schuld Financiële analyse 2009 HOOFDSTUK 1 : MACROECONOMISCHE CONTEXT 10 Ondanks de maatregelen die de regeringen en centrale banken zowat overal ter wereld namen om de systeemrisico s te beperken en de financiële stabiliteit te herstellen, was de economische activiteit in 2009 erg zwak. Ze werd verstoord door de noodzakelijke schuldenafbouw van de bedrijven en gezinnen en samen met negatieve verrijkingseffecten (te wijten aan de waardevermindering van vastgoed en beurs) resulteerde dat in een inkrimping van de wereldwijde vraag. Zelfs de opkomende economieën werden getroffen door de vertraging van de grote economieën. De wereldwijde goederenhandel ging in het eerste kwartaal met 11% achteruit, maar groeide met 4% in het derde kwartaal. Ondanks dergelijke positieve signalen blijft er heel wat onzekerheid over de wereldwijde groeivooruitzichten op middellange termijn: zal de privévraag voldoende hersteld zijn wanneer de uitzonderlijke maatregelen inzake monetair en begrotingsbeleid die de lidstaten hebben genomen wegvallen? De lidstaten zullen zich immers noodzakelijk moeten bekommeren om hun eigen schuldenafbouw. De aardolieprijzen die sterk daalden in het vierde kwartaal van 2008 zijn gestabiliseerd tijdens het eerste kwartaal van 2009, om vervolgens de rest van het jaar weer te stijgen. Eind 2009 kostte Brent-olie 78 $ per vat; eind 2008 was dat nog 40 $. De gemiddelde prijs van een vat Brent-olie bedroeg in ,5 $ (-36,4% vergeleken met de gemiddelde prijs in 2008). De prijzen van de niet-energetische grondstoffen kenden hetzelfde verloop (-22% in 2009 tegenover 2008). De inflatie in de lidstaten van de OESO bedroeg in december ,9%; zonder voeding en energie was dat 1,6%. Verenigde Staten De reële BBP-groei in de Verenigde Staten bedroeg -2,4% in 2009 tegenover 1,1% in 2008 en 2,2% in De bedrijven beperkten hun investeringen door hun gekrompen winsten, door de moeilijkheden om leningen te krijgen en door de gedaalde vraag. De consumptie van de gezinnen was matig wegens de strakkere kredietvoorwaarden en door de inspanningen die ze moesten leveren om hun vermogen weer op te bouwen en hun schulden terug te betalen aan de kredietinstellingen. Tussen 2008 en 2009 gingen in de VS 8,4 miljoen banen verloren. 10 Dit hoofdstuk gebruikt de gegevens van het Jaarverslag 2009 van de ECB. Jaarverslag 2009 p. 37

38 De inflatie daalde naar -0,4% in 2009 tegenover 3,8% in 2008, 2,9% in 2007, 3,2% in 2006, 3,4% in 2005 en 3,3% in Die deflatie is hoofdzakelijk te verklaren door de gedaalde grondstoffenprijzen. De inflatie zonder voeding en energie bedroeg 1,7% in 2009, 2,3% in 2008 en 2007, en 2,1% in Het tekort op de handelsbalans (uitvoer - invoer) is sterk verminderd door de daling van de olieprijzen en door de inkrimping van de binnenlandse vraag. Het handelstekort ging in de eerste drie kwartalen van 2009 van 4,9% naar 2,9% van het BBP. Door de verminderde fiscale inkomsten (wegens de vertragende economie) en de gestegen overheidsuitgaven (om de groei te stimuleren en het financiële systeem te ondersteunen) is het begrotingstekort toegenomen tot 10,0% van het BBP, tegenover 3,2% in 2008, 1,2% in 2007, 1,9% in 2006, 2,6% in 2005 en 3,6% het jaar daarvoor. De Amerikaanse centrale bank heeft gedurende heel 2009 het federale rentetarief behouden in een vork tussen 0,00 en 0,25%. Bovendien heeft de centrale bank langetermijneffecten aangekocht om de kredietmarkten te ondersteunen. Rest van de wereld In Japan resulteerden een terugval van de export en van de productie en een gedaalde privéconsumptie (wegens een vermindering van het reële inkomen bij een recordwerkloosheid van 5,7% in juli 2009) in een negatieve groei van het reële BBP (-5,1%). Die bedroeg 2,1% in 2008, 1,7% in 2007, 2,4% in 2006 en 1,9% in De nationale bank van Japan hield de niet-gewaarborgde dagrente op 0,1%. Ze nam bovendien onconventionele beleidsmaatregelen om de economie weer op gang te trekken (aankopen van Japanse overheidsleningen en uitbreiding van het gamma van aanvaarde waarborgen). De Chinese economie ondervond een lichte groeivertraging. Het reële BBP steeg met 8,7% in 2009 tegenover 9,6% in ,0% in 2007 en 11,1% in De standvastigheid van de groei kan door diverse factoren verklaard worden: de Chinese overheid heeft een bijzonder omvangrijk relanceplan opgezet; ook subsidies om de consumptie te stimuleren werden verhoogd; dit werd gekoppeld aan een expansionistisch monetair beleid en een sterke toename van de kredieten. De wisselreserves bleven stijgen. Ze bereikten miljard Amerikaanse dollar tegenover miljard in 2008 en miljard twee jaar eerder. Die toename is te danken aan het overschot op de handelsbalans en de kapitaalinstroom. In Latijns-Amerika is de economische activiteit sterk gekrompen, ondanks relanceplannen op budgettair en monetair vlak. De reële BBP-groei in de zone bedroeg -2,3% in 2009 tegenover 3,6% in 2008 en 3,4% in In tegenstelling tot het verleden werd de regio ditmaal niet getroffen door de financiële crisis. Jaarverslag 2009 p. 38

39 Eurozone De eurozone kende in 2009 een terugval van het BBP zonder voorgaande. Het BBP-volume kromp met 4,0% in 2009, terwijl het gegroeid was met 0,5% in 2008, met 2,7% in 2007, met 3,0% in 2006, met 1,7% in 2005 en met 1,8% in Tijdens het eerste semester was er een negatief groeiritme. In de loop van het tweede semester werden de groeipercentages weer licht positief door de maatregelen die de ECB en de nationale regeringen namen ter ondersteuning van de financiële markten en de economie. De inkrimping van de Europese economie is hoofdzakelijk het resultaat van de sterke productiedaling, die al in het laatste kwartaal van 2008 inzette en die voortduurde in het eerste kwartaal van 2009, in een klimaat financiële turbulentie, onderzekerheid en inkrimping van de wereldwijde vraag en activiteit. De bedrijven hebben hun groeiplannen uitgesteld en hun voorraden beperkt, als reactie op de plotse verslechtering van hun orderboekjes, hun activiteitsvooruitzichten en een moeilijker en duurdere toegang tot financieringen. De gezinnen zijn meer gaan sparen wegens de context van onzekerheid, de toegenomen werkloosheid, de dalende vastgoedwaarden en verliezen op hun aandelenportefeuille. Een hele reeks overheidsmaatregelen en de erg beperkte inflatie hebben het inkomen van de gezinnen ondersteund en een rem gezet op de terugval van de consumptie. De schulden van de gezinnen zijn toegenomen. De gemiddelde schuldgraad (in het vierde kwartaal) in termen van aandeel in het beschikbaar inkomen bedroeg 95,0% tegenover 92,0% in 2008, en in termen van aandeel in het BBP bedroeg de schuldgraad 65,0% tegenover 60,0% in De buitenlandse vraag (uitvoer invoer) had een negatieve impact (-0,8%) op de BBP-groei 11 (0,0% en 2008, +0,4% in 2007 en +0,2% in 2006). De uitvoer en invoer zijn in 2009 sterk teruggelopen. De orderboekjes voor de export zijn immers tot een historisch sterk teruggevallen (-13,0% in 2009 tegenover 1,8% in 2008 en 6,0% in 2007). Dat is te wijten aan het schrappen van heel wat transacties, aan het uitstellen van leveringen en aan de nominale waardevermeerdering van de euro. De import in de eurozone is teruggelopen naar aanleiding van een futloze binnenlandse vraag, maar in verhouding liep de import minder terug dan de export. 11 Uitvoer en invoer betreffen zowel goederen als diensten en omvatten mede het interne grensoverschrijdende handelsverkeer binnen het eurogebied. De invoer- en uitvoercijfers volgens de nationale rekeningen, waarin de intra-eurozone handel vervat zit, zijn derhalve niet volledig vergelijkbaar met de betalingsbalansgegevens. (ECB, Jaarverslag 2009, blz. 68) Jaarverslag 2009 p. 39

40 In 2009 was er een nooit geziene toename van het aantal werkzoekenden. De gestandaardiseerde werkloosheidsgraad bedroeg 10,0% in december 2009, tegenover 8,1% in 2008, 7,5% in 2007, 8,4% in 2006 en 9,0% in De inflatie in de eurozone (0,3%) lag ver onder de doelstelling van de ECB (2%). De lage inflatie is te verklaren door de lichte stijging van de prijzen van onbewerkte (0,2%) en bewerkte voedingsmiddelen (1,1%), de sterke daling van de energieprijzen (-8,1%) en de matige loonstijgingen (2,6%). De ECB heeft de rentevoet voor de voornaamste herfinancieringsoperaties tot viermaal toe verlaagd tussen januari en mei 2009, waardoor die daalde van 2,5% naar 1,0%. Naast de verlaging van de richttarieven heeft de ECB nietconventionele maatregelen getroffen om de leningen aan de banken van de eurozone te ondersteunen. Er waren vijf maatregelen: verschaffing van onbeperkte liquiditeiten tegen vaste tarieven in ruil voor gepaste waarborgen; verlenging van de herfinancieringsoperaties; uitbreiding van de lijst met activa die als waarborg worden toegelaten; verstrekking van buitenlandse deviezen; en vaste aankoop van gedekte obligaties. Ook de overheden hebben de banken ondersteund, door spaartegoeden te waarborgen tot aan een bepaald bedrag, en door kapitaal te injecteren in en activa over te kopen van de banken. De begrotingssaldo s van vele Europese landen zijn in deze economische crisiscontext negatief geëvolueerd door de economische terugval en de begrote relancemaatregelen. De financieringsbehoeften van de overheden, die 0,6% van het BBP bedroegen in 2007 en 2,0% in 2008, stegen naar 6,4% in Dat is de grootste budgettaire achteruitgang sinds het begin van de EMU (Economische en Monetaire Unie). Alle landen van de eurozone, behalve Finland en Luxemburg, hebben de drempelwaarde van 3,0% begrotingstekort overschreden. Sommige landen (Spanje, Griekenland en Ierland) hebben een tweecijferig getal opgetekend. De bruto schuld van de overheden is verslechterd en ging van 69,3% van het BBP in 2008 naar 78,2% in Naast de economische inkrimping en de begrote relancemaatregelen hebben ook uitzonderlijke operaties (herkapitalisering van banken en leningen aan privébedrijven) bijgedragen tot het oplopen van de schuldratio. De effectieve nominale wisselkoers van de euro is gestegen tegenover de Hongkong dollar (3,6%) en de Chinese renminbi (3,6%). Hij is gedaald tegenover de Amerikaanse dollar (3,6%), de yen (12,5%), het pond sterling (7,0%), de Canadese dollar (11,0%), de Australische dollar (21,0%), de Noorse kroon (14,9%) en de Zuid-Koreaanse won (9,4%). Het saldo van de lopende rekening kwam uit op -0,7% van het BBP van de eurozone. Dat komt overeen met een deficit van 59 miljard tegenover een deficit van 140,6 miljard in Jaarverslag 2009 p. 40

41 Chiffres (BCE) de la zone euro / Cijfers (ECB) van de eurozone ,00% 3,00% 1,00% -1,00% ,00% -5,00% -7,00% Croissance du PIB en volume (en données corrigées du nombre de jours ouvrables) / Groei van de BBP in volume (in gecorrigeerde gegevens van het aantal werkdagen) Solde budgétaire / Begrotingssaldo Inflation (variation annuelle en %) / Inflatie (jaarschommeling in %) Jaarverslag 2009 p. 41

42 HOOFDSTUK 2 : VERRICHTINGEN UITGEVOERD IN 2009 (IN CHRONOLOGISCHE VOLGORDE) 2.1. Afsluiten van een forward swap voor een bedrag van 50 miljoen Op 10 februari 2009 heeft het Gewest een forward swap tegen vaste rentevoet (3,37%) afgesloten voor een bedrag van 50 miljoen euro voor een periode van 50 jaar (start op 23 juni 2010 en einde op 23 juni 2060) Afsluiten van een forward swap voor een bedrag van 50 miljoen Op 11 februari 2009 heeft het Gewest een forward swap tegen vaste rentevoet (3,32%) afgesloten voor een bedrag van 50 miljoen euro voor een periode van 50 jaar (start op 23 juni 2010 en einde op 23 juni 2060) Afsluiten van een forward swap voor een bedrag van 50 miljoen Op 23 februari 2009 heeft het Gewest een forward swap tegen vaste rentevoet (3,09%) afgesloten voor een bedrag van 50 miljoen euro voor een periode van 50 jaar (start op 23 juni 2010 en einde op 23 juni 2060) Afsluiten van een forward swap voor een bedrag van 50 miljoen Op 6 maart 2009 heeft het Gewest een forward swap tegen vaste rentevoet (3,09%) afgesloten voor een bedrag van 50 miljoen euro voor een periode van 50 jaar (start op 14 oktober 2011 en einde op 14 oktober 2061) Opzetten van een MTN-programma Opgezet door: Dexia Bank Capaciteit: 1 miljard Bedrag Begindatum Einddatum Tarief /03/ /03/2012 E6M + 80 BP /04/ /04/2014 E3M BP /03/ /03/2015 3,047% BP /03/ /03/2019 3,529% BP /04/ /04/2018 3,345% BP Jaarverslag 2009 p. 42

43 Bedrag Begindatum Einddatum Tarief /06/ /06/2014 2,400% BP /06/ /06/2010 1,417% + 30 BP /07/ /07/2015 3,000% BP /07/ /07/2013 2,620% + 60 BP /07/ /07/2016 3,210% BP /07/ /07/2016 3,160% BP /07/ /07/2016 3,146% BP /07/ /07/2013 2,465% + 60 BP /12/ /12/2017 E6M + 52 BP /12/ /12/2017 3,198% + 52 BP totaal Afsluiten van een callable swap op MTN 02: - van 06/04/2009 tot 05/04/2014 betaalt het Gewest 2,70%; - van 06/04/2014 tot 06/04/2039 betaalt het Gewest 4,08% - E3M 115 BP. De bank heeft het recht om vanaf 6 april 2014 om de 5 jaar haar call a pari uit te voeren. Afsluiten van een callable swap op MTN 05: - van 30/04/2009 tot 29/04/2018 betaalt het Gewest 3,97%; - van 30/04/2018 tot 30/04/2038 betaalt het Gewest 5,00% - E6M 120 BP. De bank heeft het recht om vanaf 30 april 2018 om de 5 jaar haar call a pari uit te voeren Afsluiten van Schuldschein -leningen voor een bedrag van 50 miljoen Bedrag Begindatum Einddatum Tarief /04/ /04/2021 4,85% /04/ /04/2021 4,85% /04/ /04/2021 4,94% Afsluiten van een CMS swap op Schuldscheine 01 en 02: - van 01/04/2009 tot 01/04/2021 betaalt het Gewest 4,08%; - van 02/04/2021 tot 01/04/2041 betaalt het gewest een rentevoet begrepen tussen 4,08% en 6,90% (op basis van de IRS-voet op 10 jaar en 2 jaar). Jaarverslag 2009 p. 43

44 Afsluiten van een callable swap (om de 5 jaar vanaf 14 april 2021) op de Schuldschein 03: - van 14/04/2009 tot 14/04/2021 betaalt het Gewest 4,06%; - van 15/04/2021 tot 14/04/2041 betaalt het Gewest een rentevoet begrepen tussen 2,00% en 8,00% - IRS 10 Y (om de 6 maanden herzien in arrears ) Verkoop van een swap voor een bedrag van 150 miljoen euro en aankoop van een callable swap voor eenzelfde bedrag Op 29 april 2009 heeft het Gewest een swap van variabel naar vast (4,15%) verkocht voor een bedrag van 150 miljoen euro, met begindatum 23 juni 2009 en einddatum 23 juni Op hetzelfde ogenblik heeft het Gewest een callable swap van variabel naar vast (3,745%) gekocht voor een bedrag van 150 miljoen euro, met begindatum 4 oktober 2010 en einddatum 4 oktober De bank heeft het recht om vanaf 4 oktober 2017 haar call a pari uit te oefenen Afsluiten van 3 FRA s Referentie Bedrag Rentevoet Fixing Begindatum Vervaldatum 2001*1-1 S ,00 1,4500% 17/12/ /12/ /06/2010 FRA *1-1 FRA ,00 1,6250% 12/04/ /04/ /10/ *2-1 FRA ,00 1,5975% 29/03/ /03/ /09/ Afsluiten van een lening van 125 miljoen en aankoop van een callable swap voor eenzelfde bedrag Op 30 juni 2009 heeft het Gewest een lening van 125 miljoen afgesloten tegen een euribor-rente 6 maanden basispunten, met begindatum 29 juli 2009 en einddatum 29 juli Op hetzelfde ogenblik heeft het Gewest een callable swap van variabel naar vast (3,87%) gekocht voor een bedrag van 125 miljoen euro, met begindatum 29 juli 2009 en einddatum 29 juli De bank heeft het recht om vijfjaarlijks haar call a pari uit te oefenen, vanaf 29 juli Jaarverslag 2009 p. 44

45 2.10. Afsluiten van een lening van 25 miljoen Op 9 juli 2009 heeft het Gewest een lening van 25 miljoen afgesloten tegen een IRS-rente 18 maanden + 30 basispunten, met begindatum 3 augustus 2009 en einddatum 3 februari Afsluiten van een lening van 100 miljoen Op 28 augustus 2009 heeft het Gewest een lening van 100 miljoen afgesloten tegen een IRS-voet 13 jaar + 75 basispunten, met begindatum 21 september 2009 en einddatum 21 september 2022 bij diverse Duitse institutionele investeerders (pensioenfondsen en levensverzekeringen) in de vorm van Schuldscheine Afsluiten van een lening van 50 miljoen euro en aankoop van een callable swap voor eenzelfde bedrag Op 28 augustus 2009 heeft het Gewest een lening van 50 miljoen afgesloten tegen een IRS-voet 13 jaar + 75 basispunten, met begindatum 21 september 2009 en einddatum 21 september 2022 bij diverse Duitse institutionele investeerders (pensioenfondsen en levensverzekeringen) in de vorm van Schuldscheine. Op hetzelfde ogenblik heeft het Gewest een callable swap van vast naar vast gekocht voor een bedrag van 50 miljoen : - van 21/09/2009 tot 21/09/2022 betaalt het Gewest 3,73%; - van 21/09/2022 tot 21/09/2042 betaalt het Gewest halfjaarlijks 8,00% - IRS10Y (met een cap op 8%). De bank heeft het recht om vijfjaarlijks haar call a pari uit te oefenen vanaf 21 september Afsluiten van een lening van 20 miljoen Op 28 augustus 2009 heeft het Gewest een lening van 20 miljoen afgesloten tegen een IRS-voet 16 jaar + 80 basispunten (= 4,67%), met begindatum 4 september 2009 en einddatum 4 september 2025 bij diverse Duitse institutionele investeerders (pensioenfondsen en levensverzekeringen) in de vorm van Schuldscheine. Jaarverslag 2009 p. 45

46 2.14. Afsluiten van een callable inverse floater swap voor een bedrag van 50 miljoen Op 28 augustus 2009 heeft het Gewest een callable inverse floater swap afgesloten voor een bedrag van 50 miljoen : - van 21/09/2009 tot 20/09/2021 betaalt het gewest 3,73%; - van 21/09/2021 tot 21/09/2042 betaalt het Gewest een halfjaarlijkse voet die als volgt wordt berekend: [8,00-IRS10Y] met cap op 8%. Om de 5 jaar vanaf 21/09/2021 kan de bank de callable swap a pari annuleren. Deze swap heeft betrekking op bovenvermelde lening Annulering van een memory swap voor een bedrag van 75 miljoen Op 15 september heeft het Gewest zonder vereffeningskosten een memory swap geannuleerd met retroactieve werking op 9 mei Deze swap leverde het Gewest tussen 10 mei 2006 en 9 mei 2009 een winst van ,57 op Afsluiten van een lening van 132 miljoen Op 4 december 2009 heeft het Gewest via bemiddeling van een bank een lening van 132 miljoen afgesloten tegen een IRS-voet 20 jaar + 70 basispunten (= 4,63%) met begindatum 21 december 2009 en einddatum 21 december 2029 bij diverse Duitse institutionele investeerders (pensioenfondsen en levensverzekeringen) in de vorm van Schuldscheine Afsluiten van een lening van 20 miljoen en aankoop van een callable swap voor eenzelfde bedrag Op 10 december 2009 heeft het Gewest een lening van 20 miljoen afgesloten met begindatum 17 december 2009 en einddatum 17 december 2029 bij een Duitse institutionele investeerder (levensverzekering) in de vorm van Namensschuldverschreibungen. De rentevoet bedraagt tijdens de eerste 10 jaar 5,355%; en tijdens de 10 volgende bedraagt de rentevoet [10 * CMS(10Y 2Y)] met een cap van 10,00% en een floor van 0,00%. Op hetzelfde ogenblik heeft het Gewest een reverse enquiry swap gekocht van vast naar variabel voor een bedrag van 20 miljoen : - van 17/12/2009 tot 16/12/2019 betaalt de Bank aan het Gewest 5,355%; Jaarverslag 2009 p. 46

47 - van 17/12/2019 tot 17/12/2029 betaalt de Bank aan het Gewest de [10 * CMS(10Y 2Y)] met een cap van 10,00% en een floor van 0,00%. Het Gewest zal over de gehele 20 jaar aan de Bank het volgende betalen: EUR 6 maanden + 52 BP Evaluatie van de swapportefeuille Aangezien geen vaste posities tegen variabele werden geswapt, bedraagt de netto gecumuleerde winst (tussen de kostprijs van de onderliggende leningen en de kostprijs van de swaps) die het Gewest in de periode heeft verwezenlijkt ,83. Gecumuleerde nettowinst op SWAP portefeuille (in euro) Periode Gecumuleerde Variatie ten opzichte gedragen van het voorgaande jaar 1994 op , op ,49-2,49% 1994 op ,30 + 2,63% 1994 op , ,22% 1994 op ,11 + 9,63% 1994 op , ,96% 1994 op , ,68% 1994 op , ,12% 1994 op ,06 + 7,24% 1994 op , ,64% Jaarverslag 2009 p. 47

48 HOOFDSTUK 3 : PORTEFEUILLESTRUCTUUR De structuur van de portefeuille op 31 december 2009 ziet eruit als volgt: in euro in % Geconsolideerde schuld tegen vaste rente ,48 78,70 % Geconsolideerde schuld tegen variabele rente (beschermd) ,00 3,43 % Beschermde vlottende schuld (FCCB) ,74 1,41 % Vaste, beschermde & effect FCCB ,22 83,54 % Geconsolideerde schuld tegen variabele rente ,00 8,60 % Vlottende schuld ,92 7,87 % Beschermde vlottende schuld (FCCF) ,74-1,41 % Variabele rente & effect FCCB ,87 16,46 % TOTAAL ,40 100,00 % 83,54% van de totale directe schuldportefeuille is dus tegen vaste rente, beschermd of geneutraliseerd. De maandelijkse variaties (in percentage) van het uitstaand bedrag op het einde van de maand van de schuldstructuur in 2009, zijn de volgende: Variatie in % Geconsolideerde schuld tegen vaste rente van 55,71 % à 80,15 % Geconsolideerde schuld tegen variabele van 0,00 % à 3,43 % rente (beschermd) Beschermde vlottende schuld (FCCB) van 1,41 % à 2,88 % Vaste, beschermde & effect FCCB van 57,82 % à 83,54 % Geconsolideerde schuld tegen variabele van 6,85 % à 11,19 % rente Vlottende schuld van 9,07 % à 37,44 % Beschermde vlottende schuld (FCCB) van - 0,00 % à -2,88 % Variabele rente & effect FCCB van 17,87 % à 44,29 % Jaarverslag 2009 p. 48

49 Dezelfde maandelijkse variaties (einde maand) in de vorm van een grafiek: Structure de la dette directe totale en 2009 / Structuur van de totale directe schuld in 2009 Fixe / Vast & Cap Flottant / Vlottend CCFB / FCCB Taux variable (dette consolidée) / Variabele rente (geconsolideerde schuld) In volume stelde de vlottende schuld van 9,07 à 37,44% voor van het uitstaand bedrag einde maand van de structuur van de totale directe schuld in Hieronder ziet u de evolutie van de vlottende schuld in volume (einde maand) zonder effect van het FCCB en zonder herfinanciering van Dexia (150 miljoen ) Evolution de la dette flottante en 2009 (fin de mois) hors CCFB et refinancement de Dexia / Evolutie van de vlottende schuld in 2009 (einde maand) zonder FCCB en herfinanciering van Dexia Dette flottante fin de mois / Vlottende schuld einde maand Variation mensuelle / Maandelijkse variatie Het gewogen jaarlijks gemiddeld uitstaand bedrag van de vlottende schuld bedraagt in ,57 euro. Jaarverslag 2009 p. 49

50 Jaar Gewogen jaarlijks gemiddeld uitstaand bedrag Uitstaand bedrag einde maand Minimum Maximum , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,88 Het uitstaand bedrag van de vlottende schuld is in hoge mate gestegen sedert de inwerkingtreding van het FCCB op 1 oktober Het FCCB neutraliseert het renterisico op de vlottende schuld voor een bedrag van het uitstaand bedrag van zijn creditpositie. Het heeft het Gewest zijn hoge vlottende schuld laten aanhouden zonder risico op kortetermijnrenten. In de praktijk functioneert dat op onderstaande manier: 2009 Vlottende schuld (gewogen maandelijks encours) FCCB (gemiddeld maandelijks encours) Gemiddeld maandelijks encours in risico op de renten Januari , , ,79 Februari , , ,13 Maart , , ,25 April , , ,97 Mei , , ,84 Juni , , ,56 Juli , , ,37 Augustus , , ,32 September , , ,69 Oktober , , ,18 November , , ,46 December , , ,63 Gemiddelde , , ,43 Jaarverslag 2009 p. 50

51 HOOFDSTUK 4 : FINANCIERINGSKOSTPRIJS In 2009 zetten de euriborrenten hun evolutie van 2008 verder en kalfden ze verder af, zowel wat betreft het jaarlijks gemiddelde als wat betreft het gemiddelde op 31 december. Hoe korter de looptijden, hoe sterker de renten gedaald zijn. Dat blijkt uit de EONIA op 12 maanden. E3M E6M E12M op ,892 2,971 3,049 op ,700 0,994 1,248 Verschil -75,8% -66,5% -59,1% gemiddelde ,634 4,717 4,788 gemiddelde ,437 1,618 verschil -73,5% -69,5% -66,2% % 6,00 5,50 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Taux euribor à 3, 6 et 12 mois / Euriborrenten op 3, 6 en 12 maanden Euribor 3 M Euribor 6 M Euribor 12 M Er is een parallellisme tussen de gemiddelde prijs van de portefeuille en de curve van de euriborrenten. De omvang van die correlatie wordt gewogen door de uitstaande bedragen van de variabele en vlottende schuld. Hoe belangrijker de plaats is van die uitstaande bedragen in de portefeuille, des te dichter de financieringskosten van de portefeuille zullen aanleunen bij de curve van de euriborrenten. De basis van de dagelijkse berekening van de financieringskostprijs is van het type full costing (geconsolideerde schuld + vlottende schuld + lasten en afgeleide producten + effect FCCB). Jaarverslag 2009 p. 51

52 Jaar Gemiddelde jaarrente Gemiddelde maandrente Minimum Maximum ,18 % 5,06 % 5,26 % ,13 % 5,00 % 5,23 % ,70 % 4,49 % 4,93 % ,31 % 5,00 % 5,61 % ,45 % 5,30 % 5,53 % ,03 % 4,88 % 5,29 % ,57 % 4,35 % 4,76 % ,11 % 3,90 % 4,32 % ,79 % 3,60 % 3,96 % ,86 % 3,73 % 4,02 % ,13 % -1,49 % 9,63 % ,52 % -3,49 % 4,27 % ,32 % 3,11 % 3,63 % Dankzij de daling van de gemiddelde kortetermijnrenten (met +/- 72%) en ondanks een erg defensief risicoprofiel, is het Gewest erin geslaagd de gemiddelde kostprijs van zijn portefeuille gevoelig te doen dalen, namelijk van 3,52% naar 3,32%, wat neerkomt op een kostenvermindering met 5,68%. Dat is het laagste niveau dat het Gewest ooit heeft bereikt. De twee pieken van 2007 stemmen overeen met enerzijds (in het geval van de -1,49%) de winst die geboekt werd bij de herverkoop van een swap op 50 jaar voor een bedrag van 100 miljoen (omdat het niet nodig was een langetermijnlening met vaste rente te sluiten in 2007, waardoor de toekomstige swap overbodig was), en anderzijds (in het geval de 9,63%) met de minderwaarde als gevolg van de annulering van de snowball-constructie om het gewest in te dekken tegen renteverhogingen. De herverkoop van de swap op 50 jaar in maart leverde een nettowinst op van ,00. De annulering van de snowball in april kostte ,00, maar deze constructie had sinds april 2005 een winst van ,59 opgeleverd, waardoor het verlies beperkt bleef tot ,41. In 2008 was er slechts één piek. Die komt overeen met de winst die werd gemaakt door de verkoop van een swap op 20 jaar voor een bedrag van 75 miljoen euro (naar aanleiding van de aankoop van een callable swap met eenzelfde looptijd en voor hetzelfde bedrag maar tegen ene lagere rentevoet). De winst hierop bedroeg ,00. Jaarverslag 2009 p. 52

53 % Coûts moyens mensuels pondérés de financement de la dette directe ( ) / Gemiddelde maandelijkse kostprijs ter financiering van de directe schuld ( ) 10,00 8, ,00 4,00 2,00 3,46 3,26 3,24 3,63 3,46 3,25 3,11 3,23 3,26 3,29 3,30 3,44 0, ,00-4,00 mois / maand Met de oprichting van het FCCB kon de gemiddelde gewogen prijs van de portefeuille worden verlaagd door de annulering van het risico van korte termijnrenten van een deel van de vlottende schuld. De kostprijs op 31 december 2009 was 3,32% met het FCCB-effect en 3,34% zonder dat effect. % Coûts mensuels moyens (pondérés par l'encours moyen) de financement de la dette directe totale ( ) / Gemiddelde maandelijkse kostprijs (gewogen tegen het gemiddeld encours) ter financiering van de totale directe schuld ( ) 10,00 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00-1,00-2, ,00-4,00 Jaarverslag 2009 p. 53

54 HOOFDSTUK 5 : LOOPTIJD VAN DE PORTEFEUILLE Om de prestaties van de schuldportefeuille te bekijken, brengen we de twee evaluatiecriteria (met FCCB effect) samen in één grafiek: looptijd en gemiddelde kostprijs. Door de evolutie van de looptijd en de kosten van de portefeuille naast elkaar te plaatsen kan immers een kritische blik worden geslagen op de optimalisering van het portefeuillebeheer (om te komen tot een betere kosten/risico-verhouding). duration (années) / looptijd (jaar) 6,50 6,25 6,00 5,75 5,50 5,25 5,00 4,75 4,50 4,25 4,00 3,75 3,50 3,25 3,00 2,75 2,50 Evolution de la duration (fin de mois) et du coût moyen mensuel pondéré ( ) / Evolutie looptijd (maandeinde) en gewogen maandelijkse kost ( ) Duration fin de mois / Looptijd maandeinde Coût moyen mensuel pondéré / Gemiddelde maandelijkse kost coût (%) / kost (%) 10,00 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00-1,00-2,00-3,00-4,00 We herinneren eraan dat de looptijd gedefinieerd wordt als de verhouding van de gewogen actuele looptijd van elke financiële stroom tot de actuele waarde van alle financiële stromen. Daarmee kunnen op basis van alle geactualiseerde cash flows (intresten en aflossingen) de renterisico s geëvalueerd worden evenals het gemiddelde risico van portefeuilleliquiditeiten. De rente- en aflossingsstromen van leningen en afgeleide producten met vaste renten hebben een sterke looptijd omdat ze gelden voor hun volledige levensduur. De rente- en aflossingsstromen van leningen en afgeleide producten met een variabele rente daarentegen hebben een zwakke looptijd omdat ze slechts gelden tot de volgende vastleggingsdatum van de rentevoet. Met andere woorden: er wordt enkel rekening gehouden met de stromen tegen gekende rentevoeten. De looptijd van de portefeuille heeft verschillende stijgings- en dalingscycli gekend. Hoe langer de looptijd, hoe kleiner de renterisico's zijn. De stijgingsperiodes komen overeen met momenten van consolidatie of van vermindering van de vlottende schuld en die van de dalingen met terugbetalingen van de leningen en de verhoging van de vlottende schuld. Jaarverslag 2009 p. 54

55 Jaar Looptijd op 31 Looptijd einde maand december Minimum Maximum ,14 3,26 4, ,40 3,35 3, ,29 2,84 3, ,14 3,09 3, ,32 2,67 3, ,66 2,93 3, ,61 2,84 4, ,69 3,50 4, ,85 4,85 5, ,17 3,15 4, ,05 2,87 3, ,48 2,87 6,05 Dankzij de oprichting van het FCCB kon de looptijd van de portefeuille gevoelig verlengd worden met de annulering van het renterisico op een deel van de vlottende schuld. Eind december lag de looptijd op 6,05 jaar. Dat is de langste looptijd ooit bereikt door het Gewest. Die is hoofdzakelijk te verklaren door de stijging van het uitstaand bedrag van de geconsolideerde schuld met vaste of beschermde rente (van 1,02 miljard op 31 december 2008 naar 1,80 miljard op 31 december 2009) en door de daling van het uitstaand bedrag met variabele of vlottende renten (van 0,72 miljard op 31 december 2008 naar 0,39 miljard op 31 december 2009). Globaal gezien wordt het eerste semester van het jaar gekenmerkt door een hoger niveau van risico's op rente en portefeuilleliquiditeiten dan het tweede semester. Wat de gemiddelde kostprijs betreft: die is progressief gedaald in het hele eerste semester en opnieuw gestegen in het tweede semester. Datum Vlottende schuld (einde maand) met effect FCCB Consolidaties Aflossingen Looptijd Gemiddelde gewogen maandelijkse kostprijs ,43 0,00 0,00 2,98 3, ,90 0,00 0,00 2,87 3, , ,00 0,00 3,36 3, , ,00 0,00 4,03 3, ,12 0,00 0,00 3,61 3, , , ,00 3,65 3, , ,00 0,00 5,14 3, , ,00 0,00 4,78 3, , ,00 0,00 5,65 3, ,26 0, ,00 5,65 3, ,39 0,00 0,00 5,91 3, , , ,05 3,44 Jaarverslag 2009 p. 55

56 Deel 6 : Vooruitzichten HOOFDSTUK 1 : AFLOSSINGSPLAN Het liquiditeitsrisico is het gevaar dat men loopt geen korte-, middellange- of langetermijnfinanciering te vinden om een bestaand of toekomstig deficit te dekken. Een openbare instelling of een onderneming moeten het hoofd bieden aan een belangrijk liquiditeitsrisico indien ze moeilijkheden ondervinden om bronnen van financiering te vinden. Dat grotere liquiditeitsrisico wordt automatisch vertaald in hogere bankmarges op de referentierente (Euribor, IRS, OLO) en dus door een hogere financieringskostprijs voor de ontlener. Hoe groter de financiering- of herfinancieringsbehoeften, hoe terughoudender de banken zullen zijn om een lening toe te kennen tegen gunstige voorwaarden. De kwaliteit van de afvlakking van een aflossingsplan van de directe schuld zal de concentraties van herfinanciering verminderen evenals het liquiditeitsrisico en verbetert bijgevolg de financieringsvoorwaarden van het Gewest. De geringe volatiliteit van de aflossingen van de schuld blijft een doelstelling die met voorrang moet worden bereikt ( ) Plan d'amortissement de la dette consolidée - Aflossingsplan van de geconsolideerde schuld Écart-type / moyenne ( ) = 14,68% // Type-afwijking / gemiddelde ( ) = 14,68% De ratio type-afwijking/gemiddelde toont aan dat de versnippering van de toekomstige aflossingen van het Gewest de laatste jaren gevoelig is verbeterd. De constant stijgende curve geeft ons een duidelijk beeld van de kwaliteit van de afvlakking. Jaarverslag 2009 p. 56

57 100,00% 90,00% 80,00% ( ) Amortissements cumulés de la dette consolidée / Gecumuleerde aflossingen van de geconsolideerde schuld 87,2% 100,0% 70,00% 71,2% 60,00% 50,00% 53,5% 40,00% 41,2% 30,00% 20,00% 26,0% 10,00% 13,6% 0,00% Onderstaande tabel geeft ons de evolutie in cijfers van de kwaliteit van de afvlakking. Het gemiddelde wordt weergegeven op 10 jaar (op 9 jaar voor 2001, 2002 en 2005; op 8 jaar voor 2006 en 2007; op 7 jaar voor 2009 en 2010). Al verscheidene jaren blijft het liquiditeitenrisico constant op een tamelijk laag niveau. Jaar Gemiddelde Typeafwijking Type-afwijking/ Gemiddelde ,97% 2,76% 27,68% ,98% 1,39% 13,93% ,98% 1,31% 13,13% ,00% 2,31% 23,10% ,11% 1,51% 13,59% ,11% 0,57% 5,17% ,00% 1,37% 13,74% ,00% 0,72% 7,18% ,11% 0,83% 7,46% ,50% 1,00% 7,96% ,50% 1,88% 15,00% ,29% 2,73% 19,14% ,29% 2,10% 14,68% Jaarverslag 2009 p. 57

58 HOOFDSTUK 2 : FINANCIERINGS- EN HERFINANCIERINGS- BEHOEFTEN Om de rente- en liquiditeitsrisico's van het Gewest juist in te schatten, moeten in de analyse de toekomstige financieringsstromen worden opgenomen die kunnen veroorzaakt worden door de toegestane begrotingstekorten (= financieringsbehoeften), bekendgemaakt door de vaste afdeling Financieringsbehoeften van de Overheid van de Hoge Raad van Financiën. Deze afdeling kan ambtshalve of op vraag van de Federale Minister van Financiën een advies uitbrengen over de opportuniteit om de leningcapaciteit van een of meerdere overheden te beperken, en dat in functie van de noodzaak om: - de economische en monetaire eenheid niet in het gedrang te brengen; - een structurele ontsporing van de financieringsbehoeften te voorkomen. Voor de vooruitzichten van 2010 tot 2015 (basis 2009), bedragen de toegestane tekorten euro over de hele periode. Door de toekomstige toegestane tekorten op te nemen, krijgen we een ratio type-afwijking/gemiddelde van 35,31% voor de volgende 6 jaar, of een veel sterker versnipperde verdeling rond het gemiddelde dan alleen bij de aflossingen (14,96%) ( ) Besoins en financement et en refinancement / Noden inzake financiering en herfinanciering Écart-type / moyenne = 35,31% avec nouveaux déficits et 14,96% sans nouveaux déficits / Type-afwijking / gemiddelde = 35,31% met nieuwe deficieten en 14,96% zonder nieuwe deficieten Refinancement / Herfinanciering Nouveaux déficits (Normes CSF) / Nieuwe deficieten (ESR-normen) Total / Totaal Jaarverslag 2009 p. 58

59 HOOFDSTUK 3: GEACTUALISEERDE TOEKOMSTIGE CASH FLOWS Bij de inschatting van het portefeuillerisico, is de looptijd een gewogen gemiddelde waarde die ons toelaat elke maand opnieuw op basis van alle geactualiseerde cash flows samen (intresten en aflossingen) de risico's in te schatten van renten en portefeuilleliquiditeit. Twee portefeuilles met dezelfde looptijd hebben evenwel niet noodzakelijk een identieke spreiding van het renterisico. Die risicospreiding hangt af van de verdeling van de cash flows aan renten en aflossingen over de looptijd. Onderstaande grafiek geeft een vergelijking van de evolutie van de geactualiseerde cash flows tussen 31 december 2008 en 31 december 2009 (in relatieve waarde). 16,00% 14,00% Comparaison des cash flows futurs actualisés (CFA) de la dette consolidée (amortissements et intérêts) / Vergelijking van de geactualiseerde toekomstige cashflows (ACF) van de geconsolideerde schuld (aflossingen en renten) CFA - ACF ( ) CFA - ACF ( ) 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% De spreiding van de cash flows voor de komende jaren is uitstekend. De typeafwijking van de spreiding van de cash flows bevestigt dat het liquiditeitsrisico van de portefeuille al jaren erg beperkt is. Jaar Typeafwijking ,42% ,86% ,11% ,48% ,28% ,69% ,91% ,83% ,62% Jaarverslag 2009 p. 59

60 In de onderstaande grafiek wordt die spreiding van cash flows voorgesteld aan de hand van curven van de saldi die verschuldigd blijven in percentages van de geactualiseerde cash flows. Soldes restant (SRD) dus des CFA (en %) de la dette consolidée (amortissements et intérêts) / Nog verschuldigde saldi (VS) van de ACF (in %) van de geconsolideerde schuld (aflossingen en renten) 100,00% 90,00% SRD/CFA - VS/ACF (2007) SRD/CFA - VS/ACF (2008) 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Jaarverslag 2009 p. 60

61 HOOFDSTUK 4 : MARK TO MARKET RISICO Deze raming bepaalt meteen dynamisch en precies de gevoeligheid van de portefeuille voor alle variaties van de rentecurve. Terwijl de looptijd de geactualiseerde gemiddelde levensduur bepaalt van de rentestromen en van de aflossingen van de portefeuille het Gewest, evalueert het mark-to-market risico de gevoeligheid van de posities per restlooptijd (renterisico op 1 maand, 3 maanden, 1 jaar,... 5 jaar, jaar) in functie van de forward rentecurve. Het gebruik van de software MUREX door Dexia Bank heeft kwalitatieve informatie geleverd voor het beheer van renterisico's. Een voorbeeld van resultaat op 27 april 2010 vindt u op de volgende pagina. De waargenomen waarden komen overeen met de impact van een variatie met één basispunt (0,01%) in de renten op de portefeuille van het Gewest. De daling van de gevoeligheid kan veroorzaakt worden hetzij door een inkorting van de looptijd (via een verhoging van de vlottende schuld of een terugbetaling van de lening) hetzij door een financiering of een swap tegen variabele rente. In 2009 was de evolutie van de rentegevoeligheid van de portefeuille van het Gewest als volgt: Datum In euro 27/08/ ,67 06/10/ ,31 22/10/ ,40 28/10/ ,62 25/11/ ,08 02/12/ ,47 Op de volgende pagina geeft de eerste kolom vanaf links de verschillende looptijden weer: ze werden per looptijd gegroepeerd (van EONIA tot 60 jaar). De eigenlijke tabel geeft de spreiding van het risico volgens de looptijden. Hij toont de verschillende producten waaruit de geconsolideerde schuld bestaat (de TB, VVT en de rekening-courant staan er bijgevolg niet in): leningen ( loans ), swaps ( IRS ), caps en floors, swaptions (callable) en FRA. Met de tabel kan ook de impact geëvalueerd worden van elk type financieringsinstrument en het afgeleide product op het renterisico van het Gewest. De kolom totaal geeft de som van de gevoeligheid van de leningen en van de afgeleide producten. Jaarverslag 2009 p. 61

62 Het negatieve teken vóór de bedragen duidt de vermindering aan van het risico door bepaalde operaties van afgeleide producten. GEVOELIGHEID VAN DE PORTFOLIO VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST OP Market rate sensitivities in 1/bp op Periode Totaal Loans IRS Cap/floor/struc Swaption (Callable) FRA O/N 595,11 592,24-20,36 1,12 22,12 0,00 T/N 595,52 592,20-20,44 1,12 22,64 0,00 S/N 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1W -122,99 2,82-125,81 0,00 0,00 0,00 2W ,77-144,15-872,62 0,00-1,00 0,00 1M -53,29 265,73-318,53 0,00-0,49 0,00 2M 837, , ,30 0,00 0,00 0,00 3M 240, , ,23 0,00 0,00 0,00 4M 55, , ,33 0,00 0,00 0,00 5M 75, , ,13 0,03 0,00 0,00 6M 1.667, , ,72 0,32-0,49 0,00 7M 414,33-2,98 418,14 0,00-0,82 0,00 8M 686,31 576,11 110,20 0,00 0,00 0,00 9M 980, ,56-341,62-0,10 0,00 0,00 10M 1.165,84 825,98 339,86 0,00 0,00 0,00 11M 2.922,82 657, ,50 3,27 0,00 0,00 1Y , , ,78 170,11 27,24 0,00 15M 6.483, , ,69 4,40-2,40 0,00 18M , , ,81 400,16-0,69 0,00 21M 4.212, , ,46 27,49-0,19 0,00 2Y , , , , ,70 0,00 3Y , , , , ,52 0,00 4Y , , , , ,06 0,00 5Y , , , , ,89 0,00 6Y , , , , ,72 0,00 7Y , , , , ,14 0,00 8Y , , , , ,52 0,00 9Y , , ,41 316, ,30 0,00 10Y 9.131, , ,80-374, ,91 0,00 11Y , , , , ,99 0,00 12Y , , , , ,88 0,00 13Y , , , , ,71 0,00 14Y 8.150, , ,56 38, ,78 0,00 15Y , , ,43 43, ,21 0,00 16Y , , ,12 44, ,79 0,00 17Y , , ,77 50, ,62 0,00 18Y , , ,08 57, ,47 0,00 19Y , , ,60 47, ,18 0,00 20Y , , ,49 67, ,47 0,00 21Y , , ,26 71, ,19 0,00 22Y 5.526,22 123, ,42 67, ,18 0,00 23Y 8.170,66 170, ,11 75, ,32 0,00 24Y 8.674,03 181, ,64 87, ,72 0,00 25Y 1.899,55 137, ,04 71, ,29 0,00 Jaarverslag 2009 p. 62

63 GEVOELIGHEID VAN DE PORTFOLIO VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST OP Market rate sensitivities in 1/bp op Periode Totaal Loans IRS Cap/floor/struc Swaption (Callable) FRA 26Y ,53 8, ,25 102, ,77 0,00 27Y ,94 0, ,40 92, ,13 0,00 28Y ,67 0, ,83 101, ,99 0,00 29Y ,23 0, ,87 115, ,84 0,00 30Y ,94 0, , , ,41 0,00 35Y ,15 0, , , ,37 0,00 40Y ,32 0, , , ,10 0,00 50Y ,05 0, ,82 792, ,26 0,00 60Y ,83 0, ,07 0, ,24 0,00 Totaal ,19 8, , , ,12 0,00 Jaarverslag 2009 p. 63

64 HOOFDSTUK 5 : EVOLUTIE VAN DE STRUCTUUR VAN DE DIRECTE SCHULD MET FCCB EN CONSOLIDATIES Rekening houdend met het FFCB en de toekomstige consolidaties (tegen vaste rente) zou de structuur op vaste rente (vaste + caps + FCCB) van de directe schuld moeten schommelen tussen 79,92 en 95,19% tussen 2010 en Het deel variabele rente (variabel+vlottend - FCCB) zou tussen 4,81 en 20,08% moeten liggen. Vijf consolidaties tegen vaste rente zouden tegen eind 2014 moeten worden uitgevoerd: miljoen euro (in 2010) ; miljoen euro (10/2011) ; miljoen euro (06/2012) ; miljoen euro (06/2013) ; miljoen euro (04/2014). 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% ( ) Evolution de la structure de la dette directe avec CCFB et consolidations à taux fixes / Evolutie van de structuur van de directe schuld met FCCB en consolidaties aan vaste rentevoeten 60,00% 50,00% fixe & capé & CCFB avec consolidations / Vast & gecapt & FCCB met consolidaties var & flottant - CCFB avec consolidations / Variabel & vlottend - FCCB met consolidaties 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Jaarverslag 2009 p. 64

65 HOOFDSTUK 6 : RISICO'S VAN HERFINANCIERING EN REFIXING ( ) De herfinancierings- en refixingrisico's werden berekend op de veranderlijke gemiddelden van zes maanden om de gebruikelijke te belangrijke intrinsieke volatiliteit van dat type maatregelen te voorkomen. De risico's worden berekend ten opzichte van het encours van de geconsolideerde schuld (> 1 jaar) en niet dat van de totale directe schuld. Onder herfinancieringsrisico verstaan we de terugbetaling van de aangegane leningen van de vorige jaren (aflossingen). De schuld tegen variabele rente (beschermd en niet-beschermd) laat een risico ontstaan van refixing. Als de refixing geleidelijk uit de grafiek verdwijnt (in tegenstelling tot de herfinanciering), is dat omdat ons model oordeelt dat de herfinancieringen alleen tegen vaste rente verlopen. Het maandelijkse financieringsrisico is stabiel en ligt tussen 0,00 en 1,13% van de geconsolideerde schuld. Het risico van maandelijkse refixing is in iets sterkere mate aan fluctuatie onderhevig (tussen 0,48 en 3,51%). 8,00% 6,00% ( ) Risques de refinancement et de refixing / Herfinancierings- en refixingrisico's Risque de refinancement / Herfinancieringsrisico Risque de refixing / Refixingrisico 4,00% 2,00% 0,00% Jaarverslag 2009 p. 65

66 HOOFDSTUK 7: MODEL VOOR DE BEREKENING VAN DE TOEKOMSTIGE PORTEFEUILLEKOST ( ) De directie Schuldbeheer van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft intern een model ontwikkeld voor de berekening van de kostprijs van de schuldportefeuille van het Gewest over een periode van vijf jaar. Dit model is gebaseerd op de evolutie van de curve van de reële toekomstige rentevoeten en houdt rekening met de toekomstige consolidaties, zowel bij variabele als bij vaste rentevoeten. Het model heeft betrekking op vijf macro-economische scenario s: - reële toekomstige rentevoeten; - economische groei met toename van de inflatie (stijging van de toekomstige rentevoeten om de inflatie te beperken); - economische stagnatie (daling van de toekomstige rentevoeten om de economische groei te stimuleren); - aanhoudend hoge inflatie met het vooruitzicht van economische vertraging (omgekeerde curve); - economische groei in zicht zonder inflatiedruk (neerwaartse curve). Op elk macro-economisch scenario worden vier types consolidatiestrategieën toegepast: - geen consolidatie; - defensieve consolidaties (100% tegen vaste rentevoeten); - neutrale consolidaties (50% tegen vaste rentevoeten en 50% tegen variabele rentevoeten); - agressieve consolidaties (25% tegen vaste rentevoeten en 75% tegen variabele rentevoeten). Hieronder wordt het macro-economische scenario voorgesteld met reële toekomstige rentevoeten met defensieve consolidaties: Gemiddelde jaarlijkse gewogen kostprijs (maandeinde) Jaar Defensieve consolidaties ,70% ,80% ,08% ,19% ,37% De bijwerking van het model gebeurde op basis van de rentevoeten van 12 april 2010 (sterke daling van de forward rentevoeten Euribor en IRS). Het model omvat de consolidaties tot en met eind april voor een bedrag van 450 miljoen euro (waarvan het grootste deel tegen vaste rentevoeten). Daarnaast valt de uitstekende stabiliteit van de portefeuille op vijf jaar op te merken. Jaarverslag 2009 p. 66

67 HOOFDSTUK 8: GEWESTELIJKE STRATEGIEËN Afsluiten van leningen via het MTN-programma Opgezet door: Dexia Bank Capaciteit: 2 miljard Bedrag Begindatum Einddatum Rentevoet /01/ /01/2018 IRS 8Y + 47 BP /01/ /01/2018 IRS 8Y + 46 BP /01/ /01/2020 IRS 10Y + 52 BP /06/ /06/2020 EUR6M + 36 BP /06/ /06/2020 EUR3M + 55 BP /06/ /06/2020 EUR6M + 36 BP 8.2. Afsluiten van een gestructureerde Schuldschein -lening voor een bedrag van 25 miljoen (reverse inquiry) Op 4 februari 2010 heeft het Gewest een Schuldschein -financiering van 25 miljoen met een reverse inquiry afgesloten, met begindatum 6 april 2010 en einddatum 6 april van 06/04/2010 tot 05/04/2018 betaalt het Gewest 5,00%; - van 06/04/2018 tot 06/04/2035 betaalt het Gewest maximaal [13*(IRS20Y-IRS2Y)] gefloord op 0,00% en gecapt op 9,00% met lock-in. Bovendien heeft het Gewest het recht gekocht om 3 bijkomende schijven van 25 miljoen op 25 jaar aan te gaan tegen dezelfde voorwaarden maar zonder lock-in. Die emissies zouden plaatsvinden in 2015, 2016 en Afsluiten van 4 swaps van 25 miljoen Op hetzelfde ogenblik (4 februari 2010) heeft het Gewest een swap van 25 miljoen gekocht die de rentestructuur van bovenvermelde lening variabel maakt. Het Gewest betaalt zo E6M + 45 BP voor de volledige looptijd van de onderliggende lening (van 06 april 2010 tot 06 april 2035). Jaarverslag 2009 p. 67

68 Daarenboven heeft het Gewest 3 andere swaps van elk 25 miljoen euro tegen een rente van E6M + 60 BP gekocht ter dekking van 3 bijkomende schijven van het Schuldschein die respectievelijk in 2015, 2016 en 2017 uitgegeven zouden worden Afsluiten van een lening van 100 miljoen Op 11 februari 2010 heeft het Gewest een lening van 100 miljoen afgesloten tegen een IRS-rente 18 Y + 54 basispunten (= 4,436%) met begindatum 6 april 2010 en einddatum 6 april Afsluiten van een lening van 75 miljoen Op 12 maart 2010 heeft het Gewest een lening van 75 miljoen afgesloten tegen een IRS-rente 20 Y mid swap + 55 basispunten (= 4,25%) met begindatum 7 mei 2010 en einddatum 7 mei Er werd op 7 mei 2010 een bedrag van betaald, wat de reële kostprijs van de jaarlijkse coupons op 4,496% brengt (= IRS 3,914% + forward effect 0,032% + credit spread 0,55%). Jaarverslag 2009 p. 68

69 Deel 7 : Gewaarborgde schuld De gewaarborgde schuld komt overeen met alle leningen samen aangegaan door gewestelijke of plaatselijke instellingen om hun eigen financiële behoeften te dekken. Deze leningen genieten van de waarborg van het Gewest wat de betaling betreft van de interesten en/of van de aflossingen. 12 Het Gewest betaalt dus de facto de aflossingen van leningen niet terug, noch de rentelast aangegaan door derde instellingen. Het komt financieel enkel tussenbeide om een leningnemer te dekken die in gebreke is. Encours van de gewaarborgde schuld op 31 december euro (x 1.000) 1. Woningfonds van de Grote Gezinnen 1.1. gewaarborgde leningen bij de banken 1.2. gewaarborgde leningen bij de BGHM 2. Sociale Kredietmaatschappijen 2.1. gewaarborgde leningen aan particulieren Gewaarborgde leningen aan sociale kredietmaatschappijen Middelgrote woningen Haven van Brussel MIVB Economische expansie Waarborgfonds van het BHG BBGHGT Brussel-Energie B2E (Filiaal GIMB) BMWB Eurobiotec ICAB Brussel-Zuid Gemeentelijke holding Aquiris Toekomstplan van de huisvesting (GIMB) 18. NV Flagey Woningfonds van de Gezinnen 1.1. Aangegane leningen (in euro) met waarborg van het Gewest bij de banken: In De begroting van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor het begrotingsjaar 1993: voorstelling en toelichting, Brusselse Hoofdstedelijke Raad, p.66 Jaarverslag 2009 p. 69

70 Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 1.2 Leningen aangegaan (in euro) met de waarborg van het Gewest bij de BGHM: 2008 De Regering krijgt de toestemming om de waarborg van het gewest te geven aan de leningen die het Woningfonds van het Brussels Gewest aangaat bij de BGHM, voor een bedrag dat de euro niet overschrijdt in Het Woningfonds heeft in 2008 niet bij de BGHM geleend Het Woningfonds heeft bij de BGHM een bedrag van ,3 euro geleend. Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 2. Sociale Kredietmaatschappijen 2.1.Toegestane leningen aan particulieren Vijf gevallen worden momenteel door het Gewest gedekt. Het heeft euro moeten storten. Maatschappijen Bijdragen Jaar van betaling Krediet voor Sociale woningen Socodix Krediet voor Sociale woningen Krediet voor Sociale woningen Krediet voor Sociale woningen Totaal Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 2.2. Toegestane leningen aan sociale kredietmaatschappijen Conform artikel 4 van het Besluit van de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 6 februari 2003 betreffende de regeling van de controle van de gewestwaarborg voor leningen aangegaan door de instellingen voor sociaal krediet erkend door het Gewest en betreffende de vaststelling van het maximumbedrag van deze waarborg, mag het totale jaarlijkse bedrag van de aangegane leningen door alle kredietmaatschappijen en waarvoor de gewestelijke waarborg toegekend werd maximum 25 miljoen euro bedragen. De Regering heeft besloten die 25 miljoen euro voor 2009 te verdelen als volgt: Jaarverslag 2009 p. 70

71 Maatschappijen Verdeling Gebruik Krediet op onroerende goederen , ,29 Krediet voor sociale woningen , ,00 Werknemerskrediet , ,27 De Kleine Landeigendom ,38 0,00 Gewestelijk maatschappij van woningkrediet , ,00 Socodix de Haard ,15 0,00 Totaal , ,56 Het totale encours van de goedgekeurde leningen aan de zes sociale kredietmaatschappijen sinds 2004 bedraagt ,57 euro. Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 3. Middelgrote woningen Sinds 1997 is maar een geval aan het licht gebracht. Het Gewest heeft in euro moeten storten aan het CBHK. Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 4. Haven van Brussel De Brusselse Hoofdstedelijke Regering heeft toestemming gegeven aan de Haven van Brussel om twee financieringscontracten af te sluiten met de Europese Investeringsbank (EIB) voor een bedrag dat door het Gewest is gewaarborgd van 50 miljoen euro. Op die leningen vond in 2009 een voorheffing van 10 miljoen plaats. Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 5. M.I.V.B. Aangegane lening met waarborg van het Gewest: Jaarverslag 2009 p. 71

72 Niet-gebruikte toegestane leningen en die van jaar tot jaar kunnen worden overgedragen: Totaal Aangegane leningen zonder waarborg van het Gewest: Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 6. Economische expansie De Regering heeft van de Gewestraad toestemming gekregen om een gewestelijke waarborg te bieden voor een bedrag van maximaal euro in De Economische expansie heeft nog niet geleend met de waarborg van het Gewest. 7. Waarborgfonds Ratio 2009 Bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% met bijdrage van het Gewest = 0,00 met gewaarborgd encours = 33,76 miljoen 8. Brussels Gewestelijk Herfinancieringsfonds van de Gemeentelijke Thesaurieën (B.G.H.G.T.) Het op 31/12/2009 gewaarborgde encours van de leningen m.b.t. nieuwe opdrachten van de BBGHGT is als volgt verdeeld: Gemeenten Anderlecht ,65 Evere ,52 Ganshoren ,21 Jet ,98 Koekelberg ,27 Sint-Gillis ,00 Watermaal-Bosvoorde ,39 Jaarverslag 2009 p. 72

73 OCMW s Oudergem ,27 Etterbeek ,10 Evere ,13 Vorst ,78 Totaal ,30 Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 9. Brussel-Energie Brussel-Energie heeft met de waarborg van het Gewest een bedrag van ontleend op een totaal toegestaan bedrag van Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 10. B2E De Regering heeft van de Gewestraad toestemming gekregen om een gewestelijke waarborg te bieden voor een bedrag van niet meer dan 50 miljoen euro voor een lening die de GIMB bij de EIB aangaat. B2E heeft in 2009 voor een bedrag van 8 miljoen een beroep kunnen doen op deze lening. Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 11. BMWB (Brusselse Maatschappij voor Waterbeheer) De Regering heeft van de Gewestraad toestemming gekregen om in 2007 een gewestelijke waarborg te bieden voor een bedrag van niet meer dan euro voor de leningen die de BMWB aangaat. De BMWB heeft in miljoen euro geleend op korte termijn, en heeft die al terugbetaald. Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 12. Eurobiotec De Regering heeft van de Gewestraad toestemming gekregen om een waarborg te bieden voor een bedrag van niet meer dan euro voor een lening die nog aangegaan moet worden. Eurobiotec heeft in 2008 met de waarborg van het Gewest een bedrag van ,19 ontleend in de vorm van een kredietlijn. Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% Jaarverslag 2009 p. 73

74 13. ICAB De Regering heeft van de Gewestraad toestemming gekregen om een waarborg te bieden voor een bedrag van niet meer dan euro voor een operationele vastgoedleasing die aangegaan moet worden via een promotieovereenkomst. De door het Gewest gewaarborgde kredietlijn was op 31/12/2008 benut ten belope van ,06. Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 14. Brussel-Zuid De Regering heeft van de Gewestraad toestemming gekregen om een waarborg te bieden voor een bedrag van niet meer dan euro voor de leningen die Brussel-Zuid aangaat. De door het Gewest gewaarborgde kredietlijn was op 31/12/2008 benut ten belope van Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 15. Gemeentelijke Holding De Regering heeft van de Gewestraad toestemming gekregen om een gewestelijke waarborg te bieden voor de leningen die aangegaan worden door de Gemeentelijke Holding voor een bedrag van niet meer dan euro. Deze waarborg werd toegekend op 31 december Aquiris De Regering heeft toestemming gekregen om een gewestelijke waarborg te bieden voor de overdracht van het Aquiris-contract. Het encours op 31/12/2008 bedraagt Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% 17. BGHM (Toekomstplan van de huisvesting) De Regering heeft toestemming gekregen om de gewestelijke waarborg te bieden voor de vastleggingen van de BGHM of haar dochtermaatschappijen in het kader van het Toekomstplan van de huisvesting voor een maximale kredietlijn van In 2008 heeft de nv SFAR, dochtermaatschappij van de BGHM, een bedrag van geleend met de waarborg van het Gewest in het kader van het Toekomstplan van de huisvesting. Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% Jaarverslag 2009 p. 74

75 18. N.V. Flagey De Regering heeft de toestemming om in 2009 de gewestelijke waarborg te bieden aan de vzw Flagey voor een bedrag van Ratio 2009 : bijdrage van het Gewest / Gewaarborgd encours = 0,00% Verdeling van de gewaarborgde schuld Répartition en milliers d'euros des différentes institutions dans le total de la dette garantie / Onderverdeling in duizenden euro van de verschillende instellingen in het totaal van de gewaarborgde schuld , , , , , , , ,00 0, Plan pour l'avenir du logement (SRIB) / Toekomstplan van de huisvesting (GIMB) Aquiris Holding Communal / Gemeentelijke Holding Fonds du Logement - emprunts garantis auprès SLRB / Huisvestingfonds - gewaarborgde door BGHM Expansion économique ICAB Eurobiotec SBGE (Société Bruxelloise de la Gestion de l'eau) B2E (Filiale SRIB / Filiaal GIMB) Bruxelles-Midi / Brussel-Zuid Bruxelles-Énergie / Brussel-Energie FRBRTC / BBGHGT Fonds bruxellois de garantie / Brussels Waarborgfonds STIB / MIVB Port de Bruxelles / Haven van Brussel Logements moyens / Middelgrote woningen Emprunts garantis aux sociétés de crédit social / Gewaarborgde leningen aan sociale kredietmaatschappijen Emprunts garantis aux particuliers- sociétés de crédit social / Gewaarborgde leningen aan particulieren- sociale kredietmaatschappijen Fonds du Logement - emprunts garantis auprès des banques / Huisvestingfonds - gewaarborgde leningen door banken Ratio's van de totale gewaarborgde schuld Ratio 2003: Gewestbijdrage/gewaarborgd encours = 0,21% Ratio 2004: Gewestbijdrage/gewaarborgd encours = 0,01% Ratio 2005: Gewestbijdrage/gewaarborgd encours = 0,07% Ratio 2006: Gewestbijdrage/gewaarborgd encours = 0,12% Ratio 2007: Gewestbijdrage/gewaarborgd encours = 0,13% Ratio 2008: Gewestbijdrage/gewaarborgd encours = 0,01% Ratio 2009: Gewestbijdrage/gewaarborgd encours = 0,00% met gewestbijdrage = 0,00 met totaal gewaarborgd encours = ,00 Jaarverslag 2009 p. 75

76 Vooruitzichten 2010 De Regering mag de waarborg van het Gewest verlenen aan operaties met risicodekking tegen rente- en wisselschommelingen (options, futures, swaps,...) die alleen betrekking hebben op de schuld gewaarborgd door het Gewest. Toestemmingen om te lenen met de waarborg van het Gewest: MIVB ,63 BBGHGT ,00 Haven ,00 SKM ,00 Huisvestingfonds ,00 Economische expansie ,00 GIMB (B2E) ,00 BMWB ,00 Brussel-Zuid ,00 Eurobiotec ,00 ICAB ,00 Brussel-Biogaz ,00 Brussel-Recyclage ,00 BGHM (Project Scheutbos, Lahaye, ) ,00 BGHM (bij de BGHM) ,00 GIMB (Plan voor de huisvesting) ,00 Aquiris ,00 Gemeentelijke Holding ,00 Totaal ,63 Jaarverslag 2009 p. 76

77 Deel 8 : Tabellen van de gewestschuld HOOFDSTUK 1 : OMVANG GEWESTSCHULD 1.1. Totale directe schuld (encours) Totale directe schuld (op 31 december) Thesaurieën (in duizenden euro) Directe schuld stricto sensu 1.1. Leningen op lange termijn 1.2. Leningen op korte termijn Subtotaal Overgenomen Schuld 2.1. Ex-Prov. Brabant Agglomeratie Net Brussel DBDMH Subtotaal Totaal Totale directe schuld (op 31 december) Thesaurieën (in duizenden euro ) Directe schuld stricto sensu 1.1. Lange termijn leningen 1.2. Korte termijnleningen Subtotaal Overgenomen schuld 2.1. Ex-Prov. Brabant Agglomeratie Net Brussel DBDMH Subtotaal Totaal Jaarverslag 2009 p. 77

78 Totale directe schuld (op 31 december) Thesaurieën (in duizenden euro ) Directe schuld stricto sensu 1.1. Langetermijnleningen Kortetermijnleningen Subtotaal Overgenomen schuld 2.1. Ex-Prov. Brabant Agglomeratie Net Brussel DBDMH Subtotaal Totaal Totale directe schuld (op 31 december) Thesaurieën (in duizenden euro ) Directe schuld stricto sensu 1.1. Langetermijnleningen Kortetermijnleningen Subtotaal Ex-Prov. Brabant Agglomeratie Net Brussel DBDMH 0 0 Subtotaal Totaal Jaarverslag 2009 p. 78

79 Encours de la dette directe totale au 31 décembre (en millions ) / Encours van de totale directe schuld op 31 december (in miljoenen ) 2.400, ,0 Dette reprise cumulée / Gecumuleerde overgenomen schuld Solde net à financer cumulé / Gecumuleerd netto te financieren saldo 2.000, , , , , ,0 800,0 600,0 400,0 200,0 0, Indirecte schuld (encours) Indirecte schuld (op 31 december) - Thesaurie (in duizenden euro) Agglomeratie M.I.V.B Gemeenteleningen Leningen BBGHGT Gesubsidieerde werken GOMB Net Brussel Brand Economische expansie 10. Ex-Provincie Brabant BIWM Huisvesting Totaal Vanaf 1993, via het Brussels herfïnancieringsfonds van de gemeentelijke thesaurieën. 14 Omvatten openbare werken, gezondheidszorg en het water. 15 Betreft aankoop industriële terreinen en het Militair Ziekenhuis. Jaarverslag 2009 p. 79