Bepaaldheidsvereiste. Over het bepaaldheidsvereiste is veel geprocedeerd. Hieronder citeren wij uit enkele van de belangrijkste uitspraken:

Transcriptie

1 Bepaaldheidsvereiste De gecedeerde vordering (of het gecedeerde recht) moet in voldoende mate door de cessieakte worden bepaald (art. 3:84 lid 2 BW). De akte van cessie moet daarom zodanige gegevens bevatten dat, eventueel achteraf, aan de hand daarvan kan worden vastgesteld om welke vorderingen (of rechten) het gaat. Om aan dit bepaaldheidsvereiste te voldoen kunt u aan de akte van cessie een beschrijving van de over te dragen vorderingen of rechten hechten of u kunt verwijzen naar een lijst waarin kenmerken van die vorderingen of rechten zijn opgenomen of van de rechtsverhoudingen waaruit de gecedeerde vorderingen voortvloeien, maar ook kan worden volstaan met een generieke omschrijving van de te cederen vorderingen en/of rechten. Dat voor nadere specificaties (zoals de namen en adressen van de debiteuren, factuurnummers en de hoogte van de vorderingen) te rade moet worden gegaan bij de administratie van degene die de vorderingen overdraagt, doet er niet aan af dat aan het bepaaldheidsvereiste is voldaan. In de parlementaire geschiedenis (kamerstukken 28878, C, blz. 1) wordt het bepaaldheidsvereiste als volgt omschreven: "(...) dat in beginsel voor de overdracht van alle voor overdracht vatbare vorderingen van een bepaalde persoon of rechtspersoon toereikend is een authentieke of geregistreerde onderhandse akte waarin is neergelegd een clausule van globaal de navolgende strekking: "Middels deze akte worden overgedragen al onze vorderingen (of gedeelten daarvan) jegens derden die wij thans hebben of rechtstreeks uit thans bestaande rechtsverhoudingen met die derden zullen verkrijgen en die - thans of achteraf - met behulp van onze administratie vastgesteld (zullen) kunnen worden." Over het bepaaldheidsvereiste is veel geprocedeerd. Hieronder citeren wij uit enkele van de belangrijkste uitspraken: HR 14 oktober 1994, NJ 1995, 447 (Stichting Spaarbank Rivierland/Mr Gispen q.q.), in welke uitspraak de Hoge Raad overwoog: "[4.1] De Rechtbank heeft in rov in de eerste plaats geoordeeld dat uit art. 3:236 lid 2 in verbinding met art. 3:94 lid 1 en art. 3:84 lid 2 BW, die met betrekking tot de wijze van verpanding ook van toepassing zijn op een stille verpanding als waarvan hier sprake is, volgt dat de te verpanden vorderingen met voldoende bepaaldheid dienen te zijn omschreven in de voor verpanding noodzakelijke akte. Vervolgens heeft de Rechtbank geoordeeld dat uit die eis voortvloeit dat van de te verpanden vorderingen wordt vermeld wie de debiteur is, en dat - gelet op het doel van de registratie van onderhandse pandakten (zekerheid omtrent het tijdstip van verpanding) - in de te registreren pandakte de te verpanden vorderingen voldoende geïdentificeerd moeten zijn. In aansluiting daarop heeft de Rechtbank in rov geoordeeld, voor zover te dezen van belang, dat op zichzelf wel toelaatbaar is dat in de pandakte wordt verwezen naar een gespecificeerde opgave van de vorderingen, maar dat die specificatie dan moet worden aangehecht aan de akte (waardoor zij, aldus de Rechtbank, in feite deel uit gaat maken van de akte), dan wel - ten minste - te zamen met die akte ter registratie moet worden aangeboden. Deze oordelen worden bestreden 1 / 5

2 door de onderdelen 1 en 2 van het middel. [4.2] In het wettelijk stelsel met betrekking tot de overdracht van, en vestiging van pandrecht op vorderingen op naam ligt besloten het vereiste dat de vordering ten tijde van de levering of verpanding in voldoende mate door de in art. 3:94 lid 1 respectievelijk art. 3:239 lid 1 bedoelde akte wordt bepaald. Dit betekent echter niet dat de vordering in de akte zelf moet worden gespecificeerd door vermelding van bijzonderheden zoals de naam van de debiteur, het nummer van een factuur of een aan de debiteur toegekend cliëntnummer. Voldoende is dat de akte zodanige gegevens bevat dat, eventueel achteraf, aan de hand daarvan kan worden vastgesteld om welke vordering het gaat. Ook onder vigeur van het voor 1 januari 1992 geldende recht werd met betrekking tot akten van cessie van vorderingen op naam niet de eis gesteld dat de vordering in de akte zelf wordt gespecificeerd (vgl. HR 24 oktober 1980, NJ 1981, 265) en de geschiedenis van de totstandkoming en invoering van Boek 3 BW, zoals weergegeven in de conclusie van het Openbaar Ministerie onder 11, geeft geen grond voor de veronderstelling dat men op dit punt strengere eisen aan de akte van levering of verpanding heeft willen stellen." HR 19 september 1997, NJ 1998, 689 (Mr Verhagen q.q./ Internationale Nederlanden Bank NV), in welke uitspraak de Hoge Raad overwoog: "[3.4] Bij de beoordeling van dit onderdeel moet worden vooropgesteld dat in het licht van de rechtsontwikkeling die in de periode voor 1 januari 1992 is aangevangen en zich onder het op die datum in werking getreden huidige recht heeft voortgezet, moet worden aangenomen dat voor vervulling van de eis dat de vordering in voldoende mate in de akte van cessie wordt bepaald, voldoende is dat die akte zodanige gegevens bevat dat, eventueel achteraf, aan de hand daarvan kan worden vastgesteld om welke vordering het gaat, en dat daarom voor de geldigheid van de levering niet noodzakelijk is daarin de debiteur te vermelden, zolang de overige gegevens een vaststelling als voormeld mogelijk maken (HR 14 oktober 1994, NJ 1995, 447, rov. 4.2)." HR 19 december 1997, NJ 1998, 690 (Zuidgeest/Furness Intercontinental Services BV), in welke uitspraak de Hoge Raad overwoog: "[5.1] Het Hof heeft in rov. 4 van zijn arrest overwogen dat CEZ bij de akte van cessie van 1 februari 1983 de door haar gepretendeerde vordering op Furness voor een deel, te weten tot een bedrag van f , heeft overgedragen aan ICA, en dat aan de rechtsgeldigheid van de cessie op zichzelf niet in de weg staat dat uit deze akte (en uit de daarop volgende akte van cessie van 8 juni 1990) niet valt op te maken welke deelvorderingen het betreft, "nu de titel van de cessie" - het Hof bedoelt kennelijk het voorwerp van de cessie - "te weten vorderingen voortvloeiend uit de inmiddels beëindigde overeenkomst tussen Furness en CEZ genoegzaam bepaald is". Dit wordt, aldus het Hof, niet anders, nu de vordering bij inleidende dagvaarding was begroot op f ,64, en daarvan slechts een bedrag van f is overgedragen. Onderdeel 1 bestrijdt dit oordeel als onjuist althans onvoldoende gemotiveerd. Met zijn hiervoor weergegeven overwegingen heeft het Hof tot uitdrukking gebracht (a) dat niet is vereist dat de over te dragen vordering in de akte van cessie zelf nauwkeurig is omschreven en dat het voldoende is dat de akte zodanige gegevens bevat dat, eventueel achteraf, aan de hand daarvan kan worden bepaald om welke vordering het gaat, (b) dat in het onderhavige geval aan laatstbedoeld vereiste is voldaan, nu het gaat om het totaal van een aantal deelvorderingen die alle hun grond 2 / 5

3 vinden in de inmiddels beëindigde overeenkomst van Furness en CEZ, en ook alle strekken tot de door CEZ verlangde nakoming daarvan, en (c) dat daarbij niet van belang is dat de vordering die CEZ stelde op Furness te hebben niet in haar geheel is overgedragen. Hierin ligt besloten dat Zuidgeest als cessionaris naar 's Hofs oordeel Furness uit iedere deelvordering voor het geheel kan aanspreken totdat het totale bedrag van f is bereikt. Voor zover het onderdeel deze overweging anders leest, mist het feitelijke grondslag. Verstaan als hiervoor aangeduid, geeft het oordeel van het Hof niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Hierbij verdient nog opmerking dat het Hof zich niet van zijn oordeel behoefde te laten weerhouden door de omstandigheid dat Furness, naar zij heeft gesteld, niet wist welke (deel)vorderingen wel en welke niet waren overgedragen. De deelvorderingen waren immers alle voor het geheel overgedragen tot het totaalbedrag van f , waarbij het aan Zuidgeest is om in geval van betwisting door Furness het bestaan van die (deel)vorderingen tot voormeld bedrag aan te tonen. Indien dit bedrag door inning door Zuidgeest als cessionaris is bereikt, zal (bij eventuele heropening van de vereffening) CEZ dienen aan te tonen welke deelvorderingen haar nog geacht moeten worden toe te komen en eventueel tot welk bedrag. Ook in dit licht is de overgedragen vordering voldoende bepaald. Voor het overige kan 's Hofs oordeel, verweven als het is met waarderingen van feitelijke aard, niet op juistheid worden getoetst. Het is ook niet onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd. Het onderdeel is derhalve tevergeefs voorgesteld." HR 20 september 2002, NJ 2004, 183 (Mr Mulder q.q. / De Coöperatieve Rabobank Alphen aan den Rijn B.A.), in welke uitspraak (klik hier voor de volledige tekst) de Hoge Raad overwoog: "[3.4] Het middel neemt terecht tot uitgangspunt dat bij verpanding van vorderingen op naam de vorderingen - overeenkomstig art. 3:84 lid 2 in verbinding met art. 3:98 BW - in voldoende mate door de in art. 3:239 lid 1 BW bedoelde akte moeten worden bepaald. Het stelt vervolgens de vraag aan de orde of een generieke omschrijving van de verpande vorderingen als hiervoor in 3.1 onder (v) weergegeven, in overeenstemming is met het in art. 3:84 lid 2 BW neergelegde vereiste van voldoende bepaaldheid. Onderdeel 1 van het middel voert aan dat de omschrijving "alle ten tijde van de ondertekening van de akte bestaande rechten of vorderingen jegens derden" en/of de omschrijving "alle rechten of vorderingen jegens derden die worden verkregen uit de ten tijde van de ondertekening van de akte bestaande rechtsverhoudingen met die derden" onvoldoende bepaald zijn in evenbedoelde zin en derhalve niet tot een rechtsgeldige overdracht c.q. verpanding kunnen leiden. Onderdeel 2 betoogt dat de beide omschrijvingen in beginsel onvoldoende bepaald zijn te achten in evenbedoelde zin en dat de Rechtbank ten onrechte niet motiveert waarom deze omschrijvingen in dit geval wel genoegzaam zouden zijn; de Rechtbank heeft onder meer ten onrechte niet gemotiveerd vastgesteld dat de akte zodanige gegevens bevat dat, eventueel achteraf, aan de hand daarvan kan worden vastgesteld om welke vorderingen het (concreet) gaat. [3.5] Bij de beoordeling van deze onderdelen moet worden vooropgesteld dat voor het vestigen van een pandrecht op een of meer vorderingen voldoende is dat de pandakte zodanige gegevens bevat dat, eventueel achteraf, aan de hand daarvan kan worden vastgesteld om welke vordering(en) het gaat. Anders dan in onderdeel 1 wordt betoogd, kan een generieke omschrijving als hiervóór in 3.1 onder (v) weergegeven tot een geldige overdracht of verpanding leiden, 3 / 5

4 omdat het generieke karakter van een dergelijke omschrijving en het ontbreken van een nadere specificatie van de betrokken vorderingen niet in de weg staan aan het oordeel dat een dergelijke omschrijving voldoet aan het vereiste van voldoende bepaaldheid in de zin van art. 3:84 lid 2 BW. Zulks is in overeenstemming met de in de conclusie van de Procureur-Generaal onder 7 besproken arresten, waaruit volgt dat het vereiste van voldoende bepaaldheid bij de akte van cessie of verpanding niet strikt moet worden uitgelegd. De in onderdeel 1 vervatte rechtsklacht faalt derhalve. Voorzover onder onderdeel 2 wordt geklaagd over de motivering van dit rechtsoordeel, faalt het, omdat een rechtsoordeel niet met een motiveringsklacht kan worden bestreden. [3.6] Het oordeel van de Rechtbank dat met de onderhavige omschrijving van de verpande vorderingen aan het vereiste van voldoende bepaaldheid is voldaan, geeft gelet op het hiervóór overwogene niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Dit oordeel is voor het overige van overwegend feitelijke aard, zodat het in zoverre in cassatie niet op juistheid kan worden onderzocht. Het is ook niet onbegrijpelijk, nu aan de hand van de gegeven omschrijving kan worden bepaald welke vorderingen zijn verpand, namelijk alle ten tijde van de ondertekening van de pandakte (op 11 december 1998) bestaande vorderingen en alle vorderingen die uit op dat moment bestaande rechtsverhoudingen rechtstreeks zullen voortvloeien. Dat voor nadere specificaties te rade moet worden gegaan bij de boekhouding van de pandgever doet niet af aan de voldoende bepaaldheid van de vorderingen. In het licht van het debat van partijen voor de Rechtbank, waaruit blijkt dat tussen partijen niet in geschil was om welke aan de bank verpande en door deze geïnde vorderingen het hier gaat, behoefde dit oordeel geen nadere motivering dan door de Rechtbank gegeven. Ook onderdeel 2 faalt derhalve." HR 3 februari 2012, NJ 2012, 261 (Mr Dix q.q. / ING Bank NV), in welke uitspraak (klik hier voor de volledige tekst) de Hoge Raad overwoog: "[4.6.1] Middelen III en IV voeren aan dat de omstandigheid dat de namen van de pandgevers niet in de verzamelpandakte worden genoemd, meebrengt dat niet rechtsgeldig een pandrecht is gevestigd, en dat het feit dat de pandgevers alleen generiek zijn omschreven, tot hetzelfde rechtsgevolg leidt, nu de verpande vorderingen in deze akte niet voldoende zijn bepaald. [4.6.2] Bij verpanding van vorderingen op naam moeten de vorderingen - overeenkomstig art. 3:98 in verbinding met art. 3:84 lid 2 BW - ten tijde van de verpanding in voldoende mate door de in art. 3:239 lid 1 BW bedoelde akte worden bepaald. Deze eis van voldoende bepaaldheid mag niet strikt worden uitgelegd (vgl. HR 20 september 2002, LJN AE7842, NJ 2004/182, alsmede Parl. Gesch. Boek 3 (Inv. 3, 5 en 6), blz. 1248). Aan het oordeel van de rechter is overgelaten in welke mate deze vorderingen, indien zij niet reeds ten tijde van de verpanding zijn bepaald, bepaalbaar moeten zijn (vgl. T.M., Parl. Gesch. Boek 3, blz. 402)Naar vaste rechtspraak van de Hoge Raad is voor het overdragen of verpanden van vorderingen op naam noodzakelijk, maar ook voldoende, dat de desbetreffende akte zodanige gegevens bevat dat, eventueel achteraf, aan de hand daarvan kan worden vastgesteld om welke vorderingen het gaat. De enkele omstandigheid dat voor nadere specificaties te rade moet worden gegaan bij de boekhouding van de pandgever en van de bank, brengt niet mee dat de verpande vorderingen onvoldoende bepaalbaar zijn (vgl. HR 20 september 2002, LJN AE7842, NJ 2004/182). De vraag hoe specifiek die gegevens dienen te zijn, moet worden beantwoord aan de hand van de omstandigheden van het geval (vgl. HR 4 4 / 5

5 Powered by TCPDF ( Cessieakte maart 2005, LJN AR6165, NJ 2005/326). Een generieke omschrijving van de te verpanden vorderingen kan tot een geldige verpanding leiden indien aan de hand van de gegeven omschrijving kan worden bepaald welke vorderingen zijn verpand, en wie dus de pandgevers zijn. Het ontbreken van nadere specificaties van de betrokken vorderingen hoeft daarom niet eraan in de weg te staan dat zij voldoende bepaald zijn in de zin van art. 3:84 lid 2 BW. Niet is vereist dat de tot verpanding strekkende verklaring van de pandgever met zoveel woorden in de akte is opgenomen. De akte van verpanding behoeft evenmin de titel van de verpanding in te houden. Voldoende is dat de verkrijger van het recht van pand op de vordering redelijkerwijs uit de akte heeft mogen begrijpen dat zij tot vestiging van pandrecht was bedoeld (vgl. HR 29 juni 2001, LJN AB2435, NJ 2001/662). [4.6.3] De onderhavige verzamelpandakte houdt in dat de bank als gevolmachtigde van niet met name genoemde kredietnemers/volmachtgevers een pandrecht tot stand brengt met betrekking tot niet gespecificeerde vorderingen van haar kredietnemers op derden. Gelet op het vorenoverwogene staan de omstandigheden dat de namen van de pandgevers niet in de verzamelpandakte zijn vermeld en dat de pandgevers alleen generiek zijn omschreven, niet in de weg aan een rechtsgeldige verpanding van hun vorderingen op derden. Ook de strekking van de eis van registratie staat hieraan niet in de weg. Deze eis is immers niet zozeer gesteld uit een oogpunt van kenbaarheid van het pandrecht voor derden, maar strekt hoofdzakelijk ertoe dat komt te vast te staan dat de onderhandse akte is tot stand gekomen uiterlijk op de dag van de registratie, zodat antedatering wordt tegengegaan (vgl. HR 19 november 2004, LJN AQ3055, NJ 2006/215). [4.6.4] Opmerking verdient nog dat in een geval als het onderhavige, waarin in de verzamelpandakte niet is gespecificeerd op welke vorderingen of stampandakten deze betrekking heeft, niet zonder meer duidelijk is welke vorderingen en stampandakten door de verzamelpandakte worden bestreken. Mede in verband met de mogelijkheid van antedatering is daarom nodig, wil de onderhavige verpandingsconstructie rechtsgevolg hebben, dat de eerdere datering vaststaat van de akte waarin zowel de titel voor de onderhavige verpanding ligt besloten als, in samenhang met de algemene voorwaarden van de bank, het voor de onderhavige verpandingsconstructie essentiële volmachtbeding. In deze zaak is hieraan voldaan door registratie van de kredietofferte (tevens stampandakte) van 23 juli 2007." 5 / 5