Voorwoord. In t kort. Vrienden,

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Voorwoord. In t kort. Vrienden,"

Transcriptie

1

2 Voorwoord Vrienden, Voor u ligt het allereerste boekje van VVS Cygni. Het afgelopen 1,5 jaar zijn er al een hele boel waarnemingsavonden, zelfbouwavonden, informatieavonden en praatavonden de revue gepasseerd. Ook voor dit jaar plannen we een hele reeks activiteiten. In dit boekje trachten we een samenvatting te maken van de afgelopen activiteiten. Heb je zin om een stukje neer te pennen voor dit blaadje geef dan zeker een seintje! Het bestuur wenst U veel leesplezier en een aangenaam 2010 met veel mooie heldere nachten! In t kort Voorwoord... 2 Da s gebeurd!... 3 Verleden tijd... 5 Jurgen Brusselmans!... 6 In de kijker... 8 Toekomstmuziek... 9 Uitgaven... 9 Ledenlijst Agenda 18 December 2009 Waarnemingsavond 15 Januari 2010 Waarnemingsavond 22 Januari 2010 Waarnemingsavond 04 Februari 2010 Bestuursvergadering 12 Februari 2010 Waarnemingsavond 12 Maart 2010 Waarnemingsavond 19 Maart 2010 Sterrenkijkdagen in Vorselaar 20 Maart 2010 Sterrenkijkdagen in Lille Lid worden van VVS Cygni kan door te storten op rekening nr.: U hebt twee mogelijkheden: - VVS lid en VVS Cygni lid kost 22,00 - Enkel VVS Cygni lid 5,00 Voorpagina: Jef Sterckx maakte een maanopname met zijn dobson GSO 20 cm + olympus DSLR E410 in prime focus.

3 Da s gebeurd! 12 November 2009 Zelfbouw in de zoo van Antwerpen Donderdagavond om 20u stipt stonden wij (Juul en Luc) in de inkomhal van het planetarium van de Antwerpse Zoo. Vol goede hoop omklemde Juul zijn spiegel, die meegebracht was voor een ultieme test. Is het bijkomende slijpwerk 100% in orde? Kan de spiegel terug in de zelfbouwkijker gemonteerd worden? En kan de kijker dus terug operationeel worden gemaakt? Rare jongens daar in Antwerpen. Het was er abnormaal druk in de inkomhal. Blijkbaar ging er dezelfde avond een eerste les door voor weermannen (en één weervrouw) in spé. Alle aanwezigen werden in het planetarium verwacht. Aan de voorstelling zelf viel helemaal niets af te keuren, na een vragenkwartiertje was het al 21.45u en de aanwezige zelfbouwers die de spiegel van Juul aan een ultieme test zouden onderwerpen hadden blijkbaar niet veel zin meer in dit karwei, grote dorst gekregen van het opletten, en...'t zal dus voor volgende week zijn. Spijtig, 't was zeker geen verloren moeite door de prachtige voorstelling in het kleine planetarium maar het doel voor de verplaatsing naar Antwerpen was dus niet bereikt. En dat terwijl wij staan te popelen om een blik te kunnen werpen door de oldtimerzelfbouwtelescoop van Juul. Wordt ongetwijfeld...vervolgd. 20 november 2009 Collimeren in Cafetaria Lindelo Een hogedrukgebied zorgde woensdag en donderdag voor heldere nachten. 's Vrijdags was er helaas niets meer van te merken. Niet getreurd, een vervangprogramma was voorzien. Collimeren kan je leren! Op het internet en in de literatuur zijn er genoeg beschrijvingen te vinden over het correct uitlijnen van de spiegels van een telescoop, de ene al uitgebreider dan de andere. Heel interessant om te lezen allemaal, maar de praktijk is zoveel eenvoudiger als iemand het eens demonstreert. Gelukkig hebben we iemand met de nodige kunde en geduld in de vereniging die ons één en ander bij kon brengen. Luc, Steven en mezelf hadden een telescoop meegenomen, drie stuks om mee te werken. Juul was ook aanwezig met zijn (ondertussen beroemde) zelf geslepen spiegel, daarover later meer. Leermeester van de avond was Bram. Om het met de woorden van Juul te zeggen: "we hebben weeral wat bijgeleerd." Steven en Luc hadden hulpstukken zoals een chessire en een lasercollimator meegebracht, daarmee ging Bram aan de slag terwijl wij toekeken. Eerste slachtoffer was mijn eigen orion. Na veel vijven en zessen bleek de vangspiegel verkeerd op de vangspiegelhouder gelijmd te zijn, dat moet thuis opgelost worden, brute kracht was niet voldoende, een scherp mes zal soelaas brengen (het resultaat laat ik nog wel weten). Verder met de volgende dan maar, Stevens mooie 25cm meade lightbridge. Enkele fijnregelingen bleken hier voldoende, de laatste stap, uitlijning van de hoofdspiegel, zal telkens opnieuw moeten gebeuren in aanwezigheid van een zichtbare ster. Hetzelfde verhaal met de tal van luc, die was ook niet zo slecht gecollimeerd, maar het kon beter, wat ook gebeurde. Als je het hier zo ziet staan, lijkt het snel gebeurd te zijn en op zich klopt dat 3

4 ook, het zijn eenvoudige handelingen die vanaf nu ook voor ons te doen zijn. Al bij al zijn we er wel enkele uren zoet mee geweest. Luc heeft enkele foto's genomen en tussen de bedrijven door liet Bram snel zien hoe je darks en flats maakt; dat zijn opnames om fouten in echte foto's te corrigeren, denk aan ruis en beeldkromming. Erg interessant was ook de foucault-testopstelling die Juul meegebracht had. Met behulp van een smalle lichtstraal en een scheermesje konden wij de kwaliteit van zijn spiegel beoordelen. Jammer genoeg zijn er enkele krassen op Juuls spiegel gekomen, daar zal nog wat polijstwerk aan moeten gebeuren. We onthouden van deze avond ook dat eenvoudige dingen zoals een fotorolletje en een schaal voor bloempotten erg nuttige accessoires kunnen zijn, KISS noemen ze dat, keep it simple, stupid. 26 november 2009 Spiegeltest zelfbouwers Zoo Antwerpen Op 26/11/2009 om 19.30u vertrokken wij richting Zoo Antwerpen. Een immer rustige Juul ging er zijn spiegel aan de ultieme "mestest van Foucault" laten onderwerpen. Bij aankomst kon men er onmiddellijk aan beginnen, Wij waren bij de eersten aanwezig. Na enig testwerk, waarbij we zelf ook enige uitleg kregen en door het toestel naar de spiegel konden kijken, viel het verdict. De spiegel was "te diep". Juul gaat er dus nog even werk aan hebben. Als de spiegel in deze toestand opnieuw zou voorzien worden van een spiegellaag, zou hij immers nooit scherpe beelden kunnen geven. Dat viel even tegen, maar Juul zelf bleef er zoals altijd siberisch kalm bij : "Dan gaan we nog maar wat polieren en dan komen we nog wel eens terug". Ter plaatse konden wij ook het slijpwerk van en andere zelfbouwer bekijken : bezig met het slijpen van een 17centimeter spiegel voor een zonnetelescoop, die tegen het "zonnemaximum" van volgende zomer klaar zou moeten zijn. Deze spiegel werd grondig onderzocht op eventuele krassen en putjes op het oppervlak. Ook een andere spiegel, een 40centimeter, die wel de moeder van de 10 centimer van Juul zou kunnen zijn, kwam op de testopstelling terecht. De meetgegevens werden ingevoerd in een pc, waardoor een beeld verkregen werd van het oppervlak zoals het is...en zoals het zou moeten worden. Nog behoorlijk wat werk aan blijkbaar. Bovendien had de eigenaar wel echt pech gehad. De polijstpek was verhard op het oppervlak en had de spiegel eigenlijk verlijmd aan een ander oppervlak. Omdat de spiegel niet los te krijgen was, had men enige voorzichtige tikken gegeven met een houten hamer, waarbij een grote scherf van de zijkant (en ook een gedeelte van de spiegelkant zelf) was losgekomen. Da's pech hebben. Om 21.45u terug huiswaarts... met de spiegel...met nog wat werk aan. Wordt ongetwijfeld vervolgd. 28 november 2009 Contactraad VVS Brugge De contactraad zou doorgaan in de volksterrenwacht Beisbroek in Brugge, een eindje weg voor ons kempenaars. Gelukkig was Bram bereid mee te gaan. Ter plaatse aangekomen bleken we in de verkeerde zaal te zijn beland. Geen probleem, we luisterden geboeid naar Felix Verbelen, een man die bezig is met radioastronomie en hiervoor massa's digitale opslagruimte nodig heeft (enkele Terabytes!). In het juiste lokaal ontmoette Bram enkele oude bekenden, de sterrenkunde in Vlaanderen is eigenlijk een hele kleine wereld. Het programma bestond uit het voorstellen van de resultaten van de enquête die enkele maanden geleden bij Heelal zat en het aandragen van suggesties om de werking van de VVS te verbeteren. Over de enquête kan ik kort zijn; de teneur was zonder meer positief. Er werd vooral gepeild naar het tijdschrift heelal, waarover men in het algemeen erg tevreden is. Na de voorstelling van de resultaten werden we opgedeeld in drie discussiegroepjes. Bedoeling was de werking van de VVS onder de loep te nemen en voorstellen aan te dragen die tot een verbetering kunnen leiden. Voornaamste voorstel was het integreren van de activiteiten van de verschilende afdelingen en werkgroepen in de agenda van de VVS. Er wordt bekeken of zulks grotendeels automatisch gekoppeld kan worden. Na een natje en een droogje vertrokken we weer naar de stille kempen. 4

5 Verleden tijd. Onder deze titel trachten wij in iedere uitgave enkele nuttige, uiteraard astronomische, geschiedenisweetjes te verstrekken. In een eerste uitgave belichten wij het ontstaan van onze prille vereniging. Ergens begin 2008 laat een amateur- beginneling- amateur- astronoom een vraagje opnemen in het gemeentelijke infoblad van Lille (raar maar waar Info-Lille genaamd), op zoek naar andere geïnteresseerden. Bedoeling is om eens te kijken of in Lille en omgeving nog andere amateurastronomen, al dan niet in groepsverband, actief zijn met deze vrijetijdsbesteding. Er werd in het gemeentelijke infoblad gevraagd om een mailtje te sturen om zo te trachten tot concrete afspraken te komen. Een eerste maal liep één en ander faliekant mis: het opgenomen adres was niet correct. Een tweede poging leverde twee reacties op : Steven en Bram namen contact op. Hier en daar werd als reactie op het over de hobby praten al eens gezegd: Als je gaat sterrenkijken, laat dan iets weten, dan kom ik ook eens af. Eén en ander resulteerde in een goed gevulde lijst. Op 26 september kwamen we met een paar geïnteresseerden een eerste maal bij elkaar in het parochiecentrum te Lille, kwestie van eens af te tasten wat de mogelijkheden waren. We gingen alleszins de nadruk leggen op zoveel mogelijk waarnemen. Een eerste afspraak werd gemaakt voor 17 oktober 2008, Wespedongen te Poederlee, vlak naast de Aa. Dat liep al meteen goed. Volk te over om eens te komen kijken. Op 12 november was het weer niet geschikt voor waarnemen, er was dan een binnenactiviteit : diashow Astrofotografie door Karel Teuwen. Op 19 december moesten we nogmaals uitwijken naar de cafetaria van Lindelo : bespreking van specifieke telescopen. Onze activiteit van 31 januari werd in het zonnetje gezet dmv een mooi artikel in Gazet van Antwerpen : het ging om de Sterrenkijkdag, mee mogelijk gemaakt met steun van de VVS. Het was een drukte van jewelste, gelukkig hadden wij de beschikking over enkele telescopen, een geboeid publiek, een vrij donkere omgeving (lichten op Kerkplein werden door tussenkomst van gemeente Lille gedoofd) een beetje (veel) improvisatie en supergoed waarneemweer. Op 12 maart 2009 maken we tijdens een bijeenkomst in parochiecentrum Lille afspraken voor een waarneemsessie voor het publiek op 28 maart naar aanleiding van de Nacht van de duisternis. Deze waarneemavond zal doorgaan te Vorselaar, Sportcentrum. Ondanks het slechte weer (regenachtig, hardnekkige bewolking, en een enkel gat in het wolkendek kende deze avond nog een relatief succes. (een verslag van deze avond vind je uiteraard, net als andere waarneemverslagen, op de website Omdat het waarnemen op regelmatige tijdstippen vrij goed lukt, besluiten we om één en ander in de vorm van een VVS-afdeling te gieten. Na een paar maal bijeenkomen, voldoende VVS-leden voor een afzonderlijke afdeling, het zoeken naar een naam voor het kind, wordt VVS-Cygni boven de doopvont gehouden. Een bankrekening wordt geopend, een bestuur gekozen, kortom : we zijn aan t bollen. Ondertussen zijn we met 13 VVS-leden. We hebben een vaste waarneemstek gevonden : het vliegveld vlakbij Wechelderzande, waar we een uitgestrekte horizon en één van de donkerste stekken in de buurt hebben getroffen. De toekomst? Mensen warm proberen te maken voor deze liefhebberij (hoe kan je in Godsnaam NIET geïnteresseerd zijn in sterrenkunde), veeeeeeel waarnemen, veeeeel bijleren, 5

6 Jurgen Brusselmans! Ben ik een vrouw? Moest ik geen bescheiden klokkenspel hebben, ik zou het nog gaan geloven. Ik kan namelijk ook twee dingen tegelijk: wandelen en naar de sterren kijken. Gewapend met mijn Helios 10x50 verrekijker en mijn wandelschoenen trek ik er vanavond uit voor een stevige avondwandeling. Het voordeel is dat ik binnen twee minuten in de natuur zit, weg van het dorpscentrum. Met dit in mijn gedachten sla ik de voordeur achter mij dicht en draai ik linksaf, over een gemeentelijke weg die midden door de weilanden en bossen richting Oostmalle leidt. De wolken bedekken het grootste deel van de hemel, de maan laat zich nauwelijks zien. Een schraal begin, ik stap stevig door. Het voordeel van een avondwandeling is dat de huizen geheimen tonen die ze in daglicht niet laten zien: een computerkamer op de eerste verdieping, een goed gevuld boekenrek, enkele abstracte schilderijen, het licht van een televisie in een donkere woonkamer. Ik geniet van dit onschuldig voyeurisme. Orion staat nog laag aan de hemel en hult zich geheimzinnig in een sluier van wolken. Ik richt de verrekijker naar de Orionnevel en waarachtig, hij laat zich nog mooi zien ook. Mijn eerste buit is binnen. Ook de Pleiaden, vaag zichtbaar met het blote oog, zijn door de verrekijker een streling. En de Voerman komt nu even tevoorschijn, maar verdwijnt weer vlug als een verlegen scheet achter het wolkendek. Ik glimlach. Dit gaat leuk worden, ik voel het gewoon. Ik nader het einde van de bebouwde kom. De straatlichten volgen me niet meer, vanaf hier kom ik enkel nog weilanden en bossen tegen, met af en toe een eenzame boerderij. De wind blaast me in de rug en wil me blijkbaar zo ver mogelijk wegleiden van de bewoonde wereld. Ik hoor het hoongelach van de kale loofbomen. Even later wandel ik voorbij een strook naaldbomen, en het valt me voor de eerste keer in mijn leven op dat wind een ander soort geluid veroorzaakt als hij door naaldbomen raast. Niet het hoongelach van de loofbomen, maar een soort zweefvliegtuig dat over mij heen vliegt. Een prachtig geluid. Ook het gekraak van de naaldbomen kan ik wel smaken, en een plastic zakje dat aan een prikkeldraad hangt lijkt me al kletterend iets te willen vertellen. Ik geniet van deze aparte klanken. Het is donker hier. Pikdonker. Mijn ogen moeten zich even aanpassen. Ik kijk achterom maar zie nog geen spoor van de maan. Toch zie ik iets merkwaardigs: het wolkendek dat voor de maan hangt vertoont twee lange inkepingen waar een zweem van maanlicht doorbreekt. Het lijkt op de wijzers van een horloge dat half tien aanwijst. Wonderlijk, een horloge in het wolkendek. En even later komt de maan dan toch door het wolkendek piepen. Ik richt er onmiddellijk mijn verrekijker naar. Wauw. Ongelooflijk mooi, nu de wolken zo geheimzinnig rond de maan sluipen. Owwww, Jupiter! Tussen de takken van een loofboom. Ik zie geen maantjes, de verrekijker trilt te veel. Maar wat een apart zicht zo tussen die takken. Prachtig. Ik draai me terug om en wandel verder richting Oostmalle. De eerste boerderij toont zijn lichtjes. Schimmen van koeien kijken me aan. Nogmaals komt Orion tevoorschijn, en ik kan het niet laten om de Orionnevel nog een keer te bewonderen. Hemels mooi, ook de sterrenhoopjes in de buurt van de nevel laten zich mooi zien. En de staart van de Grote Beer kwispelt plots onder het wolkendek door. Leuk. Ik passeer de kapel van Salphen en wandel naar een aardeweg die als sluipweg gebruikt wordt om naar het centrum van Oostmalle te rijden. Ondertussen geniet ik van een prachtige krans rond de maan en passeer ik een weiland waar ik kilometers ver kan kijken. In het midden van het weiland staat een oude eik. Jupiter staat er pal boven. Wauw. Wat een wandeling! Daarbij spreiden de wolken aan de horizon een speciale oranjekleurige gloed afkomstig van de haven van Antwerpen. Dit geeft toch wel een apart zicht moet ik eerlijk bekennen. Het grint onder mijn wandelschoenen kraakt. Het s Herenbos bevindt zich links van mij, op slechts enkele meters afstand. Het is een bosreservaat waar de hazelworm nog te vinden is. Een bos met oude 6

7 legendes, met ondermeer een prachtige schuur waar een arme man zich ooit verhangen heeft, en waarvan het stoffelijk overschot pas een jaar later gevonden werd. Een mysterieus bos, een sprookjesbos vol geheimen. En een onbewoonde schuur die zich een paar honderden meters in het bos bevindt trekt mijn aandacht. Er brandt licht. Ik kijk met de verrekijker, het licht komt duidelijk uit die schuur. Hoe kan dat nu? Misschien een landloper? Ik wandel verder over het grintpad en kijk nogmaals naar boven. Witte wolkjes laten nog slechts een tiental sterrenprikjes zien. Adembenemend mooi. Rechts van mij kom ik een weide tegen waar ik tijdens de dag vaak enkele reigers zie tussen het hoge gras. En even later kom ik aan de officiële ingang van het s Herenbos. Zou ik het doen? Zou ik mijn wandeling door het bos verder zetten? Ik voel kriebels in mijn buik in de overtuiging een gewillige bosnimf tegen te komen. De film The Blair Witch Project verban ik zo ver mogelijk weg uit mijn geheugen. Ik twijfel even, maar beslis om het gewoon te doen. Ik wandel de slagboom voorbij en betreed het bos. Donker. Niet normaal. De maan komt tevoorschijn en wil me helpen. Ik kijk hem in de ogen maar word verblind door het maanlicht. Het pad verdwijnt hierdoor. Zal ik hier verdwalen? Na enkele honderden meters hoor ik plots iemand geschrokken weglopen, over het gevallen bladerdek tussen de eeuwenoude bomen. Ik schrik. Verdomme toch, het klonk zo vlakbij en ik zie werkelijk niets. Het moet een ree zijn. Dit is niet te doen. Ik hoor hier niet. Ik mis iemand waar ik me achter kan verschuilen. Ik besluit terug te keren en dezelfde weg weer naar huis te nemen. En wat een goede beslissing! Vanaf het moment dat ik terug op het grintpad ben is de hemel plots opvallend opengetrokken. Zeker een kwartier blijf ik aan de ingang van het bos naar boven kijken. Het dubbelcluster staat pal boven mijn hoofd. En dan de harpfiguur van Melotte 20 in Perseus: onwaarschijnlijk mooi! Vervolgens dwaal ik even naar de Hyaden en vergelijk ik welke van de twee sterren de meest oranje kleur heeft: Aldebaran of Betelgeuze (ik denk Betelgeuze). Enkele verdiepingen boven Aldebaran staat het asterisme Davi s Dog speels te keffen. Daarna zie ik in de Voerman enkele Messiers als wazige vlekjes verschijnen en draai ik zonder schroom naar het asterisme de Verlovingsring, waarvan de diamant opvallend naar beneden gericht staat. En natuurlijk pak ik de Pleiaden nog een keer mee, en kijk ik ook even naar de plek waar de Uilnevel te vinden is. Die laat zich niet zien natuurlijk, maar ach, het is het gedacht dat telt. Collinder 70 is dan wel duidelijk en schitterend te zien. Prachtige sterrenprikjes die rond de drie gordelsterren van Orion slalommen en een waar zeepaardmotief tonen. En de Orion-nevel. Wat een sterrenpracht, wat een plezier! Eigenlijk wil ik nu met de auto naar huis rijden, de gedachte dat ik met de wind op kop helemaal terug naar huis moet wandelen steekt me een beetje tegen. Met een weinig tegenzin wandel ik terug, mijn hoofd naar boven gericht. Tot ik plots een hevig gekraak hoor in het bos naast mij. Weer schrik ik mij bijna een breuk. Het moet een dier zijn, en in daglicht zou ik er vol bewondering naar gekeken hebben, maar hier in het donker geeft het toch een bepaalde vrees. Gewoon omdat je niet kan zien wat je precies zit aan te staren. Ik vermoed dat het een oerinstinct is. De terugweg valt eigenlijk heel goed mee. Ik zie nog enkele prachtige kransen rond de maan, kom een snurkende koe tegen (echt waar), en de wind lijkt me niet meer tegen te werken. Hij is opvallend mild geworden. Jupiter laat zich niet meer zien, maar de staart van de Zwaan zie ik nog wel boven de daken uitkomen, in duikvlucht richting horizon. Ik moet toegeven dat ik uiteindelijk toch weer stiekem blij ben dat ik een lantaarnpaal tegenkom en de bewoonde wereld terug binnentreed. Een hond blaft me al waarschuwend goeiendag, en vijf minuten later betreed ik de nestwarmte van de woonkamer, waar mijn vriendin me in de zetel verwelkomt. Geen enkele bosnimf kan daar tegen op. 7

8 In de kijker Bij elke uitgaven trachten we enkele opnames te tonen van de leden. Alle opnames,zowel astrofotografie als tekeningen, zijn welkom. Tijdens de wintermaanden kunnen we amper naast M45 kijken. Deze prachtige open sterrenhoop is snel te vinden en een ware lust voor het oog. Bekijk hem met de verrekijker of met een zeer kleine vergroting in de telescoop. Tekening door Jurgen Datum: 8 oktober 2009, omstreeks uur Gebruikte apparatuur: Helios NatureSport 10x50 verrekijker Opmerkingen: Toen ik aan de schets begon stond M45 nog redelijk laag in het oosten en waren er veel meer zwakke sterren van M45 zichtbaar. De maan stond echter dichtbij M45, en omdat ik een trage schetser ben begon de opkomende maan steeds meer te storen, waardoor er op den duur spijtig genoeg veel minder sterren van M45 zichtbaar waren. Foto door Bram Datum: 18 november 2009 Gebruikte apparatuur: Canon 40D gemonteerd op de 66mm William Optics op een EQ6 Opmerkingen: First light met de 66mm William Optics op een EQ6. Opname werd samengesteld uit 8 opnames van 5 minuten met de Canon 40D. Bewerking werd gedaan met DeepSkyStacker en PhotoShop. 8

9 Toekomstmuziek Januari 1 Alle satellieten van Jupiter staan aan 1 zijde om 18h26 is er zelfs een conjunctie tussen Io en Europa. 3 De maan staat deze avond vlak bij Mars. Vandaag is het maximum van de Boötiden. 6 De maan staat vlak bij Saturnus ( s morgens te zien) 15 Op 15 januari organiseren we terug een waarnemingsavond op 't vliegveld in Wechelderzande, afspraak 19 u aan cafetaria. 18 De maan staat vlak bij Jupiter. 22 Op 22 januari organiseren we terug een waarnemingsavond op 't vliegveld in Wechelderzande, afspraak 19 u aan cafetaria. 27 Mars op zijn dichtste punt bij de aarde, om en bij de 99 miljoen kilometer 28 Deze avond wordt een ster in de tweelingen (magn. 3,5) bedekt door de maan. 29 Mars in oppositie. 30 Volle maan. Uitgaven We trachten om dit boekje 5 maal per jaar te laten verschijnen, volgende uitgaven worden voorzien: 1 Winter 2010 Januari februari 2 Lente 2010 Maart april - mei 3 Zomer 2010 Juni juli - augustus 4 Herfst 2010 September - oktober 5 Winter 2010 November december Tekst en inhoud werd verzorgd door de leden van VVS Cygni. We vinden het zeer fijn als ook U in uw pen kruipt en ons een artikel opstuurt. Februari 4 Bestuursvergadering in "Den Engel" Vorselaar 20h 12 Op 12 februari organiseren we terug een waarnemingsavond op 't vliegveld in Wechelderzande, afspraak 19 u aan cafetaria. 18 Vesta in conjunctie met de zon. De planetoïde is te zien met een gewone verrekijker. 21 De maan staat deze avond vlak bij de Plejaden. 25 Een mooie samenstand van Mars Maan en tweelingen. 26 De maan staat vlak bij Mars. Opmaak: Bram Goossens Uitgegeven door VVS Cygni Na een avond discussiëren over de dode zon. Eigenlijk zit de zon in een minimum van haar activiteit was het resultaat van de discussie. Daarna kreeg ik volgende opmerking: miljard ik heb juist zonnepanelen geplaatst, wat moet ik daar nu mee doen? Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 9

10 Ledenlijst 10

Voorwoord. In t kort. Vrienden,

Voorwoord. In t kort. Vrienden, Voorwoord Vrienden, Het eerste boekje was een schot in de roos. Verschillende mensen vonden het een schitterend naslagwerk. We hebben zo goed gescoord dat er zelf enkele leden zijn bij gekomen!!! In het

Nadere informatie

inhoud 1. Overal sterren 2. Wat is een ster? 3. Het leven van een ster 4. Een ster dichtbij 5. De zon 6. Sterren en kleuren 7.

inhoud 1. Overal sterren 2. Wat is een ster? 3. Het leven van een ster 4. Een ster dichtbij 5. De zon 6. Sterren en kleuren 7. Sterren inhoud 1. Overal sterren 3 2. Wat is een ster? 4 3. Het leven van een ster 5 4. Een ster dichtbij 6 5. De zon 7 6. Sterren en kleuren 8 7. Een vallende ster 9 8. De melkweg 10 9. Verrekijkers en

Nadere informatie

sterrenbeeld orion Het Sterrenbeeld orion

sterrenbeeld orion Het Sterrenbeeld orion sterrenbeeld orion Het Sterrenbeeld orion In de winter staat het sterrenbeeld Orion prominent aan de zuidelijke hemel. Met het blote oog valt er al heel wat te zien aan Orion. In deze blog lopen we de

Nadere informatie

Nationale sterrenkijkdagen 2012

Nationale sterrenkijkdagen 2012 Nationale sterrenkijkdagen 2012 Gemeenteschool Vichte Beukenhofstraat 38 Vichte Op 21 en 22 december 2012 Vanaf 19h00 tot 24h00 De toegang is gratis!!!!! We zitten weer in de mooiste periode van het jaar

Nadere informatie

Sterrenbeelden en sterrensporen. Orionnevel

Sterrenbeelden en sterrensporen. Orionnevel Sterrenbeelden en sterrensporen. Orionnevel Je zet je camera op de M stand. ISO waarden zet je op 800. De sluitertijd op -25 Je camera blijft dan 25 seconden open staan. Je diafragma zet op als het kan

Nadere informatie

Met de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout

Met de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout Met de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout Dag allemaal! Ook zo genoten van Mars eind vorig jaar? Wij wel! Mooie structuren waren er zichtbaar en sommigen hebben zelfs een heuse zandstorm

Nadere informatie

Nationale sterrenkijkdagen 2014

Nationale sterrenkijkdagen 2014 Nationale sterrenkijkdagen 2014 Gemeenteschool Vichte Beukenhofstraat 38 Vichte Op 7 en 8 Maart 2014 Vanaf 19h00 tot 24h00 De toegang is gratis!!!!! We zitten weer in de mooiste periode van het jaar waarin

Nadere informatie

MIJN BEZOEK AAN VOLKSSTERRENWACHT URANIA IN HOVE

MIJN BEZOEK AAN VOLKSSTERRENWACHT URANIA IN HOVE MIJN BEZOEK AAN VOLKSSTERRENWACHT URANIA IN HOVE WAT GA IK DOEN EN WANNEER? Binnenkort ga ik naar de volkssterrenwacht Urania. Dit is een centrum voor sterrenkunde in Hove waar ik veel te weten zal komen

Nadere informatie

Uitleg opnamens met een digitale camera

Uitleg opnamens met een digitale camera Uitleg opnamens met een digitale camera Telescopen Telescoop 152mm William Optics van volkssterrenwacht Orion. Op dit moment staat de telescoop in gesteld voor naar de zon te kijken. Aan de voorkant van

Nadere informatie

Waarom? 3 1. Waarom heeft een zebra witte en zwarte strepen? 4 2. Waarom worden bladeren in de herfst geel en oranje? 5 3. Waarom hebben leeuwen

Waarom? 3 1. Waarom heeft een zebra witte en zwarte strepen? 4 2. Waarom worden bladeren in de herfst geel en oranje? 5 3. Waarom hebben leeuwen Waarom? Waarom? 3 1. Waarom heeft een zebra witte en zwarte strepen? 4 2. Waarom worden bladeren in de herfst geel en oranje? 5 3. Waarom hebben leeuwen manen? 6 4. Waarom slaapt je arm of been soms? 7

Nadere informatie

wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen

wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen Geloven, wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen pagina 10 Hoe is de wereld ontstaan? pagina 26 Waarom bestaat de mens? pagina 42 Wat is geloven? pagina 58 Wie is God? pagina 74 Waarom heeft

Nadere informatie

Hoofdstuk 8. Samenvatting. 8.1 Sterren en sterrenhopen

Hoofdstuk 8. Samenvatting. 8.1 Sterren en sterrenhopen Hoofdstuk 8 Samenvatting Een verlaten strand en een onbewolkte lucht, zoals op de voorkant van dit proefschrift, zijn ideaal om te genieten van de sterren: overdag van de Zon de dichtstbijzijnde ster en

Nadere informatie

Nieuwsbrief Mrt Apr 2016

Nieuwsbrief Mrt Apr 2016 Nieuwsbrief Mrt Apr 2016 Beste sterrenwachtkennis, De dagen worden gelukkig alweer wat langer en helaas (of is het uiteraard) de nachten ondertussen wat korter. Nu alleen nog de temperatuur ook nog wat

Nadere informatie

Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk

Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk door Denise 1472 woorden 24 maart 2019 0 keer beoordeeld Vak Nederlands Het zonnestelsel Inhoudsopgave Inleiding Onderzoeksvraag Het ontstaan Planeten De

Nadere informatie

inhoud blz. 1. Haar 2. Met of zonder haar 3. Haar beschermt 4. Voelen met haar 5. Praten met haar 6. Mens en haar 7. Wenkbrauwen en wimpers

inhoud blz. 1. Haar 2. Met of zonder haar 3. Haar beschermt 4. Voelen met haar 5. Praten met haar 6. Mens en haar 7. Wenkbrauwen en wimpers Haar inhoud blz.. Haar 3. Met of zonder haar 4 3. Haar beschermt 5 4. Voelen met haar 6 5. Praten met haar 7 6. Mens en haar 8 7. Wenkbrauwen en wimpers 9 8. Haar en mode 0 9. Soorten 0. Knippen en scheren.

Nadere informatie

Elandencounters: de lichaamstaal

Elandencounters: de lichaamstaal !42 Elandencounters: de lichaamstaal Zoals al gezegd zijn elanden doorgaans erg ontspannen dieren. Ze zijn niet agressief of aanvallend, en zullen (pas als het écht moet) eerder weglopen of -rennen. Dat

Nadere informatie

1. De maan 3 2. Volle maan 4 3. Een maand 6 4. De maan trekt 8 5. Een reis naar de maan 9 6. Op de maan Maanweetjes 11 8.

1. De maan 3 2. Volle maan 4 3. Een maand 6 4. De maan trekt 8 5. Een reis naar de maan 9 6. Op de maan Maanweetjes 11 8. De maan 1. De maan 3 2. Volle maan 4 3. Een maand 6 4. De maan trekt 8 5. Een reis naar de maan 9 6. Op de maan 10 7. Maanweetjes 11 8. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en voorwaarden

Nadere informatie

0 De eindopdracht is het laatste deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht 2.0 van InnerTreasure

0 De eindopdracht is het laatste deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht 2.0 van InnerTreasure 0 De eindopdracht is het laatste deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht De Regenboogschattenjacht 2.0 Een magische zomer vol mooie dromen Auteur: Eveline van Dongen Copyright: Eveline van Dongen InnerTreasure

Nadere informatie

inh oud 1. Dieren in de winter 2. De egel 3. De vleermuis 4. De eekhoorn 5. De merel 6. De ree 7. De pad 8. Het lieveheersbeestje 9.

inh oud 1. Dieren in de winter 2. De egel 3. De vleermuis 4. De eekhoorn 5. De merel 6. De ree 7. De pad 8. Het lieveheersbeestje 9. Dieren in de winter inhoud 1. Dieren in de winter 3 2. De egel 4 3. De vleermuis 5 4. De eekhoorn 6 5. De merel 7 6. De ree 8 7. De pad 9 8. Het lieveheersbeestje 10 9. De koe 11 10. Filmpjes 12 Pluskaarten

Nadere informatie

Het maken van een foto met sterrensporen Dit kan je met elke camera die een M stand hebben.

Het maken van een foto met sterrensporen Dit kan je met elke camera die een M stand hebben. Het maken van een foto met sterrensporen Dit kan je met elke camera die een M stand hebben. Je hoef niet speciaal een aparte lens te hebben. Ik geef hier enkele voorbeelden met een camera die een standaard

Nadere informatie

2

2 2 Het kerstverhaal Kijk ook op: www.ploegsma.nl www.viviandenhollander.nl www.miesvanhout.nl ISBN 978 90 216 7085 0 / NUR 227 Tekst: Vivian den Hollander 2012 Illustraties: Mies van Hout 2012 Vormgeving:

Nadere informatie

inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een maan? 4 3. Het ontstaan van de maan 4. De maan en de maanden 5. Kijken naar de maan 6. Landing op de maan

inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een maan? 4 3. Het ontstaan van de maan 4. De maan en de maanden 5. Kijken naar de maan 6. Landing op de maan De maan inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een maan? 4 3. Het ontstaan van de maan 5 4. De maan en de maanden 6 5. Kijken naar de maan 7 6. Landing op de maan 8 7. Het weer op de maan 9 8. Het maanlanschap

Nadere informatie

Rekenen Groep 4-1e helft schooljaar.

Rekenen Groep 4-1e helft schooljaar. Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm

Nadere informatie

inhoud 1. Dieren op reis 2. Waarom dieren reizen 3. Op zoek naar eten 4. Op zoek naar een broedplek 5. Weg uit de kou 6. Filmpje Pluskaarten Bronnen

inhoud 1. Dieren op reis 2. Waarom dieren reizen 3. Op zoek naar eten 4. Op zoek naar een broedplek 5. Weg uit de kou 6. Filmpje Pluskaarten Bronnen Dieren op reis inhoud 1. Dieren op reis 3. Waarom dieren reizen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Op zoek naar een broedplek 9 5. Weg uit de kou 13 6. Filmpje 14 Pluskaarten 15 Bronnen 17 Colofon en voorwaarden

Nadere informatie

BEGINNEN MET ASTROFOTOGRAFIE Een gids voor starters

BEGINNEN MET ASTROFOTOGRAFIE Een gids voor starters BEGINNEN MET ASTROFOTOGRAFIE Een gids voor starters Hoe begin je nu aan astrofotografie. Is het echt onbetaalbaar? Kan het met bescheiden middelen? Is het voor iedereen haalbaar om hiermee te beginnen?

Nadere informatie

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard

Nadere informatie

Dracula maakt deel uit van de reeks Wereldverhalen van Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. Wereldverhalen is een serie beroemde verhalen.

Dracula maakt deel uit van de reeks Wereldverhalen van Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. Wereldverhalen is een serie beroemde verhalen. Dracula Dracula maakt deel uit van de reeks Wereldverhalen van Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. Wereldverhalen is een serie beroemde verhalen. Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 ee

Nadere informatie

Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen

Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen www.edusom.nl Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen Het is belangrijk om veel woorden te leren. In deze extra les vindt u extra woorden bij de Opstartlessen 1 t/m 5. Kijk ook eens naar

Nadere informatie

Met de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul

Met de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul Met de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul Nu de vakantie weer voorbij is, en de zomer op z'n einde loopt, zijn de Boogschutter en de Schorpioen met het centrum van de Melkweg onder

Nadere informatie

maksutov telescoop Maksutov telescoop

maksutov telescoop Maksutov telescoop maksutov telescoop Maksutov telescoop Deze blogpost gaat over de techniek van de Maksutov telescoop via een review van de National Geographic 90/1250 goto telescoop. Lenzen of spiegel? Grofweg onderscheiden

Nadere informatie

Johanna Kruit. Gedichten, geïnspireerd door bomen. Geheimen

Johanna Kruit. Gedichten, geïnspireerd door bomen. Geheimen 1 Gedichten, geïnspireerd door bomen Geheimen In het donker huizen bomen die overdag gewoner zijn. Wij slaan de bochten van een pad mee om en gaan, ontkomen aan het licht af op geheimen.kleine geluiden

Nadere informatie

inhoud 1. Torens 3 2. De kerktoren 4 3. Het kasteel 5 4. Nog meer torens 6 5. Beroemde torens 9 Pluskaarten 12 Bronnen 13 Colofon en voorwaarden 14

inhoud 1. Torens 3 2. De kerktoren 4 3. Het kasteel 5 4. Nog meer torens 6 5. Beroemde torens 9 Pluskaarten 12 Bronnen 13 Colofon en voorwaarden 14 Torens inhoud 1. Torens 3 2. De kerktoren 4 3. Het kasteel 5 4. Nog meer torens 6 5. Beroemde torens 9 Pluskaarten 12 Bronnen 13 Colofon en voorwaarden 14 1. Torens Is er een toren bij jou in de buurt?

Nadere informatie

Kinderkerstfeest van de Kindernevendienst 26 december Kerstverhaal

Kinderkerstfeest van de Kindernevendienst 26 december Kerstverhaal Kinderkerstfeest van de Kindernevendienst 26 december 2016 Kerstverhaal Heel lang geleden was er een jonge vrouw, Maria. Zij woonde in het dorpje Nazareth. Maria was een heel gewone vrouw, net zo gewoon

Nadere informatie

0 De zwarte vlek is het 6 de deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht 2.0 van InnerTreasure

0 De zwarte vlek is het 6 de deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht 2.0 van InnerTreasure 0 De zwarte vlek is het 6 de deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht 2.0 De Regenboogschattenjacht 2.0 Een magische zomer vol mooie dromen Auteur: Eveline van Dongen Copyright: Eveline van Dongen InnerTreasure

Nadere informatie

LYRICS EP1 BEGRIJP ME NIET VERKEERD

LYRICS EP1 BEGRIJP ME NIET VERKEERD LYRICS EP1 BEGRIJP ME NIET VERKEERD Ik ken je tranen en je wensen En je drift om door te gaan Ik ken je afgunst en je twijfel En wat je denkt als je ontwaakt Ik ken je lelijkste momenten Zo donker vol

Nadere informatie

dag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op

dag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op RUIMTE Naam: dag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op www.schooltvbeeldbank.nl 1. Planeten Uit hoeveel planeten bestaat ons zonnestelsel? De aarde en dan nog.. planeten. (vul aantal in)

Nadere informatie

Verloren grond. Murat Isik. in makkelijke taal

Verloren grond. Murat Isik. in makkelijke taal Verloren grond Murat Isik in makkelijke taal Moeilijke woorden zijn onderstreept en worden uitgelegd in de woordenlijst op pagina 84. Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen Mijn geboorte Mijn verhaal

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

inhoud blz. Vleugels 3 1. Zweven 4 2. Vleugels om te zwemmen 5 3. De boemerang 6 4. Vogels op de grond 7 5. Het geheim van vliegen 8 6.

inhoud blz. Vleugels 3 1. Zweven 4 2. Vleugels om te zwemmen 5 3. De boemerang 6 4. Vogels op de grond 7 5. Het geheim van vliegen 8 6. Vleugels inhoud blz. Vleugels 3 1. Zweven 4 2. Vleugels om te zwemmen 5 3. De boemerang 6 4. Vogels op de grond 7 5. Het geheim van vliegen 8 6. Snelle vleugels 9 7. Geboren zonder vleugels 10 8. Zaden

Nadere informatie

Jouw avontuur met de Bijbel

Jouw avontuur met de Bijbel Nieske Selles-ten Brinke Jouw avontuur met de Bijbel Dagboek voor kinderen Uitgeverij Jes! Zoetermeer Uitgeverij Jes! is een samenwerking tussen Uitgeverij Boekencentrum en de HGJB. Kijk voor meer informatie

Nadere informatie

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden

Nadere informatie

De mooiste 10 objecten aan de sterrenhemel met elke sterrenkijker op elke avond Door Jeffrey Bout

De mooiste 10 objecten aan de sterrenhemel met elke sterrenkijker op elke avond Door Jeffrey Bout De mooiste 10 objecten aan de sterrenhemel met elke sterrenkijker op elke avond Door Jeffrey Bout Veel mensen die net een sterrenkijker hebben gekocht vragen zich af wat er nu allemaal mee te zien valt.

Nadere informatie

Karel Eykman & Margreet de Heer Zodat het je goed gaat Tien geboden voor nu

Karel Eykman & Margreet de Heer Zodat het je goed gaat Tien geboden voor nu Karel Eykman & Margreet de Heer Zodat het je goed gaat Tien geboden voor nu Meinema Bij de productie van dit boek is gebruikgemaakt van papier dat het keurmerk Forest Stewardship Council (FSC ) draagt.

Nadere informatie

4 Het heelal 6. De zon. De aarde. Jupiter. De maan. Ons zonnestelsel. Mars. Mercurius Venus

4 Het heelal 6. De zon. De aarde. Jupiter. De maan. Ons zonnestelsel. Mars. Mercurius Venus Inhoud 4 Het heelal 6 De zon 10 8 De aarde De maan Jupiter 18 12 Ons zonnestelsel 14 15 16 Mars Mercurius Venus 22 Saturnus Verre planeten 24 Satellieten van het zonnestelsel 20 26 Planetoïden 27 Kometen

Nadere informatie

inhoud 1. Vuur in de natuur 2. Mens en vuur 3. De mens maakt vuur 4. Licht en warmte 5. Vuur en eten 6. Werken met vuur 7.

inhoud 1. Vuur in de natuur 2. Mens en vuur 3. De mens maakt vuur 4. Licht en warmte 5. Vuur en eten 6. Werken met vuur 7. Vuur inhoud 1. Vuur in de natuur 3 2. Mens en vuur 4 3. De mens maakt vuur 5 4. Licht en warmte 6 5. Vuur en eten 7 6. Werken met vuur 8 7. De vuurtoren 9 8. Pas op! Brand! 10 9. De brandweer 11 10. Filmpjes

Nadere informatie

Wat is hij nou onhandig! Eindelijk krijgt hij een lucifer aan.

Wat is hij nou onhandig! Eindelijk krijgt hij een lucifer aan. Ogen in het bos Nick is bang. Maar hij weet niet goed waarom. Hij is nooit bang in het donker. Maar nu De takken kraken in de wind. Nick voelt dat er iets is. Een mens of een dier. Niet ver weg. Het kijkt

Nadere informatie

inhoud 1. Staarten 2. Weg vlieg! 3. Evenwicht. 4. Een fopstaart 5. Hoe vind je mijn staart? 6. Een extra arm 7. Een praatstaart 8.

inhoud 1. Staarten 2. Weg vlieg! 3. Evenwicht. 4. Een fopstaart 5. Hoe vind je mijn staart? 6. Een extra arm 7. Een praatstaart 8. Staarten inhoud 1. Staarten 3 2. Weg vlieg! 4 3. Evenwicht. 5 4. Een fopstaart 6 5. Hoe vind je mijn staart? 7 6. Een extra arm 8 7. Een praatstaart 9 8. Draaistaart 10 9. Een krukje 11 10. Filmpjes 12

Nadere informatie

Mijn tuin. Janni Meedendorp. Meditaties voor kinderen. 2013 Uitgeverij ACT on Virtues

Mijn tuin. Janni Meedendorp. Meditaties voor kinderen. 2013 Uitgeverij ACT on Virtues Mijn tuin Meditaties voor kinderen Janni Meedendorp 2013 Uitgeverij ACT on Virtues Na een intensieve yogales vindt Noah het heerlijk om op zijn matje te liggen. De spieren in zijn lichaam ontspannen zich,

Nadere informatie

De steen die verhalen vertelt.

De steen die verhalen vertelt. De steen die verhalen vertelt. Heel lang geleden kenden de mensen geen verhalen, er waren geen verhalenvertellers. Het leven zonder verhalen was heel moeilijk, vooral gedurende de lange winteravonden,

Nadere informatie

Rekenen Groep 4-2e helft schooljaar.

Rekenen Groep 4-2e helft schooljaar. Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm

Nadere informatie

Rekenen Groep 4-2e helft schooljaar.

Rekenen Groep 4-2e helft schooljaar. Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm

Nadere informatie

Deel. je leven. Startzondag Protestantse Gemeente Mariëngaarde. 18 september 2016

Deel. je leven. Startzondag Protestantse Gemeente Mariëngaarde. 18 september 2016 Deel je leven Startzondag Protestantse Gemeente Mariëngaarde 8 september 06 Voorgangers: Johan Helfferich en ds. Jeannette van den Boogaard Muziek: Hallumer Fanfare o.l.v. Annemarieke Bos Voor de dienst

Nadere informatie

Van de Noordkaap terug naar huis

Van de Noordkaap terug naar huis Van de Noordkaap terug naar huis (het doel is bereikt maar de vakantie is nog niet voorbij) Tinie Hoek 1 Onderweg zijn is mooi Thuiskomen ook Appingedam 2015 Tinie Hoek www.tiniehoek.nl tiniehoek@gmail.com

Nadere informatie

General information of the questionnaire

General information of the questionnaire General information of the questionnaire Name questionnaire: Early Adolescent Temperament Questionnaire Revised (kindversie) Original author: Ellis & Rothbart Translated by: Rothbart & Hartmann Date version:

Nadere informatie

Face-bookvrienden *** Uitgeverij.

Face-bookvrienden *** Uitgeverij. Face-bookvrienden *** Uitgeverij www.mijnbestseller.nl 1 De verhalentrommel Gevuld Door vrienden Van Face-book Voor kids Tussen 8 & 88 jaar Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar

Nadere informatie

De boerderij naast de onze is van meneer en mevrouw Kreitjes. Ze hebben twee kinderen, twee jongens. Flip en Willem heten ze. Zo nu en dan ga ik bij

De boerderij naast de onze is van meneer en mevrouw Kreitjes. Ze hebben twee kinderen, twee jongens. Flip en Willem heten ze. Zo nu en dan ga ik bij De boerderij naast de onze is van meneer en mevrouw Kreitjes. Ze hebben twee kinderen, twee jongens. Flip en Willem heten ze. Zo nu en dan ga ik bij ze spelen op hun boerderij. Ik ben een meisje en ik

Nadere informatie

Zintuigen. zien ruiken. horen. voelen. proeven

Zintuigen. zien ruiken. horen. voelen. proeven Zintuigen horen proeven zien ruiken voelen inhoud 1. Zintuigen 3 2. Je ogen 4 3. Je oren 6 4. Je neus 8 5. Je tong 11 6. Je huid 12 7. Filmpje 14 Pluskaarten 15 Bronnen en foto s 17 Colofon en voorwaarden

Nadere informatie

inhoud blz. 1. Donker 3 2. Dikke jas 4 3. Het vriest 5 4. Sneeuw 6 5, Dieren in de winter 8 6. Bomen Winterkost Beweeg 12 9.

inhoud blz. 1. Donker 3 2. Dikke jas 4 3. Het vriest 5 4. Sneeuw 6 5, Dieren in de winter 8 6. Bomen Winterkost Beweeg 12 9. Winter inhoud blz. 1. Donker 3 2. Dikke jas 4 3. Het vriest 5 4. Sneeuw 6 5, Dieren in de winter 8 6. Bomen 10 7. Winterkost 11 8. Beweeg 12 9. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en

Nadere informatie

1 In het begin. In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde.

1 In het begin. In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde. 1 In het begin GENESIS 1:1-25 In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde. De aarde is nat en donker. God wil van de aarde iets heel moois maken.

Nadere informatie

Lia (21) is klaar met krassen en wil taboe doorbreken - Samenle...

Lia (21) is klaar met krassen en wil taboe doorbreken - Samenle... ! Lia (21) is klaar met krassen en wil taboe doorbreken 04/01/19 om 07:15 Bijgewerkt op 14/02/19 om 11:09 Redactie KW (//kw.be/auteurs/redactie-kw-11.html) Lia is 12 als ze begint met zichzelf te snijden.

Nadere informatie

Beginnen met sterren kijken

Beginnen met sterren kijken Beginnen met sterren kijken Een gids voor kinderen Waar begin je en hoe vind je de beste sterrenkijker in het steeds maar meer uitgebreide telescopenbos wat je op internet kan vinden. Geen eenvoudige opgave,

Nadere informatie

1 De tweede kleur is het 3de deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht van InnerTreasure

1 De tweede kleur is het 3de deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht van InnerTreasure 1 De tweede kleur is het 3de deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht van De Regenboogschattenjacht Een magische zomer vol geluk Auteur: Eveline van Dongen Copyright: Eveline van Dongen InnerTreasure

Nadere informatie

inhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten

inhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon

Nadere informatie

Op een avond besloot Dolfje naar de dierentuin te gaan. Er stond een mooie volle maan aan de hemel, dus Dolfje was geen gewone jongen.

Op een avond besloot Dolfje naar de dierentuin te gaan. Er stond een mooie volle maan aan de hemel, dus Dolfje was geen gewone jongen. 6-9 jaar Dolfje Weerwolfje en de verdwenen dierentuindieren Op een avond besloot Dolfje naar de dierentuin te gaan. Er stond een mooie volle maan aan de hemel, dus Dolfje was geen gewone jongen. Hij had

Nadere informatie

Rekenen Groep 6-2e helft schooljaar.

Rekenen Groep 6-2e helft schooljaar. Sweelinck & De Boer B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze,

Nadere informatie

6.1. Boekverslag door K woorden 22 mei keer beoordeeld

6.1. Boekverslag door K woorden 22 mei keer beoordeeld Boekverslag door K. 1555 woorden 22 mei 2002 6.1 301 keer beoordeeld Vak ANW 1. Inleiding Ik doe mijn werkstuk over ons zonnestelsel, omdat het me boeit wat er verder is dan onze aarde. Ook doe ik mijn

Nadere informatie

inhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8.

inhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8. De oude eik inhoud De oude eik 3 1. In het park 4 2. De delen van de eik 5 3. Herfst 6 4. Dieren helpen de eik. 7 5. Winter 8 6. Lente 9 7. Rupsen 10 8. De galwesp 11 9. De boomklever 12 10. Filmjes 13

Nadere informatie

Eerste druk, maart Monique van Stenus

Eerste druk, maart Monique van Stenus De dienstmeisjes Eerste druk, maart 2012 2012 Monique van Stenus isbn: 978-90-484-2288-3 nur: 312 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave

Nadere informatie

T2b L1 De ruimte of het heelal Katern 1

T2b L1 De ruimte of het heelal Katern 1 Het heelal of de kosmos is de ruimte waarin de zon, de maan en de sterren zich bevinden. Het heelal bestaat uit een oneindig aantal hemellichamen waarvan er steeds nieuwe ontdekt worden. De hemellichamen

Nadere informatie

De slappe lach die je gelukkig maakt

De slappe lach die je gelukkig maakt De slappe lach die je gelukkig maakt DE AVONTUREN VAN API & LOLI De slappe lach die je gelukkig maakt ISBN 978-2-9560653-1-9 First print 2017 Brussels - Belgium All rights reserved. Api & Loli De slappe

Nadere informatie

Huilend geromantiseerd en schijnend geëerd

Huilend geromantiseerd en schijnend geëerd Huilend geromantiseerd en schijnend geëerd 1 2 Aurora Stevens Huilend geromantiseerd en schijnend geëerd Autobiografie 3 Copyright Aurora Stevens Omslagontwerp Aurora Stevens Auteursfoto Janna de Jong

Nadere informatie

N I E U W S B R I E F

N I E U W S B R I E F N O V E M B E R 2 0 1 3 N I E U W S B R I E F I N D I T N U M M E R : 1 B I N N E N K O R T 2 O P R O E P P R O J E C T M U Z I S C H E V O R - M I N G 3 B E Z O E K A A N H E T G E M E E N T E H U I S

Nadere informatie

inhoud 1. In de lucht 3 2. Ik zweef 4 3. Een sigaar in de lucht 5 4. Brand! 6 5. In de luchtballon 7 6. Landen op water 8 7. Op reis 9 8.

inhoud 1. In de lucht 3 2. Ik zweef 4 3. Een sigaar in de lucht 5 4. Brand! 6 5. In de luchtballon 7 6. Landen op water 8 7. Op reis 9 8. In de lucht inhoud 1. In de lucht 3 2. Ik zweef 4 3. Een sigaar in de lucht 5 4. Brand! 6 5. In de luchtballon 7 6. Landen op water 8 7. Op reis 9 8. In een helikopter 10 9. Een mooie sprong 11 10. Vouw

Nadere informatie

China. - Tibet Cultuur- les 2.

China. - Tibet Cultuur- les 2. China Pagina 1 - Tibet Cultuur- les 2. Colofon Les voor groep 7/8 50 minuten Aardrijkskunde Leerkracht - handreiking Inleiding In deze les willen we ons verdiepen in de situatie van Tibet. Wat speelt daar

Nadere informatie

Boeken over Bram: Het leven van een Loser (deel 1) Vette pech! (deel 2) Bekijk het maar! (deel 3) Een hondenleven (deel 4) Niet te doen!

Boeken over Bram: Het leven van een Loser (deel 1) Vette pech! (deel 2) Bekijk het maar! (deel 3) Een hondenleven (deel 4) Niet te doen! Boeken over Bram: Het leven van een Loser (deel 1) Vette pech! (deel 2) Bekijk het maar! (deel 3) Een hondenleven (deel 4) Niet te doen! (deel 5) Geen paniek! (deel 6) Zwaar de klos! (deel 7) Gedumpt (deel

Nadere informatie

gans e n broer Moeyaert Dendooven met tekeningen van

gans e n broer Moeyaert Dendooven met tekeningen van De gans e n zijn broer Bart Moeyaert met tekeningen van Gerda Dendooven Amsterdam Antwerpen Em. Querido s Uitgeverij BV 2014 Zover Broer, zei de gans. Nu moet je eens goed naar me luisteren. Nu moet je

Nadere informatie

Welkom bij kinderboerderij de Rekerhout

Welkom bij kinderboerderij de Rekerhout Welkom bij kinderboerderij de Rekerhout OKTOBER 2018 Inhoud Warm! Bloemen Plus wandel4daagse Rabobank fietstocht Eendenvijver Warm en droog Resto van Harte Wespen Onderhoud bomen Onderhoud boerderij Foto

Nadere informatie

Fantasieverhalen en sprookjes bestaan. al sinds mensenheugenis. Zij zullen nooit verloren gaan, zolang er een echte verteller is.

Fantasieverhalen en sprookjes bestaan. al sinds mensenheugenis. Zij zullen nooit verloren gaan, zolang er een echte verteller is. Fantasieverhalen en sprookjes bestaan al sinds mensenheugenis. Zij zullen nooit verloren gaan, zolang er een echte verteller is.. Kaboutertje Klok Copyright november 2017 Auteur en Uitgever: Mechtild Henkelman

Nadere informatie

Rekenen Groep 7-2e helft schooljaar.

Rekenen Groep 7-2e helft schooljaar. Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm

Nadere informatie

Naam van gedichtenalbum : De eerste 30

Naam van gedichtenalbum : De eerste 30 Naam van gedichtenalbum : De eerste 30 Kinderen De Roos, een mooie school. Niet te stil of te druk. Kleine kindjes lopen door de gang, ik zie ze stampen en ze zeggen van alles door elkaar. Maar ze kunnen

Nadere informatie

3 Top Tips Minder irritatie Meer tevredenheid - Blijer met jezelf

3 Top Tips Minder irritatie Meer tevredenheid - Blijer met jezelf 3 Top Tips Minder irritatie Meer tevredenheid - Blijer met jezelf Vanwaar deze tips? Tijdens mijn groepstrainingen en de individuele coachingsgesprekken kom ik nogal eens tegen dat mensen vastlopen en

Nadere informatie

1 De magie verdwijnt is het 1 ste deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht van InnerTreasure

1 De magie verdwijnt is het 1 ste deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht van InnerTreasure 1 De magie verdwijnt is het 1 ste deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht De Regenboogschattenjacht Een magische zomer vol geluk Auteur: Eveline van Dongen Copyright: Eveline van Dongen InnerTreasure

Nadere informatie

Ik mis je in alle kleuren

Ik mis je in alle kleuren Ik mis je in alle kleuren Ik mis je in alle kleuren Met gedichten van Margreet Jansen en illustraties van Angelique Bosman Voor... een lotgenotengroep van de Stichting Jonge Helden Ik schrijf je vandaag

Nadere informatie

Wat waardeer je enorm aan de persoon die tegenover je zit? Geef één voorbeeld wat jou helpt om je agressie onder controle te houden.

Wat waardeer je enorm aan de persoon die tegenover je zit? Geef één voorbeeld wat jou helpt om je agressie onder controle te houden. 1 Geef één positieve eigenschap over de persoon die links van je zit. Wat waardeer je enorm aan de persoon die tegenover je zit? Vertel de groep wat je doe als je kwaad bent, doe het voor. Geef een voorbeeld

Nadere informatie

regenworm Ik voel me als een

regenworm Ik voel me als een Ik voel me als een regenworm Er was eens een jonge vrouw. Ze voelt zich niet gelukkig. Heel haar leven heeft ze last gehad van depressies. Haar omgeving heeft daar weinig van gemerkt. Maar zij voelde zich

Nadere informatie

Doe-bundel Neerpede. Klas:

Doe-bundel Neerpede. Klas: Doe-bundel Neerpede Naam: Klas: Datum: Gegevens Neerpede 1. De weg van de school naar Pede. 1.1 Zoek uit op welke manier we het goedkoopst en het snelst in Neerpede geraken. 1.2 Zoek ook uit hoe we na

Nadere informatie

Sterrenkunde. Govert Schilling AUP

Sterrenkunde. Govert Schilling AUP Sterrenkunde Govert Schilling AUP Ontwerp omslag: Michel van Duyvenbode, Amsterdam Ontwerp binnenwerk: Crius Group, Hulshout isbn 978 90 8964 669 9 e-isbn 978 90 4852 350 4 (pdf) e-isbn 978 90 4852 351

Nadere informatie

Wie zijn Pluck & Pien?

Wie zijn Pluck & Pien? Wie zijn Pluck & Pien? Pluck en Pien zijn twee kindervriendjes en hebben beiden een bijzondere gave. Ze staan beiden nog dichter bij de natuur dan gewone kinderen. Pluck en Pien zijn bedoeld voor de kinderen

Nadere informatie

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden. verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden. verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand stap in de stilte www.uitgeverijmeinema.nl Ontwerp omslag: Mulder van Meurs Illustraties: Maartje van den Noort isbn 978 90 211 4326 2 nur 728 2013 Uitgeverij Meinema, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Rekenen Groep 6-1e helft schooljaar.

Rekenen Groep 6-1e helft schooljaar. Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of

Nadere informatie

Het feest van de olifant

Het feest van de olifant Het feest van de olifant door Marike Jongsma In een land hier ver vandaan leefde eens een mooie olifant. Olifant had vele vrienden in het woud. Maar zijn vrienden hadden olifant al een poosje niet meer

Nadere informatie

Edward van de Vendel Toen kwam Sam. Met tekeningen van Philip Hopman

Edward van de Vendel Toen kwam Sam. Met tekeningen van Philip Hopman Edward van de Vendel Toen kwam Sam Met tekeningen van Philip Hopman Amsterdam Antwerpen Em. Querido s Uitgeverij bv 2011 1 De hond was er zomaar. Hij stond aan het begin van de oprit, met zijn voorpoten

Nadere informatie

Bijbellezing: Johannes 14 vers 1 tot 12. Tom, Tom is altijd goed Kom, kom nou zeg, is dat zo?

Bijbellezing: Johannes 14 vers 1 tot 12. Tom, Tom is altijd goed Kom, kom nou zeg, is dat zo? Bijbellezing: Johannes 14 vers 1 tot 12 Tom, Tom is altijd goed Kom, kom nou zeg, is dat zo? Heb een Tom, Tom gekocht Bij de ANWB winkel in Drachten Nou ja ik heb hem eigenlijk gekregen Voor mijn verjaardag

Nadere informatie

Kijk voor de gratis digibordles op rianvisser.yurls.net

Kijk voor de gratis digibordles op rianvisser.yurls.net Rian Visser Voor alle vrienden en vriendinnen die heel verschillend zijn Gertie Jaquet Voor mijn allerbeste vrienden, mijn gekozen familie Kijk voor de gratis digibordles op rianvisser.yurls.net 2018 Tekst:

Nadere informatie

Dingetjes I. Kleuter-kabouters

Dingetjes I. Kleuter-kabouters Dingetjes I Kleuter-kabouters 2018 David Arts Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur worden verveelvoudigd, opgeslagen in een

Nadere informatie

FOTO- OPDRACHT 3. NatGeoFoto

FOTO- OPDRACHT 3. NatGeoFoto NatGeoFoto GEZICHTEN VAN DE WERELD FOTO- OPDRACHT 3 GEZICHTEN VAN DE WERELD In de tijdschriften van National Geographic verschijnen talloze portretten, van zowel mens als dier. Toch is portretfotografie

Nadere informatie