Rechtspraak is mensenwerk

Transcriptie

1 Rechtspraak is mensenwerk

2

3 Rechtspraak is mensenwerk Zestien rechters over de dilemma s van hun vak Michiel van Kleef en Suse van Kleef Met een voorwoord van Ernst Hirsch Ballin Athenaeum Polak & Van Gennep Amsterdam 2011

4 Copyright 2011 Michiel van Kleef en Suse van Kleef / Athenaeum Polak & Van Gennep, Singel 262, 1016 AC Amsterdam Copyright voorwoord 2011 Ernst Hirsch Ballin Omslag Nick Lambrecht Omslagbeeld Hayden Verry / Arcangel Images / Hollandse Hoogte Boekverzorging Hannie Pijnappels ISBN / NUR 686

5 Inhoud Voorwoord 7 De gelovige rechter, Dirk Vergunst 9 De jeugdrechter, Monique Janssen 23 De familierechter, Bart van Meegen 32 De strafrechter, Nol van de Ven 44 De kort geding-rechter, Wil Tonkens 58 De raadsheer (Hoge Raad), Willem van Schendel 71 De vreemdelingenrechter, Willem van Bennekom 86 De raadsheer-plaatsvervanger, Eddy Bauw 99 De opleider, Margreet Ahsmann 111 De generalist, Dory Reiling 122 De rechter-commissaris, Mariëtte Moussault 131 De bestuursrechter, Bart Jan van Ettekoven 143 De kantonrechter, Sjef de Laat 155 De vakbondsman, Reinier van Zutphen 165 De hoveling, Gerritjan van Oven 178 De jonge rechter, Eveline Nootenboom-Lock 189 Nawoord 199 Verklarende woordenlijst 202

6

7 Voorwoord De vragen die in dit boek aan bod komen zijn uit het leven gegrepen uit het leven van zestien rechters die hardop nadenken over hun ambt. Een van die vragen betreft de opstelling van televisiecamera s in de rechtszaal. Dat verandert het gedrag ter zitting, zo wordt geconstateerd, zeker als het om geruchtmakende strafzaken gaat, en dat is riskant. Maar de geïnterviewde rechters laten nu veel meer van zichzelf zien dan een camera in de zittingzaal ooit zou kunnen registreren. Al deze rechters een aantal van hen ken ik persoonlijk en ik herken ze in de manier waarop ze zich uitspreken zijn openhartig over hun werk, hun werksituatie, en over de persoonlijke ervaring van het rechtspreken. Een proces is méér dan een juridisch steekspel. Het gaat om reële belangen van mensen en de organisaties waarin ze samenwerken. Empathie, inlevingsvermogen in wat de partijen ter zitting beweegt, wordt in mijn ogen terecht vele malen genoemd als een belangrijke kwaliteit die een rechter moet bezitten. Daarbij blijft de rechter gebonden aan de regels en beginselen van het recht. Die binding moet echter niet de vorm aannemen van minimumstraffen, daarvoor zijn de feiten die onder een en dezelfde bepaling vallen te verschillend. Zelfs dit onderwerp, dat de rechtspraak onmiddellijk raakt, wordt rustig, redelijk besproken, ook al blijkt uit enige interviews dat veel rechters een invoering ervan als een aantasting van hun professionele verantwoordelijkheid zullen ervaren. Nog moeilijker zal het ze vallen de aangekondigde kostendekkende griffierechten te accepteren, terwijl er twijfel bestaat of zo n hoge drempel met het Europese grondrecht op behoorlijke rechtspraak (artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens) te verenigen is. Redelijkheid blijkt van alle geïnterviewde professionals een levenshouding te zijn, en juist daardoor is het fascinerend te lezen hoe sterk verschillende persoonlijkheden de toga dragen. De Nederlandse to- 7

8 ga s zijn zwart; alleen de rechters in de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, een van de rechtscolleges waar ik zelf in het verleden deel van heb uitgemaakt, dragen in mijn ogen helaas geen toga. De toga onttrekt geen gezichten aan de waarneming, belemmert een gefronste blik niet (al moet een rechter zelfs daarin maat houden), maar symboliseert wel dat de man of vrouw die de toga draagt ons aller rechtsorde vertegenwoordigt. Daarbinnen is er een veelheid aan functies en specialisaties nodig, want recht spreken is een veeleisend vak met uiteenlopende werkterreinen. Een rechter kan zijn of haar toga nooit helemaal afleggen. Een van de rechters vertelt waarom hij zich onderweg naar huis afwijkend van zijn omgeving gedraagt: hij stopt in Amsterdam met zijn fiets voor het rode licht. Politici en journalisten horen de toga van de rechter niet af te rukken. Respecteren van de rechtspraak vereist ook respect voor mensen die niet deel kunnen nemen aan het politiek debat. Maar rechters zijn geen robots en willen dat ook niet zijn, want rechtspraak vereist inlevingsvermogen in de levenssituatie van andere mensen. Ook in die zin is rechtspraak mensenwerk. Ernst Hirsch Ballin 8