OVERGANGSMAATREGELEN GEZINSHERENIGING. Tussentijds verslag

Transcriptie

1 OVERGANGSMAATREGELEN GEZINSHERENIGING Tussentijds verslag 4 de kwartaal 2011

2 Brussel, 15 december 2011 Mijnheer de Voorzitter van de Kamer van volksvertegenwoordigers Mijnheer de Voorzitter van de commissie voor de Verzoekschriften Dames en heren volksvertegenwoordigers In toepassing van artikel 15 van de wet van 22 maart 1995 tot instelling van federale ombudsmannen bezorgen wij u een driemaandelijks verslag dat gewijd is aan het ontbreken van overgangsmaatregelen in de wet van 8 juli 2011 tot wijziging van de Vreemdelingenwet wat betreft de voorwaarden tot gezinshereniging. Met de meeste hoogachting De federale ombudsmannen Catherine De Bruecker Guido Schuermans

3 Inleiding De wet van 8 juli 2011 heeft de Vreemdelingenwet gewijzigd wat betreft de voorwaarden tot gezinshereniging. 1 Ze is in werking getreden op 22 september We noemen ze hierna 'de nieuwe wet'. De dienst Vreemdelingenzaken past de nieuwe wet niet alleen toe op de nieuwe aanvragen maar ook op alle aanvragen om gezinshereniging, ingediend voor 22 september 2011, in het buitenland of op het grondgebied, die op deze datum nog niet waren afgehandeld. Zo heeft de dienst Vreemdelingenzaken een reeks aanvragen die ingediend waren voor 22 september 2011 verworpen met toepassing van de nieuwe wet. In een tweede reeks aanvragen die nog hangende waren op die datum heeft de dienst Vreemdelingenzaken nieuwe stukken opgevraagd om het onderzoek van de visumaanvraag voor gezinshereniging te kunnen verder zetten met toepassing van de nieuwe wet. Heel wat Belgische burgers en vreemdelingen hebben sindsdien bij de federale Ombudsman geklaagd over het feit dat de dienst Vreemdelingenzaken de nieuwe wet toepast op hangende aanvragen. Uiteenzetting De nieuwe wet voegt voorwaarden toe inzake gezinshereniging en schaft mogelijkheden van gezinshereniging af. De nieuwe wet voert onder meer beperkende maatregelen in voor de gezinshereniging van onderdanen van derde landen die gezinsleden zijn van een Belgische onderdaan. Zo moet de Belgische onderdaan voortaan een bepaald inkomstenniveau aantonen en sommige van zijn gezinsleden (ascendenten) worden uitgesloten van het recht om hem te vervoegen. De nieuwe wet bevat echter geen overgangsmaatregelen. Ook in de voorbereidende werken is geen bespreking inzake overgangsmaatregelen 1 Wet van 8 juli 2011 tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen wat betreft de voorwaarden tot gezinshereniging (B.S. 12 september 2011). de federale Ombudsman Tussentijds verslag 4 de kwartaal

4 terug te vinden noch inzake het lot van de nog niet behandelde aanvragen die ingediend werden voor de inwerkingtreding van de nieuwe wet. Volgens de gegevens waarover wij beschikken, waren er op 22 september 2011 nog meer dan dossiers gezinshereniging in behandeling bij de dienst Vreemdelingenzaken. Op al die dossiers past de dienst Vreemdelingenzaken de nieuwe wet toe. De federale Ombudsman heeft de verschillende situaties onderzocht en komt tot het onvermijdelijke besluit dat de toepassing van de nieuwe wet op dossiers die nog in behandeling waren op de datum van haar inwerkingtreding, resulteert in een ongelijke behandeling. Twee gelijkaardige dossiers bij de federale Ombudsman vormen een goede illustratie van de situatie. De heer X dient een visumaanvraag voor gezinshereniging met zijn Belgische echtgenote in op het Consulaat-generaal van België te Casablanca in april Tien maanden later, in februari 2011, dient mevrouw Y haar visumaanvraag om gezinshereniging met haar Belgische echtgenoot in, eveneens op het Consulaat-generaal van België te Casablanca. In beide dossiers vraagt de dienst Vreemdelingenzaken het advies van het parket van de Procureur des Konings over de geldigheid van het huwelijk tussen de Marokkaanse en de Belgische onderdaan. In juli 2011 stelt de dienst Vreemdelingenzaken vast dat niets de erkenning van het huwelijk van mevrouw Y in de weg staat en kent haar het visum voor gezinshereniging toe. In oktober 2011 geeft het parket van de Procureur des Konings een gunstig advies voor de erkenning van het huwelijk van de heer X. De dienst Vreemdelingenzaken weigert het visum echter omdat de echtgenote van de heer X niet aantoont dat zij voldoende inkomsten heeft om in haar eigen behoeften en die van haar echtgenoot te voorzien, zoals vereist door de nieuwe wet. de federale Ombudsman Tussentijds verslag 4 de kwartaal

5 Op het ogenblik van de aanvragen, beide ingediend voor 22 september 2011, lagen In beide dossiers de inkomsten van de Belgische echtgenoot lager dan de door de nieuwe wet vereiste euro. Uit het voorgaande blijkt dat op het ogenblik van de aanvraag tot gezinshereniging alle ter zake doende elementen identiek waren in beide gevallen en dat hier in de loop van de behandeling van de aanvragen geen verandering in gekomen is. Toch is er een verschillend gevolg gegeven aan de aanvragen. Dit is uitsluitend te wijten aan de toepassing van de nieuwe wet op de aanvraag die op 22 september 2011 nog in behandeling was om redenen die vreemd waren aan de aanvrager. Die toepassing van de nieuwe wet op de aanvragen ingediend voor haar inwerkingtreding leidt tot een ongelijke behandeling en tot aantasting van de rechtszekerheid en het gerechtvaardigd vertrouwen. 1. Ongelijke behandeling Krachtens het gelijkheidsbeginsel worden burgers die zich in gelijke omstandigheden bevinden op een gelijke manier behandeld. Burgers die zich in verschillende omstandigheden bevinden, genieten een verschillende behandeling. Een verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën kan worden ingesteld voor zover dit verschil op een objectief criterium berust en redelijk verantwoord is, rekening houdend met het beoogde doel en de gevolgen van de maatregel. In de huidige omstandigheden staat het vast dat een reeks personen die zich in identieke situaties bevinden en een aanvraag voor gezinshereniging hebben ingediend voor 22 september 2011, verschillend behandeld worden naargelang het moment waarop de dienst Vreemdelingenzaken zijn beslissing neemt : voor of na 22 september Het gaat hier om de personen die op het ogenblik van de indiening van hun aanvraag aan de voorwaarden van de Vreemdelingenwet voldeden om de gezinshereniging toe te staan en op 22 september 2011 niet meer, louter omwille van de doorgevoerde wetswijziging. de federale Ombudsman Tussentijds verslag 4 de kwartaal

6 De termijn waarbinnen de dienst Vreemdelingenzaken zijn beslissing neemt, is aldus bepalend voor de wetgeving die toegepast wordt op deze aanvragen. De beslissingstermijn die geen vaste termijn is, kan beïnvloed worden door elementen die strikt genomen niets met het dossier te maken hebben zoals een aantal omstandigheden en factoren binnen de administratie (ziekte of afwezigheid van de dossierbehandelaar, vergissingen, achterstand ). Hij kan ook nog eens afhangen van externe onzekerheden of toevalsfactoren zoals de termijn nodig om het advies van het parket te krijgen (deze termijn kan momenteel oplopen tot een jaar), of de achterstand, ja zelfs de vergetelheid van een diplomatieke post of een gemeentelijke administratie om een aanvraag door te sturen naar de dienst Vreemdelingenzaken. Kortom het verschil in behandeling berust niet op een objectief criterium maar is het resultaat van het toeval. Dit willekeurig criterium van onderscheid kan geenszins rechtvaardigen dat personen die zich in gelijke situaties bevinden op een verschillende manier behandeld worden. 2. De rechtszekerheid en het gerechtvaardigd vertrouwen In de Belgische rechtsorde geldt het principe van de niet-terugwerkende kracht van de wet. Artikel 2 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt: De wet beschikt alleen voor het toekomende, zij heeft geen terugwerkende kracht. De doctrine leert ons hierover: Dit principe, bedoeld om rechtsonzekerheid te voorkomen, vereist dat de inhoud van het recht voorzienbaar en toegankelijk is, zodanig dat elkeen redelijkerwijs de gevolgen van een handeling kan voorzien wanneer deze handeling gesteld wordt. 2 Het toepassen van de nieuwe wet op hangende dossiers die waren ingediend voor 22 september 2011 geeft haar een terugwerkende kracht die in strijd is met het rechtszekerheidsbeginsel. 2 Dit is een vrije vertaling van " Ce principe, destiné à prévenir l insécurité juridique, requiert que le contenu du droit soit prévisible et accessible, en manière telle que chacun puisse raisonnablement prévoir les conséquences d un acte lorsque celui-ci se réalise ". D. Batselé, T. Mortier et M. Scarcez, Manuel de droit administratif, Bruxelles, Bruylant, 2010, p. 47 en geciteerde referenties. de federale Ombudsman Tussentijds verslag 4 de kwartaal

7 De aanvrager van gezinshereniging heeft de gerechtvaardigde verwachting dat zijn dossier wordt behandeld op basis van de voorwaarden en de procedure die in voege zijn op het ogenblik van het indienen van de aanvraag. Door de nieuwe wet toe te passen op de aanvragen die werden ingediend voor 22 september 2011 worden de voorwaarden voor gezinshereniging achteraf gewijzigd, wat de aanvrager niet kon voorzien en waarop hij dus niet kon anticiperen. Aanbeveling De federale Ombudsman beveelt aan om de wet van 15 december 1980, zoals gewijzigd door de wet van 8 juli 2011, aan te passen voor wat de voorwaarden voor gezinshereniging betreft, door het invoegen van overgangsmaatregelen voor alle aanvragen die voor 22 september 2011 werden ingediend en waarin op deze datum nog geen eindbeslissing was genomen. de federale Ombudsman Tussentijds verslag 4 de kwartaal

8 Hertogsstraat Brussel tel fax