Position paper kennis- en leertraject IPIN, thema: Nieuwe Producten en diensten Concept

Transcriptie

1 Position paper kennis- en leertraject IPIN, thema: Nieuwe Producten en diensten Concept

2 1. Inleiding Tijdens verschillende bijeenkomsten met de proeftuinen, waaronder de kick-off (februari 2012) en de werkconferentie Leren van en met elkaar (juni 2012) is de behoefte aan een kennis- en leertraject rond het thema Nieuwe producten en diensten zichtbaar geworden. Om te beginnen is er de algemene behoefte om de toekomstbeelden en ontwikkelrichtingen van nieuwe producten en diensten concreter in beeld te krijgen. De Position Paper Visie noemt de toekomstbeelden van smart grids in grote lijnen: Smart grids (SG) en smart energy systems (SES) hebben een focus op een duurzame energievoorziening: schoon, betaalbaar en betrouwbaar; meer flexibiliteit in de levering van energie en in het handelsverkeer, keuze bij de inrichting en het gebruik van platforms voor energiehandel; meer flexibiliteit voor balancering van vraag en aanbod: regelbaar gebruik, op- en afregelbaar vermogen, im- en exporten, opslagfaciliteiten; meer flexibiliteit om beschikbare infrastructuur gelijkmatig te belasten en investeringen in deze infrastructuur te matigen; nieuwe producten en diensten met de beoogde flexibiliteiten; business case vorming, waarde van de beoogde flexibiliteiten; grootschalige integratie van decentrale toepassingen (opwekking, gebruik en opslag) in totale energievoorziening; veranderende rol eindgebruikers: van passief naar actief en participerend; meer energiedragers in hun samenhang; centraal en decentraal opgesteld vermogen blijven beide van belang; het smart grid landschap betreft alle energiedragers (elektriciteit, gas, H2, biogas, warmte, CO2 in de glastuinbouw); de smart grid domeinen zijn: duurzame elektriciteitsvoorziening, duurzame mobiliteit, gebouwde omgeving, ketenefficiency, kas als energiebron.. Zonder aanspraak op volledigheid volgen hier een aantal bronnen waarin de visie op smart grids en de zichtlijnen van nieuwe producten en diensten aan de oppervlakte komen: Position Paper - Visie, AGNL website intelligente netten, voorjaar 2013 Who is Who guide, AGNL website intelligente netten, maart 2013 Artikelen in VV+, feb-jul-okt 2012; Energie+, juni 2012 IA Special Innovation on Smart Grids and energy storage - brochure (Innovatie Attachés, AgNL) over smart grids en opslag in 14 landen Intelligente Netze & intelligente Messung, juni 2012 Projecten TKI Switch2SmartGrids Factsheets 12 proeftuinen Intelligente Netten, juni 2012 Proeftuinen met intelligente netten , december 2011 Projecten intelligente netten onder EOS , april 2011 Op weg naar intelligente netten in Nederland Discussiedocument juli 2010 en einddocument Taskforce Intelligente Netten, mei Stand van zaken. Trends Via de aangegeven bronnen is gepoogd een aantal actuele trends te onderscheiden, die smart grid ontwikkelingen en nieuwe innovatieve producten en diensten tot gevolg zullen hebben. Hieronder een samenvatting: Kimaatbeleid voor Nieuwbouw eisen per 2020: energieneutraal bouwen. Dit vraagt nieuwe totaalproducten, met nieuwe prestatiewensen (product intelligentie; security). Overgang van het fossiele, centrale energielandschap naar een groene energievoorziening zal nieuwe eisen stellen aan de regulering van de energiemarkten. Dat schrijft de Autoriteit Consument en Markt (ACM) in een visiedocument d.d. 15 april SER-accoord komt gereed in De deelnemers, ondermeer de brancheorganisaties van respectievelijk de energiebedrijven (producenten, leveranciers, handelaren) en de netwerkbeheerders hebben voor het SER-accoord gezamenlijk zes punten uitgewerkt. Ondermeer: bij de plaatsing van de slimme meter gelijk een voorstel doen voor een tool die gebruik maakt van de informatie van de slimme meter. De energierekening transparanter maken en procedures maken voor een optimale energie-infrastructuur. Tegenstrijdige belangen tussen centrale en decentrale electriciteitopwekking. Centrale E-opwekking hanteert een lange termijn planning; dit spoort niet met de veranderingen op de korte termijn in de lokale markt. Tegelijk moet de electriciteitslevering betrouwbaar blijven (power-quality). Risico van onbalans in het net? Nieuwe energiediensten. Sybrand de Boer van The Bridge Innovators wijst erop dat toegevoegde waarde van energiebedrijven kan zitten in het aanbieden van diensten en producten anders dan domme volumes aan gas en stroom. Voorbeeld: Essent wil in % van zijn verdiensten halen uit E-inzicht, bijvoorbeeld met digitale gadgets die consumenten inzicht geven in hun gebruik en helpen de energierekening te verlagen. Glastuinbouw sector speelt al jaren een pioniersrol met haar snel gegroeide decentrale warmtekracht park (totaal 3000 MWe WKK). Veel tuinders schakelen hun WKK in op piektariefmomenten op de APX-beurs, daarbij gefaciliteerd door dienstverleners als AgroEnergy of Tenergy. Tuinders organiseren onderlinge WKK dealing platforms (TKI-projecten E-web in

3 B3Hoek Rotterdam, Warmteweb in AgriportA7). Afgelopen jaren speelden congestieproblemen voor de WKK s van de tuinders. Deze werden in dialoog met de overheid en de netbeheerders opgelost. Nieuwe technologie biedt de markt en de actieve consument veel kansen. Nieuwe ict voor én achter de meter. Slimme meters, real time, bi-directional network communication, halen en brengen. Data communication and management with intelligent systems based on GPRS / BACnet / LON / (w)m-bus / IP / RF technology. TUe seminar: Technisch kan nu al (bijna) alles, maar er zijn nog veel problemen: standaardisatie, samenwerking, goede verdienmodellen, beveiliging, wetgeving. Combineren van Energie- en Ruimtelijke informatie standaarden als Enabler Smart Grids. Basisregistraties met gekwalificeerde gegevens in het overheidsdomein en het geo-domein worden vaak onderbenut. Het koppelen van deze registraties levert nieuwe functionaliteit (nieuwe informatiemappings, nieuwe standaardisatie) en grote besparingen, met kansen voor de leveranciers voor nieuwe producten en diensten op de grote internationale smart grid markt. Voorbeeld: het TKI-smart grid project CERISE-SG. Privacy issues bij slimme meters. Cyber security - Energy delivery must survive cyber accidents (thema in VS). Natuurrampen en systeemfalen. Consumentgedrag. Welke motivatiefactoren zorgen voor een verandering in het energiegedrag van consumenten? Deze vraag is beantwoord in een wereldwijd onderzoek dat is uitgevoerd door Duneworks. Het onderzoek is geïnitieerd door Netbeheer Nederland als onderdeel van haar road map smart grids. Zie ook het artikel over gedragsbeïnvloeding van prof. Linda Steg (Energie+, juni 2012). 3. Inventarisatie Producten en Diensten De onderstaande lijst beoogt niet meer te zijn dan een eerste inventarisatie te zijn van het vakjargon in de bronnen en artikelen. Waar mogelijk is een proeftuin of een productnaam erbij vermeld. Naam van nieuwe producten of diensten Netwerk communicatie, halen en brengen (tweerichtingsverkeer) Value added services (general) Smart energy collectives - consumer oriented services Outsourcing client responsibilities, worry free services Cyber security energiedata beveiliging (internet) data eigendom Dynamic energy pricing Agent technology (open source agent technology; agent platform) Net congestion management (wkk, wind) Gelijkstroom netten Warmtenet verduurzaming Duurzame bedrijventerreinen (smart grids) Island mode operation, off grid solutions, self organisation Demand side management - DSM Open flexible system platform Consumers dealing platform (eg. wkk dealing platform) Smart building/quarter/city solutions Energy alert systems (dashboards) Artificial intelligence (in smart building systems) E-charging stations (cars) E-storage management (batterij, vliegwiel, waterstof, supercondensator Decentrale opwekkers (pv, wind, bio). Decentrale afnemers (E-warmtepomp, E-cars, wasmachines/wasdrogers, enz) E-thermostat (afstand bediend) Naam proeftuin (DC in Haarlemmermeer) (TUD campus) (Modienet) (Texel) (PowerMatcher in Haagse wijk Ypenburg - Couperus/ SEC) (Powermatching City, Hoogkerk) (product: Herman verdeelsysteem) (Evander) (product: PowerRouter, Heerhugowaard)

4 4. Welke proeftuinen hebben aangegeven interesse te hebben in dit thema? DC=Decent (gelijkspanning-glastuinbouw in Haarlemmermeer), Couperus (appartementen met warmtepomp in Den Haag, Powermatcher sturing), Evander (electrische voertuigen, opslag in auto batterijen), PMC II (nieuwe producten en diensten voor de consument, incl product tests in lab), Prosecco (5 gebruikerslocaties: Schiphol, kantoren Siemens en ABB, Gorinchem, Heerhugowaard, Ede), Modienet (nieuw duurzaam bedrijventerrein met warmte/ koude-net), Warmtenet Campus TUD (warmtenet transformatie en gebouwensturing van hoge naar lage stooklijn temperatuur), Yescon. 5. Backcasting welke knelpunten op te oplossen? (De knelpunten inventarisatie dient zo mogelijk de breedte van de verschillende typen proeftuin projecten (projectportfolio) te beschrijven). Op de korte termijn (voorjaar 2013) is door gebrek aan leereffecten in de proeftuinen een volledige opsomming nog niet mogelijk. Uit de eerste inventarisatie van de nieuwe producten en diensten (lijst) ontstaat de behoefte aan een nuttige indeling/schema/ architectuur, waarin de nieuwe producten en diensten een eigen herkenbaar plek kunnen krijgen. Ook de verschillende typen proeftuinen (projecten portfolio) zouden hierin herkenbaar aan te geven moeten zijn. Actiepunt: opstellen van een algemeen bruikbare systeem (proces architectuur voor opbouw intelligente netten, waaronder een virtuele ict laag) en bredere concepten voor de maatschappelijk gewenste richtingen (smart cities, duurzame bedrijventerreinen). 6. Mogelijke kennis- en leervragen binnen het thema Producten en Diensten verder op te pakken Wat zijn de belangrijkste conclusies Lessen (werkconferentie, juni 2012) voor de proeftuinen. 1. Nieuwe producten en diensten ontwikkel je voor de klant: denk (nog) veel meer vanuit de klant en stel de beleving van de klant daarin centraal! Hoe beleeft de klant? 2. De klant vraagt niet specifiek om Smart Grid-diensten, maar om integrale diensten (bijvoorbeeld gekoppeld aan diensten rondom domotica). 3. Techniek is niet de grootste drempel om te komen tot succesvolle Smart Grids, maar dat geldt misschien ook voor het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten. Dat is nu misschien wel een zoektocht, maar ook daar komen we wel uit. De grootste uitdaging is de openheid tussen partijen die daarvoor nodig is: openheid in termen van definities en standaarden, maar vooral openheid in afstemming en samenwerking tussen partijen ( leren is ervaren ). Is dat een conclusie of meer een voorwaarde, die je zou willen bieden om met elkaar te handelen? 4. Bij opslag wordt automatisch gedacht aan accu s, maar water biedt minimaal even zo interessante oplossingen ( water als accu ). Dat is een technische conclusie, hoe leid je die af uit de tekst? Aantal proeftuinen gebruikt biomassa als opslag. Is de conclusie van belang om handelingsperspectief te vormen en daarin keuzes te maken? 5. Actiepunt: tijdens de werkconferentie op 22 mei 2013 zullen deze eerdere conclusies gecheckt worden, resp. geupdated worden. 7. Handelingsperspectief? Lessen (werkconferentie, juni 2012) voor de proeftuinen. 1. Investeer in openheid tussen partijen bij het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten: binnen en tussen de proeftuinen! (waar loop je tegenaan, wat zijn de drempels, hoe kom je samen tot oplossingen). 2. Welke nieuwe business case vorming halen we uit de lopende ontwikkelingen bij de proeftuinen? 3. Welke projecten, welke producten/diensten moeten we meer in het voetlicht zetten?. 4. Welke conceptuele ontwikkelingen van nieuwe producten en diensten zien we, hoe verlopen deze processen binnen een project, wat kunnen andere proeftuinen hiervan leren? 5. Welke rol nemen verschillende proeftuinen etc. Actiepunt: tijdens de werkconferentie op 22 mei 2013 zullen de conclusies geupdated worden. 8. Planning: (concreet aan de slag gaan met de uitwerking van het leertraject; wie doet wat, planning in termijnen etc.) Actiepunt: komt later in 2013, als we een beter beeld per thema hebben, als gevolg van de workshops tijdens de werkconferentie op 22 mei Meer informatie? Neem contact op met Maus Dieleman. maus.dieleman@agentschapnl.nl

5 Dit is een publicatie van: Agentschap NL Croeselaan 15 Postbus BJ Utrecht T +31 (0) E info@agentschapnl.nl Agentschap NL mei 2013 Agentschap NL is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken. Agentschap NL voert beleid uit voor diverse ministeries als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationalisering. Agentschap NL is hét aanspreekpunt voor bedrijven, kennisinstellingen en overheden.