Tentoonstelling Dr. Livingstone, I presume?

Transcriptie

1 Tentoonstelling Dr. Livingstone, I presume? 6/6/13 11/11/13 BELvue museum In januari 1866 vertrekt David Livingstone ( ) vanuit Zanzibar naar Tanganyika waar hij onontdekte bronnen van de Nijl hoopt te vinden. Vanaf 1869 is Europa zijn spoor echter volledig kwijt en reizen heel wat vragen: is hij overleden? Koos hij ervoor om er een teruggetrokken leven te gaan leiden? Gaat hij terug opduiken op de Nijl? Livingstone was toen een prominent figuur in de wetenschappelijke wereld die van de gereputeerde Royal Geographical Society de Gouden Medaille ontving. Hij werd internationaal geroemd voor zijn talrijke reizen waaronder de ontdekking, als eerste Europeaan, van de Victoriawatervallen en het in kaart brengen van de loop van de Zambezi. Op 10 november 1871 vindt Henry M. Stanley ( ) de mythische ontdekkingsreiziger terug in Ujiji. Het Henry M. Stanley archief omvat onder meer de reisdagboeken waarin hij verslag uitbrengt van zijn zoektocht naar Livingstone. Dit archief werd in 2001 aangekocht door de Koning Boudewijnstichting en in bewaring gegeven aan het Koninklijk Museum voor Midden- Afrika. Het 200 ste geboortejaar van David Livingstone is dan ook een unieke gelegenheid om dit archief in de kijker te plaatsen en deze reis vol ontdekkingen, hoop en wanhoop te belichten. De tentoonstelling Dr. Livingstone, I presume?, georganiseerd door Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en de Koning Boudewijnstichting, neemt u mee in de voetsporen van deze twee ontdekkingsreizigers.

2 Een reis in 3 etappes Van Zanzibar naar Ujiji : de zoektocht naar Livingstone Stanley wordt in opdracht van de Amerikaanse sensatiekrant, de New York Herald, naar Afrika gestuurd om er Livingstone terug te vinden, dood of levend. De reisdagboeken van Stanley bevatten een schat aan bijzonderheden: zijn bootreis vanuit Bombay, zijn vragen over de omstandigheden van de expeditie, zijn onderzoek over Livingstone op Zanzibar, de getroffen voorbereidingen, de waarnemingen tijdens elke etappe, de uitgaven aan tolgelden, de perioden van ziekte, de ontmoetingen, de beschrijvingen van het landschap, de oorlog van opperhoofd Mirambo tegen de kleine sultans van de streek van Tabora, Stanleys moeilijkheden met de karavaan, zijn assistenten, zijn dragers. Negen maanden na Stanley s vertrek op 18 februari 1871 in Zanzibar, vindt hij Livingstone terug in Ujiji, op de oever van het Tanganyikameer. Stanley had zijn scoop te pakken. Het overgeschreven verslag van de ontmoeting in het persoonlijk dagboek van Stanley nam twee bladzijden in beslag. Livingstone was ziek en volledig beroofd. Al zijn materiaal, geneesmiddelen, voorraad aan stoffen die dienden voor het betalen van tol en de bevoorrading van karavanen, alles werd gestolen. Wapens Vuurwapens, kruit- en munitievoorraden maakten onvermijdelijk deel uit van de uitrusting van elke expeditie. Ze boden in eerste instantie bescherming tegen wilde dieren en waren onmisbaar voor de jacht op voedsel. Op een van zijn reizen was Livingstone aangevallen door een leeuw en daarvan droeg hij de rest van zijn leven de sporen op zijn arm. Sieraden De rol die sieraden speelden bij de volkeren die Stanley in zijn reisdagboeken observeerde, komt in verscheidene decoratieve gebruiksvoorwerpen tot uiting. Ook in kammen, haarspelden en hangers is de gebruikelijke ornamentiek van de streek te herkennen. Karakteristiek zijn de geometrische zigzag- en sikkelmotieven en de gestileerde menselijke figuurtjes.

3 Het noorden en het oosten van Tanganyika : de gezamenlijke tocht Stanley probeert Livingstone te overtuigen om terug te keren naar Europa, maar Livingstone wil eerst zijn werk afronden en probeert Stanley te overtuigen om hem te vergezellen op zijn onderzoekstocht naar de bronnen van de Nijl. Livingstone wint het pleit en ze vertrekken samen voor een tocht van 3 weken op het Tanganyikameer. Voor Stanley is het een ware initiatie in het wetenschappelijk werk van Livingstone: cartografische opmetingen van de kusten van het meer, optekening van het reliëf, temperatuur, peiling van het meer, nota s over de fauna en flora, de gesprekken met lokale leiders, tekeningen van sieraderen en zelfs van de indeling van een meubel dat tegelijk dienst deed als koffer, bureau en kast. Er ontstond een band van wederzijds respect en vertrouwen tussen beide heren. In zijn notitieboekjes maakte Stanley zelfs aantekeningen over de figuur van Livingstone. De transcripties van gesprekken en persoonlijke ontboezemingen maken er een dagboek à quatre mains van. Livingstone noteerde er zelfs het gewicht in van de stukken van de giraf en de zebra die Stanley had geschoten. Wetenschappelijke instrumenten Stanley had maar weinig wetenschappelijke instrumenten meegenomen op zijn eerste expeditie in het Afrikaanse binnenland. Door zijn contact met Livingstone begreep hij dat het belangrijk was om systematischer te werk te gaan in zijn observaties en zich op zijn volgende expedities te wapenen met instrumenten als de theodoliet, het sextant, het kompas, de thermometer en de verrekijker waardoor hij de cartografische opmetingen beter kon uitvoeren en de fauna en flora preciezer kon opschrijven. Berichtgeving Livingstone had een vernuftig systeem bedacht voor het bekomen en het posten van zijn brieven tijdens zijn expedities in Afrika: een blikken doos die begraven werd op een welbepaalde plek deed dienst als brievenbus. Soms duurde het zelfs 11jaar vooraleer een brief terecht kwam bij zijn ontvanger. Ondanks de afgelegenheid, bleven de ontdekkingsreizigers op de hoogte van de gebeurtenissen door onder meer de op Zanzibar gestationeerde consuls. Ten slotte ontvingen zij tevens nieuws en post bij het kruisen van andere karavanen.

4 Van Unyamwezi naar Zanzibar en Ilala : elk hun eigen weg op In Unyamwezi nemen de twee reizigers afscheid van elkaar. Livingstone zal er blijven wachten op de karavaan die Stanley hem zal sturen met extra middelen om zijn zoektocht naar de bronnen van de Nijl verder te zetten. Livingstone zal er 8 maanden moeten wachten alvorens de karavaan hem bereikt. Dit maal vertrekt hij naar de Lualaba rivier waarvan hij hoopte dat deze hem naar de Nijl zou brengen. Ziekte en uitputting halen het uiteindelijk van Livingstone s hardnekkigheid en hij sterft op 28 april 1873 in Ilala. Een nieuwe expeditie van 10 maanden staat de overledene nog te wachten: een laatste eerbetoon aan Livingstone! Zijn trouwe reisgezellen balsemen zijn lichaam zodat het naar Londen kan overgebracht worden en er kan begraven worden. Zijn hart en zijn ingewanden worden ter plaatse begraven onder een boom op 4 mei In 1899 stierf de boom waaronder Livingstone s organen begraven waren. In de plaats ervan werd in 1902, een monument gebouwd onder toezicht van Stanley. Een plek die vandaag nog steeds gerespecteerd wordt. Objecten Naast de reisdagboeken, notitieboekjes en andere documenten uit het archief, kan de bezoeker in de tentoonstelling tal van objecten komen bewonderen die afkomstig zijn van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en van privéverzamelaars. Het zijn objecten die de twee ontdekkingsreizigers zeker hebben gezien in de regio s die zij doorkruisten tijdens hun tocht. Stanley beschreef verscheidene objecten in zijn notieboekjes, waaronder dit type buffel in metaal waarvan maar heel weinig voorbeelden bekend zijn. Dit exemplaar werd hoogstwaarschijnlijk gemaakt in opdracht van koning Karagwe en maakte deel uit van zijn schat. Het is een in deze streek zeldzaam voorkomend voorbeeld van het gebruik van metaal voor louter decoratieve doeleinden.

5 Praktisch BELvue museum Paleizenplein, 7, Brussel Van 6 juni tot 11 november 2013 Van dinsdag tot vrijdag van 10 tot 17 uur, In het week-end van 10 tot 18 uur. Gesloten op maandag en op 21 juli Gratis ingang Virtuele tentoonstelling: dank zij de virtuele tentoonstelling op kunt u uw bezoek voorbereiden. Zij is ook beschikbaar in de zalen zelf. Link: On line inventaris van de archieven: Evenementen - In september wordt een colloquium georganiseerd in het BELvue museum met als onderwerp: de ontmoeting tussen Livingstone en Stanley, hun gezamenlijk expeditie en het belang van de invloed van Livingstone op Stanley s carrière als ontdekkingsreiziger. - Op 9, 10 en 11 november zal de tentoonstelling afgesloten worden met een aantal activiteiten: Rondleidingen, ask te curator -momenten, op de foto met Livingstone in een Afrikaans kader, lezingen Een gedetailleerd programma zal binnenkort beschikbaar zijn. Commissaris van de tentoonstelling: Mathilde Leduc-Grimaldi mathilde.leduc@africamuseum.be Specifieke vragen: Anne De Breuck debreuck.a@kbs-frb.be Foto s Isabelle Carpentier Carpentier.i@kbs-frb.be Communicatieverantwoordelijken: Koning Boudewijnstichting Josse Abrahams abrahams.j@kbs-frb.be Koninklijk Museum voor Midden-Afrika Marie-Pascale Le Grelle mplegrel@africamuseum.be BELvue Museum Mathilde Oechsner oechsner.m@kbs-frb.be