Handreiking Open standaarden bij inkopen. Drs. R.M.A. (Wob) Rombouts

Transcriptie

1 Handreiking Open standaarden bij inkopen Drs. R.M.A. (Wob) Rombouts

2 Agenda 1. Belang van standaarden / standaardisatie 2. Open standaarden 3. Waarom Handreiking? 4. Politiek: motie Oosenbrug 5. Pas toe of leg uit 6. Resultaten aanbestedingen Doel en opzet Handreiking 8. Betrokken partijen Handreiking 9. Werkwijze Handreiking: hoe zoeken 10. Voorbeeld DNSSEC 11. Of gelijkwaardig 12. Vragen?

3 Belang van standaarden / standaardisatie Niet telkens wiel opnieuw uitvinden Gegevens kunnen uitwisselen en hergebruiken Kunnen samenwerken met andere organisaties in wisselende ketens Gegevens maar één keer hoeven in te winnen Voorspelbare en betrouwbare overheid voor burgers en bedrijven => lastenreductie Kunnen focussen op je kern competentie Kosten besparen Voorkomen vendor-lockin

4 Open standaarden Open standaarden dragen bij aan interoperabiliteit en leveranciersonafhankelijkheid Het gebruik van open standaarden in ICT-systemen bespaart kosten en verlicht administratieve lasten Interoperabiliteit: het kunnen uitwisselen van digitale gegevens tussen overheden onderling en tussen de overheid, bedrijven en burgers; gebruik van open standaarden verbetert deze communicatie omdat de ICTsystemen elkaar begrijpen Leveranciersonafhankelijkheid: meer keuzevrijheid van ICTleverancier, niet softwarespecifiek en zijn door iedere leverancier in te bouwen in een ICT-systeem.

5 Waarom deze Handreiking? Aanbesteden met verplichte toepassing van Open Standaarden ( Pas toe of leg uit ) Resultaat van Monitor Behoefte aan meer houvast uit het veld naast Generieke bestekteksten (2013), workshops ICT-inkoop Rijksacademie ( ), leaflet en website informatie ( Politieke aandacht Tweedekamer commissie Elias (2015) en motie Oosenbrug (2016)

6 Motie Oosenbrug (2016) Nr. 33 GEWIJZIGDE MOTIE VAN HET LID OOSENBRUG TER VERVANGING VAN DIE GEDRUKT ONDER NR. 31 (Voorgesteld 11 oktober 2016) De Kamer,gehoord de beraadslaging overwegende dat met het actieplan open overheid wordt ingezet op het actief beschikbaar stellen van overheidsinformatie en het stimuleren van een open houding en gedrag bij overheden;overwegende dat het gebruik van open standaarden essentieel zijn in het actief beschikbaar stellen van informatie aan burgers en daarnaast zorgen voor meer keuzevrijheid in ICTleveranciers, bevordering van de rechtszekerheid, administratieve lastenverlichting en het efficiënt en in ketens kunnen werken als één overheid; ( ) constaterende dat nog niet overal binnen de rijksoverheid en de decentrale overheden gewerkt wordt met open standaarden ( ) en dit deels te wijten is aan een gebrek aan kennis en expertise bij het aanbesteden van software; verzoekt de regering om, het gebruik van open standaarden te verplichten bij wet; ( ) en gaat over tot de orde van de dag.

7 Verplichte toepassing: Pas toe of leg uit (Semi-)overheden mogen bij inkopen > alleen afwijken (d.w.z. 'niet toepassen') ingeval van redenen van bijzonder gewicht, indien er: onvoldoende aanbod is onvoldoende veiligheid mogelijk is onvoldoende zekerheid bij het functioneren is Geen reden: lagere kosten, ontbreken capaciteit, kortere doorlooptijd aanbesteding (Rijk: artikel 3.2 Rijksinstructie) Verantwoording afleggen met motivatie over niet toepassen van verplichte open standaard in aanbestedingsdossier en in het jaarverslag (Rijk: artikel 3.3 Rijksinstructie, gemeenten en provincies: BBV-richtlijn)

8 Stroomschema Pas toe of leg uit stroomschema

9 Sjabloon leg uit sjabloonteksten

10 Resultaten aanbestedingen juli juni 2015 Onderzoek door ICTU via TenderNed op generieke CPVcodes (bv kantoormachines en gegevensverwerkende apparatuur ) Bestudering (aanwezige) aanbestedingsstukken op relevant functioneel toepassingsgebied (bv. internet en beveiliging) en organisatorisch werkgebied (bv. rijksoverheid, waterschap) 48 relevante aanbestedingen, 210 open standaarden relevant open standaardenbeleid in aanbestedingen 2015

11 Handreiking Open Standaarden bij inkopen Doel Aanbestedende diensten ondersteunen met een uitleg, hulpmiddelen en sjabloonteksten om het gebruik van de Open Standaarden te verbeteren Het pas toe of leg uit -principe op een juiste wijze toepassen in de samenwerking tussen inkoop, ICT en opdrachtgever(s) Opzet Inleiding: achtergrond & toelichting Generieke besteksteksten voor geschiktheidseisen Specifieke besteksteksten per open standaard (in ontwikkeling)

12 Aanbesteden en betrokken partijen stuurgroep OPDRACHTGEVER extern bureau IT-architect jurist IT-specialist externe adviseur INKOOP ICT IT-beheer inkoopadviseur AANBESTEDING gebruikers CIO

13 Werkwijze zoeken open standaarden (a) Vier manieren om te zoeken welke open standaard(en) relevant zijn in de aan te besteden overheidsopdracht: 1. Functioneel: zoeken op toepassingsgebied 2. Inkoop: zoeken op CPV-code 3. Technisch: zoeken op Open standaard 4. Beslisboom (b) Vervolgens bestektekst (geschiktheidseis of wens) zoeken bij de standaard (c) Bestektekst maatwerken voor eigen aanbesteding

14 (1) Functioneel zoeken binnen cluster/domein Indeling in 9 relevante clusters van open standaarden (zie leaflet): 1. Internet en beveiliging 2. Documenten en webcontent 3. E-facturatie en administratie 4. Stelselstandaarden 5. Water en bodem 6. Bouw 7. Juridische verwijzingen 8. Onderwijs en loopbaan 9. Overig

15 (2) Inkoop op CPV-code zoeken Indeling in 10 inkoopcategorieën met bijbehorende openstandaard en alle relevante CPV-codes: 1. Website en webapplicatie 2. Werkplek en kantoorsoftware Spraak- en communicatiediensten 5. Multi-functionals 6. Financieel-administratieve systemen 7. e-hrm-systemen 8. Netwerken 9. Basisregistraties en overheidsgegevens 10. Inhuur personeel

16 (3) Technisch zoeken op open standaard Totale actuele lijst van 98 standaarden: 38 verplichte pas toe of leg uit 52 aanbevolen 5 in behandeling 3 verwijderd Lijst bevat naam, versienaam of nummer, omschrijving, beheerorganisatie per open standaard Open standaard bevat nut, werking, detailinformatie, toetsingsinformatie, links naar relevante websites en documentatie lijst open standaarden

17 (4) Beslisboom gebruiken Beslisboom doorloopt vragenlijst in zeven stappen: 1. Organisatie gebied 2. Bedrijfsproces 3. Soort gegevens 4. Type gegevens 5. Communicatiekanalen 6. Beveiliging en privacy 7. Specifieke vragen Telkens meerdere antwoorden mogelijk (bv. bij bundeling organisaties of opdrachten)

18 Voorbeeld DNSSEC DNSSEC = Domein Naam Security Extensions DNS van bv. een website is kwetsbaar waardoor een kwaadwillende een domeinnaam kan koppelen aan een ander IP-adres ("DNS spoofing"). Gebruikers kunnen hierdoor bijvoorbeeld worden misleid naar een frauduleuze website. Gegevens uitwisseling met een niet correct IP-adres is dan mogelijk. DNS Security Extensions (DNSSEC) is een cryptografische beveiliging die een digitale handtekening toevoegd en daarmee de integriteit van de DNS-informatie beschermd. Gebruiken bij ICT-systemen met een DNS.

19 Functioneel zoeken DNSSEC

20 Inkooptechnisch zoeken DNSSEC (1) Veelvoorkomende typen ICT-gerelateerde aanbestedingen 1. Website of webapplicatie 2. Werkplek en kantoorsoftware Spraak- of datacommunicatiediensten 5. Multi-functionals 6. Financieel/administratieve systemen 7. e-hrm-systemen 8. Netwerken 9. Basisregistraties / overheidsgegevens 10. Inhuur van personeel

21 Inkooptechnisch zoeken DNSSEC (2)

22 Beslisboom gebruiken Beslisboom toont na beantwoorden van aantal vragen de standaarden die mogelijk van belang zijn bij de aanbesteding 1. Organisatie kiezen (type overheid) 2. Bedrijfsproces (ondersteunend) 3. Gegevens soort (aard van de gegevens) 4. Gegevens type (soort gegevens) 5. Communicatiekanalen (wijze van communicatie) 6. Beveiliging & Privacy (diverse aspecten) 7. Specifieke vragen (één per standaard) beslisboom Handreiking Open Standaarden en ICT-inkoop (2016)

23 Technisch zoeken DNSSEC DNSSEC

24 Besteksteksten: toelichting

25 Bestekteksten: geschiktheidseis (1)

26 Bestekteksten: geschiktheidseis (2)

27 Bestektekst: sjabloon per tekst

28 Bestektekst: DNSSEC

29 Verificatie eisen

30 Of gelijkwaardig en open standaarden Opnemen open standaard als eis is een technische specificatie (AW artikel 2.76, lid 5) die vergezeld dient te gaan van de woorden of gelijkwaardig Gelijkwaardigheid is te bewijzen (door leverancier) en toetsen (door aanbestedende dienst) indien voldaan wordt aan de twee achterliggende doelen van de open standaard (onafhankelijkheid van leverancier en interoperabiliteit) en aan de vier toetsingscriteria

31 Binnenkort beschikbaar op webpagina Handreiking Open Standaarden en ICT-inkoop (2016)

32 Contact Bureau Forum Standaardisatie Handreiking Open Standaarden en ICT-inkoop (2016)