Een mens te zijn op aarde. Bijdrage aan studiedag Wat als het waar is? Over schepping en evolutie
|
|
- Silke van der Horst
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Een mens te zijn op aarde Bijdrage aan studiedag Wat als het waar is? Over schepping en evolutie Arnold Huijgen Inleiding Wat is de mens? Twee poten en een pens. Zo parafraseerde mijn leraar Duits op de middelbare school de beruchte uitspraak van Ludwig Feuerbach Der Mensch ist, was er ißt - de mens is wat hij eet. Om daarna uiteraard (het was immers een gereformeerde school) tegenover beide uitspraken de eigenheid en het geheim van de mens te stellen, dat langs naturalistische weg niet te vinden is. Zal dat vanmiddag ook lukken? Veel van de weerstand die de evolutietheorie oproept, heeft te maken met de visie op de mens die er in ligt ingevouwen. Hebben wij een gemeenschappelijke voorouder met de apen? Waar blijft dan de menselijke waardigheid? En leidt dit denken over de mens uiteindelijk niet tot sociaal darwinisme dat zwakken uitsluit en naar nazistische eugenetica? Al gaan sommige van die vragen mij echt te snel, de terechte intuïtie erachter is dat dé aanstoot van de evolutietheorie voor christenen niet allereerst in de visie op de leeftijd van de aarde ligt, maar in de antropologie - en ook de godsleer. We zijn Gijsbert van den Brink veel dank verschuldigd voor zijn boek waarin hij het prijskaartje probeert te bepalen: stel dat de evolutietheorie waar is, wat kost dat dan theologisch? Ik vind dat hij dat helder beargumenteerd, orthodox christelijk en fair doet, en gelukkig staat hij open voor tegenargumenten, wat niet per se voor iedere deelnemer aan het gesprek over evolutie geldt. 2. Common descent Ter zake. De christelijke en vooral de gereformeerde traditie heeft benadrukt dat de mens naar het beeld van God geschapen is, in onderscheid van de dieren. Vaak werd dat beeld van God verbonden aan een intellectuele en morele status die de mens voor de zondeval zou hebben gehad. Als we echter een gemeenschappelijke voorouder hebben met de apen, blijft daar naar het zich laat aanzien, weinig van over. Nu zie ik Van den Brink in hoofdstuk 6 van zijn boek het imago dei hoe langer hoe meer strikt theologisch invullen. Dat lijkt me ook terecht (al neemt Van den Brink in het vervolg van het boek die theologische inzet wel wat terug). Het beeld van God zoeken in het feit dat de mens, anders dan de dieren, met rede begiftigd zou zijn, vindt geen grond in de Schrift en weerspiegelt vooral hoe het idee
2 van imago dei werd ingevuld naar het eigen culturele beeld en gelijkenis. Wij mensen moeten ons maar niets verbeelden van een intellectuele of morele verhevenheid. Zoals Goethe snedig opmerkte: Er nennt s Vernunft und braucht s allein / nur tierischer als jedes Tier zu sein. Dit geldt niet alleen van verdorven mensen ná de zondeval. Nauwkeurige lezing van de scheppingsgeschiedenis in Genesis laat ons ook een toontje lager zingen. We hebben geen eigen scheppingsdag, maar zijn van dezelfde dag als de dieren. We zijn niet de kroon op de schepping, want dat is de sabbat, de rustdag. En we zijn nota bene uit het stof gemaakt, waartoe we ook eens zullen terugkeren. Wij zijn geen halfgoden: God is in de hemel en wij zijn op de aarde. En toch heeft God de adem in Adams neus geblazen en hem naar zijn beeld gemaakt. Dat wil zeggen dat de mens een bijzondere taak en opdracht krijgt om namens God de schepping te beheren. Het beeld van God ligt dus in een roeping, en het unieke van de mens ligt in de positie die God hem genadig gaf, niet de natuurlijke make-up van die mens. Onze menselijke waardigheid is een geschenk van God en we zijn tot antwoorden geroepen. Tot zo ver ga ik helemaal met Van den Brink mee. Ik zou het punt zelfs nog wat sterker willen aanzetten: hét beeld van God is - zie de Bijbelteksten hierover - allereerst Jezus Christus, en als we willen zien hoe de mens beeld van God is, kunnen we niet om Christus heen. De mens komt als beeld van God vooral tot zijn recht in het gebed (de onlangs overleden Robert Jenson spreekt terecht van de mens als praying animal ). Deze volstrekt theologische visie op de mens als beeld van God betekent dat de menselijke waardigheid zich niet laat naturaliseren of materialiseren, al lijkt Van den Brink dat verderop in zijn boek wél te doen als hij de historische Adam probeert in te tekenen in de evolutionaire geschiedenis. Op dat punt kom ik zo nog terug. 3. Theologische kritiek Maar als theoloog wil ik me allereerst bij mijn leest houden. Ik zie twee grote theologische problemen opdoemen bij het intekenen van de mens in het evolutionaire plaatje. Het eerste heeft te maken met de ontbrekende staat der rechtheid. De klassieke theologie gaf zo hoog op van de mens als beeld van God om des te scherper de diepte van de val te laten uitkomen. Zo kon de gereformeerde traditie met twee woorden over de mens spreken: goed geschapen, diep gevallen. Van den Brink houdt hieraan zo veel mogelijk vast en ik heb ook grote waardering voor de poging die hij doet. Maar waar voor de gereformeerde theologie de zondeval het moment is van de breuk, de discontinuïteit, is het voor Van den Brink eigenlijk een continuïteit: de mens gaat door met wat hij eerder al deed, namelijk de struggle for life, met alle geweld en dood van dien. De discontinuïteit zit m er in dat de mens op enig moment (tijdens de cultural big bang) meer bewustzijn krijgt en een speciale verantwoordelijkheid krijgt om naar God te luisteren: hij wordt homo divinus; je zou dit ook
3 het beeld Gods-moment kunnen noemen. Op dat moment wordt de geschiedenis van geweld en dood daarvoor ook een kwaad dat de mens moet vermijden (en kán vermijden, aangezien het tegen de geest van hun geëvolueerde morele bewustzijn inging (241); hier is imago dei opeens méér dan een roeping). Maar kwaad is dan wel een heel lege categorie geworden: kwaad is wat God kwaad noemt. De mens heeft nog wel egocentrische driften, maar die zijn op zichzelf niet zondig; er aan toegeven is dat wél (254). Je mag het wel zijn, maar je mag het niet doen Dat roept de vraag op, al stelt Van den Brink het zelf niet zo, of het moment dat God de mens roept niet direct ook het moment is waarop de mens de kennis van goed en kwaad ontvangt? Is die roeping, dat imago dei-moment, in feite niet tegelijk de eigenlijke zondeval? Hoe dan ook is de zogenaamde goede schepping maar een kort intermezzo in de geschiedenis van agressie, dood en lijden. De mens valt terug op zijn natuurlijke neigingen. Daarmee verandert echter het hele plaatje. Op p probeert Van den Brink van deze nood nog wel een deugd te maken door het verlossingswerk van Christus niet zozeer over de zonde te laten gaan als wel over het beëindigen van de geschiedenis van lijden en dood. Ook daar lijkt de zogenaamde goede schepping een intermezzo, waarin het eigenlijke kwaad nog in stand bleef. Pas in Christus komt het goede echt de wereld binnen. Dat zijn fundamentele verschuivingen. Wat moeten we aan met Romeinen 5, waarin Paulus de parallel tussen Adam en Christus opzet? Door één mens is de zonde de wereld binnengekomen. Jammer eigenlijk dat er geen nieuwtestamenticus spreekt vandaag. Dat brengt me bij een tweede theologisch probleem, dat meer methodisch van aard is. Dit lijkt een omweg, maar stel u gerust: we komen bij de kwestie terug. Van den Brink stelt de vraag: what if it is true, wat als de evolutietheorie waar is. Het is het thema van deze dag. Maar wat heet waar? Vanuit natuurwetenschappelijk perspectief mag iets waar heten als het overeenkomt met een stand van zaken in de werkelijkheid, of als een experiment herhaalbaar is. Maar dat natuurwetenschappelijk perspectief op waarheid is niet noodzakelijk de volle waarheid. In onze tijd is het natuurwetenschappelijk discours wel dominant geworden, de maatstaf van wetenschappelijkheid en zelfs van waarheid. Dit perspectief schiet echter, in ieder geval voor wat de mens en de geschiedenis betreft, tekort. Om de waarheid over de mens te zeggen, schiet een benadering van buiten, met natuurwetenschappelijke middelen, tekort. De scheur tussen denken en leven die in ieder geval sinds Descartes door de Westerse filosofie loopt, speelt ons hier parten. Hier zou een hermeneutisch, filosofisch verhaal kunnen volgen in het spoor van de levensfilosofie, Dilthey, Gadamer en anderen. Er is geen feit los van interpretatie, waarheid kan niet bereikt worden langs strikt methodische weg. Maar ook op dit punt wil ik me theologisch bij mijn leest houden. Jezus Christus is de waarheid. Wat Hij eenmaal als oordeel over mijn leven zal uitspreken, is de waarheid over mijn leven, wat anderen (en ikzelf) ook maar zeggen. Tot die tijd zijn er allerlei concurrerende waarheidsclaims, maar zoals het
4 slot een boek in een nieuw perspectief kan zetten, zo zet de komende Christus heel de werkelijkheid in een nieuw, waar licht. Hij, het beeld van God, is ook de waarheid over de mens: niet van het begin, maar van het einde uit komt de waarheid. En hier raak ik aan het perspectivisme dat Van den Brink bespreekt op bladzijde 120 e.v. van zijn boek. De Bijbel en de wetenschap hebben elk hun perspectief op de werkelijkheid en daarom moeten we ze niet proberen te harmoniseren. Maar, zegt Van den Brink terecht, de Bijbelse inhoud laat zich niet zomaar uit de vorm lospellen, en - belangrijker - beide perspectieven overlappen elkaar op het terrein van de geschiedenis (p. 134). Omdat het om échte geschiedenis gaat, zul je beide perspectieven toch naar elkaar toe moeten buigen. Akkoord, op zich, maar: laten we niet doen alsof vanuit beide perspectieven hetzelfde bedoeld wordt met geschiedenis. Vanuit wetenschappelijk perspectief gaat het om een lineaire opvolging van momenten in de tijd, terwijl de geschiedenis vanuit theologisch perspectief zwaartepunten, een midden kent, dat de geschiedenis en ons kennen ervan bepaalt. Neem bijvoorbeeld de opstanding van Jezus Christus. Is dat een historisch feit? Jazeker, maar het is vooral ook méér dan historisch, zoals Van den Brink met Van der Kooi in de Christelijke dogmatiek terecht stelt: je kunt de opstanding niet langs gebruikelijke historiografische wegen in de vingers krijgen, omdat het een eschatologisch gebeuren is, dat de geschiedenis draagt. Op deze manier laat zich ook terugkijken naar Adam. Adam staat aan de grens van onze geschiedenis. De geschiedenis die wij kennen, begint eigenlijk met de val. De val is de grens van ons kennen. We weten dat de schepping goed was, maar méér weten we er ook niet van. Omdat er cherubim voor staan met vlammende zwaarden, kunnen wij zelfs denkend niet doordringen tot de goede schepping. Pas in Christus, de tweede Adam, zien we hoe het beeld van God bedoeld is. In Christus komt de geschiedenis in een nieuw licht te staan en hebben we ook toegang tot de kennis van Adam. Mijn positie als mens in deze geschiedenis, historisch bepaald, doet helemaal mee. Ik kan mij aan mijn historiciteit niet onttrekken en kan geen bird s eye point of view kiezen. In dit licht moeten we van een historische zondeval ook direct zeggen dat we een categoriefout maken als we doen alsof die zondeval, of de goede schepping, zich met historiografische of wetenschappelijke middelen laat vaststellen. Vergelijk het met de eschatologie: we spreken over een reële komst van Christus om te oordelen, maar de Bijbelse statements daarover laten zich niet keurig in de geschiedenis trekken, zoals in het chiliasme gebeurt. Het begin is wel anders, omdat het achter ons ligt. Maar voor ons theologisch kennen staan we evenzeer voor een grens. Het probleem van mijn benadering blijft natuurlijk dat we ons zo graag één voorstelling willen maken, zeker als we ons standpunt ook nog eens aan een groter publiek willen duidelijk maken. Maar dat gaat
5 volgens mij dus niet: de twee perspectieven zijn niet door elkaar te vervangen of tot elkaar te herleiden. Natuurwetenschappelijke antropologie en theologische antropologie zullen blijven schuren tot het einde toe. Zoals dat ook geldt van economie, politiek en ethiek. Dubbel denken is wat anders dan een boedelscheiding en het hoeft geen zwaktebod te zijn. Met alle sympathie (en grote bewondering) die ik voor Van den Brinks boek heb, blijf ik dus aarzelingen houden bij de mate waarin natuurwetenschappelijk en theologisch perspectief bij elkaar worden gebracht. Voor mij betekent dit dat ik aanvaard dat de evolutietheorie volgens de overweldigende meerderheid van christenwetenschappers valide is, en als theoloog zou ik het aanmatigend vinden om daar iets aan te willen veranderen. Gezien het voorgaande heb ik misschien wel minder problemen met de evolutietheorie dan Van den Brink. Wel snap ik heel goed dat evolutie ons voor grote vragen stelt. Bij het zoeken naar antwoorden daarop lijkt creationisme mij een categoriefout, een vermenging van perspectieven. De waarheid over de mens primair in natuurwetenschappelijke termen definiëren, lijkt mij evenzeer een categoriefout. De vraag naar het Bijbelse waarheidsbegrip moet op tafel komen. Want het is natuurlijk wel zo dat de mens twee poten is en een pens, maar de waarheid over de mens is er nog niet mee gezegd. Stelling: Staat der rechtheid en zondeval zijn theologisch onopgeefbaar. We zullen het uit moeten houden met een theologisch naast een natuurwetenschappelijk perspectief.
z03.12 Rinze IJbema - Zondag 3. [1] God neemt ons serieus, nu wij zelf nog.
Rinze IJbema - Zondag 3. [1] God neemt ons serieus, nu wij zelf nog. [2] Hoe heb jij dat, als je het verhaal van Adam en Eva leest? Het kán zomaar zijn dat je het leest en dat je het snapt en dat je aan
Nadere informatieIn deze opdracht a je opzoek naar informatie over de schepping en evolutie. Ook vorm je je mening over die twee.
Schepping Verdieping: Schepping én evolutietheorie Leeftijd: 13-16 Thema: Schepping Tijdsduur: 20+ min. In deze opdracht a je opzoek naar informatie over de schepping en evolutie. Ook vorm je je mening
Nadere informatieETS-Bijbelcursus. Genesis Inhoud van de les. Doelstellingen van deze les (1)
ETS-Bijbelcursus Genesis 1-11 Inhoud van de les Opening Kennismaking en mededelingen Inleiding Genesis Pauze Genesis 1-11 Schepping en evolutie Afsluiting Doelstellingen van deze les (1) De cursisten hebben
Nadere informatieLicht op de Dispensaties
Licht op de Dispensaties Hoofdstuk 3/13 De dispensatie van Onschuld Bron: http://www.middletownbiblechurch.org/. NL-vertaling: http://www.verhoevenmarc.be/dispensaties.htm. Alle Schriftaanhalingen komen
Nadere informatieHandelingen 25:23-26:8 & 26:19:32 4 maart 2018 Vrijmoedig in gesprek
Preek Gemeente van Christus, We hebben er in het Nederlands een uitdrukking voor. Met een mond vol tanden staan. Ken je dat gevoel? Dat kan je op de gekste momenten gebeuren natuurlijk. Iemand maakt een
Nadere informatieQ1 Ik ben een 1 / 11. Beantwoord: Overgeslagen: 0 25,13% 442. vrouw 74,87% man TOTAAL vrouw. man
Q1 Ik ben een Beantwoord: 1.759 Overgeslagen: 0 vrouw man 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ANTWOORDKEUZEN vrouw man REACTIES 25,13% 442 74,87% 1.317 TOTAAL 1.759 1 / 11 Q2 Mijn leeftijd is Beantwoord:
Nadere informatieDe geboden onderhouden, is trouw zijn aan God, maar het is evenzeer trouw zijn aan onszelf, aan onze ware natuur, en aan onze diepe aspiraties.
Maria, leer ons bidden! Het gebed is er niet in de eerste plaats om ons te voldoen. Ze is onteigening van onszelf om ons in de gesteltenissen te plaatsen van de Heer, Hem in ons te laten bidden. In een
Nadere informatieDe Bijbel open (20-07)
1 De Bijbel open 2013 28 (20-07) 1 Korinthe 15 is het hoofdstuk waarin Paulus het machtige feit van de opstanding van Jezus bezingt en ook onze toekomstige opstanding. Daarover kreeg ik een vraag. Het
Nadere informatieWie is de Heilige Geest?
Wie is de Heilige Geest? De Heilige Geest is God, net als God de Vader en God de Zoon. Soms lijkt het of we over drie personen praten, maar het is allemaal dezelfde God. Hij is één. Net als water dat er
Nadere informatieWAT IS HET DOEL VAN MIJN LEVEN?
VIND HET LEVEN! WAT IS HET DOEL VAN MIJN LEVEN? WIE HERKENT DEZE VRAAG NIET? Als je op een kruispunt in je leven staat. Als je een keuze moet maken voor bijvoorbeeld studie of werk. Als het in het leven
Nadere informatieGeschapen om te dienen
Bijbelstudie 1 Geschapen om te dienen Genesis 2:4-25 Welke zin heeft het leven? Je wordt geboren. Je leeft een aantal jaren op aarde. Daarna sterf je. Wat is de zin ervan? Op die vraag geeft de Bijbel
Nadere informatieDoel van Bijbelstudie
Bijbelstudie Hebreeën 4:12 Want het woord Gods is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard en het dringt door, zó diep, dat het vaneen scheidt ziel en geest, gewrichten en merg, en het
Nadere informatieDe gelijkenis van het huis op de rots en op het zand.
De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
Nadere informatieGeloof en wetenschap, een spannende relatie Schepping en evolutie als casus
Geloof en wetenschap, een spannende relatie Schepping en evolutie als casus Marc J. de Vries 1 Aanvankelijke harmonie tussen geloof en natuurwetenschap Natuurwetenschappen zijn ontstaan in christelijke
Nadere informatieLicht op de Dispensaties
Licht op de Dispensaties Hoofdstuk 3 - De dispensatie van Onschuld http://www.middletownbiblechurch.org/ Alle Schriftaanhalingen komen uit de Statenvertaling (1977 of HSV) Vertaling en bewerking door M.V.
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieDordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 1 t/m 4
Dordtse Leerregels Hoofdstuk 3 en 4 Artikel 1 t/m 4 Werkboek 7 Dordtse Leerregels hoofdstuk 3 en 4 artikel 1 t/m 4 Hoofdstuk 3 en 4 gaat over de bekering. Hoofdstuk 3 en 4 heeft 17 artikelen. In dit werkboek
Nadere informatieLuisteren naar de Heilige Geest
Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,
Nadere informatiePaulus brief aan de Romeinen. #1 voorbereiding
1 Paulus brief aan de Romeinen #1 voorbereiding Inhoudsopgave Paulus brief aan de Romeinen - #1 voorbereiding... 1 1. Inleiding... 2 2. Thema van de brief... 3 3. De vijf grote thesen van de brief... 4
Nadere informatie19 juli uur G.Gunnink WEST en OOST Thema: Op reis (2). Doop Feike Messink
19 juli 10.00 uur G.Gunnink WEST en OOST Thema: Op reis (2). Doop Feike Messink Gesproken verwachting en groet Amen = zingen Opw. 733, De zon komt op Lezing van de wet Zingen: PvN 130 Gebed Zingen voor
Nadere informatieEen nieuw begin. De schepping van hemel en aarde Genesis 1:1-10
Een nieuw begin De schepping van hemel en aarde Genesis 1:1-10 God heeft door te spreken de hemel en de aarde gemaakt. Onvoorstelbaar machtig is God. Wat een wijsheid zien we in al die mooie schepselen
Nadere informatieJouw avontuur met de Bijbel
Nieske Selles-ten Brinke Jouw avontuur met de Bijbel Dagboek voor kinderen Uitgeverij Jes! Zoetermeer Uitgeverij Jes! is een samenwerking tussen Uitgeverij Boekencentrum en de HGJB. Kijk voor meer informatie
Nadere informatieLiefde. De sociale leer van de Kerk
Liefde De sociale leer van de Kerk De sociale leer van de Kerk Over de liefde Het evangelie roept ons op om ons in te zetten voor onze naasten. Maar hoe weet je nu wat er gedaan moet worden, zeker in een
Nadere informatieHoe lees je de bijbel
Hoe lees je de bijbel blok F - nivo 3 - avond 1 Bij(bel)sluiter Lees voor gebruik altijd de bijsluiter! Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Introductie onderwerp, verwachtingen peilen 19.20
Nadere informatieDOCTRINE VAN DE LAATSTE DINGEN. De dood en de tussenfase
DOCTRINE VAN DE LAATSTE DINGEN De dood en de tussenfase De term eschatologie komt van 2 griekse woorden namelijk: Eschatos wat laatste betekent en logos wat kennis betekent. Eschatologie is de studie dat
Nadere informatieWant van U is het Koninkrijk, de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid. Amen!
Want van U is het Koninkrijk, de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid. Amen! 2 75 geschonken die elke naam te boven gaat, opdat in de naam van Jezus elke knie zich zal buigen, in hemel, op de aarde
Nadere informatieIdentiteitsdocument Met de Bijbel op weg de wereld in
Identiteitsdocument Met de Bijbel op weg de wereld in 1. We willen gereformeerd zijn 2. We geloven in genade 3. We zijn samen op reis Gereformeerd onderwijs voor christenen Met de Bijbel op weg de wereld
Nadere informatieDs. Arjan van Groos ( ) Tekst: Efeziërs 2, 5-7 Ochtenddienst
Ds. Arjan van Groos (1962-2014) Tekst: Efeziërs 2, 5-7 Ochtenddienst Broeders en zusters, deze dienst staat in het thema: God zegt u: u mag er zijn. Dit naar aanleiding van de gemeenteschets die op 13
Nadere informatieDs. Arjan van Groos ( ) Tekst: Handelingen 2, 42 Ochtenddienst H. Avondmaal
Ds. Arjan van Groos (1962-2014) Tekst: Handelingen 2, 42 Ochtenddienst H. Avondmaal Na votum en zegengroet zullen we voor de Here jubelen in ons lied door met elkaar van Psalm 81 de verzen 1 en 2 te zingen.
Nadere informatieAcht wetenschappers over de bewijzen van schepping en evolutie
Acht wetenschappers over de bewijzen van schepping en evolutie Gert Kwakkel beeld nasa en nd 29 februari 2016, 03:00 André Zwartbol Schepping, evolutie, wetenschap. In de krant wordt over deze onderwerpen
Nadere informatieEerste reactie bij de boekpresentatie van Gijsbert van den Brinks En de aarde bracht voort
Eerste reactie bij de boekpresentatie van Gijsbert van den Brinks En de aarde bracht voort Maarten Wisse 30 juni 2017 1 Inleiding Dank, Gijsbert, voor de uitnodiging om hier iets te zeggen over je nieuwe
Nadere informatieIk ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag lijden voor de Kerk van Jezus Christus
AVONDMAALSVIERING KONINGSKERK 13-09 - 2009 door ds. L. Krüger Schriftlezing: Koloss. 1: 24-29 (NBV) Ik ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag
Nadere informatieWijkgemeente Ichthus Noordwijk. Wat zonde. LEER HEM KENNEN 3, bewaarexemplaar. Ds. F.van Roest, zondag 1 december
LEER HEM KENNEN 3, bewaarexemplaar Wijkgemeente Ichthus Noordwijk Wat zonde Ds. F.van Roest, zondag 1 december 1 Jezus heeft een kaars aangestoken, keert het huis met bezemen en zoekt naarstig naar de
Nadere informatieDe Bijbel Open (13-07)
1 De Bijbel Open 2013 27 (13-07) Vandaag gaan we weer verder met de Heidelbergse Catechismus. Zoals u weet denken we in dit jubileumjaar van de catechismus elke maand een keer na over een thema uit dit
Nadere informatieDe Dordtse Leerregels. Artikel 1 t/m 5
De Dordtse Leerregels Hoofdstuk 1 Artikel 1 t/m 5 Werkboek 1 De Dordtse Leerregels Geschiedenis Het gaat in dit werkboek over de Dordtse Leerregels, of de vijf artikelen tegen de remonstranten. In het
Nadere informatiede doop zoals wij die kennen is afkomstig van niemand minder dan de Here Jezus zelf
de doop zoals wij die kennen is afkomstig van niemand minder dan de Here Jezus zelf kort voordat Hij naar de hemel ging gaf hij zijn leerlingen deze opdracht: trek erop uit en maak alle volken tot mijn
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 47 (30-11)
1 De Bijbel open 2013 47 (30-11) Zie, hij bidt. Dat lezen we in Hand. 9 over Paulus. Zie hij bidt., het wordt verteld na zijn bekering op de weg naar Damascus. En het wordt gezegd alsof het iets heel bijzonders
Nadere informatieGods woord naar harten en huizen van mensen
Gods woord naar harten en huizen van mensen Gods woord naar harten en huizen van mensen Thema avond: Zelfaanvaarding Evangelische Zendingsgemeente De Ark Tiel, 14 november 2018 Dirk de Boer Gedicht Wie
Nadere informatieJakob, een voorbeeld van bekering Lezen: Hosea 12:1-15
22-09 - Jakob, een voorbeeld van bekering Lezen: Hosea 12:1-15 Jakob, een voorbeeld van bekering? Dat is toch niet te begrijpen? Je kent de hele geschiedenis van Jakob wel. Wat heeft hij er een puinhoop
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, We hebben zojuist uit het evangelie gelezen, hoe Petrus Jezus de Messias noemt. En hij wordt daarvoor door Jezus uitgebreid geprezen. Petrus als een
Nadere informatieChristus leeft in mij. van de gevallen Adam.
- 1 - Christus leeft in mij In Galaten 2:20 staat één van de meest heerlijke en meest opmerkelijke woorden van Paulus in de bijbel. Daar staat het volgende: Met Christus ben ik gekruisigd, en toch leef
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Naar aanleiding van de lezingen vandaag, over het ophouden van de manna uit Jozua 5 en het teken van brood en vis uit Johannes 6, wil ik graag twee
Nadere informatieHoe de ekklesia werkelijk is ontstaan verrassing!
Hoe de ekklesia werkelijk is ontstaan verrassing! Door: Peter Meye Overal waar in dit document een citaat uit Gods Woord wordt vermeld, is dit afkomstig uit de vertaling van www.schriftwoord.nl. Soms is
Nadere informatieStel jezelf niet onder de Wet!
Dit document is een script van onderwijs dat is bedoeld om via video te worden getoond. In de video worden relevante tekst, dia s, media en afbeeldingen getoond om de presentatie te vereenvoudigen. Daarom
Nadere informatieDordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 12 t/m 14
Dordtse Leerregels Hoofdstuk 3 en 4 Artikel 12 t/m 14 Werkboek 10 Dordtse Leerregels hoofdstuk 3 en 4 artikel 12 t/m 14 Boven artikel 12 t/m 14 schrijven we : wedergeboorte en geloof In dit werkboek gaat
Nadere informatiePositie wedergeboren christen Ef.2:5 levend gemaakt met Christus,..geplaatst in de hemelse gewesten.
Schepping en Evolutie in de Kerk Bedreiging? of Uitdaging? Positie wedergeboren christen Vanuit welke overtuiging Hoe andersdenkenden benaderen Geloof en wetenschap Modellen en werkelijkheid Conclusies
Nadere informatieBijbel voor Kinderen presenteert TOEN GOD ALLES MAAKTE
Bijbel voor Kinderen presenteert TOEN GOD ALLES MAAKTE Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: Bob Davies en Tammy S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieGeloven en redeneren. Religie en filosofie
Geloven en redeneren Religie en filosofie Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Het begin
Nadere informatieKennismakingsvragen:
Kennismakingsvragen: 1. Als je op een onbewoond eiland belandde, welke 3 dingen zou je dan in ieder geval bij je willen hebben? 2. Wat is je vroegste jeugdherinnering? 3. Wat heeft je doen besluiten om
Nadere informatieReligie, christendom en politiek vanuit filosofisch perspectief
Religie, christendom en politiek vanuit filosofisch perspectief - Het christelijke belemmert de politiek niet, maar maakt haar juist mogelijk en waardevol - Pieter Jan Dijkman Vereniging voor Wijsbegeerte
Nadere informatie- 1 - Werkelijk vrij. Want de zonde zal over u niet heersen. U bent namelijk niet onder de wet, maar onder de genade.
- 1 - Werkelijk vrij Wij zijn, zoals Galaten 5:13 het noemt, tot vrijheid geroepen. We zullen achtereenvolgens behandelen: * Geen slaaf meer van de zonde. * Geen slaaf meer van mensen. * Geen slaaf meer
Nadere informatieThema: Een kantelende tijd, vernieuwing of verloedering?
Zondag 5 maart 2017 Tekst: Johannes 13: 1 17 Thema: Een kantelende tijd, vernieuwing of verloedering? Dia 1 Drie boeken die ieder voor zich een zekere verbrokkeling weergeven binnen onze samenleving: Hoe
Nadere informatieDoctrine van de Heilige Geest. Wie is de Heilige Geest?
Doctrine van de Heilige Geest Wie is de Heilige Geest? Bijbeltekst Johannes 16:7-15 Stof vandaag De Heilige Geest als persoon De Goddelijke eigenschappen van de Heilige Geest De Heilige Geest en zijn werken
Nadere informatie"En Kaïn sprak met zijn broer Abel. En het gebeurde, toen zij op het veld waren, dat Kaïn zijn broer Abel aanviel en hem doodde.
Les 1 voor 6 oktober 2018 De eenheid en harmonie die God voor de mensheid had gepland, werd verstoord door de zonde. God toonde echter Zijn liefde voor ons door een plan te ontwerpen om de eenheid te herstellen.
Nadere informatieWat is de mens? - Context. De opkomst van de filosofische antropologie
De menselijke natuur, week 9 De opkomst van de filosofische antropologie Overzicht van reeds behandelde mensbeelden en de mechanistische visie uit de late 19e eeuw Wat is de mens? - Context Plato / Descartes
Nadere informatieDe Bijbel open (19-10)
1 De Bijbel open 2013 41 (19-10) Hoe kan het nu dat mensen in de tijd van het Oude Testament God hoorden spreken, maar dat wij dat nu niet meer meemaken? Waarom gebeurt dat nu niet meer? Dat vraagt iemand
Nadere informatieJezus komt spoedig!!!
OEF YES Jezus komt spoedig!!! TSJA Niet graag lezen, al dat geweld, heel eng allemaal; 1 Heerlijk vinden om te lezen, lekker veel strijd en actie, Jezus wint; Niet graag lezen, je moet maar zien dat je
Nadere informatieDe hemel geeft wie vangt die heeft. God is een royale en gevende God. En aan ons mensen geeft Hij de keus, om Zijn gaven aan te nemen of niet.
- 1 - De hemel geeft wie vangt die heeft God is een gevende God. Om het met een aards voorbeeld te kunnen weergeven, zie ik Hem als Iemand die een feestzaal heeft ingericht ter ere van Zijn enig geboren
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 42 (26-10)
1 De Bijbel open 2013 42 (26-10) Hoe kunnen wij concreet Jezus volgen? Die vraag kwam bij enkele luisteraars boven toen zij een preek gehoord hadden over de roeping van Mattheus tot discipel. Ik vind dit
Nadere informatieBijbelstudies Efezebrief Gameren
Bijbelstudies Efezebrief Gameren Structuur Efeze 1:15-23 dankzegging (15-16a) smeekgebed (16b) Geestelijke openbaring om (17a) God te kennen (17b) + 3 dingen te weten: 1. de hoop van onze roeping (18a)
Nadere informatieLes 1: het kruis, bekering en geloof
Les 1: het kruis, bekering en geloof Deel 1: Terugkijken 1. Omzien naar elkaar Iedereen vat kort samen hoe de afgelopen week is geweest. 2. Aanbidding Dank en prijs God met gebed en zang. 3. Visie Ontwikkel
Nadere informatie1 Vandaag. Jezus zeide tot hem: Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven. Niemand komt tot de Vader dan door Mij. Johannes 14:6
1 Vandaag Jezus zeide tot hem: Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven. Niemand komt tot de Vader dan door Mij. Johannes 14:6 Met het oog op het afscheid Deze woorden heeft de Heere Jezus gesproken kort
Nadere informatieGetuige zijn geeft de opdracht tot verantwoording, tot verantwoordelijkheid. Jij daar, ja jij, zeg het maar, waarvan ben jij nu getuige?
Overweging in de Oecumenische viering 24 januari 2010: Lezing uit Lucas 24 (stemmenspel) Geliefde zusters en broeders, getuigen van onze Heer, Jij bent mijn getuige. Je zult maar zo n opdracht krijgen,
Nadere informatieAbdijweekend met Erik Borgman
Abdijweekend met Erik Borgman vrijdag 19 oktober 2006 zondag 21 oktober 2007 Norbertijnerabdij Postel, Abdijlaan 16, 2400 Mol Abdijweekend te Postel: Lectuur en verdieping van Metamorfosen. Over religie
Nadere informatieInleiding COGG conferentie Gezamenlijke erfenis, gezamenlijke uitdaging. 16 mei 2014 Prof.dr. Barend Kamphuis, GKv, hoogleraar te Kampen.
Inleiding COGG conferentie Gezamenlijke erfenis, gezamenlijke uitdaging. 16 mei 2014 Prof.dr. Barend Kamphuis, GKv, hoogleraar te Kampen. Inleiding 'De 21 e eeuw is anders dan de 16 e eeuw. We hebben te
Nadere informatieStudiebijbel OT deel 1 nuttig en degelijk studieboek
Helaas ontbreekt bevindelijke geestelijke geloofsgang van Gods Kerk op aarde Studiebijbel OT deel 1 nuttig en degelijk studieboek Bijbeluitleg is altijd een zaak die vaak verdeeldheid van meningen meebrengt.
Nadere informatieSchriftlezing. Efeze 2: 4-7
Schriftlezing Efeze 2: 4-7 4 God echter, Die rijk is aan barmhartigheid vanwege Zijn onmetelijke liefde waarmee Hij ons liefheeft 5 ( wij die dood zijn voor de krenkingen en de begeerten), maakt ons gezamenlijk
Nadere informatieHC zd. 3 nr. 32. dia 1
HC zd. 3 nr. 32 deze zondag verzet zich tegen fatalisme als grondtrek van veel menselijk denken fatalisme wil zeggen dat het gaat zoals de goden besloten hebben jij kunt daar niets aan veranderen dia 1
Nadere informatieMannenontbijt Thema: Wanhoop of hoop
Mannenontbijt 5-3-2016 Thema: Wanhoop of hoop Tekstgedeelte: Romeinen 8: 18-25 35 38-39 Mijn voorkeur: Openen: 1, 129, 276, 315 Meditatie vooraf: 150 na: 100, 38, 192 Slot: 263, 151 Zegenbede: zegen van
Nadere informatieVoorbeeld brief 2de eeuw 2 Petrus)
Voorbeeld brief 2de eeuw 2 Petrus) 1 PROS GALATAS 1931 Sir Chester Beatty 1931 Sir Chester Beatty 1931 Sir Chester Beatty P A U L O C PAULUS WIE WAS DEZE MAN? Muurschildering van de apostel Paulus in een
Nadere informatieVertrouwen. Jeugddienst zondag 12 februari Organist: Irma Zuur Pianist: Tinie van der Stelt Georganiseerd door: Jeugdkerk
Jeugddienst zondag 12 februari 2017 Organist: Irma Zuur Pianist: Tinie van der Stelt Georganiseerd door: Jeugdkerk Aansteken kaars jeugdkerk Kaarswens Zingen: Lied 23B De Heer is mijn herder vers 1, 2
Nadere informatieMissie Nederlands Gereformeerde Kerk Voorthuizen-Barneveld
Waarom een missie? We realiseren ons dat geloven in God en het verlossingswerk van Jezus Christus in 2008 geen vanzelfsprekendheid meer is. De ontkerkelijking is een feit, maar tegelijk is er ook weer
Nadere informatieHeb elkaar onvoorwaardelijk lief uit een zuiver hart
Votum en groet Zingen Ps 133 Gebed Zingen GK 138: 1,2,5 Heer laat het licht zijn Schriftlezing 1 Petrus 1: 10-25 Zingen GK 23 Uw Woord is een lamp Prediking 1 Petrus 1: 22-25 Zingen GK 22 Uw Woord omvat
Nadere informatieBinnenkomst in stilte in de donkere kerk. We zingen:
Jaargang 8, nummer 19 Voorganger: ds. Piet Jan Rebel Koor o.l.v. Tanja van Dijk Piano: Myrre van Dijk, David van Dijk Zaterdag 20 april 2019 Paaswake Een nacht vol hoop Binnenkomst in stilte in de donkere
Nadere informatiez17.12 Rinze IJbema - Zondag 17 en Efeziërs 2, 4-7.
Rinze IJbema - Zondag 17 en Efeziërs 2, 4-7. [1] Ik wil beginnen met je iets vertellen over twee situaties, zoals ik ze regelmatig tegenkom en die ik zelf ook herken. Misschien herken je ze ook wel, misschien
Nadere informatieBASIS THEOLOGIE: DE MENS
Algemene Bijbelstudie Seizoen 2017-2018 BASIS THEOLOGIE: DE MENS Inleiding Op de 9 Algemene Bijbelstudieavonden (van oktober tot en met juni) zullen naar plan de volgende Basis Theologie onderwerpen aan
Nadere informatieHet onderwerp is H. 4 van Samen één : gaven en talenten Daartoe lezen we Mat 25: en Psalm 139.
Als votum Ps 121: 1 Na vredegroet Ps 121: 2,3,4 Tien Woorden Zingen Ps 103: 1,2,3 Gebed Lezen Ps 139: 1-12 Zingen Ps 139: 1,2 Lezen Psalm 139: 13-18; 23-24 Zingen Ps 139: 6,7 Lezen Matt 25: 14-30 Zingen
Nadere informatiePreek HC zondag 13, v/a 33. Gemeente van Jezus Christus, gasten,
Preek HC zondag 13, v/a 33 Gemeente van Jezus Christus, gasten, Laten we eerst maar eens kijken hoe het ook al weer zit met de catechismus, wat de indeling is en waar we ons dus nu bevinden. Want de catechismus
Nadere informatieMINISERIE BRIEF AAN DE ROMEINEN
MINISERIE BRIEF AAN DE ROMEINEN 13-6-2018 1 Overzicht of diepte 10 juni: deel 1: Romeinen 1-5:12 17 juni: deel 2: Romeinen 6-8 24 juni: deel 3: Romeinen 9-16 13-6-2018 2 Vandaag Hoofdstuk 1 t/m 5: 11 1.
Nadere informatieVerzoeningsviering UIT DE DIEPTE ROEP IK, HEER
Verzoeningsviering UIT DE DIEPTE ROEP IK, HEER Deze verzoeningsviering is bedoeld om in de aanloop naar Pasen gehouden te worden. Parochies binnen eenzelfde federatie kunnen samenwerken om ze te organiseren
Nadere informatieTOEN GOD ALLES MAAKTE
Bijbel voor Kinderen presenteert TOEN GOD ALLES MAAKTE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: Bob Davies en Tammy S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieHet sacrament van. Het huwelijk. Sacramenten
Het sacrament van Het huwelijk Sacramenten Sacramenten IIn de Bijbel Deze geloofsboekjes gaan over de In het evangelie willen Farizeeën Jezus op de proef stellen zeven sacramenten. Sacramenten met een
Nadere informatieZondag 18 oktober 2015 17.00 uur Sint Janskerk Gouda 1
Welkom door ouderling Zingen: Psalm 19:1 Stil gebed, votum en groet Openingstekst 1 Cor. 8:6 Zingen: Psalm 8:1,3,4,6 (NB) Geloofsbelijdenis Nicea (door wie alles is geworden) Zingen: Psalm 145:1,4 Gebed
Nadere informatieHierbij ontvangt u een proefles van de digitale versie van de cursus De Brief aan de Galaten van Maarten Luther.
Beste heer, mevrouw, Hierbij ontvangt u een proefles van de digitale versie van de cursus De Brief aan de Galaten van Maarten Luther. We hopen dat u met het inzien of maken van deze les tot de beslissing
Nadere informatieCONTRAST EN KERST, KERST VOL VAN CONTRAST
CONTRAST EN KERST, KERST VOL VAN CONTRAST leven binnen contrast Geboeid ben ik al zo lang in het thema contrast in mijn leven. Ook binnen religieuze stromingen komt het contrast ruim aan bod. Thema s als
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Onze wereld hang van verhalen aan elkaar. U kent ze wel, die kleine verhalen, anekdotes: Heb je het gehoord van die en die? Mooi, voor op verjaardagen
Nadere informatieDe straf op de zonde 15
A1 1 De straf op de zonde 15 Lezen en bespreken Romeinen 2:1-12 Wat is het gevolg van de zonden van de mens? (vers 3) Hoe komt het dat mensen zich niet bekeren tot de Heere? (vers 5) Welke mensen ontvangen
Nadere informatieFeest van het Koninkrijk
Feest van het Koninkrijk H and -out 2 e t h ema - a v o n d IN GODS AANWEZIGHEID Tijd voor gebed Neem ook deze avond de tijd om stil te worden als inleiding op het gebed. Als moment van bewustwording om
Nadere informatieVanwaar Hij komen zal. Geschreven door D. J. Steensma zaterdag, 09 april 2016 08:19
Velen hebben moeite met de tekenen en wonderen die in de Bijbel staan beschreven, ook met de opstanding van Christus uit de doden en met zijn hemelvaart. Maar als we daarmee moeite hebben, dan kunnen we
Nadere informatieWie is GOD? Een studie over de bijbelse doctrine van God.
Wie is GOD? Een studie over de bijbelse doctrine van God. Introductie Charles Spurgeon Romeinen 11:33-36 O diepte van rijkdom, van wijsheid en van kennis Gods, hoe ondoorgrondelijk zijn zijn beschikkingen
Nadere informatiewat is passend? naar aanleiding van Paulus brief aan de Kolossenzen wil ik dat uitwerken voor 4 categorieën vier kringen
vandaag wil ik dit gebod toepassen op het geloofsgesprek onderwerp van de gemeenteavond komende week onze overtuiging is dat zulke gesprekken hard nodig zijn voor de opbouw van onze gemeente tegelijk is
Nadere informatieHeeft God het Kwaad geschapen?
Heeft God het Kwaad geschapen? Zondagavond 22 september 2013 (Genade & Waarheid Preek) Inleiding A. Genade & Waarheid Preken (Soms) Ingewikkelde of wettisch toegepaste onderwerpen bekeken vanuit Genade
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het is bijzonder om te ontdekken, hoe veel overeenkomsten er zijn, tussen het verhaal van de opstanding zoals Matteüs dat vertelt, en het boek Daniël,
Nadere informatieHet sacrament van. Het huwelijk. Sacramenten
Het sacrament van Het huwelijk Sacramenten In de Bijbel In het evangelie willen Farizeeën Jezus op de proef stellen met een vraag over het huwelijk (Mt. 19, 1-6; Mc. 10, 1-12): staat het een man vrij zijn
Nadere informatieFeest van het Koninkrijk
Feest van het Koninkrijk H and -out 1 e t h ema - a v o n d IN GODS AANWEZIGHEID Tijd voor gebed Neem de tijd om stil te worden door een moment van stilte te nemen voor je het gebed als opening van de
Nadere informatieEn de aarde bracht voort laat zien dat het verzoenen van evolutie en christelijk geloof problematisch blijft Door: Gábor Locht
En de aarde bracht voort laat zien dat het verzoenen van evolutie en christelijk geloof problematisch blijft Door: Gábor Locht Bespreking van Gijsbert van den Brink, En de aarde bracht voort. Christelijk
Nadere informatieGroet en dankzegging 1:1-9
BIJBELSTUDIE De eerste Brief van Paulus aan Korinte LES 3 Ware wijsheid Groet 1:1-3 Autoriteit als apostel onder vuur Daarmee evangelie onder vuur Geroepen door God Gemeente geroepen en geheiligd Dit moet
Nadere informatieInleiding Dagelijkse stille tijd Dagelijks gebed Elke dag een hulp Elke dag echtgenote Elke dag moeder 32
Inhoud Inleiding 7 1. Dagelijkse stille tijd 12 2. Dagelijks gebed 16 3. Elke dag een hulp 20 4. Elke dag echtgenote 26 5. Elke dag moeder 32 6. Elke dag huisvrouw 38 7. Dagelijks ontvangen 44 8. Dagelijks
Nadere informatieBegrijp je wel waarom je bidt? (Mc.8,16-17)
Begrijp je wel waarom je bidt? (Mc.8,16-17) Collecte voor Benin vanavond. Flyer in postvakjes: Benin bidt! (achterkant: bidt u mee?) Eerste aandacht hierin naar groei in geloof / kerk-zijn / uitstraling.
Nadere informatie