Educatief pakket: Lager onderwijs 2e graad. Naam:... Klas:...

Transcriptie

1 Educatief pakket: Lager onderwijs 2e graad Naam:... Klas:... Koningin Astridplein Antwerpen info en reservaties: 03/ info@aqutaopia.be

2 Inleiding voor de leerkracht Met dit educatieve pakket willen we uw leerlingen op een leerrijke manier kennis laten maken met de (w)onderwaterwereld van Aquatopia. Dit pakket geeft u de mogelijkheid om het bezoek aan Aquatopia op een actieve manier zo leerrijk mogelijk te maken. We vinden dat speelse educatie voor de kinderen interessanter is dan een theoretische aanpak. De pakketten zijn opgesteld volgens het leer- en verwerkingsniveau van de leerlingen. Het educatieve pakket bevat een opdrachtenbundel voor leerlingen die ze tijdens hun bezoek aan Aquatopia mee kunnen nemen, fiches met achtergrondinformatie en een correctiesleutel van de opdrachtenbundel. Werkwijze Met dit pakket kunt u voor uw leerlingen een leerrijke zoektocht door Aquatopia organiseren. De kinderen kunnen zowel in groepjes als individueel door Aquatopia lopen en de vragen in de bundel beantwoorden. De vragen kunnen beantwoord worden op verschillende manieren. De informatiebordjes, de informatiebrochures en de computers binnen Aquatopia voorzien de leerlingen tijdens hun tocht van alle nuttige informatie. Het pakket hoeft niet volledig tijdens het bezoek afgehandeld te worden. Het biedt de mogelijkheid tot een klassikale verwerking of evaluatie van de opgedane kennis. Aquatopia heeft een aantal biotopen natuurgetrouw nagebootst. Zo zijn er in Aquatopia zeven verschillende 'werelden'. De vragen in de opdrachtenbundel zijn volgens deze werelden onderverdeeld. Per wereld worden een aantal dieren die in deze biotoop leven onder de aandacht gebracht. In Aquatopia leven meer dan vissen en reptielen. We hebben voor u en uw leerlingen een selectie gemaakt van dieren die voor Aquatopia representatief zijn en het meest tot de verbeelding spreken van kinderen. U kunt er voor kiezen om een gids bij uw bezoek te reserveren. Onder leiding van één van onze enthousiaste en deskundige gidsen ontdekken de kinderen nog meer. De gidsen kunnen veel extra informatie geven, wat het bezoek nog leerrijker maakt. Ook willen we u nog even attenderen op onze slangenshows en voedertijden die uw bezoek zeker zullen verrijken. Voor de precieze tijden kunt u contact met ons opnemen of een kijkje nemen op Contact informatie Heeft u vragen of suggesties in verband met het educatieve pakket stuur dan gerust een mailtje naar info@aquatopia.be Dit pakket is gerealiseerd door Aquatopia, met bijdragen van Nathalie de Cauwer en Daniëlle Boonstra. 2

3 Regenwoud We lopen nu door het regenwoud. Nergens op aarde leven zoveel dieren als in het tropische regenwoud. Je ziet hier veel bomen en planten in allerlei soorten en maten. Zoals je kunt voelen is het hier lekker warm en vochtig. In het regenwoud leven onder andere vissen, kikkers en spinnen. Af en toe begint het hard te regenen en is er onweer. 1 Deze diertjes ken je vast al wel. We noemen ze:... Dit zijn heel speciale soorten. Weet jij waarom ze zo'n felle kleur hebben? Duid het juiste antwoord aan om op te vallen tussen de groene bladeren om aan te geven dat ze giftig zijn om aan te geven dat ze bij elkaar horen 2 Brrr... deze beestjes doen vast al je haren omhoog komen. Hoe noemen we deze dieren?... Kun je tellen hoeveel poten deze beestjes hebben?... 3 Zou jij gaan zwemmen tussen deze vissen? Dit zijn piranha's. Piranha's staan bekend om hun scherpe tanden. Zijn ze nu echt zo gevaarlijk als ze eruit zien? Zijn piranha's gevaarlijk voor de mens? Weet jij wat piranha's eten? Duid de juiste antwoorden aan fruit vlees vis planten 4 Deze schildpad is speciaal aangepast om onder water te leven. Om te ademen steekt hij zijn speciale neus boven het water uit. Kun jij aanduiden welk van de volgende neuzen van deze weekschildpad is? 3

4 Duikboot We bevinden ons nu in de duikboot. Kijk gerust eens door de raampjes en bewonder de onderwaterwereld om je heen. Je mag in de machinekamer aan alle knopjes draaien om de duikboot de juiste richting uit te sturen. Met een duikboot kun je heel goed de wereld onder water bekijken en beluisteren. Duikboten kunnen zelfs boten opsporen die aan de andere kant van de oceaan varen. We bevinden ons nu aan de kleurrijke stranden van Hawaï. 5 In de duikboot zie je de octopus. De octopus is heel slim. Hij weet heel goed hoe hij zijn eten kan vinden en hoe hij zich moet verdedigen. Hij is ook heel lenig. Als zijn ogen en mond door een gaatje passen kan heel de octopus erdoor. Wanneer spuit de octopus inkt? Duid het juiste antwoord aan als hij een vijand wil verjagen als hij goed gehumeurd is en plezier wil maken als hij zich verveelt De octopus houdt zich goed vast. Kijk eens naar de onderkant van de octopus. Wat zie je en waarmee kan je dit vergelijken? Hier zie je een plaatje van de steenvis. De steenvissen zijn heel moeilijk te vinden omdat ze op begroeide rotsen lijken. Lukt het jou om al de steenvissen te tellen in die in dit aquarium leven? Omcirkel het juiste cijfer

5 Labo In het labo kun je een heleboel speciale diersoorten van dichtbij bekijken. Hier zitten verschillende soorten zoals zee-egels, garnalen, zeepaardjes en zeenaalden. De verzorgers zorgen hier voor pasgeboren en speciale visjes. Het wereldberoemde anemoonvisje 'Nemo' zwemt hier ook rond. 7 Ik ben een zeepaardje. Kun je me vinden in het aquarium? Vink het juiste diertje aan Mijn hoofd is als dat van een paard, mijn staart als die van een aap. Weet jij waarvoor ik mijn staart gebruik? Ik ben een echte filmster. Weet jij in welke film ik de hoofdrol heb gespeeld?... Ik heb ook broertjes en zusjes in andere kleuren. Welke kleuren anemoonvisjes heb jij al gezien? geel groen oranje blauw bruin 5

6 Mangrove Zie je deze gekke bomen? Dit zijn speciale bomen die groeien in de mangrove. Ze steken hun wortels diep in het water. Voor veel dieren is de mangrove een schuilplaats. De dieren kunnen veilig tussen de wortels van de bomen leven. Probeer tussen de wortels van de mangrovebomen de volgende dieren te vinden! 9 Ik ben een heel bijzonder dier. Ik ben de laatste 400 miljoen jaar nauwelijks veranderd. Daarom noemen sommigen mij een levend fossiel. Wat is mijn naam?... Jullie kennen mij misschien niet zo goed, maar mijn familie kennen jullie vast wel. Ik ben namelijk familie van de... Omcirkel de juiste familie spinnen krabben vissen 10 Ik heb een heel speciale neus. Ik heb hieraan zelfs mijn naam te danken. Lukt het jou om mijn neus na te tekenen? Mijn naam is... Weet je nu waarom ik deze naam heb gekregen?... 6

7 Moeras Voel je de warmte? We bevinden ons nu in het moeras. Gelukkig heb je in dit moeras geen last van drijfzand. Wel kun je hier enkele gevaarlijke dieren tegen het lijf lopen. Je kent er vast een aantal. Loop maar eens voorzichtig langs de schildpadden, slangen en leguanen! 11 Ik ben een heel lang en glad dier. Sommigen van mijn soortgenoten worden wel vier meter lang. Weet jij wie ik ben?... Met mijn neus kan ik ademen, maar niet ruiken. Hoe kan ik dan wel ruiken? Kies het juiste antwoord met mijn huid met mijn tong ik kan niet ruiken 12 Ik leef hier samen met mijn vriendjes in de bomen. Door mijn scherpe nagels kan ik goed in bomen klimmen. Het liefst lig ik op een warme plek. Ik maak graag indruk op de vrouwtjes. Weet jij hoe ik hun aandacht trek?... Wij leven hier met een grote groep leguanen, af en toe willen we elkaar iets duidelijk maken. Als jij iets wilt vertellen aan je vriendjes doe je dit door te praten. Kun jij zien hoe wij iets aan elkaar overbrengen? Doorstreep wat fout is door met onze staart te zwaaien wij maken een geluid door te kopknikken 7

8 Koraalriffen Zie je al deze prachtige vormen en kleuren? Deze wonderlijke vormen noemen we koralen. Wist je dat koralen geen planten maar dieren zijn? Je vindt ze in tropische warme zeeën. In koraalriffen zwemmen prachtig gekleurde vissen. Kun jij de zeesterren, doktersvissen en koralen ontdekken? 13 Welke dieren leven in het koraalrif? Omcirkel wat past haaien roggen anemoonvisje degenkrab doktersvis 14 Deze vissen hebben iets gemeen met elkaar. Kun jij ontdekken wat het is? Let vooral op de staart van de vissen. Duid op de afbeeldingen aan wat deze vissen gemeen met elkaar hebben De doktersvissen hebben allemaal een stekel aan hun staart. Hiermee kunnen ze andere vissen verwonden. Dit doen ze om zichzelf te beschermen. De stekel van deze doktersvissen noemen we een scalpel. Misschien ben je zelf al eens geopereerd geweest, wellicht heeft de dokter hierbij een scalpel (mesje) gebruikt. 15 Kun je de zeesterren vinden in dit aquarium? Kies er een uit en maak er een mooie tekening van. 8

9 Oceaan Als laatste deel van onze reis nemen we een duik in de diepe oceaan. Er zijn op de wereld vier oceanen. In de oceaan leven veel vissen, maar ook grote haaien. In het aquarium van Aquatopia zitten verschillende soorten haaien. Durf jij ze allemaal te zoeken? 16 Kun je aangeven welke haaien het meest bewegen? Zet de haaien in volgorde van traag naar snel. Duid aan met cijfers 1 (snelst) t/m 3 (traagst)... zebrahaai... zwartpuntrifhaai... verpleegsterhaai De zebrahaai verandert van patroon naarmate hij ouder wordt. Als de zebrahaai jong is heeft hij strepen, als hij ouder wordt krijgt hij vlekken. Kan jij aanduiden bij de afbeeldingen welke de jonge zebrahaai is en welke de oudere zebrahaai? Ik ben de zebrahaai van Aquatopia. Kijk eens goed naar mijn patroon en probeer te ontdekken of ik jong of oud ben.... 9

10 Ook ik leef met mijn vriendjes in de haaientank. Ze noemen mij de zwartpuntrifhaai. Weet jij waarom ik zo wordt genoemd?... Lukt het jou om mijn rugvin terug te vinden? Omcirkel het juiste plaatje 17 Heb je mij ontdekt tussen alle grote vissen en haaien? Ik ben niet bang voor ze. Weet je waarom ze mij graag hebben? Doorstreep wat niet past ik verwijder dode huid en vervelende diertjes van andere vissen ik ben goed gezelschap ik zoek voedsel voor andere vissen Kun je dan ook mijn naam raden?... 10

11 Kruiswoordraadsel Probeer het kruiswoordraadsel op pagina 13 in te vullen aan de hand van de volgende vragen. Kan jij ontdekken welk woord we zoeken? Op deze plek in de wereld staan ontelbaar veel bomen en andere planten. Er leven heel veel mooie vogels en andere dieren zoals apen. Het is hier altijd lekker warm, maar toch valt er bijna alle dagen veel regen. In de... leven zeeschildpadden, haaien, dolfijnen, walvissen en prachtige vissen. In de... groeien vele bomen en andere planten. De bomen staan hier met hun wortels in het water. Vele vissen verstoppen zich tussen de wortels van de bomen om jongen te krijgen of om vijanden te slim af te zijn. Dit diertje is heel speciaal. Het heeft een hoofd als dat van een paard en een staart als die van een aap. Hoe noemen we hem? 5 Benoem dit dier Deze vis wordt vaak als zeer gevaarlijk beschreven. Hij heeft grote, spitse en scherpe tanden. Wanneer een tand versleten is, wordt de hele rij vervangen! De meeste van deze vissen zijn eigenlijk niet gevaarlijk en eten het liefst een stukje fruit dat in het water terecht komt. Het water in de zee proeft zout, we noemen het zout water. Wanneer je in een rivier gaat zwemmen, proeft het water niet meer zout. Het is.... Dit dier kan prooien vangen en opeten die wel drie keer de grootte van zijn eigen hoofd heeft! 9 Benoem dit dier 10 De... verstopt zich voor andere vissen door zich te vermommen als een steen. Dit noemen we camoufleren. 11

12 Deze rog, de... zwemt sierlijk door de het aquarium. Zijn neus doet denken aan de vorm van een koeiensnoet. Deze vis heeft een afgeplatte rug. Hierdoor kan hij met zijn lange lichaam net onder het wateroppervlak zwemmen. Zijn ogen staan bovenop zijn kop en hij kan goed springen. Dit is allemaal belangrijk omdat hij insecten eet. Zo kan hij deze vanuit het water vangen met zijn waterstraal. Wanneer deze haai jong is heeft hij een mooi strepenpatroon. Wanneer de haai ouder wordt, veranderen de strepen in bolletjes. 14 Benoem dit dier 15 Dit dier heeft een pantser dat stevig is als de schaal van een kreeft. Toch behoort dit dier niet tot de familie van de kreeftachtigen maar tot de familie van de spinnen! 16 Benoem dit dier 17 Dit is een speciale boot. Hij kan niet enkel boven water varen maar ook onder water duiken. 12

13 Oplossing:... 13

14 Regenwoud Nergens op aarde leven zoveel dieren als in het tropische regenwoud. Het regenwoud bestaat vooral uit bomen en er groeien overal planten in allerlei soorten en maten. In het regenwoud is het altijd warm en vochtig. Hier leven onder andere vogelspinnen, giftige kikkers, roggen en grote vissen zoals piranha's en pacu's. Tropische regenwouden vind je in werelddelen die dicht bij de evenaar liggen. Het grootste regenwoud ligt in Zuid-Amerika, waar een lange en brede rivier doorheen stroomt: de Amazone. Pijlgifkikkers (Dendrobatidae) Pijlgifkikkers zijn kleine diertjes die je kunt herkennen aan hun felle kleuren. In de natuur betekent een felle kleur meestal: pas op, ik ben giftig. Indianen uit Centraal- en Zuid Amerika gebruiken dit gif voor de jacht. Het kleine pijltje dat ze uit hun blaaspijpen afschieten wordt ingesmeerd met het gif. En zo wordt het pijltje een dodelijk wapen. Daarom noemt men deze kikkers pijlgifkikkers. Pijlgifkikkers hebben weinig of geen natuurlijke vijanden door hun opvallende kleur en giftigheid. Je vindt ze terug in de meest uiteenlopende kleuren. Pijlgifkikkers zijn amfibieën. Ze hebben een naakte (geen haren of veren), met slijm bedekte huid en leven in vochtige omgevingen. Deze kikkers leggen hun eieren in vijvers of plasjes. De jongen noemen we kikkervisjes. Piranha's (Serrasalminae) Piranha's hebben zware kaken met grote spitse, scherpe tanden. Als een tand versleten is wordt de hele rij vervangen. Je vindt ze in Zuid-Amerika. De meeste piranha's eten vis, planten en fruit dat in het water terecht komt. Van de 50 soorten piranha's zijn er slechts zeven die vlees eten. Piranha's zijn erg goed in het opsporen van bloed. Ze ruimen zieke en oude vissen op. Piranha's zijn niet gevaarlijk voor de mens. Piranha's gebruiken hun tanden om te bijten en te snijden; ze zullen hun eten nooit kauwen. In plaats daarvan schrokken ze alles in een keer naar binnen. Op die manier kunnen ze sneller eten tijdens een gezamenlijke aanval. Vogelspinnen (Theraphosidae) Vogelspinnen hebben acht poten, maar ook twee pedipalpen. Pedipalpen zijn een soort voorpoten met een tastfunctie. Aan het uiteinde van elke poot bevinden zich zintuigen die gevoelig zijn voor geur, smaak en trillingen. Vogelspinnen zijn nachtdieren en gaan 's nachts op zoek naar prooien. Wanneer de vogelspin een prooi gevangen heeft, pakt hij deze vast met zijn pedipalpen en spuit hij gif in zijn prooi. Dit gif verlamt de prooi niet alleen, maar het zorgt er ook voor dat de prooi van binnen vloeibaar wordt, zodat de spin de prooi leeg kan zuigen. Weekschildpadden (Trionychidae) Weekschildpadden zijn aangepast aan het leven onder water. Ze hebben een spitse snuit met een lange neuspunt zodat ze kunnen ademhalen terwijl ze verder helemaal onder water zitten. Het schild van weekschildpadden is heel zacht en leerachtig zonder hoornplaten. Door het zachte schild is de schildpad op het land zeer kwetsbaar. Ze komen dan ook alleen uit het water om te zonnen of eieren te leggen. De weekschildpad is een schuw dier dat de meeste tijd onder een laag zand in het water doorbrengt, wachtend op een prooi. 18

15 Duikboot Met een duikboot kan je heel goed de wereld onder water bekijken en beluisteren. Duikboten kunnen zelfs boten opsporen die aan de andere kant van de oceaan varen. Vanuit onze duikboot kun je prachtige kleurrijke vissen bewonderen die leven in Hawaï en de Caraïben. Ook vind je hier zeesterren, de octopus en steenvissen. Octopus (Octopus vulgaris) Een heel bijzondere ongewervelde is de octopus. Als zijn oog en zijn bek door een gaatje passen, kan heel de octopus erdoor. Zijn wetenschappelijke naam verwijst naar zijn acht armen, en is afgeleid van de Griekse woorden octo (acht) en pous (voet). Aan elke arm heeft de octopus twee rijen zuignappen. Hiermee kan hij zijn prooi stevig vasthouden. De octopus kan zich camoufleren door snel van kleur, huidtextuur en houding te veranderen. Wanneer hij zich bedreigd voelt, kan de octopus een wolk purperzwarte inkt spuiten, en zo proberen te ontsnappen. De inkt is niet giftig voor de mens, maar wel voor het roofdier. De octopus heeft een goed geheugen. Het is een van de meest intelligente, nieuwsgierige en interessante zeebewoners. Het is daarom belangrijk dat een octopus zich creatief bezig kan houden. Door het eten in afgesloten potjes te doen krijgt de octopus een bezigheid. De octopus is heel agressief naar soortgenoten. Ze verdragen geen andere octopus in hun gebied. Steenvissen (Synanceiidae) In het aquarium zitten vier steenvissen. Ze zijn bijna niet te zien omdat ze heel goed gecamoufleerd zijn. Soms zijn ze zelfs begroeid met wieren. Hierdoor lijken ze op begroeide stenen tussen de andere rotsen en stenen op de zeebodem. Daar liggen zij te wachten op vissen of schaaldieren die dicht genoeg naderbij komen. Eenmaal dichtbij worden deze opgeslokt. Steenvissen zijn de giftigste vissen ter wereld. Hun gif kan dodelijk zijn voor de mens. De rugvin heeft naaldachtige stekels die het gif vanuit de gifklieren in het slachtoffer injecteren. 19

16 Labo In het labo kun je een heleboel speciale diersoorten van dichtbij bekijken. Hier zitten verschillende soorten als: zee-egels, garnalen, zeepaardjes en zeenaalden. Je ziet hier ook hier pasgeboren visjes en vissen die ziek zijn. Het anemoonvisje Nemo, die wereldberoemd werd door de animatiefilm 'Finding Nemo' zwemt hier ook rond. Anemoonvisjes (Amphiprion ocellaris) Het anemoonvisje is een prachtig voorbeeld van samenwerken of samenleven in de natuur. Het anemoonvisje leeft in symbiose met de anemoon. Dit betekend dat zowel het anemoonvisje als de anemoon voordeel halen uit hun relatie. Het anemoonvisje verdedigt zijn anemoon tegen vijanden en haalt ook restjes afval weg tussen de tentakels van de anemoon. Hij 'poetst' zijn anemoon. Het voordeel voor het anemoonvisje is dat hij zich in de anemoon kan verstoppen voor zijn vijanden. Hij heeft een laagje slijm gevormd dat bestand is tegen de tentakels van de anemoon. Het anemoonvisje heeft zowel mannelijke als vrouwelijke eigenschappen, dit noem je hermafrodiet. Jonge anemoonvisjes ontwikkelen zich altijd tot mannetjes en kunnen later veranderen in vrouwtjes. De meest dominante mannetjes veranderen in vrouwtjes en zorgen voor nieuw nageslacht. Zeepaardjes (Hippocampus) Zeepaardjes zijn sprookjesachtige, geheimzinnige wezentjes. Ze hebben geen schubben maar knobbelige richeltjes. Dit diertje kan zich alleen bewegen met zijn rugvin en zijn kleine borstvinnen. Hij gebruikt zijn staart om zich mee vast te houden aan wieren en de zeegrassen. De kleur van zeepaardjes kan erg variëren. Ze bestaan onder andere in de kleuren geel, oranje en bruin. Zeepaardjes zien er niet alleen vreemd uit, ze zijn ook de langzaamste zwemmers van de oceaan. In drie dagen legt een zeepaardje één km af. Het mannetje heeft bij de zeepaardjes de broedzorg. Ze hebben een buidel op hun buik waar de vrouwtjes de eitjes in leggen. In de buidel vindt de bevruchting plaats en komen na drie weken de eitjes uit. De baby'tjes zijn maar enkele millimeter groot en ze trekken vanaf hun geboorte onmiddellijk de wijde wereld in. In Azië worden zeepaardjes massaal gevangen om ze gedroogd als souvenir te verkopen. 20

17 Mangrove Mangroven zijn bomen en struiken die met hun wortels diep in het water steken. Voor veel dieren is de mangrove een schuilplaats, ze kunnen er ongestoord tussen de wortels van de bomen leven. Een mangrove ontstaat in gebieden die een mengeling van zoet en zout water herbergen. Dit noemen we brak water. Degenkrab (Limulus polyphemus) De naam degenkrab klopt niet helemaal, want deze soort is geen nauwe familie van de krabben, maar eerder van de spinachtigen. De degenkrab wordt ook wel een levend fossiel genoemd omdat hij de laatste 400 miljoen jaar nauwelijks is veranderd. De degenkrab zie je meestal lopen, maar soms zwemt hij op zijn rug. Het bloed van de degenkrab is heel bijzonder. Het is niet rood gekleurd maar blauw. Dit bloed heeft bijzondere antibacteriële eigenschappen. Het wordt ingezet bij onderzoek naar kanker. Onderzoekers kunnen ook veel leren van de werking van de ogen van de degenkrab. Dit onderzoek helpt bij het ontwikkelen van medicijnen die helpen om oogziekten te voorkomen. Koeneusrog (Rhinopteridae) De koeneusrog heeft een lange, zweepachtige staart en een giftige stekel aan de achterkant van zijn lichaam. Met deze stekel kan hij een pijnlijke steek toebrengen. De neus van de koeneusrog lijkt een beetje op die van een koe, vandaar zijn naam. De koeneusrog heeft geen tanden maar maalplaten. Deze gebruikt hij om zijn voedsel te pletten. Soms springt hij uit het water en landt dan weer met een luide smak. Op deze manier kan hij parasieten van zijn lichaam verwijderen. 21

18 Moeras Een moeras is een gebied dat ontstaat door het dichtgroeien van open water door plantenresten. Het is er drassig, vochtig en warm. In moerassen leven reptielen zoals schildpadden, slangen, hagedissen en leguanen. Er zijn ook veel zeldzame planten. Reptielen zijn koudbloedige dieren. Ze produceren zelf geen lichaamswarmte. Om warm te blijven zullen ze op warme rotsen gaan liggen om de zonnewarmte op te nemen. Wurgslangen (Boidae) In Aquatopia hebben we verschillende soorten wurgslangen. Een wurgslang wurgt zijn prooi door de borstkas te omklemmen zodat de prooi niet meer kan inademen. Slangen kunnen hun kaken 180 graden van elkaar openen. Hierdoor kunnen ze prooien inslikken die drie maal zo groot zijn als hun eigen hoofd. Dit doen ze door hun boven- en onderkaak uit de gewrichten los te maken, zodat ze enkel nog met elkaar zijn verbonden door rekbare pezen. Slangen ademen door hun neusgaten maar ze ruiken niet met hun neus. Ze hechten geurdeeltjes aan hun tong. De slang 'kwispelt' met de tong om zo meer geurdeeltjes op te vangen, wat tongelen wordt genoemd. De tong zordt vervolgens in de bek teruggetrokken en langs het orgaan van Jacobson gestreken. Dit orgaan analyseert de geurdeeltjes zodat de slang kan bepalen of er een prooi of vijand in de buurt is. Slangen blijven hun hele leven lang groeien. Regelmatig vervellen de slangen, ze groeien dan uit hun huid. Leguanen (Iguanidae) Leguanen leven in bomen. Ze hebben lange vingers en klauwen om te klimmen. De leguanen communiceren door te kopknikken. Ze kunnen goed horen, ruiken en hebben een scherp zicht. Hun lange staart kan als een soort zweep gebruikt worden om zich te verdedigen. De kleur van de huid helpt de leguaan om zich te camoufleren. Hij valt door zijn kleur niet op in zijn omgeving, en kan zo ontsnappen aan de aandacht van roofdieren. Leguanen zijn omnivoren. Ze eten zowel planten als vlees. Mannelijke dieren richten hun grote huidflap onderaan de keel op om indruk op concurrerende mannetjes of roofdieren. 22

19 Koraalriffen Koralen zijn geen planten maar dieren. Koralen zijn opgebouwd uit duizenden kleine poliepen. Poliepen zijn individuele diertjes met zes of acht tentakels die zich kunnen vastzetten op een ondergrond. Ze vormen kolonies en hierdoor ontstaan koralen. We maken onderscheid tussen zachte koralen (die geen uitwendig skelet hebben) en harde koralen (wel een uitwendig skelet). De harde koralen vormen de basis voor de koraalriffen. Je vindt ze in tropische warme zeeën. In koraalriffen zwemmen prachtig gekleurde vissen en zeesterren. In koraalriffen is veel voedsel te vinden. Veel vissen gebruiken het rif ook als kraamkamer. Doktersvissen (Acanthuridae) Er bestaan ongeveer 75 verschillende soorten doktersvissen. De meeste daarvan leven in tropische zeeën rond koraalriffen. Ze hebben prachtige kleuren. Doktersvissen hebben vlijmscherpe stekels aan weerszijde van hun staart waarmee ze zich kunnen verdedigen. Dit noem je de scalpel. Aangezien chirurgen met een scalpel opereren, worden de vissen doktersvissen genoemd. Zeesterren (Asteroidea) Zeesterren hebben meestal vijf armen, maar dat kunnen er ook meer zijn. Soms wel meer dan 50, afhankelijk van de soort. Bij verwondingen van een van de gelede poten kunnen ze het gewonde lid afwerpen. Dit gebeurt om lekken te vermijden, ze hebben namelijk een open bloedsomloop. De zeester is eigenlijk een grote maag, waarbij de mond onder, en de anus bovenaan zitten. De kleuren bij zeesterren worden gevormd door pigmentcellen in de huid. De meeste zeesterren zijn rood, oranje of geelachtig, maar er bestaan ook groene, blauwe, bruinachtige en bontgekleurde soorten. 23

20 Oceaan Zeventig procent van het aardoppervlak is bedekt met water. Er zijn op de wereld vier grote oceanen. In de oceaan leven veel vissen, roggen en haaien. De haaientank van Aquatopia bevat liter water en is meer dan vier meter diep. Haaien zijn vooral bekend om de gevaarlijke soorten, maar van de ongeveer 400 soorten zijn er maar enkelen echt gevaarlijk voor de mens. De witte haai (mensenhaai), de tijgerhaai, de zandtijgerhaai en de stierhaai zijn de gevaarlijkste soorten. Aanvallen van een haai zijn het gevolg van hun grote nieuwsgierigheid. Haaien hebben een heel scherpe neus en voelen zelfs de kleinste trillingen in het water. Ze hebben een extra zintuig (ampullen van Lorenzini) waarmee ze bewegingen in de buurt kunnen waarnemen en zelfs prooien kunnen opsporen die in het zand zijn ingegraven. Haaien worden vooral aangetrokken door bloed in het water, dat kunnen ze van op zeer grote afstand ruiken. Door hun gestroomlijnde lichaam kunnen ze zich gemakkelijk door het water bewegen. De grootste haai ter wereld is de walvishaai, die kan tot 12 meter lang worden en weegt ongeveer kilo. Ondanks zijn grootte, is zijn keelgat maar enkele centimeter in doorsnede. Ze vallen dus geen mensen aan maar eten kleine diertjes zoals plankton. De menshaai staat bekent als de gevaarlijkste haai. Hij is de grootste roofvis en kan langer dan negen meter worden en een gewicht van 2.5 ton bereiken. Hij zwemt ongeveer 500 kilometer per dag. Daarentegen heeft de stierhaai de meeste aanvallen op zijn naam. Zwartpuntrifhaai (Carcharhinus melanopterus) Zwartpuntrifhaaien leven in ondiepe wateren. Hun vinnen hebben allemaal een zwarte of donkerbruine tip. Ze jagen alleen of in kleine groepjes. Om in leven te blijven moeten deze haaien constant in beweging blijven. Zo kan er zuurstofrijk water door de kieuwen stromen. Het water dat door zijn bek gaat, stroomt er langs de kieuwspleten weer uit. Het bloed dat in de kieuwen van de haaien stroomt, stroomt in de tegenovergestelde richting van het water. Op die manier wordt veel meer zuurstofgas opgenomen. Verpleegsterhaai (Ginglymostoma cirratum) Verpleegsterhaaien liggen meestal stil op de bodem. Ze jagen 's nachts en vinden hun voedsel door het van de bodem op te zuigen. Grondhaaien zoals de verpleegsterhaai en de zebrahaai hebben een manier ontwikkeld om water door hun kieuwen te pompen. Hierdoor hoeven ze niet voortdurend rond te zwemmen. 24

21 Zebrahaai (Stegostoma fasciatum) Een jonge zebrahaai wordt geboren met strepen, maar krijgt nadien vlekken op zijn lijf. Hij kan zich in nauwe spleten, geulen en gaten in het rif wringen op zoek naar voedsel. De zebrahaai is een slome vis, die voornamelijk 's nachts jaagt. een jonge zebrahaai een oudere zebrahaai Poetsvisjes (Labroides dimidiatus) Poetsvisjes helpen andere vissen door het verwijderen van dode huid en parasieten en het schoonmaken van huidwonden. Op een dag kan het poetsvisje wel 300 'klanten' afwerken. Hun poetsstraat is 24 uur per dag open. Poetsvisjes leven van de parasieten die ze opkuisen van andere vissen. Ze eten geen ander voedsel. De blauwe kleur van de vis zorgt ervoor dat hij niet wordt opgegeten. Het mannetje is de dominante partner, wanneer hij dood gaat kan het vrouwtje van geslacht veranderen. Vaak veranderen ze dan ook van kleur en worden agressiever. 25