Een andere kijk op Hooggevoeligheid

Transcriptie

1 Een andere kijk op Hooggevoeligheid René Voortwist

2 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING HOOGGEVOELIGHEID SOORTEN GELUIDSOVERGEVOELIGHEID Misofonie Hyperacusis Fonofobie Recruitment OVERGEVOELIGHEID VOOR LICHT OF FOTOFOBIE OVERGEVOELIGHEID VOOR AANRAKING OF HYPERESTHESIE INTERNE ERVARINGEN Emoties Pijn Genot FYSIEKE IMPULSEN HET NLP COMMUNICATIEMODEL EN FILTERING HET NLP COMMUNICATIEMODEL STRUCTUREN FILTERS WAARDEN EN OVERTUIGINGEN WAARDEN EN OVERTUIGINGEN MOKKENREK WAT VOOR OVERTUIGING(EN) DAN? ONVEILIGHEID VIJF OEFENINGEN OEFENING 1 - FAKE IT TILL YOU MAKE IT (1) OEFENING 2 - FAKE IT TILL YOU MAKE IT (2) OEFENING 3 - ANKEREN OEFENING 4 - HET KLEEDJE OEFENING 1 T/M 4 COMBINEREN OEFENING 5 - DRAAIENDE SYMBOLEN TOT BESLUIT Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 2 van Oor voor Geluid

3 1 Inleiding Mijn vader was erg gevoelig voor geluid. Wij woonden in Amsterdam in zo n ouderwetse arbeiderswoning met houten vloeren en bordkartonnen wanden. Ik heb al vroeg geleerd om zachtjes te doen. Zachtjes lopen, zachtjes met de deuren. Het eerste wat mijn vader deed als hij s middags thuiskwam was de radio zachtjes zetten. Een tijd geleden maakte mijn vrouw de opmerking dat ik steeds meer op mijn vader begon te lijken. Op mijn vraag hoe ze daar bij kwam antwoordde ze: als je thuis komt zet je als eerste de radio zachter. Zelfs voordat je je jas uit hebt. Ze had helemaal gelijk. Ik lijk veel op m n vader. Ik heb me vaak afgevraagd wat er mis met me was. Ik zag wel dat anderen kroegen en discotheken serieus prettig en zelfs ontspannend vonden. Het ontging me totaal hoe dat kon, maar blijkbaar was het de norm en daar voldeed ik niet aan. Ik voelde me raar. Later vond ik een website over HSP oftewel Highly Sensitive Persons. Wat een openbaring! Ik was niet de enige! Toch bleef het wringen. HSP s hebben nu eenmaal een gevoelig zenuwstelsel. Maar als dat zo is, waarom hou ik dan wel van snoeiharde muziek en waarom zet ik die dan graag op vol volume in de auto? Heb ik dan geen gevoelige zintuigen? Blijkbaar kan ik lawaai wel hebben, als ik het maar zelf veroorzaak? Op een gegeven moment heb ik besloten om die geluids-overgevoeligheid van me te onderzoeken met behulp van wat ik had geleerd in mijn NLP opleidingen. De resultaten van mijn zoektocht zijn verwerkt in dit ebook. Ik ben er in geslaagd om mijn eigen hooggevoeligheid flink te verminderen. Dat wens ik anderen ook van harte toe! Dit document bevat mijn theorie over wat hooggevoeligheid veroorzaakt en hoe we ermee aan het werk kunnen. Ik benadruk nog maar eens dat dit mijn eigen theorie is. Alhoewel ik dit in de praktijk keer op keer bevestigd heb gezien is het niet bedoeld als absolute waarheid. Voel je dus vrij om dit zelf te onderzoeken en voorzie me alsjeblieft van feedback!! Dit ebook is als volgt opgebouwd: Eerst ga ik in op hooggevoeligheid. Wat is dat nou precies? Daarna vertel ik iets over het communicatiemodel dat in NLP gehanteerd wordt. Daarin is de rol van onze zintuigelijke filters te zien en hoe onze overtuigingen daar invloed op hebben. Op basis daarvan leg ik uit hoe we onze filters kunnen aanpassen door onze overtuigingen om te buigen. Dat heeft direct invloed op gevoeligheid. Als laatste geeft ik vijf oefeningen die ondersteuning bieden in situaties met veel externe prikkels. Nieuwsgierig? Lees snel verder! Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 3 van Oor voor Geluid

4 2 Hooggevoeligheid Wat is hooggevoeligheid nu precies? De term HSP of Highly Sensitive Person (Hoogsensitief Persoon) is in 1996 geïntroduceerd door de Amerikaanse psychologe Elaine Aron. Volgens Wikipedia.nl: Elaine Aron concludeert op basis van meerdere onderzoeken dat mensen met een gevoeliger zenuwstelsel zowel intern als extern sterker geprikkeld worden dan gemiddeld. In interne zin zijn HSP's gevoeliger voor emoties, pijn, genot en andere lichamelijke en geestelijke ervaringen. In externe zin zijn HSP's niet alleen gevoeliger voor geluiden en geuren en voor visuele en tactiele stimulatie (tactiel=tast of aanraken), maar blijken zij ook meer indrukken op te nemen, waardoor zij zich eerder en meer bewust zijn van details en het aantal mogelijke scenario's die een omgeving in zich bergt. HSP's zijn daardoor meer alert op mogelijke gevaren en zijn eerder geneigd tot het overdenken en inschatten van situaties wat volgens Aron door collega's vaak ten onrechte als verlegenheid en geremdheid wordt beschouwd. HSP s (Elaine gebruikt de term als zelfstandig naamwoord) zijn dus alert op hun omgeving en zijn zeer gevoelig voor externe zintuigelijke prikkels (geluid, licht, geur, smaak, gevoel). Daarnaast ervaren ze lichamelijke en geestelijke prikkels intenser dan gemiddeld. Laten we eens kijken naar zintuigelijke hooggevoeligheid, dus: hooggevoeligheid voor externe zintuigelijke prikkels. Het blijkt zo te zijn dat daar onderzoek naar is gedaan. Daarna sta ik stil bij interne (lichamelijke en geestelijke) ervaringen. 2.1 Soorten geluidsovergevoeligheid We kennen verschillende vormen van overgevoelig horen: Misofonie Hyperacusis. Fonofobie. Recruitment. De onderstaande paragrafen gaan hier dieper op in Misofonie Mensen met misofonie hebben een afkeer van één of meer bepaalde geluiden. Dat kan verschillende oorzaken hebben. Ze zijn bijvoorbeeld bang dat het geluid hun gehoor zal beschadigen. Het gaat dus over geluiden die een ongemak veroorzaken omdat er een negatieve betekenis aan wordt gegeven. Geluiden die een positieve betekenis hebben (muziek bijvoorbeeld) vormen geen probleem, ook al worden deze veel luider aangeboden dan de geluiden met een negatieve betekenis. Er is hierbij dus met nadruk geen sprake van een gehoorbeschadiging of een andere fysieke oorzaak. De reden voor misofonie is de betekenis die een bepaald geluid (in een bepaalde context) heeft voor een persoon Hyperacusis Hyperacusis betekent letterlijk vertaald ik hoor te veel. Het betekent dat iemand normale geluiden voortdurend als te luid ervaart. Het wordt veroorzaakt door een verandering in de verwerking van het Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 4 van Oor voor Geluid

5 geluid in de hersenen. Het gehoororgaan is echter vaak volledig intact. Toch zijn veel mensen met hyperacusis ervan overtuigd dat hun gehoor onherstelbaar beschadigd is. In de praktijk is dat dus niet zo. Er is geen onherstelbare schade aan het oor. Hyperacusis is op te lossen door coaching/therapie Fonofobie Bij mensen met een heel sterke afkeer voor bepaalde (dus niet alle) normale omgevingsgeluiden spreken we van fonofobie. Dit is, zoals de naam al doet vermoeden, een geluidsfobie. Normale omgevingsgeluiden zijn bijvoorbeeld geluiden afkomstig van het verkeer, huishoudtoestellen, dichtslaande deuren, gepraat, enzovoorts. Dat soort geluiden brengen geen schade toe aan het oor. Een voorbeeld van fonofobie zijn ouders van pubers die luisteren naar moderne muziek. Velen mensen vinden die muziek verschrikkelijk, ook als die alleen maar in de verte te horen is. Er zijn zelfs mensen met een afkeer voor de muziek die te horen is uit koptelefoons van draagbare audiospelers. Andere voorbeelden van fonofobie zijn sommige geluiden die onaangenaam klinken zoals het geluid van krijt op een schoolbord. Hyperacusis en fonofobie komen vaak tegelijk voor (in verschillende verhoudingen) Recruitment Een normaal oor kan heel zachte geluiden waarnemen, maar ook heel harde geluiden verdragen. Sommige mensen hebben problemen om zachte geluiden en harde geluiden tegelijk te verwerken. Dit noemen we recruitment. Bij recruitment leidt een kleine verandering in de geluidssterkte tot een veel grotere verandering in het binnenoor. Als een geluid een beetje harder wordt dan ervaren mensen met recruitment een grote luidheidstoename. De oorzaak hiervan ligt in het binnenoor. Er worden te veel haarcellen tegelijk geactiveerd, waardoor geluid veel harder wordt ervaren dan het in werkelijkheid is. De oorzaak voor recruitment is dus fysiek. 2.2 Overgevoeligheid voor licht of Fotofobie Fotofobie staat voor: lichtschuwheid of lichtgevoeligheid. De naam is wat ongelukkig gekozen. Fotofobie is namelijk geen echte fobie. Fobieën zijn irrationele angsten ( phos = licht en phobos is angst ). Fotofobie is geen angst. Lichtschuwheid is een extreme en vaak pijnlijke overgevoeligheid voor alle vormen van licht. De gezichtsscherpte kan hierdoor sterk verminderen. Soms is het gevolg ook letterlijke verblinding. Lichtschuwe mensen hebben het meeste last van Zonlicht, fluorescerend licht, UV-lampen en kunstlicht. Ook de weerkaatsing van licht in de voorruit van een auto, op het wegdek, aan het strand of op witte sneeuw kan problemen veroorzaken. Lichtschuwheid gaat vaak gepaard met hoofdpijn, oogirritatie en wazig worden van het zicht. Er zijn een paar duidelijke symptomen die aangeven dat de lichtgevoeligheid is toegenomen: Noodzaak om de ogen te sluiten Noodzaak om scheel te kijken Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 5 van Oor voor Geluid

6 Brandend gevoel Overmatig tranen Sommige mensen hebben geen last van deze symptomen maar ervaren toch gevoeligheid voor licht. De ene dag hebben ze soms nergens last van terwijl de gevoeligheid de volgende dag wél hinderlijk is. Er kan een fysiek oorzaak zijn voor Fotofobie. Bijvoorbeeld een infectie of ontsteking in de ogen. Het kan ook zo zijn dat het een symptoom is van een onderliggende probleem zoals een virus of ernstige hoofdpijn of migraine. Er zijn echter ook mensen waar geen aanwijsbare fysieke oorzaak is voor de lichtgevoeligheid, maar die er duidelijk toch last van hebben. 2.3 Overgevoeligheid voor aanraking of Hyperesthesie Hyperesthesie is een overmatige gevoeligheid van de uiteinden van de gevoelszenuwen van de huid. De huid kan daardoor tintelend, irriterend of pijnlijk zijn. Het kan in het gehele lichaam voorkomen of alleen in een bepaald lichaamsdeel. Hyperesthesie is het tegengestelde van Anesthesie (verdoving). Mensen die Hyperesthesie hebben zijn overgevoelig voor de aanraking van mensen en voorwerpen. Ze kunnen daar geïrriteerd en zelfs agressief op reageren. Iemand is bijvoorbeeld continue afgeleid door een klein labeltje in de kleding. Douchen, haren wassen of knippen en tandenpoetsen kunnen moeilijk zijn. Men koopt niet vaak nieuwe kleding en draagt alleen wat comfortabel zit. Overgevoeligheid voor tast of aanraking lijkt vaak samen voor te komen met overgevoeligheid voor evenwichtsprikkels. Bij kinderen is er dan een probleem met de verwerking van zintuiglijke prikkels die ook wel sensorische integratie stoornis heet. De oorzaak kan ook in de huid (bijv. zenuw-ontsteking) zitten. In veel gevallen is er geen fysieke oorzaak voor Hyperesthesie te vinden en hebben mensen er toch last van. 2.4 Interne ervaringen Bij interne ervaringen is er natuurlijk geen sprake van een externe zintuigelijke prikkel. Het gaat om het ervaren van bijvoorbeeld emoties, pijn en genot. Dat zijn interne gevoelens Emoties Wat is een emotie eigenlijk? En wat is het verschil tussen een gevoel en een emotie? Een gevoel is een fysiek gevoel in ons lichaam. Voorbeelden van een gevoel zijn kriebels in de buik, druk op de borst, een prikkelende huid et cetera. Een emotie is een betekenis die we geven aan één of meer fysieke gevoelens. Als iemand last heeft van zware benen en hoofdpijn dan kan dat voor diegene depressief zijn. Een ander noemt de combinatie van dezelfde gevoelens verdrietig. Emoties zijn dus namen die we geven aan fysieke gevoelens in ons lichaam. Als we emoties heftiger dan gemiddeld waarnemen (hooggevoelig) dan wil dat zeggen dat we fysieke gevoelens in ons lichaam meer waarnemen dan gemiddeld. Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 6 van Oor voor Geluid

7 2.4.2 Pijn Pijn is een natuurlijke reactie van ons lichaam op een beschadiging'. Het is een symptoom, een teken dat ergens iets fout gaat of gegaan is. Als het lichaam beschadigd' wordt dan produceert het een 'pijnstof' die prostaglandine heet. Prostaglandine prikkelt de zenuwen die de pijnsignalen geleiden. Deze zenuwen sturen die signalen naar het ruggenmerg en van daar naar de hersenen. De hersenen vertalen deze signalen in de ervaring die we 'pijn' noemen. Helaas is de oorzaak van pijn niet altijd precies te lokaliseren. Het is nog steeds en raadsel waarom pijn soms optreedt zonder aanwijsbare verwonding of beschadiging. De signaalfunctie van pijn heeft als doel ons te waarschuwen. Doordat we pijn voelen weten we waar de beschadiging is opgetreden. We kunnen dan nagaan wat de oorzaak is en daar rekening mee houden. Bij een verstuikte enkel wordt het herstel bijvoorbeeld bevorderd doordat we het minder belasten door te hinken. Het is niet duidelijk waarom sommige mensen pijn intenser waarnemen dan gemiddeld Genot Genot is feitelijk een emotie. Het is een betekenis die we geven aan een combinatie van fysieke gevoelens of sensaties in ons lichaam. Hiervoor geldt dus ook dat het gaat om fysieke gevoelens, als is het dan intern. 2.5 Fysieke impulsen Als we kijken naar wat hooggevoelige mensen ervaren dan gaat het feitelijk uiteindelijk altijd om het ervaren van fysieke (werkelijk bestaande) impulsen. Dat kunnen externe zintuigelijke impulsen of interne fysieke gevoelens zijn. Het is dus interessant om te onderzoeken hoe mensen die impulsen waarnemen en verwerken. In NLP kennen we daarvoor een model wat dit beschrijft. Dit komt terug in het volgende hoofdstuk. Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 7 van Oor voor Geluid

8 3 Het NLP communicatiemodel en filtering In NLP hanteren we een theoretisch model dat beschrijft: Hoe we de externe wereld waarnemen met onze zintuigen; Hoe we de informatie die we binnenkrijgen verwerken (de subjectieve ervaring); Hoe we daar betekenis aan geven; Hoe we uiteindelijk op basis daarvan reageren. We noemen dit model het NLP communicatiemodel. 3.1 Het NLP communicatiemodel Onderstaand is het model schematisch weergegeven: Representatie Filters Zintuigelijke impulsen Betekenis Gedrag Stemming Fysiologie Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 8 van Oor voor Geluid

9 Volgens het NLP communicatiemodel verloopt het proces van informatie opnemen, verwerken en als gevolg daarvan reageren, kort gezegd als volgt: 1. Door onze zintuigen (zien, horen, voelen, ruiken en proeven) krijgen we continue externe zintuigelijke prikkels binnen. Dat zijn er vele duizenden tegelijkertijd. 2. Omdat ons bewuste maar tussen de vijf en negen prikkels tegelijk kan verwerken, filteren we de informatie die binnenkomt. Filtering wil zeggen dat we bepaalde prikkels doorlaten en andere prikkels niet. Filteren we dat niet, dan worden we overvoerd (overprikkeld). 3. Van wat er na de filtering is overgebleven aan informatie maken we een zogenaamde interne representatie. Dit is een interne weergave van ons beeld van de werkelijkheid na de filtering (ons beeld van de wereld). 4. We geven een betekenis aan die interne representatie (waarden/overtuigingen). We vinden er iets van. 5. Deze betekenis zorgt ervoor dat we in een stemming komen. Die stemming betekent dat we een emotie ervaren. Bijvoorbeeld: kwaadheid, vreugde, plezier, verveling of een neutraal gevoel. 6. Onze stemming zorgt direct voor een bepaalde fysiologie. We voelen het in ons lijf. 7. De stemming en de fysiologie zorgen ervoor dat we een bepaald gedrag vertonen. We reageren zo op wat er om ons heen gebeurt. Het gedrag bestaat uit onze verbale- en non-verbale communicatie (lichaamstaal, stemgebruik en de woorden die we gebruiken). 3.2 Structuren In het communicatiemodel onderscheiden we drie structuren: De referentiestructuur. Dit is alles om ons heen, de som van alle mogelijke ervaringen die we tot ons kunnen nemen. De dieptestructuur. Dit is ons model van de wereld. De verzameling mentale strategieën die ons in staat stelt in de wereld te functioneren. Het is ons unieke referentiekader. Dit bepaalt onder andere wat we binnen- en buiten laten! De oppervlaktestructuur. Dit is onze verbale- en non-verbale communicatie, oftewel het gedrag dat we vertonen en de woorden die we gebruiken. Anderen kunnen dit waarnemen. In het communicatiemodel past dit als volgt: Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 9 van Oor voor Geluid

10 Dieptestructuur Referentiestructuur Oppervlaktestructuur 3.3 Filters Filtering gebeurt op verschillende manieren. Onze zintuigen werken als fysieke filters. Er zijn namelijk grenzen aan wat zintuigcellen kunnen waarnemen. Zo kan een mens alleen geluiden waarnemen met een frequentie tussen ongeveer 20 Hz en 20 KHz (toonhoogte). Alles wat daar buiten valt horen we niet. Dat geldt ook voor visuele informatie. Onze ogen nemen alleen de zichtbare kleuren waar. Er is dus heel veel informatie aanwezig in de referentiestructuur die we om fysieke redenen niet (kunnen) waarnemen. Filtering vindt ook plaats door selectie van de informatie. Onze overtuigingen en waarden bepalen welke informatie van belang is en welke niet. We laten binnen wat we geloven en wat we belangrijk vinden. Wat we voor onwaar aannemen of niet belangrijk vinden filteren we weg. Sommige mensen noemen dat eigenwijs ;). 3.4 Waarden en overtuigingen Onze waarden en overtuigingen zijn sturend bij het filteren van zintuigelijke impulsen en ook interne fysieke gevoelens. Daarnaast bepalen de overtuigingen en waarden ook nog eens welke betekenis we geven aan wat we waarnemen en wat we daarna ervaren. Als we teveel waarnemen (hooggevoelig) dan filteren we te weinig. We laten letterlijk te veel binnen. Dat moet iets te maken hebben met onze overtuigingen en waarden. Die sturen de filters immers! Als we iets willen veranderen aan overgevoeligheid dan moeten we het dus zoeken in het veranderen van waarden/overtuigingen. Laten we eens kijken hoe het zit met waarden en overtuigingen. Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 10 van Oor voor Geluid

11 4 Waarden en overtuigingen Waarde I de waarde zelfst.naamw. (v.) Uitspraak: ['wardəә] Verbuigingen: waarde n, waarde s (meerv.) Betekenisgevend ideaal of motief wat nagestreefd wordt. Onze waarden zijn zeer belangrijk in ons leven. Waarden bepalen wat we belangrijk vinden en waarom we iets doen of juist niet doen. We zijn ons vaak niet bewust van onze waarden. Waarden hebben echter een directe relatie met ons gedrag. Ze bepalen voor ons wat we goed en slecht, juist en onjuist vinden. Vooraf bepalen de waarden wat we gaan doen (als we iets niet belangrijk vinden, dan doen we het niet) en achteraf beoordelen we met onze waarden de ondernomen acties (wat vinden we er van?). Er is een duidelijke relatie tussen waarden en onze overtuigingen 4.1 Mokkenrek Een waarde of criterium kun je voorstellen als een mokkenrek. Aan elk rek (waarde) hangt een aantal mokken (overtuigingen). Onze overtuigingen zijn dus als het ware vastgehaakt aan waarden. We zijn ons meer bewust van onze overtuigingen dan van onze waarden. Aan een waarde zoals Vrijheid kunnen bijvoorbeeld de volgende overtuigingen hangen: Iedereen moet zijn eigen gang kunnen gaan Niemand mag mij beperken in mijn ontwikkeling Ik mag zeggen wat ik wil Ik bepaal mijn eigen carrière Dit is voor ieder mens uniek! Overtuigingen kunnen bekrachtigend of beperkend zijn. We hebben gezien dat onze overtuigingen bepalend zijn voor welke impulsen we uitfilteren en welke niet. In het geval van een overtuiging die ervoor zorgt dat we (te)veel waarnemen is er dus, voor onszelf, sprake van een beperkende overtuiging. Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 11 van Oor voor Geluid

12 4.2 Wat voor overtuiging(en) dan? We laten zintuigelijke impulsen door onze filters als we die impulsen belangrijk vinden. Als we dus te weinig filteren, en te veel doorlaten, dan vinden we blijkbaar heel veel of alles belangrijk. We willen of mogen niets missen. Dat is een soort van super-alertheid. We lijken wel stokstaartjes. Mijn ervaring als coach heeft me geleerd dat die alertheid te maken heeft met een gevoel van onveiligheid. Als iemand zich fysiek onveilig voelt ( ik kan worden aangevallen ) of mentaal onveilig voelt ( ik kan worden gekwetst ) dan is alertheid een beschermingsmechanisme. En dat beschermingsmechanisme zet alle filters open, met hooggevoeligheid als resultaat. De overtuiging dat we niet veilig zijn is dus de sturende overtuiging die al onze filters open zet. Met die overtuiging dienen we dus aan de slag te gaan om hooggevoeligheid te verminderen. Laten we eens kijken hoe we dát kunnen bereiken! Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 12 van Oor voor Geluid

13 5 Onveiligheid Waarden en overtuigingen ontstaan uit de gedragingen die we overnemen van andere mensen uit onze omgeving (bv. Ouders en andere familie). We nemen waarden, overtuigingen en houdingen onbewust over uit verschillende bronnen tijdens onze jeugd. We kunnen verschillende bronnen van onze waarden onderscheiden: Gezin Familie en vrienden Religie Onderwijs Streek Tijdgeest Media Daarnaast worden waarden en overtuigingen ook geïnstalleerd naar aanleiding van belangrijke, indringende gebeurtenissen die we meemaken. Dat kan van alles zijn zoals een verkeersongeval, het overlijden van een naaste, mishandeling/misbruik of zelfs een bevalling met complicaties. De overtuiging dat we fysiek en/of mentaal niet veilig zijn is over het algemeen het gevolg van een indringende gebeurtenis. Het kan overgenomen worden van een naaste (bijvoorbeeld één van de ouders) die een indringende gebeurtenis heeft meegemaakt. Het is meestal zo dat we het gevoel van onveiligheid niet bewust ervaren als een angstgevoel. Veel van mijn cliënten geven in eerste instantie aan dat ze zich niet bewust zijn van angst of onzekerheid in situaties waar ze last hebben van hooggevoeligheid. Het gevoel van onveiligheid is veel meer een onbewust gevoel dat we ons fundament van zekerheid (of controle) zijn kwijtgeraakt. De ervaring leert dat het vaak lastig is om dit soort fundamentele overtuigingen om te buigen. Dat geldt zeker voor overtuigingen die we in onze eerste levensjaren hebben geïnstalleerd. Een ervaren coach of therapeut kan echter heel goede resultaten bereiken. NLP biedt bijvoorbeeld heel veel mogelijkheden om te werken met beperkende overtuigingen. Dat is waar ik in mijn praktijk vooral gebruik van maak. Het is in het kader van dit ebook dus heel erg lastig om zelfhulpoefeningen te geven die werkelijk fundamenteel een overtuiging kunnen veranderen. Het is wél mogelijk om een aantal oefeningen te beschrijven waarmee men kan ervaren wat het met hooggevoeligheid doet als we in een situatie meer vertrouwen of kracht ervaren. De bewustwording dat iemand zelf echt invloed heeft op haar/zijn gevoeligheid is al een heel krachtige hulpbron die veel oplevert. In het volgende hoofdstuk zijn vijf van zulke oefeningen beschreven. Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 13 van Oor voor Geluid

14 6 Vijf oefeningen In de volgende paragrafen zijn een aantal oefeningen beschreven die hooggevoeligen helpen om beter en gemakkelijker om te gaan met situaties waarin ze veel prikkels te verwerken krijgen. Deze oefeningen zijn gemakkelijk te doen zonder hulp van een coach of therapeut en hebben een krachtig effect. 6.1 Oefening 1 - Fake it till you make it (1). In een onderzoek bij Wake Forest University (USA), vroeg men aan 50 studenten om zich 15 minuten lang te gedragen als extravert in een groepsdiscussie. Het maakte daarbij niet uit of ze van zichzelf meer introvert waren ingesteld. Het bleek dat de studenten zich het beste voelden als ze deden alsof ze energiek en assertief waren. Een ander onderzoek aan de Harvard Business School liet studenten vóór het houden van een belangrijke presentatie voor een sollicitatie gesprek een zogenaamde high-power pose (krachthouding) of juist een low-power pose (gesloten houding) aannemen. De high-power posers lieten de beste presentaties zien en werden vrijwel allemaal meer geschikt geacht voor de baan. Deze onderzoeken laten zien dat onze fysieke houding en gebaren niet alleen invloed hebben op de mensen om ons heen maar ook direct op onze eigen stemming. Doen alsof heeft wellicht een slecht imago, maar kan ook een krachtige hulpbron zijn. Door te doen alsof ervaren we na een tijdje werkelijk wat we imiteren. Als we een situatie tegenkomen met veel externe prikkels (bv. een vol café, een feest of een vergadering) dan helpt het als we doen alsof we er geen enkele last van hebben. Sterker nog, we kunnen doen alsof we de overvloed van licht, geluid, geuren fantastisch vinden! Dat lijkt gemakkelijk gezegd en eigenlijk is dat ook zo. Volg het volgende stappenplan: 1. Stap 1 - Krachthouding Ga na welke fysieke houding je aanneemt als je zelfvertrouwen en rust ervaart. Als je het lastig vindt om dat te bepalen, ga dan eens, in gedachten, terug in de tijd naar een moment dat je dit werkelijk ervaren hebt. Ga zo goed als je kunt terug in dat moment. Zie, hoor en voel alles wat je toen ook hebt ervaren. 2. Stap 2 - Lichaamshouding Hoe stonden je voeten op de grond? Hoe was de stand van je rug? Hoe hield je je hoofd? Wat deed je met je armen en handen? Neem nu, zo nauwkeurig mogelijk, dezelfde lichaamshouding aan. 3. Stap 3 - Gezichtsuitdrukking Hoe was je mimiek? Waar keek je naar? Welke spierspanning had je in het gezicht? Had je een (glim)lach op je gezicht? Fronste je? Imiteer je gezichtsuitdrukking zo goed als je kunt. 4. Stap 4 - Stemgebruik Hoe gebruikte je je stem? Praatte je snel of langzaam? Welke toonhoogte? Wat voor volume? Gebruik je stem nu op precies dezelfde manier. Klinkt dit te simpel voor woorden? Dat kan toch nooit werken? Het is belangrijk om niet teveel over de oefening na te denken. DOE het gewoon en hou dit minimaal 10 minuten vol. Voel en ervaar dan wat het effect is en laat je verbazen! Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 14 van Oor voor Geluid

15 6.2 Oefening 2 - Fake it till you make it (2) De vorige doe-alsof oefening ging helemaal over fysieke lichaamshouding. Er is echter ook nog zoiets als een mentale houding. Dat zijn de gedachten die je op een bepaald moment hebt. Die gedachten hebben veel (of misschien wel alles) te maken met je overtuigingen. De gedachten die je op enig moment hebt bepaal je uiteraard zelf. Het zijn tenslotte toch je eigen hersenen die ze produceren? Wie anders dan jij heeft daar controle over? Je kunt dus te allen tijden bepalen wat je wel (en niet) denkt en dus kan je op een moeilijk moment (bijvoorbeeld een moment met veel externe prikkels) bewust bekrachtigende gedachten denken. Ook hier geldt dat die gedachten dan een positieve invloed hebben op je stemming. Wat voor bekrachtigende gedachten kan je gebruiken? Bij deze een lijstje: Mensen beschikken over alle interne hulpbronnen om hun resultaten te bereiken. Er bestaan geen mensen zonder hulpbronnen, wel stemmingen zonder gewenste hulpbronnen. Mensen hebben alles in zich om te bereiken wat ze willen. Er bestaat geen mislukking, enkel feedback. Je kunt geen fouten maken. Je kunt wel leren van hetgeen je doet, en anderen doen. Er zijn geen problemen, alleen kansen waarvan je kunt leren. Een probleem is een ongewenste situatie en de uitdaging is om tot een gewenste situatie te komen. Op deze manier is elk probleem de springplank naar wat je echt wilt. Een probleem nodigt je uit om nieuwe dingen te leren en je verder te ontwikkelen. Beperkingen- en mogelijkheden liggen in het wereldmodel. Onze kijk op de wereld stelt ons in staat om dát te bereiken wat we willen, en wat goed is voor ons en onze omgeving. Evenzo geldt dat onze kijk op de wereld ons ook kan verhinderen onze doelen te bereiken. Ieder mens maakt bewust- of onbewust de keuze voor belemmeringen of mogelijkheden. Iedereen heeft de leiding over zijn geest en daarom over zijn resultaten. Als we onze gedachten onder controle hebben, controleren we ook ons gedrag en zijn we dus verantwoordelijk voor onze resultaten. De persoon met het meest flexibele gedrag heeft de grootste invloed. Ben je in staat om je gedrag aan te passen aan de situatie dan ben je in staat om er flexibeler mee om te gaan. Als je star reageert, kan er een patstelling ontstaan waarin er geen resultaten meer worden behaald. Je hebt altijd een (andere) keuze. Wanneer je je bewust wordt van de keuzes die je hebt gemaakt, kun je opnieuw vaststellen of het nog steeds de beste keus is die je beschikbaar hebt. Je hebt op ieder moment de vrijheid om een andere keus te maken. Waarschijnlijk zullen één of meer van deze gedachtes je meer aanspreken dan de rest. Als je in een lastige (stressvolle) situatie bent, denk dan bewust deze gedachte(s) een aantal maal achter elkaar. Laat goed tot je doordringen wat het betekent. Ervaar daarna wat er gebeurt. Deze oefening werkt erg goed in combinatie met oefening 1 (fysieke houding). Ook hier geldt: DOE dit gewoon een keer. Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 15 van Oor voor Geluid

16 6.3 Oefening 3 - Ankeren Een zogenaamd anker is een hulpmiddel om een bewust gekozen gewenste stemming te krijgen met behulp van een bewust gekozen fysiek gebaar. Het gebruik van een anker stelt ons in staat om op ieder moment dat we dat willen een gewenste stemming (bv. kracht, zelfvertrouwen of rust) op te roepen en te ervaren. Dat is iets wat we prima kunnen gebruiken in een situatie waar we veel externe prikkels ervaren. Ankeren is een oefening die wat voorbereiding vraagt. Het anker installeren doe je op een rustig moment. Eenmaal geïnstalleerd kan je het zo vaak als je maar wilt toepassen in iedere gewenste situatie. Neem werkelijk de tijd en de rust om dit goed te doen! Het installeren van een anker gebeurt als volgt: Stap 1 - bepaal een duidelijk uniek gebaar dat nog niet is verbonden met een gevoel/emotie. Kies voor jezelf een fysiek gebaar dat je wilt gebruiken om het anker te activeren als je het nodig hebt. Dat kan van alles zijn. Bijvoorbeeld je wijsvinger en duim tegen elkaar houden, in je oorlelletje knijpen, je hand op je buik leggen of wat dan ook. Er zijn twee dingen van belang: o Het gebaar mag nog geen betekenis voor je hebben. Een opgestoken middelvinger is bijvoorbeeld geen goed idee.. ;0) o Je moet het gebaar op ieder moment kunnen reproduceren. Een hand in je broekzak steken werkt bijvoorbeeld niet op het strand of in het zwembad. Stap 2 - Kies een stemming die je graag wil kunnen oproepen met behulp van het anker. Kies een stemming die je ondersteunt in een situatie waar je veel externe prikkels ervaart (geluid, licht, veel mensen). Dat kan bijvoorbeeld vertrouwen, rust of kracht zijn. Denk hier goed over na en kies iets dat je werkelijk bekrachtigt. Stap 3 - Neem een moment in je leven in gedachten waar je de gewenste stemming maximaal hebt ervaren. Ga na wanneer, op welke plaats en in welke situatie je de gewenste stemming heel sterk hebt ervaren. Wanneer heb je werkelijk vertrouwen, rust of kracht (of wat je ook maar wilt) gevoeld? Stap 4 - Sluit je ogen en ga in gedachten terug naar het moment waarop je de stemming hebt ervaren. Wat zie je, hoor je, voel je, ruik je, proef je, zeg je tegen jezelf? Maak de ervaring echt sterk. Concentreer je vervolgens op de stemming die je ervaart. Hoe en waar voel je die stemming? Welk gevolg heeft de stemming op je lichaamshouding? En je ademhaling? Voel de stemming zo geconcentreerd mogelijk. Ga er helemaal in op. Deze stap is cruciaal om het anker goed te installeren. Stap 5 - Als je de stemming maximaal ervaart, activeer dan het fysieke gebaar dat je hebt gekozen om het anker te activeren. Maak het gebaar dat je gekozen hebt en houdt dit minimaal 10 seconden vast. Gedurende die tijd blijf je de stemming ervaren. Concentreer je! Stap 6 - Laat het ankergebaar los, open je ogen en ga met je gedachten weer naar het nu. Laat het gebaar en het moment in je gedachten helemaal los en concentreer je weer op waar je bent. Ga even een rondje lopen of ga iets anders doen. Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 16 van Oor voor Geluid

17 Test na een minuut of tien het anker. Dat is heel simpel. Maak het fysieke gebaar dat je hebt gekozen om het anker te activeren. Denk er vooral niet bij na. Logisch nadenken heeft hier niet zo veel zin. Je hoeft verder ook niets te doen om het anker te activeren. Voel gewoon wat er gebeurt. Wat ervaar je? Ervaar je de stemming niet sterk genoeg? Herhaal dan gewoon de oefening nog een keer. Net zolang tot het naar je zin werkt. Daarna is het een kwestie van veel gebruiken. Je kunt dat zo vaak doen als je wilt in iedere situatie waar je dat nodig vind. Zorg dat je het anker vaak toepast. Dat maakt het alleen maar sterker. 6.4 Oefening 4 - Het kleedje Het kleedje is een bijzondere en extra krachtige manier van ankeren. We gebruiken een aantal verschillende ankers in combinatie. Dat is wat het zo krachtig maakt. Het proces van ankeren in paragraaf 6.3 is de basis voor het kleedje, met een variatie. Ook hier is weer wat voorbereiding nodig. Onderstaand is beschreven hoe we werken met het kleedje. Stap 1 - Kies drie stemmingen die je graag wilt kunnen oproepen met behulp van het kleedje. Dit zijn drie stemmingen die goed kunt gebruiken als je in een situatie bent met veel externe prikkels. Bijvoorbeeld rust, vertrouwen en kracht. Of iets anders. Kies stemmingen die je werkelijk ondersteunen op zo n moment. Stap 2 - Visualiseer een vloerkleedje voor je op de grond. Ja inderdaad, het kleedje ligt er niet echt. Doe gewoon alsof. Geef het kleedje maar een vorm, kleur en structuur die je leuk vind. Alles wat je kiest is oké. Kijk er eens goed naar. Voer stap 3 t/m 5 uit voor iedere stemming die je hebt gekozen. Je voert deze stappen dus drie keer uit! Stap 3 - Neem een moment in je leven in gedachten waar je de gewenste stemming maximaal hebt ervaren. Ga na wanneer, op welke plaats en in welke situatie je de gewenste stemming heel sterk hebt ervaren. Wanneer heb je werkelijk vertrouwen, rust of kracht (of wat je ook maar wilt) gevoeld? Stap 4 - Sluit je ogen en ga in gedachten terug naar het moment waarop je de stemming hebt ervaren. Wat zie je, hoor je, voel je, ruik je, proef je, zeg je tegen jezelf? Maak de ervaring echt sterk. Concentreer je vervolgens op de stemming die je ervaart. Hoe en waar voel je die stemming? Welk gevolg heeft de stemming op je lichaamshouding? En je ademhaling? Voel de stemming zo geconcentreerd mogelijk. Ga er helemaal in op. Deze stap is cruciaal om het kleedje goed te installeren. Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 17 van Oor voor Geluid

18 Stap 5 - Als je de stemming maximaal ervaart, stap dan op je kleedje en veranker het gevoel daar. Neem de stemming mee en stap op het midden van je kleedje. Ga daar staan en ervaar de stemming. Maak nu de stemming vast aan het kleedje. Het maakt niet uit hoe je dat doet. Je kunt het erop leggen, vast spijkeren, vastlijmen of iets anders. Het maakt niet uit. Doe wat goed voelt. Gedurende die tijd blijf je de stemming ervaren. Concentreer je! Stap daarna weer van je kleedje af. Stap 6 - Ga voor je kleedje staan. Pak het kleedje, vouw het op en berg het weg om later te kunnen gebruiken. Het maakt niet uit waar je het wegbergt. Je kunt het in je zak stoppen, in je rugzak doen of iets anders. Zolang je maar zorgt dat je het er altijd weer uit kunt halen als dat nodig is. Stap 7 - Laat de stemmingen en het kleedje helemaal los. Kom met je gedachten weer in het nu. Concentreer je weer op waar je bent. Ga even een rondje lopen of ga iets anders doen. Test na een minuut of tien het kleedje. Pak je kleedje en leg het voor je op de grond. Kijk er even naar en ga er dan midden op staan. Ook hier geldt: Denk er vooral niet te veel bij na, maar DOE het gewoon. Logisch nadenken heeft erg weinig zin als je werkt met een denkbeeldig kleedje... ;0) Je hoeft verder ook niets fysieks of mentaals te doen om het kleedje te gebruiken. Voel gewoon wat er gebeurt. Wat ervaar je? 6.5 Oefening 1 t/m 4 Combineren De voorgaande vier oefeningen zijn los bruikbaar. Je kunt ze echter ook uitstekend combineren. Het is bijzonder krachtig om een krachthouding aan te nemen, bekrachtigende gedachten te hebben en dan ook nog eens een anker te activeren of je kleedje te gebruiken. Probeer het gewoon uit en ervaar wat het beste voor jou persoonlijk werkt. Ervaar ook vooral wat er gebeurt als je dit soort bekrachtigende oefeningen gebruikt in een omgeving waar je last hebt van externe prikkels zoals veel licht, geluid of waar veel mensen om je heen zijn. Als je vertrouwen, kracht en rust ervaart in hoeverre heb je dan nog last van geluid, licht of mensen? Hoe moe word je er nog van? Raak je nog overprikkeld? 6.6 Oefening 5 - Draaiende symbolen De voorgaande oefeningen zijn bedoeld om toe te passen in lastige situaties (met veel prikkels). De oefening met de draaiende symbolen werkt op een fundamenteler niveau. Het is de bedoeling dat je na het doen van deze oefening permanent effect merkt. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je de oefening maar één keer mag doen De oefening bestaat uit een visualisatie. Zoals bij de voorgaande oefeningen ook al gold: denk niet teveel na bij wat je doet, maar DOE het gewoon en ervaar wat er gebeurt. Deze oefening is het gemakkelijkst te doen als je je ogen sluit, maar als je dat onprettig vindt dan mag je je ogen natuurlijk ook openhouden. Lees de oefening eerst goed door voordat je hem uitvoert. De oefening gaat als volgt: 1. Stap 1 - Ga in gedachten naar een situatie waar je overprikkeling hebt ervaren. Ga in gedachten naar een moment waarop je in een omgeving was met veel prikkels en waar Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 18 van Oor voor Geluid

19 je er echt last van had. Ga echt in het moment. Zie de beelden. Hoor de geluiden. Voel wat je daar ervaren hebt. 2. Stap 2 - Concentreer je op het gevoel van overprikkeling. Wat voel je precies op het moment van overprikkeling? Wat voor fysiek gevoel heb je? En in welk gedeelte van je lichaam zit dat gevoel? Concentreer je op het gevoel. 3. Stap 3 - Wat voor symbool hoort er bij dit gevoel? Wat voor symbool hoort er precies bij dit gevoel? Neem het eerste wat er bij je op komt en denk er niet over na. Alles is oké. Kijk eens naar dat symbool. Wat voor vorm en kleur heeft het? 4. Stap 4 - Strek je linkerarm- en hand uit met je handpalm naar boven. Zet het symbool op je linkerhand. Zet het symbool dat hoort bij het gevoel van overprikkeling in gedachten op je linkerhand. Voel het gewicht en de vorm. Hoe zwaar is het? Hoe voelt dat? 5. Stap 5 - Ga in gedachten naar een situatie waar je een bekrachtigende stemming hebt ervaren. Ga naar een moment waar je een stemming hebt ervaren die tegengesteld is aan overprikkeling. Dat kan bijvoorbeeld rust, kracht of (zelf)vertrouwen zijn. Ga echt in het moment. Zie de beelden. Hoor de geluiden. Voel wat je daar ervaren hebt. 6. Stap 6 - Concentreer je op het bekrachtigende gevoel. Wat voel je precies? Wat voor fysiek gevoel heb je? En in welk gedeelte van je lichaam zit dat gevoel? Concentreer je op het gevoel. 7. Stap 7 - Wat voor symbool hoort er bij dit gevoel? Wat voor symbool hoort er precies bij dit gevoel? Neem het eerste wat er bij je op komt en denk er niet over na. Alles is oké. Kijk eens naar dat symbool. Wat voor vorm en kleur heeft het? 8. Stap 8 - Strek je rechterarm- en hand uit met je handpalm naar boven. Zet het symbool op je rechterhand. Zet het symbool dat bij het bekrachtigende gevoel hoort in gedachten op je rechterhand. Voel het gewicht en de vorm. Hoe zwaar is het? Hoe voelt dat? 9. Stap 9 - Laat de symbolen op je twee handpalmen om elkaar heen draaien. Laat de symbolen die op je linker- en rechterhand staan om elkaar heen draaien. Eerst langzaam en daarna steeds sneller en sneller. Laat ze na een tijdje zó snel draaien dat ze een soort wervelwind vormen waardoor je de individuele symbolen niet meer kunt zien. Ervaar hoe dat is. 10. Stap 10 - Laat de symbolen stoppen met draaien. Kijk welk nieuw symbool verschijnt. Als de symbolen uitgedraaid zijn zie je dat er één nieuw symbool is verschenen dat tussen je linker- en rechterhand in zweeft. Wat voor symbool is het? Wat voor kleur heeft het? Wat voor vorm? 11. Stap 11 - Pak het nieuwe symbool met twee handen beet en breng het naar je hart. Neem het nieuwe symbool in je handen. Breng het langzaam naar je hart. Accepteer het nieuwe symbool, heet het welkom en breng het naar binnen. Leg Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 19 van Oor voor Geluid

20 dan je handen op je hart en ervaar. 12. Stap 12 - Ga in gedachten naar een plaats waarvan je weet dat er veel externe prikkels zijn. Je kent vast een plek waarvan je weet dat er veel geluid, licht of mensen zijn. Zo n plek die je normaal gesproken vermijdt. Ga in gedachten naar binnen. Laat alle prikkels maar op je af komen. Ervaar. Wat zie, hoor en voel je nu? Het kan prettig zijn om deze oefening met twee personen te doen. Een van de twee kan dan de stappen voorlezen terwijl de ander de oefening doet. Het is echter ook heel goed mogelijk om de oefening alleen te doen. Zorg dan wel dat je de stappen van te voren goed hebt doorgenomen zodat je er niet te veel bij na hoeft te denken. Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 20 van Oor voor Geluid

21 7 Tot besluit In dit boekje beschrijf ik een nogal afwijkende kijk op hooggevoeligheid. Ik ben er van overtuigd dat hooggevoeligheid in veel (waarschijnlijk niet álle) gevallen niets te maken heeft met een afwijkend zenuwstelsel. In plaats daarvan is het een filtersysteem dat te veel zintuiglijke prikkels doorlaat waardoor we (letterlijk) overprikkeld raken. Het filtersysteem wordt gestuurd door onze waarden en overtuigingen en in het bijzonder door de overtuiging dat we fysiek en/of mentaal niet veilig zijn. Overtuigingen kunnen omgebogen worden naar iets dat ons bekrachtigd. Ons filtersysteem verandert dan mee, wat de hooggevoeligheid vermindert. Dat klinkt simpeler dan het is. Overtuigingen kunnen bijzonder hardnekkig zijn. Een ervaren coach of therapeut kan er echter goed mee werken. NLP biedt bijvoorbeeld legio tools om met overtuigingen om te buigen. In mijn coachpraktijk richt ik me hier exclusief op. Ik weet zeker dat ik er veel mensen enorm mee kan helpen. Dit boekje beschrijft een vijftal oefeningen die zelf te doen zijn zonder de hulp van een coach of therapeut. Deze veranderen de beperkende overtuigingen weliswaar niet, maar bieden wel ondersteuning in lastige situaties. Oefening vijf gaat zelfs nog iets verder. Door het doen van de oefeningen kan je ervaren dat hooggevoeligheid wel degelijk beïnvloedbaar is. De ontdekking dat we zelf bepalen wat we wel- en niet door onze filters laten kan behoorlijk bekrachtigend zijn. We krijgen (weer) een keuze! Ik vertrouw er op dat dit boekje inzicht geeft en praktische handvaten oplevert voor de lezer. Zijn er vragen, opmerkingen of onduidelijkheden neem dan contact met me op! René Voortwist Oor voor Geluid Web : Een andere kijk op hooggevoeligheid Pagina 21 van Oor voor Geluid