Leydse Weelde. Carolus Clusius - A
|
|
- Sebastiaan Brouwer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Leydse Weelde Carolus Clusius - A Welkom in Museum Boerhaave. Je gaat de tentoonstelling Leydse Weelde Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw bekijken. Met groene ontdekkingen worden natuurlijk planten bedoeld. Want het bestuderen en verzamelen van planten was vierhonderd jaar geleden heel populair. Vooral exotische planten uit verre landen waren erg in trek. Je hebt al kennis gemaakt met Jan (de ontdekkingsreiziger), Carolus (de geleerde) en Marie (de prinses). Je gaat de tentoonstelling bekijken door de ogen van Carolus Clusius, geleerde en plantkundige. Veel plezier!
2 LEYDSE WEELDE PLATTEGROND Z A A L B O V E N S C H A T K A M E R a b c p o o r t hier begin je (na de workshop) De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave blz. 2 van 10
3 WORKSHOP: HET INDELEN VAN PLANTEN De meeste geleerden in de tijd van Carolus Clusius waren vooral geïnteresseerd in het gebruik van planten als medicijn. Maar Carolus probeerde alle planten heel precies te beschrijven en met elkaar te vergelijken. Hij begon zich ook bezig te houden met het indelen van planten in een systeem. Lukt het jou ook om verschillende planten in te delen? En waar moet je dan op letten? opdracht 1 Op tafel liggen zeven bloemen (geen echte, maar van zijde en plastic). Ook zie je kaarten met beschrijvingen van de bloemen. Leg de bloemen bij de juiste beschrijving. Als jullie klaar zijn, vraag dan een begeleider om het resultaat te controleren. opdracht 2 Heb je opdracht 1 af? En heeft iemand jullie antwoorden gecontroleerd? Zet dan de juiste naam onder de juiste foto (zie volgende bladzijde). De twee bloemen rechtsonder zijn extra; ; je hoort van je begeleider of je deze moet doen of niet. De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave blz. 3 van 10
4 (extra) (extra) De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave blz. 4 van 10
5 opdracht 3 Bij het indelen van planten kijken onderzoekers meestal goed naar de bouw van bloemen. Sommige eigenschappen van een bloem zijn heel belangrijk voor het indelen, zoals het aantal meeldraden, of het aantal gekleurde bladeren (kroonbladeren). Andere eigenschappen zijn veel minder belangrijk. Kun jij bedenken welke eigenschappen niet zo belangrijk zijn bij het indelen? Klaar met de workshop? Dan is het nu tijd om het museum in te gaan. Kijk goed naar alles wat je ziet! Beantwoord de vragen op de volgende bladzijden. De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave blz. 5 van 10
6 Bekijk de plattegrond op pagina 2. De meest bijzondere stukken van de tentoonstelling zijn te vinden in de schatkamer, de gang op de begane grond van het museum. Ga naar de schatkamer. PLAATJES VAN PLANTEN 1. Ga naar vitrine 9. In het midden zie je de eerste tekening van een aardappelplant die ooit in Europa is gevonden! Deze afbeelding werd in 1588 door een vriend naar Carolus gestuurd. In de tijd van Carolus, Jan en Marie werden er in Nederland dus nog helemaal geen aardappels gegeten. Waar komt de aardappel dan oorspronkelijk vandaan? o uit Afrika o uit Duitsland o uit Zuid-Amerika 2. Waarom verzamelde Carolus eigenlijk planten? o Hij vond planten en bloemen vooral erg mooi om te zien. o Hij wilde alle planten op dezelfde manier beschrijven en indelen. o Hij zocht planten om te verhandelen en te verkopen. 3. Bekijk de plaatjes van planten in vitrine 1, 2 en 3. De tekeningen die je ziet zijn heel verschillend. De tekenaars hadden dan ook een heel ander doel met hun tekening. Bij welke tekening, met welk vitrinenummer, hoort welk doel? Alle details van de plant moeten goed te zien zijn, van de wortels tot aan de bloemen. De tekening mag heel eenvoudig zijn: je hoeft alleen te zien welke plant het is. Het gaat er vooral om dat het een mooi, aantrekkelijk plaatje is. 4. Welke manier van tekenen hoort het meest bij Carolus Clusius? En waarom? De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave blz. 6 van 10
7 Er zijn verschillende manieren om planten te verzamelen. In de boeken van Carolus stonden beschrijvingen en tekeningen van planten. Maar hij verzamelde ook zaden, gedroogde en levende planten. 5. In vitrine 6, 7 en 8 zijn gedroogde planten te zien, die op papier zijn geplakt. Waarom was het belangrijk om de planten te drogen? o Anders zouden ze bederven. o Anders zouden ze niet zo plat zijn. o Anders zouden ze te zwaar zijn om mee te nemen. 6. Door planten te drogen en op te plakken kun je ze veel langer bewaren. Welke eigenschap van de plant blijft zo het best bewaard? o de geur o de kleur o de vorm 7. Bekijk het boek in de kast tussen vitrine 6 en 7. Het boek is al meer dan vierhonderd jaar oud! Je ziet hier de allereerste tomaat die ooit in Europa is gezien. Wat is de reden dat het tomaatje zo klein is? o De grotere tomaten werden opgegeten. o Een grotere tomaat zou niet op het papier hebben gepast. o Mensen zijn pas later grote tomaten gaan kweken. 8. Bekijk het boek in de kast tussen vitrine 7 en 8. Je ziet de eerste bladzijde van een boek van de Duitse geleerde Leonhard Rauwolf, die leefde van 1535 tot Waaraan kun je zien dat het over planten gaat? o Het gotisch handschrift en de dikte van het boek. o Aan de afgebeelde Bijbelse taferelen en de engelen. o Manden met bloemen en de mannen met kruid en schep. o Aan de kleuren en de versieringen. 9. In de schatkamer zie je een heleboel bladzijden uit oude, bijzondere boeken. Waarom is er eigenlijk zo weinig licht in de gang? o Bij fel licht zie je details van de tekeningen niet goed. o Fel licht kan de inkt op de bladzijden verbleken. o Minder fel licht geeft een gezellige sfeer. De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave blz. 7 van 10
8 10. Hieronder staan drie foto s van planten. Kun jij deze planten in gedroogde vorm terugvinden in de schatkamer? Schrijf het nummer van de vitrine onder de foto In vitrine 10 zie je een prachtig schilderij van een vaas met bloemen. Veel mensen vinden bloemen de mooiste delen van een plant. Welke functie hebben bloemen eigenlijk? o Het zijn voortplantingsorganen. o Ze geven de plant stevigheid. o Ze zorgen voor voedsel. Ga naar de zaal met de ladekasten op de eerste verdieping. Deze zaal is op dezelfde manier ingedeeld als de botanische tuin in Leiden in de tijd van Carolus Clusius. Doe-opdracht: ruiken In het midden van de zaal zie je een soort huisje met een dakje staan. Dat is het geurpaviljoen. Je kunt hier zes verschillende plantengeuren ruiken: anijs, banaan, kokos, kruidnagel, lavendel en vanille. Kun jij ze allemaal herkennen? De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave blz. 8 van 10
9 PLANTEN IN EEN SYSTEEM Carolus Clusius was één van de eerste geleerden die planten probeerde in te delen volgens een logisch systeem. Hoeveel soorten planten zijn er eigenlijk? 12. In het jaar 1550 waren in totaal ongeveer 500 plantensoorten bekend en door geleerden beschreven. Hoeveel verschillende soorten planten zijn er nu bekend? o ongeveer o ongeveer o ongeveer Denk je dat in onze tijd nog wel eens nieuwe soorten planten ontdekt worden? Waarom wel/niet? Ga naar vitrine 9 aan het eind van de zaal. Bekijk de tekening linksboven. Je ziet verschillende typen bloemen (maar dan zonder bloemblaadjes) met letters eronder. Aan het begin van de 18 e eeuw bedacht de beroemde geleerde Linnaeus een systeem om planten in te delen. Linnaeus keek vooral naar de stampers en de meeldraden van een bloem. (Aan de achterkant van de brede pilaar achter je zie je hetzelfde plaatje.) 14. Hoeveel verschillende typen bloemen zijn er volgens het systeem van Linnaeus? De meeldraden maken stuifmeel. Ze zien er meestal uit als een langwerpig bolletje op een steeltje (plaatje links). De stamper (plaatje rechts) vangt het stuifmeel op, en bevat de eicellen die nodig zijn voor bevruchting. 15. Streep door wat niet van toepassing is. De meeste typen bloemen hebben meerdere [ stampers / meeldraden ]. De stamper zit meestal [ in het midden / aan de buitenkant ]. De meeldraden zijn eigenlijk de [ mannelijke / vrouwelijke ] voortplantingsorganen. De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave blz. 9 van 10
10 Doe-opdracht: voelen Sommige lades van de kasten hebben een andere kleur. In die lades zie je delen van planten: kapok, katoen, kokos, kurk, sisal en vlas. Voel er maar eens aan! Van welke materialen zou je kleren kunnen maken? Van.. en van. 16. Ga nu naar vitrine 10. Aan je linkerhand zie je een groot boek. Het is een beroemd boek over planten, geschreven door Carolus Clusius. Zoals je ziet heeft Clusius er zelf later weer aantekeningen bijgeschreven. De meeste geleerden schreven hun teksten niet in hun eigen taal, maar in een andere taal. In welke? o in het Arabisch o in het Engels o in het Latijn 17. Waarom was het voor de geleerden handig om allemaal dezelfde taal te gebruiken? 18. Veel planten hadden in de tijd van Clusius een officiële Latijnse naam (zoals de Hyacinthus stellatus in het boek). Dat is nog steeds zo. Zo heet de tomaat in het Latijn Solanum lycopersicum. Kun jij bedenken welke dieren horen bij de volgende namen? Kies uit: huismuis, klaproos, krokodil, leeuw, mens, en perenboom. Crocodylus niloticus Homo sapiens Mus domesticus Panthera leo Papaver somniferum Pyrus communis (Kijk ook eens naar boven in de zaal. Welk dier exotisch dier hangt daar?) De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave blz. 10 van 10
Leydse Weelde. Marie de Brimeu - B
Leydse Weelde Marie de Brimeu - B Welkom in Museum Boerhaave. Je gaat de tentoonstelling Leydse Weelde Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw bekijken. Met groene ontdekkingen worden natuurlijk planten
Nadere informatieLEYDSE WEELDE PLATTEGROND Z A A L B O V E N S C H A T K A M E R. hier begin je (na de workshop) p o o r t
LEYDSE WEELDE PLATTEGROND Z A A L B O V E N 10 9 6 7 8 5 4 3 hier begin je (na de workshop) 1 2 S C H A T K A M E R 5 4 3 2 1 6 a b c 7 8 9 10 p o o r t De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave blz. 2 van 9
Nadere informatieLeydse Weelde. Jan Huygen van Linschoten - B
Leydse Weelde Jan Huygen van Linschoten - B Welkom in Museum Boerhaave. Je gaat de tentoonstelling Leydse Weelde Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw bekijken. Met groene ontdekkingen worden natuurlijk
Nadere informatieLeydse Weelde. Afsluiting
Leydse Weelde Afsluiting Een tijdje geleden heb je een bezoek gebracht aan Museum Boerhaave. Je hebt kennis gemaakt met Jan (de ontdekkingsreiziger), Carolus (de geleerde) en Marie (de prinses). Wat weet
Nadere informatieLeydse Weelde. Docentenhandleiding
Leydse Weelde Docentenhandleiding Voor u ligt de docentenhandleiding van het lesprogramma Leydse Weelde - Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw, behorend bij de gelijknamige tentoonstelling in Museum Boerhaave
Nadere informatieTULPENGEKTE. 1. Streep door wat niet van toepassing is.
TULPENGEKTE Je leraar of lerares heeft je een tulpenbol laten zien. Zo n bol stop je in de herfst in de grond, en in de lente groeit er een tulp uit. Niets bijzonders zou je zeggen. Maar vierhonderd jaar
Nadere informatieHet onderste deel van de stamper is het vruchtbeginsel. Hierin liggen de eicellen. Na bevruchting groeien hier vruchten.
Bloemen en zaad Voor voortplanting heb je zaad nodig. Maar waar komt zaad vandaan? Om dat te kunnen uitleggen, moet je weten hoe een bloem is opgebouwd en wat bestuiving en bevruchting is. Opbouw van een
Nadere informatie* Bloemen van heel dichtbij *
* Bloemen van heel dichtbij * Benodigdheden Verschillende soorten bloemen (activiteit 1) Blinddoek (activiteit 1) 1 bloem (per kind - activiteit 2) Papier (activiteit 2) Plakband (op voorhand al zoveel
Nadere informatieVerzamelen. Les 1. Verzamelen. Opdracht. Lesbrief groep 7 en 8. Van: Heb jij een verzameling? JA / NEE
Regionaal Historisch Centrum Eindhoven Postbus 191, 5600 AD Eindhoven www.rhc-eindhoven.nl Lesbrief groep 7 en 8 Verzamelen Van: Les 1 Verzamelen Heel veel mensen sparen iets. Als je iets spaart, dan krijg
Nadere informatieOnlangs heeft u met uw klas een bezoek gebracht aan het Kinderboekenmuseum. Wij hopen dat u dit heeft ervaren als een leuk en leerzaam bezoek.
Beste docent, Onlangs heeft u met uw klas een bezoek gebracht aan het Kinderboekenmuseum. Wij hopen dat u dit heeft ervaren als een leuk en leerzaam bezoek. De leerlingen hebben in het museum onder andere
Nadere informatieVan je juf of meester krijg je een plaatje. Er zijn vier verschillende plaatjes.
Opdracht 1 Deze opdracht doe je in een groepje van vier. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Er zijn vier verschillende plaatjes. 1. Zoek in de klas naar een klasgenoot met een ander plaatje dan
Nadere informatieAmsterdam DNA is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam
INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam Museum. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het
Nadere informatieBasiscursus planten: Bladvormen. Klas:. Plantenpersnr: Namen van leerlingen: 1:..
2012 Basiscursus planten: Bladvormen Klas:. Plantenpersnr: Namen van leerlingen: 1:.. 2:. Basiscursus planten: Bomen verliezen hun bladeren en sparen zo hun energie om straks na de winter weer helemaal
Nadere informatieTaak Wie ben ik? Groep Zwaarte Vakgebied Voorbereiding Rol leerkracht Kerndoelen Code ariq,
Taak Wie ben ik? Groep 7 Zwaarte Vakgebied - Sociaal emotionele ontwikkeling - Creatieve ontwikkeling - Taalvaardigheid Voorbereiding - Computer met internet - Papier, verf en kwasten Rol leerkracht -
Nadere informatieFenomena. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1
Fenomena Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1 Fenomena Welkom bij Fenomena! Deze hele
Nadere informatieInleiding op het lespakket. Blz. 3. Het verhaal van Musa Blz. 4. Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5
Musa Inhoud Inleiding op het lespakket. Blz. 3 Het verhaal van Musa Blz. 4 Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5 Het koffertje ontdekken. Blz. 6 en 7 Inhoud koffertje. Blz. 8 en 9 2 Inleiding
Nadere informatieVoorbereidende les bij de rondleiding Ik ruik, ik voel wat jij niet ziet Geschiedenis Werkblad voor leerlingen bij Gouden Eeuw (groep 7 en 8)
Voorbereidende les bij de rondleiding Ik ruik, ik voel wat jij niet ziet Geschiedenis Werkblad voor leerlingen bij Gouden Eeuw (groep 7 en 8) Werkblad 1 Oorlog en vrede Nederland was in de 17de eeuw vaak
Nadere informatielesdoelen - De kinderen ontdekken:
lesbrief moestuintjes - lesvoorbereiding Bij zoekt bloem De kinderen ontleden een bloem en maken bloembommen voor de bijen. benodigdheden tijdens de les - Vijf á zes bloemen waarbij stamper en meeldraden
Nadere informatieMijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum.
2 INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het museum. In dit werkboekje
Nadere informatieHet veldboeket. Leerdagboek van:...
Het veldboeket Leerdagboek van:... Bloemen in het veld Het boeket in de klas (Beschrijf het boeket. Let vooral op de vormen, grootten en kleuren van de bloemen.) Bloemen groeien buiten (Vul de onderzoeksvragen
Nadere informatieWeegbree. Suggesties ter voorbereiding
Suggesties ter voorbereiding 1. de POWERPOINT behandelt: - vragen om over na te denken - Bloembouw, begrip stamper, meeldraden en stuifmeel - begrip Bestuiving, door insecten en door de wind - instructie
Nadere informatieWat weet jij over biologisch en over de bodem?
Met leuke vragen, opdrachten en experimenten voor thuis! Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Biologisch, lekker natuurlijk! Heb je er wel eens over nagedacht dat alles wat je eet, van een plant
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieWerkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6
We gaan een werkstuk maken en je mag het helemaal zelf doen. Het is helemaal jouw eigen werkstuk. Maar om je even goed op weg te helpen hebben we hieronder alle stapjes even op een rij gezet. Wat moet
Nadere informatieVoortplanting bij planten
Voortplanting bij planten Opdracht 1 1. Wanneer spreken we van ongeslachtelijke voortplanting? 2. Een uitloper en een wortelstok zijn beide stengels waaraan jonge planten ontstaan. Wat is het verschil
Nadere informatieWerkbladen In NEMO. Fenomena. Naam. groep 7-8 School. Klas
Werkbladen In NEMO Fenomena Naam groep 7-8 School Klas Fenomena Welkom bij Fenomena! Deze hele eerste verdieping staat in het teken van wetenschap. De werkbladen zijn opgedeeld in twee delen: Deel A, Wetenschap
Nadere informatieMuseumexpeditie. g r o e p 7 e n 8. Jouw naam:
Museumexpeditie g r o e p 7 e n 8 Jouw naam: Welkom in het Natuurmuseum Fryslân. Het thema van het Natuurmuseum is de natuur van Fryslân. Drie verdiepingen vol informatie, bijzondere dieren en planten,
Nadere informatieONTDEKKINGSREIZIGERS en AVONTURIERS. Van:
ONTDEKKINGSREIZIGERS en AVONTURIERS Van: Ieder groepje gaat op ontdekkingsreis, deze gebieden worden verdeeld: heelal, de zee, een onderaards gebied, een vulkanisch gebied, een bergachtig gebied, een woestijn
Nadere informatiePLANTEN VOORTPLANTING
. PLANTEN VOORTPLANTING Voortplanting - Ongeslachtelijke voortplanting nakomelingen komen van 1 ouderplant * natuurlijke manieren * kunstmatige manieren - Geslachtelijke voortplanting uitwisseling van
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 5. Mag ik u een paar vragen stellen? 6
Inhoud Voorwoord 5 Mag ik u een paar vragen stellen? 6 6 Steeds meer planten! 13 6.1 Geslachtelijke variaties 13 6.2 Van eicel tot zaad 16 6.3 Allemaal gelijk 18 6.4 De juiste behandeling 24 6.5 Verschillende
Nadere informatieActiviteitenschema Archeologie
Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten
Nadere informatieHoe maak ik een werkstuk?
Hoe maak ik een werkstuk? Stap 1: Onderwerp en vraag Voordat je kunt beginnen met het maken van een werkstuk, moet je natuurlijk een onderwerp kiezen. Als je een onderwerp hebt gekozen ga je bedenken wat
Nadere informatie2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27
Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend
Nadere informatieInsectenbloemen worden dus alleen door bijen bezocht. Hieronder zie je een cartoon waarin beide soorten bloemen zijn afgebeeld.
Les 3: de bij en de bloem (deel 1) De vorige lessen heb je veel geleerd over de bouw van de bij. Zo heb je goed naar zijn kop en poten gekeken. Door het tekenen weet je nu hoe de bij in elkaar zit en je
Nadere informatieGorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl
Gorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl Loop naar de eerste verdieping van het museum. Wat zie je daar? Het Gorcums Museum verzamelt alles over de stad Gorinchem.
Nadere informatieHet maken van een werkstuk
Het maken van een werkstuk Deze papieren geven informatie over: A. De verzorging : Hoe hoort een werkstuk er uit te zien? B. De indeling : Hoe wordt een werkstuk ingedeeld? C. Het onderwerp : Waarover
Nadere informatieJouw werkstuk lever je uiterlijk in op donderdag 20 maart 2014!!
Hoe maak ik in groep 8 een werkstuk? Jij gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in
Nadere informatieDrents Archief. Meisje met de hoepel. Groep 2 Speuren in het archief
Drents Archief Meisje met de hoepel Groep 2 Les 3 Speuren in het archief Les 3 Speuren in het archief Samenvatting van de les In het Drents Archief bevindt zich een kistje dat een dubbele bodem blijkt
Nadere informatieHoe bereid ik een spreekbeurt voor?
Hoe bereid ik een spreekbeurt voor? Het maken van een spreekbeurt is eigenlijk niets anders dan het schrijven van een informatieve tekst (weettekst). Het is daarom handig om net zo te werk te gaan als
Nadere informatieOpdrachten voor groep 5 en 6. Museum schatjes. Kies je eigen museumschat
Opdrachten voor groep 5 en 6 Museum schatjes Kies je eigen museumschat Jouw speciale schat Opdracht Kijk goed om je heen in het klaslokaal. Welk voorwerp valt jou op? Probeer 5 dingen op te schrijven die
Nadere informatieHet houden van een spreekbeurt
Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat
Nadere informatieKruidentuin in de klas
Kruidentuin in de klas Werkbladen Leerlingenwerkboek Groep 5 t/m 8 Zaden... 2 Kieming, een nieuw begin... 3 Testen kiemfactoren... 4 Kruidenkaart maken... 5 De bouw van een plant... 6 Herbarium maken...
Nadere informatieOpdrachtkaarten Lente
Zandspoor Opdrachtkaarten Lente Zandspoor Opdrachtkaarten Lente Je onderzoekt straks in het duingebied allerlei dingen die met zand te maken hebben. De materialen die daarvoor nodig zijn, zitten in de
Nadere informatieHoe werk je met het projectenboek?
Hoe werk je met het projectenboek? In dit boek ga je allerlei opdrachten maken met bloemen in de hoofdrol. Je gaat toepassen wat je in de afgelopen jaren hebt geleerd. Ook leer je er nog een hoop nieuwe
Nadere informatieSAFARIPARK BEEKSE BERGEN
SAFARIPARK BEEKSE BERGEN Lespakket groep 5 en 6 Zo, wij zullen jou eens een spannend lesje leren! Groep 5 Colofon In dit lesboekje staan opdrachten voor je eigen groep. Die kun je op school maken, maar
Nadere informatieBloemen en hun bezoekers
INSTRUCTIEBOEKJE Bloemen en hun bezoekers Scala College Rietvelden 2013 BLOEMEN EN HUN BEZOEKERS a. BESCHRIJVING VAN DE OPDRACHT In deze veldles ga je kijken naar bloemen en de insecten die op bloemen
Nadere informatieTekst lezen en moeilijke woorden
Tekst lezen en moeilijke woorden 1. Lees de tekst met het stappenplan. Zet tijdens het lezen een lijn onder de woorden die jij moeilijk vindt. 2. Lees de uitleg. In een tekst staan soms woorden die je
Nadere informatieVoorbereidende les Peperduur
Voorbereidende les Peperduur op ontdekking in de Gouden Eeuw ------------------------------------------------------------------------------------------------------- Lesactiviteit: Specerijen ruiken en
Nadere informatieWerkstuk. En natuurlijk ook spreekbeurt. Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd
Werkstuk En natuurlijk ook spreekbeurt Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd (Op het voorblad komt de titel van je werkstuk, een foto of een plaatje van je onderwerp, je naam en je klas.) Inhoudsopgave
Nadere informatieTijdsplanning werkstuk groep 5
Naam: Groep 5 Tijdsplanning werkstuk groep 5 Wat wanneer Aan de juf het onderwerp van maandag 21 januari 2013 mijn werkstuk doorgeven inleveren opdracht 1 maandag 28 januari 2013 inleveren opdracht 2 donderdag
Nadere informatieOntdekkingstocht duin, bos en strand
Ontdekkingstocht duin, bos en strand Opdracht 1 Het noorden van de kaart Start deze ontdekkingstocht op de parkeerplaats van Ecomare. Om te weten of je goed loopt, is het belangrijk dat je de kaart goed
Nadere informatieMuseJA! Magnifiek. Welkom in de tentoonstelling Magnifieke Middeleeuwen. Met het spel De hemelpoort kan je onmiddellijk aan de slag.
Welkom in de tentoonstelling Magnifieke Middeleeuwen. Met het spel De hemelpoort kan je onmiddellijk aan de slag. Concept en redactie: Greet Lhermitte en Silke Timmerman Odette Peterink en Ans Driesen
Nadere informatieVoorbereiding post 5. Mmm... lekker snoepen! Groep 7-8
Voorbereiding post 5 Mmm... lekker snoepen! Groep 7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Mmm... lekker snoepen!, voor groep 7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal
Nadere informatieKunst kijken met Google Art Project
Kunst kijken met Google Art Project Ontdek beroemde kunstwerken, wereldwonderen en historische momenten. Open het Google Cultural Institute, ga naar: https://www.google.com/culturalinstitute/home?hl=nl.
Nadere informatieHoe maak ik in groep 6 een werkstuk?
Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Je gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in een
Nadere informatieinhoud 1. Bloemen 2. Planten 3. Wat is een bloem? 4. Binnen in de bloem 5. De bloem krijgt bezoek 6. Van stamper naar vrucht
Bloemen inhoud. Bloemen 2. Planten 4. Wat is een bloem? 5 4. Binnen in de bloem 6 5. De bloem krijgt bezoek 7 6. Van stamper naar vrucht 8 7. De bloem wordt een vrucht 9 8. Meer hulp 0 9. Kun je me ruiken
Nadere informatieHoe werk je met het projectenboek?
Hoe werk je met het projectenboek? In dit boek ga je allerlei opdrachten maken met dieren in de hoofdrol. Je gaat toepassen wat je in de afgelopen jaren hebt geleerd. Ook leer je er nog een hoop nieuwe
Nadere informatieGorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl
Gorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl speurtocht basisonderwijs gr.7/8 2014 tekst: MaritaVerlaan tekeningen:roel Mulder Loop naar de eerste verdieping van het
Nadere informatieOnlangs heeft u met uw klas een bezoek gebracht aan het Kinderboekenmuseum. Wij hopen dat u dit heeft ervaren als een leuk en leerzaam bezoek.
Beste docent, Onlangs heeft u met uw klas een bezoek gebracht aan het Kinderboekenmuseum. Wij hopen dat u dit heeft ervaren als een leuk en leerzaam bezoek. De leerlingen hebben in het museum de tentoonstelling
Nadere informatieBoterbloemen in het gras
Boterbloemen in het gras Achtergrondinformatie De boterbloem behoort tot de familie der ranonkelachtigen. De wetenschappelijke naam Ranunculus betekent in het Latijn: kikkertje. Veel soorten hebben namelijk
Nadere informatieIK HEB JE! Kindertour Jacht met de camera
KLIK! IK HEB JE! Kindertour Jacht met de camera Dit avonturierspaspoort is van: Bij de opdrachten in het boekje zie je steeds een icoon (plaatje) staan. Dit plaatje komt overeen met de ruimte waar je de
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 5. Mag ik u een paar vragen stellen? 6
Inhoud Voorwoord 5 Mag ik u een paar vragen stellen? 6 9 Steeds meer planten! 13 9.1 Geslachtelijke variaties 13 9.2 Van eicel tot zaad 16 9.3 Allemaal gelijk 20 9.4 De juiste behandeling 27 9.5 Verschillende
Nadere informatieVoorbereiding post 5. Mmm... lekker snoepen! Groep
Voorbereiding post 5 Mmm... lekker snoepen! Groep 1-2-3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Mmm... lekker snoepen!, voor groep 1, 2, 3 en 4. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieGebruiksaanwijzing leerdagboek
Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel Sporen van schimmels Afdrukken pagina 2-21 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte
Nadere informatietaalkaart 1 Ik ga op reis en Ik ga op reis en Wat ga je doen? Je leert wat een reisverhaal is. Je schrijft er zelf een.
Ik ga op reis en Wat ga je doen? Je leert wat een reisverhaal is. Je schrijft er zelf een. Op verkenning tk taalkaart Ik ga op reis en Lees het verhaal van Aymen. 8 augustus 007 - In het vliegtuig Wat
Nadere informatieBepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag
Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag De probleemstelling is eigenlijk het centrum waar het werkstuk om draait. Het is een precieze formulering van het onderwerp dat je onderzoekt. Omdat de probleemstelling
Nadere informatieb. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je?
Kijktocht OER! basis 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de tijd van de jagers en verzamelaars. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Hoe ze leefden en hoe hun gebied eruitzag,
Nadere informatieCompetentie: Leergebied: Zuid Nederland. Constructies
Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Ontwerpen Natuur In Nederland vind je verschillende natuurgebieden. Een voorbeeld van een natuurgebied is De Biesbosch. Het gebied
Nadere informatieMe, myself and I. Je gaat op de volgende manieren portretten maken:
Me, myself and I Wat ga je doen? Je gaat een heel bijzonder boekje maken. Het wordt een vouwboekje (=leporello) zoals je op het plaatje hierboven duidelijk kunt zien. Dat boekje zal een heel persoonlijk
Nadere informatieLes 1: Halloween en Sint-Maarten beschrijven
Les 1: Halloween en Sint-Maarten beschrijven Wat voor tekst ga je schrijven en waarom? Op 31 oktober is het Halloween en op 11 november is het Sint-Maarten. Veel mensen weten niet zo goed wat voor feesten
Nadere informatie4 Gedrag. 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? 4.1 Opdrachten 1-24. 4.2 Opdrachten 1-20. 4.
4 Gedrag DO-IT Datum 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? PARAGRAFEN Datum 4.1 Opdrachten 1-24 4.2 Opdrachten 1-20 4.3 Opdrachten 1-16 4.4 Opdrachten 1-16 Samenvatten Test
Nadere informatieHelp, ik moet een werkstuk maken!
Help, ik moet een werkstuk maken! Je gaat de komende tijd bezig met het maken van een werkstuk. Maar hoe zit een werkstuk nou eigenlijk in elkaar? Hoe moet je beginnen? En hoe kies je nou een onderwerp?
Nadere informatieWerkschrift : Hoe werk ik op WikiKids?
Werkschrift : Hoe werk ik op WikiKids? WERKBOEK WIKIKIDS Welkom bij het werkboek van WikiKids. In dit werkboek staan opdrachten waarmee je stap voor stap leert werken met WikiKids. Er staan 15 opdrachten
Nadere informatieSAFARIPARK BEEKSE BERGEN
SAFARIPARK BEEKSE BERGEN Lespakket groep 7 en 8 Zo, wij zullen jou eens een spannend lesje leren! Groep 7 Opdracht 1 Wij hebben in het safaripark verschillende giraffen. Ga er eens goed voor zitten om
Nadere informatieJONG HOEZO ANDERS?! EN HOOGGEVOELIG. Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren
Ellen van den Ende in samenwerking met Mariëtte Verschure JONG EN HOOGGEVOELIG HOEZO ANDERS?! Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren Uitgeverij Akasha Inhoud Hooggevoelig, hoezo anders?!
Nadere informatieWat doe je in deze les? Zo staat het in het stappenplan
Strategieles Ophelderen van onduidelijkheden Wat doe je in deze les? Bij Nieuwsbegrip lees je altijd een tekst. Je gebruikt dan het stappenplan Lezen en de woordhulp. Een stap op het stappenplan is ophelderen
Nadere informatieVoorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4
Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen, voor groep 3 en 4. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieLeonardo Da Vinci. Doel: Na deze opdracht weet meer over het leven van Leonardo Da Vinci
Thema: de boer op Geschiedenis Tijd van Ontdekkers en Hervormers Renaissance Leonardo Da Vinci Moeilijkheid: **** Tijdsduur: **** Juf Carolien Doel: Na deze opdracht weet meer over het leven van Leonardo
Nadere informatieLESBRIEF. Samenvatting: Bij dit boek horen diverse bijlagen: thema s: Ben jij ooit naar een neuzenfeest geweest?
Samenvatting: Er bestaan verjaardagsfeestjes, dansfeestjes, eetfeestjes, pakjesfeestjes, nieuwjaarsfeestjes, geboortefeestjes maar ben jij al eens uitgenodigd voor een neuzenfeest? Een vrolijk boek voor
Nadere informatieStudieplanner leerlingen NAAM: Datum Weekopdracht. Doel en in: klaar Week 1 Week 2 Leren leren : Tekst 1 lezen tot aan het plaatje met de
Studieplanner leerlingen NAAM: Opgegev Benodigde Datum Weekopdracht Doel en in: materialen klaar Week 1 Week 2 Leren leren : Tekst 1 lezen tot aan het plaatje met de ministers. Opdrachtenboekje 5 Markeer
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieDe aardappel: van het veld tot op je bord
Lesinfo De aardappel: van het veld tot op je bord 1.1. Doelstelling De leerlingen inzicht geven in: de oorsprong van een aardappel en welke weg deze aflegt van het veld tot op je bord, de verschillende
Nadere informatiedatum: aantal leerlingen: 22 tijd: groep: 6
Lesvoorbereiding Zakelijke gegevens naam student: Bente Veenstra stageschool: OBS Mozaïek Iselinge klas: VR1A mentor/mentrix: Tika Hilferink datum: 15-04-2014 aantal leerlingen: 22 tijd: 11.00-11.46 groep:
Nadere informatieFeest in de Boeskoolstad
Opdracht 1 Nodig: vragenlijst voor jezelf Hoe beleef jij carnaval? In deze opdracht ga je jezelf interviewen over het carnaval. Van je juf of meester krijg je een vragenlijst. Vul deze lijst in. Bewaar
Nadere informatieLeerlingboekje les 3 en 4. Schrijfopdracht 2 Wie zijn zij? Groep 7
Leerlingboekje les 3 en 4 Naam: Schrijfopdracht 2 Wie zijn zij? Groep 7 Leren schrijven met peer response Tekst: M. Hoogeveen, A. van Gelderen, A. Wijnbergh Illustraties: V. van Asperen SLO, 2018 1 Waarover
Nadere informatieVoorbereidend gesprek Vragen die de leerkracht kan stellen: Introductielessen Primair Onderwijs. 1.1- Introductieles 1: Schetsen voor het schoolplein
Introductielessen Primair Onderwijs 1.1- Introductieles 1: Schetsen voor het schoolplein - De leerlingen worden met kunst geconfronteerd - De leerlingen ontdekken dat kunst niet altijd in een museum staat
Nadere informatiePlanten. Benodigdheden Een touw van 4 meter lang 4 haringen plantengidsje steelloepje en uitklaploepje pen en schijfplankje antwoordblad planten
Planten Inleiding In deze opdracht gaan jullie onderzoeken hoeveel verschillende soorten planten er allemaal in een vierkante meter staan. Eén van deze planten gaan jullie nauwkeurig bekijken. Benodigdheden
Nadere informatieHet Amsterdam Museum gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen.
2 INTRODUCTIE Het programma is gemaakt door het. Het gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen. Een schilderij is gemaakt door een schilder. In het museum zijn ook voorwerpen te zien. Het
Nadere informatieDOWN TO EARTH LOGBOEK
1 DOWN TO EARTH LOGBOEK DOWN TO EARTH 2 OPDRACHT 1: plak hier de vier afbeeldingen die je verzameld hebt. Welke overeenkomsten zie je? Schrijf deze op. OPDRACHT 2: 3 vul het schema aan met 6 foto s. Bekijk
Nadere informatieZAAI- GOED DEZE LESBRIEF IS VAN..
ZAAI- GOED DEZE LESBRIEF IS VAN.. DIT BOEKJE GAAT OVER ZADEN EN WAT ER MEE GEBEURT ALS JE ZE IN DE GROND STOPT Heb jij wel eens wat in de tuin gezaaid? ja / nee Misschien woon je in een huis zonder tuin
Nadere informatieHoe maak je een werkstuk?
Hoe maak je een werkstuk? Je gaat een werkstuk maken. Maar hoe zit een werkstuk nou eigenlijk in elkaar? Hoe moet je beginnen? En hoe kies je nou een onderwerp? Op deze vragen en nog vele anderen krijg
Nadere informatieGauguin, Bonnard, Denis. Dit werkboekje is van:
Gauguin, Bonnard, Denis Dit werkboekje is van: Hallo! Je gaat binnenkort op bezoek in het museum Hermitage Amsterdam. Het woord Hermitage spreek je uit als hermitaasje. Een museum is een gebouw waarin
Nadere informatieVoorbereiding post 2. Met de mens mee Groep 1-2-3
Voorbereiding post 2 Met de mens mee Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Met de mens mee, voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel
Nadere informatieVoorplanting bij zaadplanten vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/73622
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 13 juli 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/73622 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatie15 min. 1-4. NL Spelregels. 17998_ikleer_naar groep1_guide.indd 1 25-09-15 08:39
15 min. 1-4 NL Spelregels 17998_ikleer_naar groep1_guide.indd 1 25-09-15 08:39 Voor de ouders Ik leer Op weg naar groep 1 is een compleet spel met duidelijke doelen: 1 Kleuren en vormen leren 2 Letters
Nadere informatieDe tussenstand VOLG DE WEDSTRIJD VIA
LES 2 De tussenstand Wat gaan we doen vandaag? MEER LEREN OVER TEXTIELAFVAL KENNISMAKEN MET VERSCHILLENDE SOORTEN TEXTIEL EEN EIGEN KWARTETSPEL MAKEN (EN ZO BONUSPUNTEN VERDIENEN VOOR AFVAL THE GAME!)
Nadere informatieBloggen met blogdirect
Bloggen met blogdirect H1 Aanmelden en inloggen H1.1 Aanmelden Ga naar www.blogdirect.nl Klik op registeren. Onderstaand scherm verschijnt: Vul de gegevens in en klik op verzenden. Verzin een gebruikersnaam:
Nadere informatieInhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!
1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk
Nadere informatiedroooo droooo oooom speurtocht je stad je toekomst 12 april - 3 juli oba is Paleis voor Volksvlijt
droooo oooom je stad speurtocht droooo oooom je toekomst 12 april - 3 juli oba is Paleis voor Volksvlijt Een speurtocht door de tentoonstelling Volksvlijt2056 voor jong (en oud) Ooit, heel lang geleden,
Nadere informatie