Onderzoek naar duurzame vernieuwers in de voedselketen

Transcriptie

1 Onderzoek naar duurzame vernieuwers in de voedselketen 7 december 2016 Steunpunt Smaaklessen & EU-Schoolfruit DuurzaamDoor

2 Inhoudsopgave Uitgangspunt 2 Interview Rob Baan: Smaakvolle cressen en een sterke missie. 4 Interview Albert Kooy: 80% groente, 20% dieren, 100% smaak. 6 Interview Marije Vogelzang: Een beetje gek is altijd goed! 8 Interview Sebastiaan Aalst: Alles begint bij een goed idee! 10 Interview Sandra van Kampen: Anders denken, anders doen. 12 Interview Jeroen Willemsen: Geloof in de impact van plantaardig. 14 Interview Lisette Kreischer: Ecofabulous! 16 Oogst voor de Smaakmissies 18 Bijlage I Topiclist interviews 21 [1]

3 Uitgangspunt Deze opdracht is een samenwerking tussen het Steunpunt Smaaklessen en DuurzaamDoor. Het programma DuurzaamDoor heeft met de Kennis- en Educatiedeal (KED) Voedsel een netwerk gecreëerd van professionals en organisaties die werken aan duurzame voedselconsumptie. Binnen dit netwerk is veel inhoudelijke kennis en ervaring aanwezig over verduurzaming van de voedselketen. Om de verduurzaming van voedsel te versnellen, is een brede verspreiding van deze kennis wenselijk, onder meer via het onderwijs. Voor het basisonderwijs ontwikkelt en coördineert het Steunpunt Smaaklessen sinds 2006 het lesprogramma Smaaklessen. Smaaklessen is een lesprogramma over eten en smaak voor groep 1-8 van de basisschool. Het beleven van voedsel staat centraal. Door te proeven, voelen, horen, ruiken en kijken, verkennen kinderen hun eten. Het lesmateriaal is al door meer dan scholen gebruikt. Sinds 2013 is Smaaklessen onderdeel van het Voedseleducatie Platform. Het Voedseleducatie Platform ontwikkelt in de periode 2013 t/m 2016 verdiepende lesmodules bij de bestaande Smaaklessen, Smaakmissies genaamd. Een Smaakmissie is een interactieve lesmodule over een productgroep uit de Schijf van Vijf, zoals groente, zuivel of brood. In een Smaakmissie ligt de nadruk op het zelf ontdekken van de herkomst van eten. Zo kunnen leerlingen op bezoek bij een boerderij, teler, fabriek, winkel of supermarkt. Kinderen krijgen hierdoor meer inzicht in de hele voedselketen en zien wat er nodig is om voedsel te produceren, ook duurzaamheidsaspecten komen hierbij aan bod. Tabel 1. Beschikbare Smaakmissies per groep Beschikbare Smaakmissies Groep Moestuin 1-4 Brood 1-2 Zuivel 3-4 Fruit 5-6 Drinken 5-6 Vlees, vis, peulvruchten ei en noten 5-6 Groente 7-8 Olie & vet 7-8 Aardappelen, rijst & pasta 7-8 Gelet op voorgaande, vindt DuurzaamDoor dat de kennis in het KED-netwerk over verduurzaming van voedsel, van meerwaarde is voor de Smaakmissies en dat het Steunpunt Smaaklessen een bijdrage kan leveren om deze kennis breed [2]

4 te ontsluiten. Het afgelopen jaar heeft het Steunpunt Smaaklessen daarom zeven interviews gehad met duurzame vernieuwers in de voedselsector. Allen personen die zich dagelijks inzetten voor een duurzaam voedselsysteem en op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen en innovaties binnen hun vakgebied. De volgende personen hebben meegewerkt aan een interview: Rob Baan Koppert Cress Albert Kooy SVH Meesterkok Marije Vogelzang Marije Vogelzang eating design Sebastiaan Aalst Food Cabinet Sandra van Kampen De Schaal van Kampen Jeroen Willemsen Food for Impact Lisette Kreischer Schrijfster Het waren stuk voor stuk enthousiaste gesprekken met zeer inspirerende mensen. Tijdens de interviews is gebruik gemaakt van een topiclist, deze is te vinden in bijlage I. De interviews zijn per stuk uitgewerkt in een verslag. Daarnaast is ook gekeken welke leerpunten uit de interviews toegepast kunnen worden in de Smaakmissies. [3]

5 Rob Baan: Smaakvolle cressen en een sterke missie. In opdracht van DuurzaamDoor heeft het Steunpunt Smaaklessen interviews gehouden met duurzame vernieuwers in de voedselketen. Wat zijn volgens Rob Baan de ontwikkelingen op het gebied van voeding en duurzaamheid en hoe heeft dit betrekking op kinderen? Lees het verhaal van één van de duurzame vernieuwers. Kleine plantjes veroveren de wereld Na een ritje door het Westland doemt het rode logo van Koppert Cress op. Koppert Cress, een groots bedrijf in kleine plantjes. Het is gespecialiseerd in Cressen, zaailingen van unieke planten, met elk een eigen verrassende smaak. Voor de consument een (nog) vrij onbekend product. Al is de kans zeer groot dat je de cressen al eens gegeten hebt tijdens een restaurantbezoek. Wanneer je het woord cress in het bijzijn van een chef-kok laat vallen, wordt er enthousiast over de plantjes en bijbehorende creaties verteld. In de Cressperience, een ontmoetingsruimte met prachtige demonstratiekeuken, vertelt Rob Baan, directeur van Koppert Cress, enthousiast over zijn bedrijf. Koppert Cress is een echt familiebedrijf, gevestigd in Monster. Hier worden de cressen gekweekt en verspreid naar chefs, cateraars en hotels in meer dan 70 landen verspreid over de hele wereld. Kinderen ontdekken de smaak van cressen De doelgroep van Koppert Cress is vooral de topgastronomie, maar ook kinderen kunnen een kijkje in de keuken nemen van Koppert Cress. Per jaar komen er ongeveer 20 klassen een bezoek brengen aan het bedrijf. Tijdens dit bezoek maken de leerlingen kennis met de cressen waarbij uiteraard ook vragen gesteld kunnen worden over de groei en productie maar waar vooral smaak centraal staat. Koppert Cress teelt veel verschillende soorten cressen met elk hun eigen, unieke en verrassende smaak. Een smaak die je vooral zelf moet ervaren. Dat is dan ook wat de kinderen doen. Ze worden uitgedaagd om al hun zintuigen te gebruiken en zo het juiste plantje aan het juiste voedingsmiddel te koppelen. Zo is er een cress dat smaakt naar komkommer, [4] anijs, limoen, knoflook, groene appel, mosterd en zelfs naar batterij. Het begint wat onwennig, kan je dat stengeltje ook echt eten? Al snel heeft iedereen de smaak (letterlijk en figuurlijk) te pakken en wanneer elk plantje de bijbehorende match gevonden heeft, krijgen ze ook nog een starterspakketje mee naar huis. Zo kunnen ze thuis hun eigen cress laten groeien. Food = Fun = Health Het proeven van cressen is leuk, maar ook gezondheid speelt voor Rob Baan een cruciale rol. Koppert Cress is zelf een gezond bedrijf en vindt de relatie tussen voeding en gezondheid erg belangrijk. Rob houdt zich erg met deze onderwerpen bezig en spreekt zich er vaak over uit. Hij zou graag een gedragsverandering bij de consument zien. Zij zouden volgens hem moeten stoppen met het eten van te veel vlees en moeten starten met het eten van meer groenten. Dit heeft naast een enorme impact op het wereldwijde klimaat en het milieu, een nog veel grotere impact op de gezondheid van de mensheid. Zo is Diabetes type 2 op dit moment een groot probleem in Nederland. Rob is ervan overtuigd dat dit probleem op te lossen is met gezonde voeding. Als ambassadeur van Dutch Cuisine draagt hij de 80/20-regel uit: 80% groente en 20% vlees of vis. Waarbij alles zoveel mogelijk uit het seizoen en uit de regio komt. Volgens Rob raken mensen door de marketing van tegenwoordig het besef voor eten kwijt. Er zit een enorme marketingwereld achter alle voorbewerkte producten waar een overdaad aan suiker, zout en het verkeerde vet in zit. Zo vertelt hij dat een chocolademerk meer marketingbudget heeft dan de hele groente- en fruitsector van Europa bij elkaar. Dit alles is volgens hem vooral op te lossen door allianties te vormen. Een alliantie met tuinders, wetenschappers,

6 artsen, diëtisten en chef-koks. Allemaal groepen die betrokken zouden moeten zijn bij gezonde voeding en van elkaar niet half weten hoe goed ze zijn. Een dergelijke alliantie moet de positie van gezonde voeding versterken waardoor er technisch betere voeding ontstaat en een betere gezondheid voor de mensheid. Duurzaamheid = Doen! Het is indrukwekkend wat er bij Koppert Cress allemaal aan duurzaamheid wordt gedaan. Je kunt beter zeggen, wat niet. Rob vertelt dan ook dat de belangrijkste letter van het woord duurzaamheid de D van doen is. Het daadwerkelijk toepassen is de kunst. Op het bedrijf zijn de meest innovatieve oplossingen voor duurzame tuinbouw te vinden. Zo zijn er overal zonnecellen, wordt er gebruik gemaakt van de modernste ledverlichting en is er opslag en terugwinning van warmte. In de zomer wordt de warmte opgeslagen en dit wordt weer gebruikt in de winter. Hierdoor worden ook de kosten enorm teruggebracht. het jammer en is dat plantje even niet beschikbaar voor de markt. Er komen op dat moment geen chemicaliën aan te pas, het gaat zoals het in de natuur ook gaat. Ook kunnen mensen tegenwoordig alles zelf meten en volgens Rob moeten ze dat ook zeker doen. Een iphone of iwatch gebruiken om bij te houden wat je eet en hoeveel je beweegt en straks misschien zelfs om te scannen wat er in een voedingsmiddel zit, Rob is voorstander. Kinderen moeten nieuwsgierig gemaakt worden naar de wereld achter hun eten. Zelf zien waar het vandaan komt, wat het met je doet en wat er allemaal voor nodig is om te groeien en uiteindelijk in de supermarkt terecht te komen. En volgens Rob Baan worden kinderen toch echt vooral nieuwsgierig door zelf te proeven, zelf te doen en zelf te ervaren. Smakelijk en puur uit de natuur Rob daagt de kinderen die een bezoekje brengen aan zijn bedrijf, vooral uit om te durven proeven. Volgens Rob moeten planten aantrekkelijk gemaakt worden, ook bij kinderen. Op het bedrijf is bijvoorbeeld ook een speciale proeftuin. Wanneer kinderen hier doorheen lopen, kunnen ze alles wat ze zien ook echt in hun mond stoppen. Hierbij zullen ze elke keer weer verrast worden door een andere smaak. Kinderen leren zo weer te beseffen dat je heel smakelijk kan eten uit de natuur. Pure voedingsmiddelen zijn erg belangrijk en daar moet geen manipulatie aan te pas komen. Zo vertelt Rob dat het heus wel eens gebeurt dat een cressplantje ziek wordt of niet goed groeit. In dat geval is [5]

7 Albert Kooy: 80% groente, 20% dieren, 100% smaak. In opdracht van DuurzaamDoor heeft het Steunpunt Smaaklessen interviews gehouden met duurzame vernieuwers in de voedselketen. Wat zijn volgens Albert Kooy de ontwikkelingen op het gebied van voeding en duurzaamheid en hoe heeft dit betrekking op kinderen? Lees het verhaal van één van de duurzame vernieuwers. Een man met een missie Op de Hogere Hotelschool in Leeuwarden gaat het er in de kantine heel anders aan toe dan in veel andere kantines. Hier geen tosti van klef witbrood met een plak fabriekskaas, maar een tosti van echt bruin brood en kaas en vleeswaren van de boerderij. In de kantine wordt uitsluitend gewerkt met duurzame producten. Dat is niet zomaar gegaan, dit is ontstaan vanuit de visie op eten van SVH Meesterkok Albert Kooy. In zijn duurzame keuken werkt hij met verse producten, uit het seizoen en van de Nederlandse grond. Daarbij speelt groente de hoofdrol en is vlees of vis slechts het smakelijke garnituur. De verhoudingen zijn omgedraaid en volgens Albert Kooy is dat het menu van de toekomst. Op deze manier komt de echte smaak van de natuur weer terug op het bord. Studenten moesten wel erg wennen aan dit nieuwe concept en het regende klachten. Volgens Albert komt dat omdat de consument niet meer gewend is aan echte, eerlijke smaken. Ze moeten hier weer aan wennen en deze smaken opnieuw aanleren. Dat heeft even tijd nodig maar is volgens Albert zeker niet onmogelijk. Zijn kantine is het voorbeeld, de studenten zijn er ondertussen aan gewend en genieten weer van alles wat er in de kantine geserveerd wordt. Tegelijkertijd leren ze tijdens hun opleiding ook hoe ze dit principe zelf toe kunnen passen en ze herontdekken de vele mogelijkheden en toepassingen van groenten. De Nieuwe Nederlandse Keuken Albert noemt zijn visie op de keuken van de toekomst De Nieuwe Nederlandse Keuken. Verse groenten spelen de hoofdrol in een duurzame, gezonde, diervriendelijke en moderne keuken. Albert selecteerde vijf ingrediënten die de basis vormen voor de Nieuwe Nederlandse Keuken. (1) Cultuur, door naar het bord te kijken moet duidelijk zijn in welk land we eten en welk seizoen het is. (2) Gezond, voor mens, dier en milieu. Albert gaat hierbij uit van het 80:20-principe. Weinig dier, veel groenten. (3) Natuur, zonder toevoegingen en waarbij zoveel mogelijk van het product gebruikt wordt. (4) Kwaliteit, waarbij er respect is voor de producent en het product zelf. (5) Waarde, en daarmee winst voor iedereen in de keten, van boer tot producent, voor dierenwelzijn en de planeet. Dutch Cuisine De 5 principes van Albert Kooy zijn de grondslag voor Dutch Cuisine. Dutch Cuisine wil de Nederlandse keuken aantrekkelijker maken en zo de Nederlandse eetcultuur weer op de kaart zetten. Het gaat daarbij uit van een unieke keuken met smaak, gezond en verantwoord eten op basis van de 5 principes; cultuur, gezond, natuur, kwaliteit en waarde. Zo hoopt Dutch Cuisine een verbindende schakel te zijn in de verduurzaming van de voedselconsumptie. Dutch Cuisine richt zich daarbij op iedereen; van producent tot eter. Een belangrijke schakel waar ze zich nu eerst op focussen is de horeca. Ze richten zich hierbij op meerdere aspecten zoals innovatie, de keten en profilering van de Nederlandse keuken in binnen- en buitenland. Verschillende chef-koks delen dezelfde passie als Albert en zijn ambassadeur van Dutch Cuisine. Zij laten dagelijks in hun eigen keuken zien dat met de verhouding van 80% groente en 20% vlees, heerlijke gerechten te creëren zijn. Dit principe dragen zij ook uit naar de koks van de toekomst. Daarmee hoopt Dutch Cuisine binnen vijf jaar hét merk voor de Nederlandse keuken en eetcultuur te zijn. [6]

8 Kennis en inzicht bij de consument Voor Albert is het seizoen altijd leidend en dat zou het volgens hem voor elke kok en consument moeten zijn. Het seizoen moet bepalen wat er op het bord ligt. In de supermarkten wordt geen onderscheid meer gemaakt in seizoenen. Groenten en fruit worden met vrachtwagens vanuit verre landen naar de supermarkten gereden en zo is alles het hele jaar door beschikbaar. Albert ziet graag dat de consument rekening houdt met de weg die ons eten aflegt en daarvoor moeten ze eigenlijk opnieuw leren welke groenten in welk seizoen beschikbaar zijn. Daarnaast moeten consumenten zich volgens Albert ook goed beseffen wat de invloed van de voedselindustrie is op het dagelijkse eten. Zonder dat we het weten wordt veel van wat we eten bepaald door de voedingsindustrie en reclames. Volgens Albert zou er een onafhankelijke stem moeten zijn die zich bezig houdt met het belang van eten. Op die manier moet er eerlijk en integer gecommuniceerd worden. Op dit moment wordt er namelijk door de consument eigenlijk pas echt nagedacht nadat er een voedselschandaal is geweest. Op dat moment wil de consument inzicht in de voedselketen en de verwerking maar dat zou volgens Albert standaard kennis moeten zijn. Op zich is er namelijk heel veel bekend over eten maar de consument heeft vaak moeite om dit te begrijpen en krijgt doorgaans te weinig inzicht in de keten. Om die kennis terug te brengen moeten we volgens Albert beginnen bij het kind. Volgens Albert is het moeilijk om kinderen uit te leggen wat goede voeding is of wat duurzaamheid is. Kinderen moeten dit zelf ervaren. Zo moeten ze van jongs af aan leren wat echt eten is, met eerlijke ingrediënten. Ze zouden volgens hem niks moeten eten wat zij of hun ouders niet zelf kunnen maken. Om dat aan te leren is kennis nodig over onbewerkte ingrediënten en meer inzicht in de voedselketen. Volgens Albert ligt hier ook een belangrijke rol voor bedrijven. Daarnaast is koken erg belangrijk. Ook op de Hogere Hotelschool merkt Albert dat het slecht gesteld is met de kennis en motoriek. Volgens hem komen er studenten binnen die al moeite hebben met het snijden van een ui. Dit soort kookvaardigheden moeten kinderen van jongs af aan leren. Op die manier creëer je volgens hem een basis voor de toekomst en bewustzijn over hoe iets gemaakt wordt en ook hoe eenvoudig het soms dus kan zijn. In de kooklessen zouden groenten de hoofdrol moeten spelen. Albert gebruikt zelf enorm veel manieren om groente te bereiden terwijl de gemiddelde consument er vaak maar een paar kent. Juist het op een andere manier bereiden van groenten zorgt ervoor dat het weer speciaal wordt. Elk kind is trots op datgeen wat hij/zij zelf gemaakt heeft, geen kind dat dan niet van zijn zelfgemaakte (seizoens)groenten zit te smullen! Wennen op jonge leeftijd Albert heeft zelf ervaren hoe lastig het is om de echte smaak weer te introduceren. Daarom moeten kinderen op jonge leeftijd al met deze smaken bezig zijn. Daarbij moet er volgens Albert ook minder aandacht zijn voor zoet en meer voor de natuurlijke smaken van voeding. De school is hier volgens Albert de perfecte locatie voor omdat het een integere instantie is. [7]

9 Marije Vogelzang: Een beetje gek is altijd goed! In opdracht van DuurzaamDoor heeft het Steunpunt Smaaklessen interviews gehouden met duurzame vernieuwers in de voedselketen. Wat zijn volgens Marije Vogelzang de ontwikkelingen op het gebied van voeding en duurzaamheid en hoe heeft dit betrekking op kinderen? Lees het verhaal van één van de duurzame vernieuwers. Eet-designer Bij het binnenlopen van de studio komt de creativiteit je al tegemoet. Rond de tafel staan allerlei schetsen en ontwerpen met als thema eten. De studio is van Marije Vogelzang, eet-designer van beroep. Een beroep dat je niet vaak hoort. Marije houdt zich bezig met eten en wat eten teweeg brengt. Het gedrag van mensen, de herkomst van eten, de voedselketen, psychologie, sociale aspecten en cultuur spelen een belangrijke rol in haar projecten. Naast ontwerpen, schrijft Marije Vogelzang ook boeken, heeft ze twee restaurants gehad en geeft ze lezingen over de hele wereld. Ze is een pionier in haar vakgebied en daardoor een inspiratie voor velen. Schakels verbinden Het doel van Marije Vogelzang is vooral om de losse schakels in de wereld van voeding met elkaar te verbinden. Zij is daarbij een onafhankelijke specialist. Voorheen kwam een ontwerper eigenlijk pas aan het einde van de keten te pas. Marije wil juist midden in die keten zitten om op een creatieve manier verbindingen te leggen, bijvoorbeeld tussen een boer en een consument. Zo ontwerpt ze bijvoorbeeld inspirerende afbeeldingen en spreuken voor op waterflesjes waardoor het drinken van water veel aantrekkelijker zou moeten worden. Veel projecten zijn ook sociaal ingestoken. Zo probeerde ze in opdracht van een ziekenhuis het ziekenhuiseten op een positieve manier aantrekkelijk te maken voor ondervoede patiënten. Door bijvoorbeeld sprekende namen voor de gerechten te verzinnen of grappige illustraties terug te laten komen op de menukaart of placemat. Marije maakt in haar werk vaak gebruik van humoristische illustraties en karakters. Ze vertelt dat dit eigenlijk de ideale manier is om serieuze [8] boodschappen aan mensen te vertellen. Op deze manier lezen ze het eerder en luisteren ze er ook eerder naar. Ten slotte geeft ze ook gastlessen, verzorgt ze educatie en organiseert ze exposities. Dit alles om haar verhaal te vertellen en anderen weer te inspireren. Daarbij is ze niet selectief in haar doelgroep; haar projecten spreken iedereen met een mond aan. Eenvoud als succes Het geheim van haar projecten zit hem vaak in eenvoud. Een mooi voorbeeld hiervan is een project dat in Boedapest is uitgevoerd. Het doel van dit project was om de kloof tussen de bevolking van Hongarije en de Roma te verkleinen. Hiervoor konden mensen individueel plaatsnemen in een soort tentje en werden daar gevoerd. Van degene die het eten aanreikte, waren alleen de handen te zien. Tegelijkertijd vertelden diegene persoonlijke verhalen. Marije vertelt dat dit vaak voor ontroerende reacties zorgde. Degene die voerden waren namelijk allemaal zigeuners. Door de intimiteit van dit eetritueel werd de kloof tussen de zigeuners en de rest van de bevolking weer wat kleiner. Marije gebruikte dus een dagelijks ritueel om mensen te verbinden. Het klinkt heel eenvoudig, maar verzin het maar. Food Non Food aan de Design Academy Marije Vogelzang is student geweest aan de Design Academy en is daar nu terug als decaan van de nieuwe afdeling Food Non Food. Zelf is ze de eerste eet-designer van Nederland maar ze hoopt dat er nog veel meer jonge ontwerpers bij gaan komen. Ze vindt het interessant om te zien hoe studenten een bepaald onderwerp

10 benaderen en ermee aan de slag gaan. Ze hoopt dat er door deze studierichting meer creatieve breinen in de voedselketen betrokken raken. proeft, of laat ze het geluid van voedsel omschrijven. Met wat extra fantasie maak je iets al snel uitdagender. Fantasie koppelen aan voeding Mede doordat ze zelf moeder is, heeft Marije veel ideeën over hoe kinderen op originele wijze enthousiast te krijgen zijn voor eten. Eigenlijk zijn kinderen volgens haar via drie manieren te bereiken. Het moet simpel, met fantasie en alle zintuigen moeten gebruikt worden. Bij het proeven van groenten zeggen kinderen bijvoorbeeld al snel dat lust ik niet. In dat geval is het van belang om die groenten in een andere context te plaatsen, op die manier ontstaat er een andere invalshoek van het gedrag. Zo bedacht Marije de Veggie Bling Bling. Daarbij ligt de hele tafel vol met verschillende soorten groenten en kinderen krijgen de opdracht om daar juwelen van te maken maar hierbij mogen ze alleen hun tanden gebruiken. Zo knagen ze verschillende vormen uit de groenten en ontstaan er armbanden, ringen en zonnebrillen. Zonder dat de kinderen het in de gaten hebben zitten ze ondertussen heerlijk te smikkelen van verschillende soorten groenten. Daarnaast is het ook van belang dat kinderen begrijpen hoe simpel iets is. Het lijkt voor kinderen misschien heel ingewikkeld om een brood te maken, maar laat ze het maar eens doen. Ze zullen al snel ontdekken dat er een aantal hoofdingrediënten zijn en een aantal handelingen maar dat dit eigenlijk helemaal niet moeilijk is. Ook dit inzicht is volgens Marije erg belangrijk. Wat Marije verder in al haar projecten gebruikt zijn de zintuigen en fantasie. Voor het beoordelen van voedsel moet je het bekijken, eraan ruiken en het voelen. Het is belangrijk dat kinderen leren hun zintuigen op veel manieren te gebruiken en te vertrouwen. Tegelijkertijd kan je dat ook weer heel goed koppelen aan fantasie. Laat kinderen bijvoorbeeld maar eens gekke woorden verzinnen voor hoe iets voelt of [9] Broodtrommelboek In Nederland krijgen kinderen vaak een eenvoudige lunch mee naar school; twee boterhammen met wat beleg in een plastic zakje of broodtrommel. Marije vond dit maar een triest gezicht en laat in haar broodtrommelboek zien hoe je de broodtrommel op een eenvoudige manier aantrekkelijk kan maken. Zo kan je een ballenbak creëren door alle voedingsmiddelen rond uit te steken, komkommerkrokodillen maken, een regenboogtrommel maken of brood omtoveren in een spannend broodmonster. Hoe iets eruit ziet heeft volgens Marije namelijk heel veel invloed op het eetgedrag van kinderen. Kids en cultuur Cultuur is een terugkomend onderwerp in veel projecten van Marije. Ook voor kinderen is dit belangrijk, in een klas zitten immers vaak kinderen met verschillende achtergronden. Het is alleen lastig kinderen uit te leggen wat cultuur nou is. Volgens Marije krijg je eigenlijk nadat je een aantal reizen hebt gemaakt, pas een echte kijk op cultuur en kinderen zien daarom vaak niet snel het andere perspectief. Marije vindt dat kinderen eigenlijk één keer in de week verplicht hun broodtrommels moeten swappen. Laat ze maar eens de broodtrommel van hun klasgenootje openmaken en zelf ervaren wat de verschillen en overeenkomsten tussen broodtrommels kunnen zijn. Opnieuw een eenvoudig idee met misschien wel een groots effect.

11 Sebastiaan Aalst: Alles begint bij een goed idee! In opdracht van DuurzaamDoor heeft het Steunpunt Smaaklessen interviews gehouden met duurzame vernieuwers in de voedselketen. Wat zijn volgens Sebastiaan Aalst de ontwikkelingen op het gebied van voeding en duurzaamheid en hoe heeft dit betrekking op kinderen? Lees het verhaal van één van de duurzame vernieuwers. Food Cabinet Er is al veel bekend over ons eten, de voedselketen, gezondheid, smaken en duurzaamheid. Toch bereikt deze kennis veel consumenten en ook kinderen niet. Simpelweg de feitjes oprakelen heeft geen effect, er is meer voor nodig om personen te bereiken en vervolgens te bewegen. Sebastiaan Aalst ziet hier een grote uitdaging in. Vier jaar geleden werd Food Cabinet opgericht. Food Cabinet is een project- en campagnebureau dat gespecialiseerd is in voedselvraagstukken, waar Sebastiaan Aalst directeur van is. Bij Food Cabinet staat een duurzaam voedselsysteem centraal. Alles start hier met een goed idee die worden omgezet in werkbare strategieën en projecten die bijdragen aan een duurzamer voedselsysteem. Hierbij wordt samengewerkt met verschillende organisaties en worden verschillende partijen aan elkaar gekoppeld. Zo adviseren ze organisaties hoe ze een bijdrage kunnen leveren aan een beter voedselsysteem en waar te beginnen om hun ambities waar te maken. Ook bedenken ze creatieve oplossingen voor evenementen, het overbrengen van een boodschap, de vormgeving en ontwikkeling van producten en ontwikkelen ze communicatiestrategieën. Ze gaan hierbij uit van vier drijfveren; (1) Food Culture; veel eetgewoontes worden bepaald door de cultuur. Iets wordt gedaan omdat het simpelweg zo is aangeleerd, het is de norm. Food Cabinet probeert hier met positieve prikkels een verandering in teweeg te brengen. (2) Food Politics; de consument denkt misschien zelf veel invloed op zijn/haar keuzegedrag te hebben maar veel wordt bepaald door de politiek. Food Cabinet stimuleert de overheid om voedsel als belangrijk speerpunt te zien en dit ook te vertalen in praktische en structurele oplossingen. (3) Innovation; in deze moderne tijd is alle innovatie, creativiteit en denkkracht van over de hele wereld nodig bij het oplossen van voedselvraagstukken. (4) Food Waste; een belangrijk thema is voedselverspilling. Food Cabinet betrekt burger, overheid en ondernemers om met dit thema aan de slag te gaan. Succesvolle campagnes Aan Sebastiaan vragen naar zijn meest succesvolle projecten, is net als een ouder vragen naar zijn favoriete kind. Het is voor hem onmogelijk om te kiezen. Hij gelooft dat kleine projecten een grote impact kunnen hebben en daar kan hij veel voorbeelden van noemen. Zo is het project Damn Food Waste een groot succes. Bij dit project draait het allemaal om voedselverspilling in zowel de keten als bij de consument. Om hier aandacht voor te vragen werden op verschillende plekken lunches georganiseerd waarbij ingrediënten die normaal gesproken weggegooid zouden worden, werden gebruikt. Ook op het project Meat Less Monday is Sebastiaan trots. Het eten van minder vlees en vis is namelijk een effectieve manier om bij te dragen aan een duurzaam voedselsysteem. Hiervoor is een verandering nodig in het eetgedrag van de consument. Meat Less Monday liet zien dat het niet ingewikkeld hoeft te zijn om smakelijke en aantrekkelijke gerechten te serveren waarin vlees of vis niet gemist wordt. Daarnaast noemt Sebastiaan een relatief kleinere campagne met een groot effect; Big Bang Broccoli. De consument wordt namelijk van alle kanten beïnvloed met voedselcampagnes, zelfs zonder dat hij/zij het in de gaten heeft. Het probleem is alleen dat deze campagnes vooral over ongezonde producten gaan. Om te laten zien dat het ook anders kan, werd er met weinig budget een speciale campagne voor de broccoli ontwikkeld. En geen saaie campagne met feitjes en de boodschap dat [10]

12 groente goed voor je is, nee een flitsende campagne die de broccoli weer sexy maakt. De campagne dook op vele plekken op en was een succes. Voedselonderwijs Sebastiaan zet zich ook in voor voedselonderwijs. De omgeving van de mens zit vol verleidingen en wordt steeds ongezonder. Om kinderen hier op voor te bereiden moet volgens Sebastiaan het aanbod op scholen worden verbeterd en voedsel een duidelijkere plek krijgen in het onderwijs. Op het gebied van educatie werkt Food Cabinet vooral samen met natuur- en milieuorganisatie ANMEC. Het streven is hierbij om voedselonderwijs integraal te organiseren. Hiervoor is het noodzakelijk dat verschillende partijen en initiatieven de handen ineen slaan en zich samen sterk maken voor goed voedselonderwijs in Amsterdam. daar gevoel bij te krijgen en zo in te zien hoe de planeet gebruikt wordt. Beeldend werken is daarbij volgens Sebastiaan essentieel. De droge feiten blijven niet zomaar hangen dus dit moet volgens hem vertaald worden naar beeldende voorbeelden. Het aantal kilogram dat jaarlijks in Nederland verspild wordt, kan simpel in kilo s uitgedrukt worden, maar om het voor kinderen beeldend te maken kan het ook uitgedrukt worden in aantal winkelmandjes of zoveel badkuipen vol. Daarnaast geeft Sebastiaan de tip om iets vooral praktisch te maken. Kinderen moeten het zelf doen en zelf ervaren. Zo vertelt hij dat kinderen een keer naar de bakker gingen om daar het brood op te halen wat normaal gesproken aan het eind van de dag weggegooid wordt. De kinderen hadden het brood zelf in handen, konden zien en voelen hoeveel het was en waren hier erg van onder de indruk. En dat is een indruk die blijft. Honderd badkuipen vol Sebastiaan is ervan overtuigd dat kinderen weer bewust maken van wat ze eten, alleen gaat met een positieve benadering. Het zijn ten slotte best ingewikkelde onderwerpen. Een begrip als duurzaamheid klinkt heel zwaar maar het is volgens Sebastiaan belangrijk dat kinderen ontdekken dat ze er zelf invloed op hebben en er zelf iets aan kunnen doen. Daarnaast is het volgens hem belangrijk om de korte lijnen zichtbaar te maken en de producenten een podium te geven. Op die manier zien kinderen echt wat er allemaal met hun eten gebeurt. Het verbinden van producenten uit de korte ketens en het onderwijs is volgens Sebastiaan dus een essentiële stap. Ook verspilling is volgens Sebastiaan een onderwerp dat goed aangekaart kan worden. Door inzicht te krijgen in de keten beseffen kinderen namelijk wat er aan tijd, water, geld, energie en liefde nodig is om iets te produceren. Het is belangrijk om Wortels met wortels vergelijken Volgens Sebastiaan is koken het middel om kinderen enthousiast te maken, de rest volgt dan ook wel. Wanneer kinderen koken, ervaren ze zelf hoe een aantal handelingen ervoor zorgen dat onbewerkte producten veranderen in heerlijke maaltijden. Ook komen ze er achter dat er echt niet per se een zakje of pakje voor nodig is. Tijdens het koken moet je volgens Sebastiaan op een speelse manier vragen stellen. Neem bijvoorbeeld reguliere en biologische wortels en vraag de kinderen eens waarom de ene nou groter is dan de andere. Op deze manier wordt spelenderwijs de interesse gewekt en leren ze ook meer over de herkomst van producten. Zo wordt de kookles een hele ervaring, een ervaring die blijft. [11]

13 Sandra van Kampen: Anders denken, anders doen. In opdracht van DuurzaamDoor heeft het Steunpunt Smaaklessen interviews gehouden met duurzame vernieuwers in de voedselketen. Wat zijn volgens Sandra van Kampen de ontwikkelingen op het gebied van voeding en duurzaamheid en hoe heeft dit betrekking op kinderen? Lees het verhaal van één van de duurzame vernieuwers. Tijd voor verandering Het huidige voedselsysteem is aan een verandering toe. De landbouw wordt steeds grootschaliger, we hebben te maken met klimaatverandering en het eetpatroon van de mens bestaat voornamelijk uit bewerkte producten waarvan de voedselketen complex en onoverzichtelijk is. Kortom, er is meer aandacht nodig voor duurzame voedselproductie. De Schaal van Kampen Iemand die zich hier voor inzet is Sandra van Kampen. Sandra is eigenaar van De Schaal van Kampen. Ze adviseert de overheid, bedrijven en maatschappelijke organisaties op het gebied van voedseltransitie. Sandra probeert de verduurzaming te versnellen door het creëren van een maatschappelijke beweging. Er zijn in Nederland namelijk veel mensen met goede ideeën op het gebied van voedseltransitie maar vaak blijft dit klein. Sandra helpt hen om dit te versterken en groter te maken door verschillende koplopers zoals boeren, consumenten, producenten en beleidsmakers met elkaar te verbinden. Ook bedenkt ze manieren om elkaar blijvend te inspireren om samen aan een duurzaam voedselsysteem te werken. Dit doet ze via masterclasses, lezingen, workshops en proeverijen. Uiteindelijk is de missie van Sandra dat er een voedselketen is die eerlijk is voor iedereen. Moed, liefde en vertrouwen Om een eerlijke voedselketen te creëren is volgens Sandra een radicale omslag nodig. Niet alleen bij de consument, maar ook bij de producent. Enkele elementen die hier volgens haar bij nodig zijn, zijn; meer [12] plantaardig en minder dierlijk, vers en onbewerkt voedsel, handel in korte voedselketens, productie in de regio en geen verspilling. Stuk voor stuk onderwerpen waarvoor nog veel werk te verzetten is. Daarbij houdt Sandra niet van het nemen van kleine stapjes. Voor een echte transitie zijn volgens haar grote stappen, moed, liefde en vertrouwen nodig. Moed om de uitdaging aan te gaan en ook echt door te pakken. Maar ook liefde. De omslag moet volgens Sandra niet van bovenaf gestuurd worden maar vanuit het hart komen. Daarnaast moet er vertrouwen zijn dat het lukt om met elkaar deze omslag te kunnen maken. Er zijn veel initiatieven die hier al op zeer creatieve wijze mee bezig zijn. Voorbeelden hiervan zijn De Vegetarische Slager en Kromkommer. In Nederland leven veel mensen met hele creatieve ideeën en veel van deze ideeën worden ook omgezet in initiatieven. Toch slagen veel initiatieven niet, de markt wordt niet bereikt. Opschaling is daarbij volgens Sandra een belangrijke factor om echt een verschil te kunnen maken. De kleine initiatieven moeten bekend worden en omarmd worden door de consument en de overheid. De overheid moet ervoor zorgen dat er ruimte is voor deze vernieuwers. Cijfers vergeet je, zelf ervaren niet Sandra van Kampen richt zich tijdens haar projecten niet speciaal op kinderen en geeft aan geen ervaring met educatie te hebben. Maar uiteraard heeft ze wel haar ideeën over het voedingspatroon van de jeugd. Volgens Sandra zijn ook hier namelijk ingrijpende maatregelen nodig. De jeugd raakt volgens haar steeds vervreemder van hun eten, ze hebben vaak geen idee meer hoe iets gemaakt wordt of waar het vandaan komt. Volgens Sandra is het daarom belangrijk om inzicht te geven in de keten en ook hierbij te focussen op

14 plantaardig. Sommige kinderen kennen alleen de lange ketens, zij moeten inzicht krijgen in de korte ketens en zelf ervaren dat het dus ook anders kan. Feiten en cijfers zullen hier niet veel bij helpen, dit wordt vaak snel vergeten. De beste manier om dit te doen is door echt het land in te gaan en kinderen te laten zien wie iets produceert en hoe dit gebeurt. Dit kan door middel van een bedrijfs- of boerderijbezoek maar ook aan de hand van een simpele moestuin. Volgens Sandra is de moestuin het ideale middel voor jonge kinderen. Jonge kinderen zijn namelijk vaak gek op het verzorgen van iets en staan dicht bij de natuur en dieren. De moestuin is dan een afgesloten, romantische plek waar kinderen hun zorgzaamheid kunnen toepassen op de plantjes en zo leren hoe iets groeit en wat hier dus voor nodig is. Koken met kids Veel kinderen worden door hun ouders niet betrokken bij het koken. Vaak omdat er geen tijd voor is of omdat ouders hier zelf geen interesse of vaardigheden in hebben. Hier ligt volgens Sandra een belangrijke rol voor het onderwijs. Zodra kinderen merken dat het echt niet moeilijk is om een bepaald gerecht zelf te maken, worden ze enthousiast. Daarbij is het volgens Sandra ook belangrijk dat kinderen de verschillende bereidingen van eten weer leren door het koken van vooral simpele gerechten en door veel te proeven. Op die manier ontwikkelen ze voedselvaardigheden die essentieel zijn voor hun toekomst. En niet onbelangrijk, kinderen vinden het vaak gewoon heel leuk. Zo ontstaat ook vanzelf de nieuwsgierigheid naar meer kennis over eten. peulvrucht als eiwitbron. Toch wordt het in Nederland nog weinig gegeten. Ook hier ligt volgens Sandra een mooie rol voor het voedselonderwijs. Peulvruchten zijn een goede bron van plantaardige eiwitten en kunnen ook met het oog op duurzaamheid heel goed het vlees in ons menu vervangen. Daarom horen peulvruchten volgens Sandra op het menu van de toekomst. Toch weten veel mensen niet wat ze ermee kunnen en daarom is het goed dat kinderen meer inzicht krijgen in de groei en bereiding van peulvruchten. En dat is volgens Sandra eigenlijk best makkelijk te doen. Kinderen planten een zaadje en kunnen het proces van de ontkiemende boon helemaal volgen. Ook snelle shots van een groeiende boon kunnen hier een mooie rol in spelen. Daarnaast kunnen akkerbouwers laten zien hoe de bonen op grote schaal groeien en verwerkers hoe ze uiteindelijk in de supermarkt komen. Vervolgens moeten kinderen vooral weer hun zintuigen gebruiken en de verschillende soorten peulvruchten proeven. Ook is het belangrijk om ze te leren hoe ze verwerkt kunnen worden in makkelijke gerechten. Daarbij geeft Sandra aan dat we ook vooral rekening moeten houden met de eetcultuur die er nu is. Als we nu aan een consument vragen om peulvruchten op te zoeken in een supermarkt, dan lopen ze naar het schap met de potjes. Dat is ook de manier waarop ze op dit moment het meest gegeten worden. Hier moeten we volgens Sandra dus niet aan voorbij gaan. Het is belangrijk om aan te sluiten bij de huidige cultuur en ook dit dus gewoon te laten zien. Houd het makkelijk, houd het leuk en maak de kinderen enthousiast, zodat peulvruchten steeds vaker terugkomen op hun bord. De power van peulvruchten Het jaar 2016 is door de VN uitgeroepen tot het jaar van de peulvruchten. Dit vanwege de vele positieve eigenschappen van de [13]

15 Jeroen Willemsen: Geloof in de impact van plantaardig. In opdracht van DuurzaamDoor heeft het Steunpunt Smaaklessen interviews gehouden met duurzame vernieuwers in de voedselketen. Wat zijn volgens Jeroen Willemsen de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en hoe heeft dit betrekking op kinderen? Lees het verhaal van één van de duurzame vernieuwers. Expert in eiwittransitie Jeroen Willemsen is al zo n 18 jaar bezig met alles wat te maken heeft met eiwitverduurzaming en innovatie. Hij heeft jarenlang gewerkt als business developer voor Wageningen University & Research. Daar bedacht hij technologieën om plantaardige eiwitten te gebruiken in nieuwe producten. Rond 2008 merkte hij dat er veel goede ideeën waren, maar dat maar weinig van deze ideeën echt doorstroomden naar de fabriek of het schap van de supermarkt. Jeroen Willemsen besloot zelf te ondernemen en richtte Ojah op, een bedrijf dat vleesvervangers produceert. Hier heeft hij als commercieel directeur van alles meegemaakt. Van het zoeken naar financiering tot het daadwerkelijk neerzetten van een fabriek. Jeroen zocht zijn uitdaging door de vertaalslag te maken van een bedacht concept naar een daadwerkelijk concreet product dat te koop is in de winkel. Ojah produceert onder andere voor de Vegetarische Slager en is nu een bedrijf met 30 medewerkers. Food for impact Begin 2015 besloot Jeroen weer een nieuwe stap te zetten. Hij wilde graag alles wat hij meegemaakt had vanuit de onderzoeks- en ondernemerswereld, inzetten voor eiwitverduurzaming in Nederland. Dit doet hij met Food for Impact. Hij adviseert organisaties, overheden en bedrijven over duurzame eiwitten met als doel om impact te creëren. Zo is hij veel in gesprek met het Ministerie van Economische Zaken over hoe vorm te geven aan een duurzaam eiwitbeleid en werkt hij samen met het Ministerie van Buitenlandse Zaken aan de export van de eiwitkennis die in Nederland opgebouwd is. Er zijn namelijk veel regio s in de wereld waar de vraag naar eiwit maar ook de vraag naar luxe sterk groeit. Jeroen denkt mee hoe ze kunnen zorgen dat ze niet in dezelfde valkuilen vallen als de Westerse wereld, waarin we volgens hem zijn doorgeslagen in de consumptie van dierlijke eiwitten. Ook is hij initiatiefnemer geweest bij de oprichting van de vereniging van Het Planeet, Het Platform Nieuwe Eiwitproducten, een brancheorganisatie van producenten van duurzame eiwitproducten. De bundeling van krachten in deze branchevereniging heeft ertoe geleid dat ze in politiek Den Haag een serieuze stem hebben gekregen. Ze worden niet meer als kleine op zichzelf staande bedrijfjes gezien, maar als een geheel nieuwe sector. Terug naar de jaren 60 Dierlijke eiwitten in zuivel en vlees vragen qua productie meer van de natuur dan plantaardige eiwitten. Daarnaast zijn plantaardige eiwitten volgens Jeroen niet alleen duurzamer maar is het ook gezonder als we een balans kunnen vinden tussen de consumptie van dierlijke- en plantaardige eiwitten. Zijn doel is om binnen tien jaar qua eetpatroon weer terug te gaan naar de situatie van Toen was de verhouding in inname van dierlijke- en plantaardige eiwitten zo rond de Op dit moment is dat ongeveer 65 procent dierlijk en 35 procent plantaardig. Het Voedingscentrum heeft berekend dat als de consument eet volgens de Schijf van Vijf, die verhouding haalbaar is. Pijlen richten op de opvoeders in spe Alles wat Jeroen Willemsen qua werk doet, ademt eiwitverduurzaming. Jeroen gelooft heel erg in de impact van plantaardig. Volgens hem moet er een gezond evenwicht zijn tussen dierlijk en [14]

16 plantaardig, in ieder geval gezonder dan dat het nu is. Persoonlijk gelooft hij ook dat er een directe relatie is tussen welvaartsziektes en de onbalans in de huidige consumptie. Dit zorgt voor zijn persoonlijke drive. Jeroen is getrouwd en heeft 2 kinderen van 8 en 11 jaar. Ook bij de opvoeding van zijn kinderen speelt de balans tussen dierlijk en plantaardig een belangrijke rol. Hij voedt ze op in een wereld waarbij ze de ene dag dierenvlees eten, de andere dag plantenvlees en soms een visje. Dit is een andere balans dan hoe hij zelf opgevoed is maar hij merkt dat het ingeburgerd raakt en dat het voor zijn kinderen gewoon normaal is. Op dat punt is er volgens hem in Nederland nog een grote slag te slaan. Het gaat dan met name om de jonge opvoeders en opvoeders in spe (20-30ers). Hij vindt dat we hen moeten inspireren en het hen ook makkelijker moeten maken om de nieuwe generatie op een andere manier op te voeden, met een meer plantaardig dieet. Green protein big bang Voor een echte gedragsverandering is volgens Jeroen ook borging vanuit de overheid nodig. Het is volgens hem belangrijk dat er een fundament ligt waar niemand meer omheen kan en dat gedragen wordt door verschillende partijen. Niet in de laatste plaats ook de partijen die een belangrijke invloed hebben op wat wij eten en dat zijn nog steeds de partijen die de producten ook daadwerkelijk aanbieden; bedrijven, supermarkten, maaltijdboxen, cateraars, horeca et cetera. Deze bedrijven zijn vertegenwoordigd in de Green Protein Alliance. Bij al deze partijen is er een zeer positieve houding. Dit komt volgens Jeroen onder andere doordat er een green protein big bang plaatsvindt. Op basis van actuele marktdata is namelijk in alle sectoren omtrent plantaardige eiwitten een stijging in omzet waarneembaar. Ongeacht of het gaat om peulvruchten, vleesvervangers, noten, champignons of plantaardige zuivel. Onder de streep is die marktgroei natuurlijk waar ondernemend Nederland voor gaat. Maar als dat er voor kan zorgen dat het de nieuwe generatie makkelijker en smakelijker wordt gemaakt om het nieuwe eten vorm te geven, is dat volgens hem alleen maar een positieve ontwikkeling. Normaal is de sleutel tot succes Ook in het onderwijs is Jeroen actief. Op de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen fungeert hij als adviseur en vraagbaak bij projecten waarin studenten hun mogelijke bijdrage aan consumptiepatronen en verandering daarin onderzoeken. Doordat hij zelf kinderen op de basisschool heeft, denkt hij ook mee over hoe je het ouders makkelijker kan maken om het nieuwe eten mee te geven. De sleutel tot succes is volgens hem dat plantaardige eiwitten voor kinderen bij een normaal eetpatroon moeten horen. Daarom tilt hij het liever naar een iets hoger niveau waarbij hij zich richt op de opvoeders, zij zijn volgens hem de ambassadeurs. Ook positiviteit is volgens Jeroen belangrijk. Je kan jonge kinderen bijvoorbeeld confronteren met dieren die geslacht worden en erop hameren dat vlees een dood dier is maar dat vindt hij te negatief. Je kan volgens hem beter het goede voorbeeld geven. Ook ontbreekt het scholen volgens Jeroen nog wel eens aan inzicht in wat er allemaal aangeboden kan worden. Als school grijp je makkelijk terug naar de jam, pindakaas, ham et cetera. Het is minder vanzelfsprekend om een keer humus als broodbeleg mee te nemen of een keer in plaats van melk een plantaardig zuivelalternatief. Dat is op dit moment gewoon niet vanzelfsprekend en daar kan een koploper volgens Jeroen dus best een rol in spelen. Uiteindelijk moet er een bijna onzichtbare manier komen om iedereen mee te laten gaan in een nieuw gewoon eetpatroon. [15]

17 Lisette Kreischer: Ecofabulous! In opdracht van DuurzaamDoor heeft het Steunpunt Smaaklessen interviews gehouden met duurzame vernieuwers in de voedselketen. Wat zijn volgens Lisette Kreischer de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en hoe heeft dit betrekking op kinderen? Lees het verhaal van één van de duurzame vernieuwers. Duurzaamheid all over the place Lisette Kreischer opent de deur van haar huis. In eerste instantie ziet het er heel gewoontjes uit, een hoekhuis in een doorsnee straat in Amsterdam-Noord. Zodra je een stap over de drempel zet merk je echter dat dit huis anders is. Bij de verbouwing is gewerkt met natuurlijke- en gebruikte bouwmaterialen, de energie wordt zoveel mogelijk zelf opgewekt en de muren zijn geïsoleerd met hout- en hennepvezels met daarover een dikke laag leemverf. Het klinkt misschien als een soort middeleeuws hutje maar het is een huis waar duurzaamheid, gezelligheid en stijl samenkomen. Volgens Lisette is dit duurzame huis het resultaat van haar inzichten, dromen en wensen uit de afgelopen jaren. Ze noemt het zelf ecofabulous ; genieten in stijl dat bijdraagt aan mens, dier en natuur. Ecofabulous leven Vanaf dat moment werd Lisette haar eigen proefpersoon. Ze was heel benieuwd naar de vooroordelen over nutriënten. Want had ze ijzer nodig uit dieren of had ze gewoon ijzer nodig en kon haar lichaam dat uit planten verwerken? Ze is zelf het experiment aangegaan en het levende bewijs dat het kan. Nu ze dit aan haar zelf had bewezen wilde ze het ook graag naar buiten brengen. Ze besloot de stylingacademie te gaan doen om het concept dat eigenlijk in haar tenen zat vorm te gaan geven. Vanaf dat moment ontstond er een platform met tips en tricks over hoe je ecofabulous kan leven. Dit sloeg aan en ondertussen schrijft Lisette al zo n tien jaar boeken over de plantaardige keuken en haar leven. Gevoel van weerstand Lisette Kreischer eet zelf volledig plantaardig en schrijft hier boeken en blogs over. Ook geeft ze geregeld lezingen en is ze bedenker van The Dutch Weed Burger. Lisette wist op jonge leeftijd al dat ze het liever anders wilde doen. Toen ze 10 jaar was werd een klasgenootje vegetariër. Dit deed iets met Lisette, het bracht een soort weerstand teweeg waardoor ze het gevoel had dat ze zelf iets fout deed. Ze werd zich ervan bewust wat er nodig was voor een dierlijk product. Ze kon het niet verkroppen dat dieren het leven moesten laten voor haar voeding en dus was de keus gemaakt, ze werd vegetariër. Vanaf dat moment wilde ze alles lezen en weten over voeding, dit heeft ertoe geleid dat ze op haar twintigste veganistisch ging leven. [16] Zeewier, de missende schakel Op een gegeven moment kwam Lisette in aanraking met zeewier. Ze wilde kijken hoe ze een beter beeld kon vestigen op de oceaan, de visserij en de rol van zeewier. Zeewier bleek de missende schakel te zijn in haar verhaal. Samen met verschillende topchefs heeft ze The Dutch Weed Burger bedacht. Nadat iedereen een hap had genomen, wisten ze dat dit Nederland ging veroveren; de sauzen, de smaken, een goede umami, het klopte allemaal. The Dutch Weed Burger staat inmiddels bij zo n 120 restaurants in Nederland op de kaart en wordt ook veel verkocht op festivals. Het is een product maar tegelijkertijd ook een verhaal om de wereld in te brengen. Zo staan nu de mannen die het hardste riepen dat ze niet vegetarisch eten, op een festival toch een Weed Burger te proeven. En als ze dan ook nog even terugkomen om te vertellen dat het toch wel heel lekker was, dan is de missie van Lisette voor die dag geslaagd.

18 Het gaat iedereen aan In haar hart droomt Lisette van een soort paradijs op aarde. Ze gelooft in de kracht van mensen om niet te vernietigen maar juist samen op te bouwen. Volgens haar is het belangrijk om terug te gaan naar liefde en aandacht en is het belangrijk om iets zo goed mogelijk binnen je eigen kunnen te doen. Zo is ze zelf ook begonnen en zo heeft ze heel veel anderen kunnen inspireren. Ze is nu zo n 15 jaar verder en op Instagram ziet ze nu veel vegan bloggers. Lisette vindt het prachtig dat zij social media op die manier gebruiken. Zelf heeft ze geen bepaalde doelgroep voor haar verhaal, al merkt ze wel dat het vooral de 20/30/40ers aantrekt. Lisette gaat net zo lief in gesprek met ouderen maar merkt vaak dat het voor hen lastig te begrijpen is. Toch zegt Lisette Het gaat iedereen aan, want we leven. aan dat het de vaardigheden zijn die ook in de Smaakmissies staan. Ze vindt het vooral belangrijk om te experimenteren met groente, te proeven en te ontdekken wat er in het seizoen groeit. Ook door zelf een zaadje in de grond te stoppen, de wortel te laten groeien en er vervolgens weer zelf iets mee te maken zet je volgens Lisette de spotlight op plantenkracht. Ook vindt ze het belangrijk dat kinderen de verbinding met hun eten weer opzoeken. Kinderen zouden volgens haar in het weekend eens met hun ouders het land op moeten gaan, daar een echte boerenkool oogsten en die thuis gaan wassen, snipperen en bereiden. Dat is een heel ander gevoel dan wanneer je iets snel in een supermarkt haalt. Iedereen plantaardig, iedereen gelukkig De grootste wens van Lisette is dat iedereen plantaardig gaat leven. Al is ze tegelijkertijd realistisch en snapt ze dat dat niet zomaar gaat. Zelf ziet ze geen verschil tussen mens en dier. De mens heeft volgens haar emotionele afstand gecreëerd en daarom behandelen we dieren zoals we nu doen. Die afstand ziet Lisette niet en dat maakt het soms ook wel moeilijk. Elk dier dat sterft is er voor haar een te veel. Ze blijft daarom bij haar standpunt van een volledig plantaardige eetstijl. Ze heeft door de jaren heen wel ervaren dat niet iedereen het zoals zij voelt en dan is toch elke stap er eentje. Als iemand van vleeseter, naar flexitariër, vindt ze dat toch ook fantastisch. Oma s cake maar dan anders Lisette is zelf vaak bezig met het veganiseren van authentieke recepten. Dit is volgens haar voor kinderen ook erg leuk om te doen. Ze kunnen een familierecept uitkiezen en dan eens kijken hoe ze dat plantaardig kunnen maken. De plantenkeuken is enorm rijk dus er is ontzettend veel mogelijk. En volgens Lisette is de boodschap daarbij niet zozeer dat het moet, maar vooral dat het ook anders kan. Spotlight op plantenkracht Als je Lisette vraagt wat kinderen volgens haar moeten weten en kunnen dan geeft ze [17]