Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013

Transcriptie

1 Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013

2 Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Redactie: P.L.J. Kempers, algemeen coördinerend stralingsdeskundige Randwyck H.W.H. Huyten-Erkens, stralingsdeskundige SBE Randwyck A.W. Houben, stralingsdeskundige SBE Randwyck Augustus 2014 Foto cover: Hoeg Brögk- Hoge Brug te Maastricht (website azm) Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 2 van 47

3 Table of Contents 1. Voorwoord Inleiding Stralingsbeschermingsorganisatie Algemeen Stralingsbeschermingseenheid Coördinerend en lokaal stralingsdeskundigen Stralingshygiënische commissies Schriftelijk Interne Toestemmingen/Goedkeuringen Schriftelijke Interne Toestemmingen Schriftelijk Interne Goedkeuringen Dosimetrie Persoonsdosimetrie in de Randwyck-instellingen Persoonsdosimetrie in het azm Overige initiatieven op het gebied van dosimetrie Medische begeleiding Bronnen en toestellen Inkoop open radioactieve bronnen Ingekapselde radioactieve bronnen Toestellen Emissies, erfgrensbelasting en radioactief afval Emissies naar water en lucht Erfgrensbelasting Inspecties en audits Externe Inspecties Interne audits Controles en metingen Controle van apparatuur Besmettingscontroles Controles van ingekapselde bronnen Voorlichting en onderricht Erkende stralingshygiënische opleidingen georganiseerd binnen de Complexvergunning Randwyck Voorlichting en instructie binnen de Complexvergunning Randwyck Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 3 van 47

4 9.3 Door medewerkers gevolgde opleidingen Bij- en nascholing stralingsdeskundigen Procedures en Voorschriften Incidenten en Ongevallen Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 4 van 47

5 1. Voorwoord Voor u ligt het stralingshygiënisch jaarverslag Randwyck 2013 betreffende de toepassingen van ioniserende straling en de daaraan gekoppelde stralingshygiënische zorg bij het academisch ziekenhuis Maastricht (azm), de Universiteit Maastricht (UM), Maastricht Radiation Oncology (Maastro), Sanquin Bloedbank Zuidoost Nederland en BioPartner Center Maastricht (BPCM), allen participerend in de complexvergunning Randwyck. Met dit jaarverslag wordt, in overeenstemming met de Complexvergunning, invulling gegeven aan de verplichting voor de algemeen coördinerend stralingsdeskundige om jaarlijks aan de vergunninghouders en de Ministeries te rapporteren over de werkzaamheden op het gebied van de stralingsbescherming binnen het complex Randwyck te Maastricht. Het jaarverslag is tot stand gekomen onder redactie van de Stralingsbeschermingseenheid Randwyck (SBE). De gegevens zijn onder andere afkomstig van de jaarrapportages van de lokaal stralingsdeskundigen. Aan dit verslag kunnen geen rechten worden ontleend. Het jaarverslag inclusief de bijlagen wordt verzonden aan de besturen van de instellingen, de coördinerend en lokaal stralingsdeskundigen en de overheidsinstellingen. Het jaarverslag exclusief de bijlagen wordt verstrekt aan de overige interne en externe gremia. De bijlagen zijn op te vragen bij de Stralingsbeschermingseenheid. Het jaarverslag is tevens te raadplegen op de website van de afdeling CRISP: Ing. P.L.J. Kempers Algemeen coördinerend stralingsdeskundige Randwyck Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 5 van 47

6 2. Inleiding Aan de locatie Randwyck is een gezamenlijke Complexvergunning verleend voor Academisch Ziekenhuis Maastricht, Universiteit Maastricht, Maastro Clinic, Sanquin Bloedbank Zuidoost Nederland en BioPartner Center Maastricht BV. In 2013 is de Complexvergunning één maal gewijzigd. Het betrof de afvoer van lineaire versnellers bij Maastro Clinic, locatie Maastricht. Verder is in 2013 bij de overheid melding gemaakt van de vervanging van de apparatuur ten behoeve van HDR brachytherapie, en van de voorgenomen start van 3 nieuwe nucleaire therapieën. Met dit verslag wordt uitvoering gegeven aan de rapportagevoorschriften, hoofdstuk 11 onderdeel D van de vigerende Complexvergunning met kenmerk 2013/ d.d. 26 september Volgens het vergunningsvoorschrift dient het jaarverslag inzicht te geven in de activiteiten in het kader van de stralingsbescherming en van de resultaten daarvan. In de volgende hoofdstukken zal deze gewenste informatie per aandachtsgebied uitvoerig uiteen worden gezet. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 6 van 47

7 3. Stralingsbeschermingsorganisatie 3.1 Algemeen Toepassingen van ioniserende straling uitzendende bronnen en toestellen binnen de instellingen op het terrein Randwyck vinden sinds 1997 plaats onder de voorwaarden van één gemeenschappelijke Complexvergunning. De centrale stralingsbeschermingstaken voor de aan de Complexvergunning deelnemende instellingen zijn in overeenstemming met de verplichting uit het Besluit Stralingsbescherming ondergebracht bij de Stralingsbeschermingseenheid (SBE). De SBE vervult haar taken voor de partners van de Complexvergunning vanuit het stafdirectoraat CRISP (Center for Research Innovation, Support and Policy) van de faculteit Health, Medicine and Life Sciences van de Universiteit Maastricht. Conform het gestelde in de Complexvergunning moet de SBE bestaan uit de algemeen coördinerend stralingsdeskundige en twee stralingsdeskundigen die door hem worden aangestuurd. In het verslagjaar is de in 2012 vrijgegeven vacature ingevuld, waarmee is voldaan aan het gestelde in de vergunning en de formatie van de SBE opnieuw 2.3 fte in omvang was. Per heeft een van de stralingsdeskundigen haar werktijdfactor met 0.2 fte gereduceerd, waarmee de uiteindelijke formatie van de SBE 2.1 fte bedraagt. Men beraadt zich nog over het opnieuw invullen van deze beperkte formatie. De taken en bevoegdheden, maar ook de onafhankelijke positie van de algemeen coördinerend stralingsdeskundige en de overige SBE-functionarissen, zijn door middel van mandaten door alle deelnemende instellingen bekrachtigd en geformaliseerd. De aan de vergunning deelnemende rechtspersonen zijn ieder verantwoordelijk voor de toepassing van ioniserende straling binnen hun instelling, maar stemmen de stralingshygiënische zorg en het beleid op elkaar af binnen de Afstemmingscommissie Randwyck, in overeenstemming met het convenant en de algemeen coördinerend stralingsdeskundige. De uitgangspunten, organisatie en de uitvoering van het stralingshygiënisch beleid binnen de instellingen is uitvoerig beschreven in de Regeling Stralingshygiëne Randwyck, die deel uitmaakt van de Complexvergunning. De beheers verantwoordelijkheid voor stralingsbronnen en toepassingen en de stralingshygiënische zorg op werkplekniveau is ondergebracht in de lijnorganisaties van de instellingen, waar de respectievelijke besturen coördinerend- en lokaal stralingsdeskundigen hebben aangesteld en schriftelijk gemandateerd voor deze taken. Ter ondersteuning en afstemming van de stralingshygiënische zorg op instellings- dan wel afdelingsniveau, zijn er per locatie en/of verantwoordelijke beheerseenheid commissies stralingshygiëne ingesteld. Voor de medische afdeling zijn de commissies ingericht conform de verplichting in het GHI-bulletin Verantwoordelijkheidsstructuur Stralingsbescherming, oktober Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 7 van 47

8 Een overzicht van de genoemde functionarissen en commissies is opgenomen als bijlage A en B van dit verslag. Tabel 1 toont het aantal benoemde deskundigen en de aan de functies toegekende formatie. Tabel 1A: Formatieve invulling van SBE Randwyck ten behoeve van de stralingshygiënische zorg binnen de Complexvergunning Randwyck per Instelling/ afdeling Centraal deskundigen Opleidingsniveau Formatieve omvang SBE Randwyck: (fte) Alg. Coörd. deskundige/ Hoofd SBE Centraal stralingsdeskundige Centraal stralingsdeskundige Secretariële ondersteuning Totaal SBE 2.1 Tabel 1B: Formatieve invulling ten behoeve van de stralingshygiënische zorg binnen de Complexvergunning Randwyck per Instelling/ afdeling Coörd. / lokaal toezichthoudend deskundigen Opleidings niveau Formatieve omvang (fte) azm: Coördinerend deskundige radioactieve stoffen en bronnen Coördinerend deskundige röntgentoestellen Lokaal deskundige Nucleaire Geneeskunde incl. nuclidentherapie 1 3 p.m p.m Lokaal deskundige Radiologie, Deze formatie is vanaf 1 maart 2013 ingevuld. De functie is uitgebreid met het aandachtsgebied nietioniserende straling, waarmee de totale werktijdfactor van functionaris 0.8 fte bedraagt 2 p.m.: geen vaste formatie, de betreffende deskundigen voeren deze taak uit als onderdeel van hun reguliere werkzaamheden Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 8 van 47

9 Hartfunctie, Kaakchirurgie Overige afdelingen 3 3 p.m Maastro Clinic Coördinerend stralingsdeskundige Lokaal deskundigen Radiotherapie en simulatie 3 3/ 4a p.m. UM Coördinerend stralingsdeskundige RNL: Toezicht en beheer RNL: Waste 1 instructie Overige afdelingen 9 3 / 4 / 5 p.m. Sanquin Bloedbank 1 3 p.m. Biopartner Center Maastricht 1 5 p.m. Totaal bij de instellingen p.m. Buiten de formatie voor deskundigen, zoals genoemd in de tabel, is er nog 0.2 fte aan secretariële ondersteuning ten behoeve van de SBE beschikbaar, alsmede 0.4 fte aan formatie voor een medewerker die belast is met het afvalbeheer. 3.2 Stralingsbeschermingseenheid Taken en bevoegdheden 3 De stralingsbeschermingseenheid ondersteunt bij het implementeren van de regelgeving en ziet toe op de naleving van intern afgegeven toestemmingen passend binnen de kaders van de Complexvergunning. De werkzaamheden van de SBE omvat een aantal hoofdtaken, namelijk: het formuleren, coördineren en implementeren van stralingshygiënisch beleid binnen de locatie Randwyck; het beoordelen en toetsen van de aanvragen, inclusief de risicoanalyses, voor interne toestemmingen; het namens de besturen verlenen en intrekken van interne toestemmingen en interne goedkeuringen; 3 De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de algemeen coördinerend stralingsdeskundige en de stralingsbeschermingseenheid (SBE) staan beschreven in de Regeling Stralingshygiëne Randwyck. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 9 van 47

10 het adviseren binnen het systeem van interne toestemmingen aan de bestuurders; het bewaken van de afstemming tussen de instellingen; het er op toezien, dat de coördinerend en lokaal stralingsdeskundigen op afdelingen voldoen aan de deskundigheidscriteria; het beheer van het overzicht van alle activiteiten op stralingshygiënisch gebied (KeW-dossier); het periodiek toetsen op kwaliteitsborging en implementatie van maatregelen in het kader van de naleving van de voorschriften verbonden aan de interne toestemming en de Complexvergunning; het bewaken van en bijdragen aan de kwaliteit van al dan niet erkend onderwijs, voorlichting en instructie aan blootgestelde en niet-blootgestelde medewerkers; het bewaken van de deskundigheid van blootgestelde werkers. De medewerkers waren in 2013 gehuisvest in de locatie Universiteitssingel 50 van de Universiteit Maastricht. Personele samenstelling In 2013 werd met het aanstellen van de verplichte derde stralingsdeskundige de totale structurele formatie van 2.3 fte weer volledig ingevuld. Met het terugbrengen van de werktijdfactor van de tweede stralingsdeskundige met 0.2 fte, medio 2013, bedroeg de effectieve formatie vanaf dat moment 2.1 fte. Aan het einde van 2013 werd de algemeen stralingsdeskundige getroffen door ziekte, die het hem onmogelijk maakte zijn taken te vervullen. Vanaf dat moment fungeert de tweede stralingsdeskundige als zijn plaatsvervanger. Dit betekent ook, dat 1.0 fte van het totaal aan formatie (tijdelijk) niet kan worden ingevuld. In het verslagjaar is gestart met het zoeken van mogelijkheden om het gebrek aan invulling van formatie te compenseren. Een en ander heeft echter pas in 2014 zijn beslag kunnen krijgen. De personele samenstelling van de SBE was in 2013 als volgt: Ing. P. Kempers, algemeen coördinerend stralingsdeskundige Randwyck en hoofd SBE, deskundigheidsniveau 2; Ing. H. Huyten-Erkens, stralingsdeskundige SBE en plaatsvervangend algemeen coördinerend stralingsdeskundige, deskundigheidsniveau 2; Ir. A. Houben, stralingsdeskundige SBE, deskundigheidsniveau 3 i.o. 3.3 Coördinerend en lokaal stralingsdeskundigen Zoals uiteengezet in paragraaf 3.1 van dit hoofdstuk, zijn er bij de instellingen deelnemend aan de Complexvergunning Randwyck coördinerend (CSD) en lokaal stralingsdeskundigen (LSD) aangesteld ten behoeve van stralingshygiënisch toezicht in de lijn. Coördinerend stralingsdeskundigen zijn verantwoordelijk voor de stralingshygiëne binnen hun organisatie-eenheid of instelling en dragen tevens zorg voor de afstemming van de werkzaamheden van lokaal stralingsdeskundigen die hier deel van uitmaken. Het betreft een totaal van 4 coördinerend deskundigen die werkzaam zijn binnen het azm (Nucleaire Geneeskunde en Radiologie), Maastro Clinic en de UM. Voor het azm en Maastro Clinic fungeren de coördinerend deskundigen tevens als voorzitter van de medische commissie Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 10 van 47

11 voor hun discipline. Bij de instellingen Biopartner Center en Sanquin Bloedvoorzieningen was het aanstellen van coördinerend deskundigen tot op heden niet zinvol gezien het zeer beperkte aantal toepassingen: beide instellingen hebben slechts één toepassing van ioniserende straling waarvoor in beide gevallen een lokaal deskundige is aangesteld. Naast de 4 genoemde coördinerend deskundigen waren er in 2013 ruim 20 lokaal deskundigen belast met het dagelijks toezicht op toepassingen van ioniserende straling binnen afdelingen of productie-eenheden (zie Bijlage A). In het azm is in 2013 gestart met de voorbereidingen voor een organisatorische wijziging wat betreft de invulling van de functies van coördinerend deskundigen. Omwille van de efficiëntie en korte communicatielijnen wordt hier nagedacht over het toebedelen van de functie van coördinerend deskundige aan de klinisch fysici van de afdelingen Radiologie en Nucleaire Geneeskunde. De afdelingshoofden zullen daarbij aanblijven als voorzitters van de medische commissies. Ook zal worden gekeken naar centralisering van de taken van de lokaal stralingsdeskundigen en activiteiten binnen het dosimetriecentrum, zodat er bredere inzetbaarheid van functionarissen wordt bewerkstelligd, evenals een synergie in de uitvoering van taken en activiteiten. Tenslotte wordt ernaar gestreefd om medisch specialisten niet langer te belasten met de taak van lokaal stralingsdeskundige, maar hen een meer adviserende rol te geven in de genoemde medische commissies. Naar verwachting zullen deze wijzigingen in 2014 worden geformaliseerd en deel uitmaken van een nieuwe aanvraag voor de Complexvergunning. 3.4 Stralingshygiënische commissies Medische commissies Conform de wettelijke verplichting in het GHI-bulletin uit 1994 zijn er binnen de afdelingen Nucleaire Geneeskunde en Radiologie (beide azm) en binnen Maastro Clinic (Radiotherapie) commissies ingericht welke specifiek zijn gericht op de stralingshygiëne van de patiënt. De coördinerend stralingsdeskundigen van het azm en Maastro Clinic zitten deze commissies voor. De algemeen coördinerend stralingsdeskundige en/of diens plaatsvervanger neemt als adviseur deel aan alle commissies. Vaste agendapunten van deze commissies zijn: schriftelijk interne toestemmingen: voorwaarden, toepassingsgebied en actualiteit; voortgang van actiepunten en maatregelen komend uit stralingshygiënische audits; onvoorziene gebeurtenissen en incidenten en de melding en opvolging daarvan; nieuwe ontwikkelingen en toepassingen; optimalisatie van werkzaamheden; persoonsdosimetrie en eventuele additionele dosimetrische metingen; scholing, instructie en voorlichting van werknemers; voorlichting van patiënten; procedures en organisatorische maatregelen; administratieve processen; Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 11 van 47

12 beveiliging (security) van toepassingen en data; wettelijke verplichtingen, logistiek en organisatie rondom de aanschaf van radiofarmaca en röntgentoestellen; biomedisch onderzoek met proefpersonen; initiatieven ter bevordering van de stralingshygiëne; verbouwingen en technische aanpassingen. Alle genoemde commissies komen minimaal 4 maal per jaar bijeen; van de vergaderingen worden verslagen gemaakt die onderdeel uit maken van het lokale KeWdossier. Commissie van lokaal stralingsdeskundigen Alle lokaal stralingsdeskundigen die werkzaam zijn binnen de instellingen die deelnemen aan de Complexvergunning, overleggen jaarlijks met elkaar in het kader van afstemming en uitwisseling van kennis en ervaring. De bijeenkomsten hebben een thematisch karakter, en vaak ook de functie van een bij- of nascholing. De algemeen coördinerend stralingsdeskundige treedt op als voorzitter. De stralingsdeskundige van de afdeling Radiologie voert het secretariaat. In 2013 heeft er geen bijeenkomst van lokaal deskundigen plaatsgevonden: wel wordt er periodiek individueel overleg gepleegd op afdelingsniveau (maandelijks) en in gezamenlijkheid op het niveau van de lokaal deskundigen aan wie formatie is toegewezen voor de uitvoering van hun taken (tweemaandelijks). Voor 2014 wordt een bijeenkomst voor alle lokaal stralingsdeskundige gepland, waarbij de wijziging van het Bs een belangrijk aandachtspunt zal zijn. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 12 van 47

13 4. Schriftelijk Interne Toestemmingen/Goedkeuringen 4.1 Schriftelijke Interne Toestemmingen De algemeen coördinerend stralingsdeskundige verleent conform de verplichting in de Complexvergunning en het Besluit Stralingsbescherming, schriftelijk interne toestemmingen (SIT) voor handelingen met ioniserende straling uitzendende bronnen en toestellen. In 2013 zijn 51 toepassingen binnen de instellingen, participerend in de Complexvergunning Randwyck, vergund; daarnaast zijn 2 nieuwe interne toestemmingen in aanvraag. In tabel 2 worden de verleende SIT s gespecificeerd naar instelling. Tabel 2: Schriftelijk interne toestemmingen per instelling in 2013 Instelling Verleende SIT s Nieuw Totaal Toepassing op Verleende SIT beëindigd azm UM Maastro Sanquin BPCM De afdeling Radionuclidenlaboratoria van de UM is een centrale onderzoeksvoorziening waarvan onderzoekers binnen de universitaire faculteiten, maar ook van de andere partnerinstellingen gebruik kunnen maken voor het uitvoeren van research met bronnen van ioniserende straling. Om de grote verscheidenheid aan onderzoeksprojecten overzichtelijk en beheersbaar te houden, hanteert de afdeling een systeem van lokaal interne toestemmingen (LIT) binnen de door de algemeen stralingsdeskundige verleende SIT s. Deze LIT s zijn eveneens gebaseerd op gedetailleerde risicoberekeningen, waarmee wordt geborgd dat de blootstelling en categorie-indeling van werknemers beheersbaar blijft. Tevens worden hiermee de gelijktijdig toegepaste hoeveelheden activiteit en de belastingfactoren van de ruimten binnen het areaal gecontroleerd en beheerst. Ten opzichte van het voorafgaande jaar is het aantal verleende toestemmingen licht gestegen (49 verleende SIT s in 2012). De oorzaak van deze stijging is een groot aantal nieuwe therapie-aanvragen vanuit de afdeling Nucleaire Geneeskunde (azm) in het afgelopen jaar. Voor nadere specificaties van deze nieuwe therapieën, zie tabel 3. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 13 van 47

14 Tabel 3: Nieuw verleende Schriftelijk interne toestemmingen per instelling in 2013 Schriftelijke Interne Toestemmingen Instelling Kenmerk SIT Omschrijving van toepassing azm SIT-A Toepassing van open radioactieve bronnen in de vorm van 186 Re-sulfidecolloïd ten behoeve van medische therapie SIT-A Toepassing van open radioactieve bronnen in de vorm van 90 Y-microspheres ten behoeve van medische therapie SIT-A Toepassing van ingekapselde radioactieve bronnen in de vorm van 125 I-seeds ten behoeve van medische diagnostiek SIT-A Toepassing van open radioactieve bronnen in de vorm van 223 Ra-dichloride ten behoeve van medische therapie SIT-A Toepassing van open radioactieve bronnen in de vorm van 99m Tc ten behoeve van medische diagnostiek (Ictale SPECT) De naleving en actualiteit van de verleende Schriftelijk Interne Toestemmingen en indien van toepassing, de kwaliteit van de lokaal afgegeven toestemmingen, worden jaarlijks getoetst. Daartoe worden er door of onder verantwoordelijkheid van de algemeen coördinerend deskundige audits afgenomen. Wanneer tijdens een audit blijkt dat de uitgangspunten van een afgegeven SIT gewijzigd zijn, wordt de SIT zo spoedig mogelijk hierop aangepast. In hoofdstuk 8 worden de bevindingen van deze audits nader gespecificeerd. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 14 van 47

15 4.2 Schriftelijk Interne Goedkeuringen Biomedisch onderzoek waarbij ioniserende straling wordt toegediend aan patiënten of vrijwilligers, wordt sinds 2009 formeel beoordeeld door de algemeen stralingsdeskundige. Bij deze beoordeling wordt het onderzoek getoetst aan de voorwaarden zoals geformuleerd in ICRP-62 en wordt tevens bekeken of onderzoeken passen binnen de Schriftelijk Interne Toestemmingen die zijn afgegeven aan de afdelingen waar het onderzoek plaatsvindt. Bij positief oordeel van de algemeen stralingsdeskundige wordt de goedkeuring van het onderzoek geformaliseerd in een Schriftelijk Interne Goedkeuring (SIG). Onderzoeken kunnen pas doorgang vinden na deze goedkeuring van de algemeen stralingsdeskundige, een positief oordeel van de Medisch Ethische Commissie en toestemming van de Raad van Bestuur. In de praktijk is gebleken dat toetsing aan ICRP 62, specifiek als het gaat om de dosis die door proefpersonen mag worden ontvangen, niet eenvoudig is: recente ontwikkelingen in onderzoekstechnieken als PET-CT en SPECT-CT, en een toenemend gebruik van CT in het algemeen, hebben vaak een hogere dosis tot gevolg dan de doses die in het kader van onderzoeken als aanvaardbaar (en haalbaar!) werden geacht ten tijde van de publicatie van ICRP-62. Bij de beoordeling van biomedische studies wordt om deze reden, veel aandacht besteed aan maatregelen in het kader van ALARA en gedegen voorlichting van patiënten en vrijwilligers. In 2013 zijn in totaal 60 goedkeuringen verleend voor studies met proefpersonen waarbij ioniserende straling wordt toegepast. Dat is een stijging ten opzichte van 2012, waarin 51 goedkeuringen van deze aard werden verleend. In het azm waren 12 verschillende afdelingen verantwoordelijk voor het aanvragen van 51 goedkeuringen voor onderzoek met proefpersonen. Een totaal van 9 goedkeuringen werd verleend binnen de UM. Een overzicht van de verleende goedkeuringen per instelling en afdeling wordt weergegeven in Tabel 4. Tabel 4: Verleende SIG s t.b.v. studies met proefpersonen met ioniserende straling Instelling Aanvragende afdeling Aantal studies Risicocategorie (ICRP- 62) azm Medische Oncologie 20 III Interne Geneeskunde 3 IIb-III Pulmonologie 8 III Reumatologie 6 I-IIb Cardiologie 3 IIa-IIb Radiologie 1 IIb MDL 4 I-IIa KNO 1 IIa Chirurgie 2 IIb-III Nucleaire Geneeskunde 1 IIb Audiologie 1 I Kindergeneeskunde 1 I 51 UM Humane Biologie 6 I-IIb Bewegingswetenschappen 3 I-IIa 9 Totaal 60 Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 15 van 47

16 Zoals reeds is aangegeven in de introductie van dit hoofdstuk, wordt de stralingsbelasting voor de proefpersoon steeds hoger door toenemend gebruik van beeldvormende technieken binnen de kaders van deze onderzoeken. Door ontwikkeling van deze beeldvormende technieken wordt diens bijdrage in het meten van een respons op een experimentele behandeling steeds vaker ingezet. De risicocategorieën, zoals opgesteld in ICRP-62, zijn (nog) niet aangepast aan de huidige stralingsbelastingen in wetenschappelijk onderzoek met proefpersonen. Veel onderzoeken vallen om deze reden, volgens ICRP-62, in risicocategorie III. Zie tabel 4. Het aantal verleende goedkeuringen in 2013, voor het gebruik van ioniserende straling bij pre-klinische studies, is licht gedaald ten opzichte van het kalenderjaar 2012 (32 goedkeuringen in 2012 versus 27 in 2013). Vanuit het azm zijn 8 aanvragen voor preklinische studies waarbij ioniserende straling gebruikt wordt, goedgekeurd vanuit de SBE. Vanuit de UM waren dit er 9; vanuit Maastro waren dit er 10. In totaal zijn in goedkeuringen verleend. Zie Tabel 5. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 16 van 47

17 Tabel 5: Verleende SIG s t.b.v. pre-klinische studies met ioniserende straling Instelling Aanvragende afdeling Aantal studies azm Interne Geneeskunde 1 Cardiologie 1 Radiologie 2 Nucleaire Geneeskunde 4 8 UM Neuropsychologie 1 Moleculaire Genetica 2 Pathologie 2 Fysiologie 2 Orthopedie 1 Biochemie 1 9 Maastro 10 Totaal: 27 Een dalende trend lijkt ingezet, sinds 2011, in de hoeveelheid aanvragen voor gebruik ioniserende straling in pre-klinisch onderzoek. De verklaring hiervoor ligt grotendeels in het feit dat veel onderzoekers hun onderzoeksaanvraag zodanig opstellen dat de verschillende micro-imaging technieken gebundeld worden. Het aantal aanvragen daalt hierdoor, terwijl een andere consequentie hiervan is dat onderzoeken daardoor vaak ook complexer van aard worden. Binnen de afdeling RadioNuclidenLaboratoria, waar het merendeel van deze pre-klinische aanvragen worden uitgevoerd, is het gevolg hiervan dat de risicoanalyses uitgebreider worden. Meer en beter overleg tussen beheerder en onderzoeker is hierbij wenselijk. Dit wordt op deze manier ook gerealiseerd. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 17 van 47

18 5 Dosimetrie 5.1 Persoonsdosimetrie in de Randwyck-instellingen In de periode van 1 januari 2013 tot en met 31 december 2013 zijn er binnen de instellingen deelnemend aan de Complexvergunning Randwyck een totaal van 593 werknemers geregistreerd die potentieel worden blootgesteld aan ioniserende straling. Hun collectieve dosis, geregistreerd met thermoluminescente dosismeters (TLD) van de dosimetriedienst NRG in Petten, bedroeg 252 millimansievert. Onderstaande tabel geeft inzicht in de ontvangen dosis per instelling, waarbij de gegevens worden uitgezet tegen de data van de drie voorgaande jaren. De collectieve dosis wordt weergegeven in millimansievert [msv]. Wanneer een loodschort gedragen wordt, bevindt de TLD s zich aan de buitenkant van het loodschort op borst- of kraaghoogte. Tabel 6: Overzicht blootgestelde werknemers en collectieve dosis per instelling in de periode 2010 t/m 2013 Instelling Aantal blootgestelde Collectieve dosis [msv] werknemers azm Maastro UM BPCM Totaal Het totale aantal blootgestelde werknemers in 2013, binnen de instellingen deelnemend aan de Complexvergunning Randwyck, blijft nagenoeg gelijk met het aantal blootgestelde werknemers in De totale collectieve dosis voor alle instellingen, die 252 msv bedraagt, valt in 2013 wederom lager uit dan de voorgaande jaren (zie tabel 6). Deze trend is ingezet in Bepalend voor deze reductie is de daling in collectieve dosis binnen het azm, in het bijzonder op de afdeling Hartfunctie en de afdeling Anesthesiologie. Dit wordt verder toegelicht in paragraaf 5.2 en tabel 5. De collectieve dosis binnen de UM fluctueert enigszins over de afgelopen drie jaren. De oorzaak daarvan ligt in het karakter van de werkzaamheden: het betreft wetenschappelijk onderzoek dat sterk onderhevig is aan verandering, afhankelijk van het verloop van het onderzoek. De wisselende collectieve doses zijn daarmee een weergave van de diversiteit van het onderzoek en niet zozeer van de omvang van het aantal experimenten of lopende onderzoeksprojecten (hoofdstuk 4). Concluderend zien we een stabilisatie van het totaal aantal geregistreerde, blootgestelde werknemers met een vermindering in de totale collectieve dosis over de periode 2013 ten opzichte van eerdere periodes. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 18 van 47

19 In tabel 7 worden de aantallen blootgestelde werknemers en hun collectieve dosis nader gespecificeerd. Binnen de instellingen worden de blootgestelde werknemers ingedeeld in dosiscategorieën (0-1 msv, 1-6 msv, 6-20 msv en >20mSv) aan de hand van de ontvangen dosis. Voor elke categorie wordt het aantal blootgestelde werknemers en hun collectieve ontvangen dosis berekend en weergegeven in tabel 7. Tabel 7: Overzicht aantal blootgestelde werknemers en collectieve dosis van alle instellingen behorende bij Complexvergunning Randwyck, over 2013 Instelling Dosiscategorie Aantal blootgestelde Collectieve dosis [msv] werknemers azm 0-1 msv msv msv > 20 msv 0 0 Totaal azm Maastro 0-1 msv msv 0 0 Totaal Maastro 95 1 UM 0-1 msv msv 0 0 Totaal UM 73 3 BPCM 0-1 msv msv 0 0 Totaal BPCM 2 0 Totaal Alle categorieën Tabel 7 laat zien dat 92,1% (546) van het totale aantal blootgestelde werknemers (593), in 2013 een dosis heeft ontvangen die kleiner is dan 1 msv. De collectieve dosis van deze dosiscategorie is 28 msv; dat is ongeveer 11% van de totale collectieve dosis. Dat betekent impliciet dat 47 werknemers, allen werkzaam binnen het azm, verantwoordelijk zijn voor de resterende 89% van de collectieve dosis. In 2013 zijn 37 blootgestelde medewerkers geclassificeerd als categorie A-werker. De verdeling in dosis binnen verschillende afdelingen in het azm, wordt in paragraaf 5.2 en tabel 8 nader toegelicht. 5.2 Persoonsdosimetrie in het azm Zoals besproken in paragraaf 5.1, ontvingen 47 werknemers van het azm, 89% van de totale collectieve dosis binnen de Complexvergunning. Het zwaartepunt voor de blootstelling binnen het azm ligt bij de afdelingen waar interventies aan hart en bloedvaten, hybride ingrepen, dan wel behandelingen in het kader van pijnbestrijding worden uitgevoerd. Het betreft Hartfunctie, Radiologie, Anesthesiologie en Vaatchirurgie. Vanaf 2012 zijn ook de vaatchirurgen betrokken bij interventies. De betreffende medewerkers van de afdeling Vaatchirurgie zijn daarmee eveneens blootgestelde medewerkers en als zodanig ingedeeld en voorzien van persoonlijke dosiscontrolemiddelen. Het is belangrijk om te vermelden dat op deze afdelingen uitsluitend röntgenstraling wordt toegepast, waarbij consequent gebruik wordt gemaakt van loodschorten en Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 19 van 47

20 schildklierkragen. Deze TLD s worden echter wel gedragen aan de buitenkant van een loodschort op borst- of kraaghoogte. Dat betekent, dat de met TLD geregistreerde dosis, zoals deze in de tabellen 6 t/m 9 is weergegeven, voor deze afdelingen geen maat is voor de reële effectieve lichaamsdosis van de werknemers. Er ontstaat door het gebruik van deze persoonlijke beschermingsmiddelen een overschatting, waardoor de daadwerkelijke dosis tenminste een factor 5 lager ligt. In alle volgende tabellen wordt de met TLD geregistreerde dosis weergegeven. In tabel 8 en 9 worden de collectieve doses binnen de Hartfunctie, Radiologie, Anesthesiologie en Vaatchirurgie gepresenteerd en verder toegelicht. Tabel 8: Collectieve dosis en blootgestelde werknemers voor Hartfunctie, Radiologie, Anesthesiologie en Vaatchirurgie in de periode Afdeling Aantal blootgestelde werknemers Collectieve dosis [msv] Hartfunctie Radiologie Anesthesiologie Vaatchirurgie Totaal Tabel 8 laat zien, dat er op de afdeling Hartfunctie duidelijk minder blootstelling heeft plaatsgevonden in 2013, waarbij opgemerkt moet worden dat deze trend al sinds 2011 zichtbaar is. De verklaring hiervoor is tweeledig: ten eerste wordt er op de afdeling sinds 2012 gewerkt met zogenaamde Dose Aware systemen, die het betrokken (para)medici mogelijk maken om live te zien welke dosis door hun wordt ontvangen en hoe bijvoorbeeld de door hun ingenomen positie ten opzichte van de stralingsbron, de dosis direct kan beïnvloeden. Dit heeft geleid tot een betere risicoperceptie en bewustwording, en daarmee ook tot een reductie in de ontvangen dosis. Dit systeem is ook in 2013 voor de interventieradiologie en hybride ingrepen ingezet en heeft ook op deze afdelingen tot een reductie in de ontvangen dosis geleid. Een tweede belangrijke factor is de aanschaf van nieuwe apparatuur voor interventies, die voorziet in dosis-reducerende technieken dan wel dosis-reducerende software, met een duidelijke vermindering van de dosis voor de patiënt én (para)medici als resultaat, zonder dat het aantal verrichtingen in aantal afneemt. Ook op de afdeling Anesthesiologie is er als gevolg van instructie en voorlichting een duidelijke vermindering in de collectieve dosis te zien, bij een gelijkblijvend aantal blootgestelde werknemers. In tabel 9 zijn de werknemers op basis van hun geregistreerde dosis, ingedeeld in dosiscategorieën, waarbij het aantal blootgestelde werknemers en hun collectieve dosis per categorie bepaald is. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 20 van 47

21 Tabel 9: Collectieve dosis en blootgestelde werknemers voor Hartfunctie, Radiologie, Anesthesiologie en Vaatchirurgie in 2013, gespecificeerd naar dosiscategorie Afdeling Dosiscategorie Aantal blootgestelde Collectieve dosis [msv] werknemers Hartfunctie 0-1 msv msv msv > 20 msv 0 0 Totaal Radiologie 0-1 msv msv msv 3 32 > 20 msv 0 0 Totaal Anesthesiologie 0-1 msv msv msv 0 0 > 20 msv 0 0 Totaal 6 7 Vaatchirurgie 0-1 msv msv msv 1 16 > 20 msv 0 0 Totaal 6 19 Uit tabel 9 blijkt dat er in het afgelopen jaar op de persoonlijke dosismeters van 14 werknemers binnen deze 4 afdelingen, een blootstelling is gemeten die 6 msv overstijgt. Deze 14 werknemers ontvangen samen een geregistreerde dosis van 155 msv, goed voor 62% van de totale collectieve dosis binnen de Complexvergunning Randwyck. Deze werknemers, en andere medewerkers van deze afdelingen die conform risicoanalyse potentieel kunnen worden blootgesteld aan een dosis groter dan 6 msv per jaar, zijn allen geclassificeerd als A-werker en worden conform de verplichting in het Bs jaarlijks medisch gekeurd. De dosisbelasting als gevolg van deze toepassingen blijft voortdurend een punt van zorg en aandacht. Zowel voor werknemers als patiënten worden er dan ook voortdurend initiatieven ontplooid om invulling te geven aan het ALARA-principe. Het optimaliseren van dosisbelasting voor patiënt en (para)medici is een belangrijk agenda onderwerp van de medische commissie Röntgentoepassingen en het afdelingsoverleg Hartfunctie. Hier wordt, in samenspraak met de klinisch fysicus, beleid voorbereid ten behoeve van optimalisatie. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 21 van 47

22 De maatregelen in de uitvoerende sfeer die hier uit voortvloeien zijn divers, waarvan hier enkele voorbeelden: verscherpt toezicht op draag- en wisselgedrag van TLD s; aanschaf en gebruik van een dosisregistratie systeem ( Dose Aware System ) waarmee tijdens interventies dosistempi en persoonlijke doses worden geregistreerd en direct afleesbaar zijn en worden voorzien van kleurcoderingen; hiermee wordt de bewustwording voor wat betreft het in acht nemen van afstand en het vermijden van bepaalde posities vergroot; Dit systeem rouleert inmiddels in de verschillende hybride OK-ruimten om zoveel mogelijk gebruikers bewust te maken van de ontvangen stralingsdosis; het uitvoeren van metingen in ruimten of aan personen door het dosimetriecentrum om blootstelling in kaart te brengen en waar mogelijk te verminderen (voor activiteiten van het dosimetriecentrum zie ook paragraaf 5.3); het protocollair vastleggen van postoperatieve zorg aan patiënten die een huiddosis hebben ontvangen die de waarde van 3 Gy overstijgt (zoals wordt beschreven in de richtlijn interventies, ICRP 120); dit in overleg met een radiotherapeut die gespecialiseerd is in de behandeling van huideffecten; het onderzoeken van toepasbaarheid en doelmatigheid van persoonlijke beschermingsmiddelen ten behoeve van dosisreductie inclusief voorlichting en instructie daaromtrent (zoals loodbrillen); het aanbieden van een ooglensonderzoek aan interventiespecialisten als onderdeel van de medische keuring voor A-werkers, teneinde eventuele effecten op de ooglens (cataractvorming) te kunnen bewaken; het periodiek stralingshygiënisch instrueren en onderrichten van medewerkers betrokken bij interventies (zie ook hoofdstuk 9). 5.3 Overige initiatieven op het gebied van dosimetrie Dosimetriecentrum Het dosimetriecentrum azm verricht onderzoek naar blootstelling aan ioniserende straling ten behoeve van de instellingen binnen de Complexvergunning Randwyck, met als doel toepassingen te optimaliseren dan wel te toetsen aan geldende normen. Enkele onderwerpen waarnaar in 2013 onderzoek werd verricht, dan wel over werd geadviseerd: constantheidtesten van stralingsmeetapparatuur binnen de Randwyckinstellingen; ruimtedosimetrie binnen het azm na installatie van nieuwe doorlichtstatieven; ruimtedosimetrie binnen het RNL in en rondom de microspect-ruimte; vingerdosimetrie op de afdeling Nucleaire Geneeskunde en Maastro Clinic bij bereiding, toediening en positioneren van de patiënt tijdens een Zirkonium procedure; aanvang van onderzoek naar de ontvangen dosis door omstanders op de hybride OK d.m.v. actieve elektronische dosismeters; bijdrage aan landelijk onderzoek naar de relatie tussen straling ontvangen door kinderen ten gevolge van CT-scans en kankerinductie; ondersteuning bij het digitaliseren van dosisgegevens van röntgenonderzoeken. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 22 van 47

23 Afdelingsspecifieke maatregelen en aanvullende dosimetrie Elektronische pocket dosismeters (EPD s) worden consequent ingezet voor aanvullende dosimetrie op de afdelingen Nucleaire Geneeskunde azm, Radionuclidenlaboratoria UM en bij Maastro Clinic. Ze worden ingezet bij risicovolle (veelal PET-) werkzaamheden en in geval van zwangerschap. Ook bij onderhouds-, en schoonmaakwerkzaamheden worden deze EPD s ingezet. In 2012 is gestart met het toepassen van extremiteitendosimetrie op de afdelingen Nucleaire Geneeskunde (azm) en Radionuclidenlaboratoria (UM). De aard van de toepassingen op deze afdelingen maakt, dat de blootstelling van extremiteiten bepalend kan zijn voor de categorie-indeling van blootgestelde werknemers. Het gaat dan met name om het bereiden en toedienen van radiofarmaca in klinisch en pre-klinisch onderzoek met beeldvormende technieken. Omdat het vooraf berekenen van deze potentiële dosis lastig is, en kleine verschillen in aannames tot grote afwijkingen kunnen leiden, is besloten om de blootstelling simultaan te gaan meten, zodat de risicoanalyses op dit vlak geverifieerd kunnen worden. Ook in de operatieve geneeskunde is gestart met onderzoek naar de extremiteitendosis; het betreft de afdeling chirurgie die betrokken is bij patiënten waarbij voorafgaand aan een ingreep radioactieve stoffen zijn toegediend voor lokalisatiedoeleinden (mammaprocedures). De eerste conclusies naar aanleiding van deze metingen worden verwacht in Medische begeleiding In 2013 werden 37 werknemers, ingedeeld in de categorie A, opgeroepen voor een medische keuring. De keuring bestaat uit een vragenlijst, gerelateerd aan gezondheid en uitgevoerde werkzaamheden waarbij blootstelling aan ioniserende straling optreedt, een facultatief bloedonderzoek en/of gesprek met de stralingsarts. Evenals in 2012 werd aan 32 interventionisten een ooglensonderzoek aangeboden, om cataract als gevolg van blootstelling aan straling in een vroeg stadium te kunnen onderkennen. De respons op de vragenlijst bedroeg 97%. 4 Personen maakten gebruik van het aangeboden bloedonderzoek; 1 persoon werd door de stralingsarts geïnformeerd over persoonlijke beschermingsmiddelen. Van het aanbod voor een ooglensonderzoek maakten slechts weinigen gebruik, ondanks een aangepaste onderzoeksmethode die de beperking van het gezichtsvermogen minimaliseert. In 2014 zal er vanuit de Commissie Röntgentoestellen meer aandacht worden gegeven aan de juiste informatievoorziening rondom dit ooglensonderzoek, met als doel mensen te motiveren voor deelname. In de betreffende vragenlijsten werd melding gemaakt van de behoefte aan extra voorlichting en instructie. Dit werd tijdens auditbezoeken van de SBE aan de orde gesteld en opgevolgd. Dit betrof met name de afdelingen Anesthesiologie en Hartfunctie, waar behoefte was aan op de werksituatie aangepaste voorlichting over het gebruik van loodbrillen en andere in potentie dosis-reducerende materialen. De afdeling Klinische Fysica heeft hier invulling gegeven aan deze behoefte. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 23 van 47

24 6. Bronnen en toestellen 6.1 Inkoop open radioactieve bronnen In 2013 is, gesommeerd over de instellingen, binnen de Complexvergunning, waar open radioactieve stoffen worden gebruikt, een totaal van 2355 Re inh ingekocht. Deze open radioactieve bronnen worden toegepast in wetenschappelijk onderzoek, medische diagnostiek en nuclidentherapie in het azm, wetenschappelijk preklinisch onderzoek en onderwijs in de UM, en medische diagnostiek, simulatie met PET-CT voorafgaand aan radiotherapie en wetenschappelijk onderzoek bij Maastro Clinic. In tabel 10 is de inkoop van open bronnen per instelling inzichtelijk gemaakt. Een specificatie van de ingekochte hoeveelheden open bronnen, gespecificeerd naar nuclide en instelling, is opgenomen in bijlage E. Tabel 10: Ingekochte hoeveelheid open radioactieve stoffen in Instelling Radiotoxiciteitsequivalenten [Sv] 2013 Radiotoxiciteitsequivalenten [Sv] 2012 Universiteit Maastricht Academisch ziekenhuis Maastricht Maastro Clinic 7 7 Totaal In vergelijking met het kalenderjaar 2012, zie tabel 10, is de ingekochte hoeveelheid open radioactieve bronnen, weergegeven in Re inh, nagenoeg onveranderd (+4%). De aangekochte hoeveelheid open bronnen blijft ruimschoots binnen de vergunde hoeveelheid van 7000 Re inh voor alle instellingen binnen het Randwyck-complex. Binnen de locatie Randwyck mogen, ten behoeve van elektronenmicroscopie, een maximum van 200 gram uranylzouten voorhanden zijn. Zoals te zien in bijlage E2, is een totaal van 25 gram voorhanden op Dit valt dus ruim binnen de vergunde hoeveelheden. 6.2 Ingekapselde radioactieve bronnen In 2013 zijn er 128 ingekapselde bronnen aanwezig binnen de instellingen die deel uit maken van de Complexvergunning Randwyck. Van deze bronnen zijn drie bronnen geclassificeerd als HASS bron; een tweetal 192 I-bronnen die worden gebruikt voor brachy therapie bij Maastro Clinic en een 137 Cs-bron voor de bestraling van bloedproducten bij Sanquin. De overige 125 bronnen worden gebruikt voor ijk- en referentiedoeleinden, voor onderwijs, en als geïntegreerd onderdeel van apparatuur als gaschromatografen en vloeistofscintillatie apparatuur. Een overzicht van deze bronnen en hun activiteit is weergegeven in tabel 11. In bijlage D worden de specificaties van deze bronnen weergegeven. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 24 van 47

25 Tabel 11: Ingekapselde bronnen per 31 december 2013 Instelling Aantal bronnen Toepassing Activiteit [GBq] regulier HASS regulier HASS Academisch 68 ijk- en referentiebron 1.1 Ziekenhuis Maastricht Maastro Clinic 4 ijk- en referentiebron radiotherapie 740 Universiteit Maastricht 53 ijk en referentiebron, onderwijs 1.0 Sanquin Bloedvoorzieningen 1 bestraling bloedproducten (actuele activiteit) Totaal Conform de Complexvergunning Randwyck zijn bronnen voor ijk- en referentiedoeleinden met een maximale activiteit van 1 GBq per bron en een gezamenlijke activiteit van 20 GBq toegestaan; de aanwezige bronnen voldoen aan deze eisen. Ook het aantal en de activiteit van de HASS bronnen voldoet aan het in de vergunning gestelde. Verder worden geneesmiddelen in de vorm van ingekapselde 125 I-bronnen ( seeds ) ingekocht en verbruikt ten behoeve van brachy-prostaat therapie. Deze bronnen worden in het kader van een radiotherapeutische behandeling bij de patiënt geïmplanteerd en niet meer verwijderd. (zie tabel 12 en bijlage D2) De activiteit van de 125 I-seeds voor brachy prostaat therapie overschrijden de vergunde maximaal toegestane gezamenlijke activiteit op enig moment van 25 GBq niet; de in de tabel weergegeven activiteit voor de seeds is gesommeerd over een jaar. Tabel 12: Inkoop ingekapselde 125 I-bronnen voor radiotherapie, 2013 Instelling Aantal bronnen Toepassing Activiteit [GBq] Maastro Clinic 3802 brachy (prostaat) therapie 69 Totaal Maastro Clinic zal in 2014 over gaan op een HDR brachy-toestel van andere makelij. Op dit moment zijn daarom vanaf eind 2013 tot medio 2014, 2 Ir-192 bronnen gelijktijdig aanwezig bij Maastro Clinic. Een wijziging op de vergunning is hiervoor aangevraagd. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 25 van 47

26 6.3 Toestellen Op 31 december 2013 zijn 62 röntgentoestellen en 7 lineaire versnellers aanwezig, gesommeerd over alle instellingen participerend aan de Complexvergunning Randwyck. Een overzicht naar instelling en toepassing van de toestellen is weergegeven in tabel 13. Tabel 13: Ioniserende straling uitzendende toestellen per Instelling Toepassing Aantal toestellen Academisch Ziekenhuis Maastricht Maastro Clinic röntgen medische diagnostiek en simulatie 44 wetenschappelijk onderzoek 1 lineaire versnellers medische diagnostiek en simulatie 9 medische therapie [locatie Maastricht] 5 Universiteit Maastricht medische therapie [locatie Venlo] wetenschappelijk onderzoek bij proefdieren 4 2 medische diagnostiek en simulatie 1 therapeutische behandeling van proefdieren 2 Biopartner Center wetenschappelijk onderzoek 1 Maastricht Totaal toestellen 62 7 Ten opzichte van het jaar 2012 zien we een afname in ioniserende straling uitzendende toestellen (69 t.o.v. 75). Dit verschil kan worden verklaard doordat binnen het azm 15 röntgen-genererende toestellen zijn afgevoerd en 9 nieuwe toestellen in gebruik zijn genomen. De kwaliteitscontroles van de apparatuur worden deels uitgevoerd door de betreffende leveranciers, en deels door de afdeling Instrumentele Dienst (groep Beeldvormende Instrumentatie). Alle controles en onderhoud worden uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de klinisch fysicus Radiologie. Een drietal röntgen genererende toestellen van de afdeling Radiologie en Cardiologie kregen in 2013 een software-update. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 26 van 47

27 De toestellen worden gespecificeerd naar toepassing, zoals gesteld in de Complexvergunning, in Tabel Hier wordt tevens getoetst aan het aantal vergunde toestellen per toepassing. Het aantal toestellen voldoet in aard en aantal aan het gestelde in de Complexvergunning. In Bijlage C zijn de toestellen verder gespecificeerd naar buisspanning en bouwjaar en is weergegeven in welke ruimte deze worden toegepast. Tabel 14: Aantal toestellen per toepassing Toepassing Aantal toestellen Max. Complexvergunning buisspanning Medische kv 85 diagnostiek en simulatie Wetenschappelijk kv 16 onderzoek Therapeutische kv 2 behandeling van proefdieren Medische therapie 7 per toestel 7 gespecificeerd Totaal Binnen de UM zijn een drietal elektronenmicroscopen aanwezig. Deze microscopen staan gespecificeerd in Bijlage C. De toestellen worden echter niet meegenomen in bovenstaande telling, omdat de röntgenstraling die hier geproduceerd wordt in principe een bijproduct is van de gebruikte microscopie-techniek. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 27 van 47

28 7. Emissies, erfgrensbelasting en radioactief afval 7.1 Emissies naar water en lucht De emissies naar water en lucht, gebaseerd op de inkoop van radioactieve stoffen en berekend conform de Regeling analyse gevolgen ioniserende straling voor het milieu (MR-AGIS) nr. SAS/ zijn weergegeven in tabel 15. Tabel 15: Emissie naar lucht en water in 2013 Instelling Luchtlozing [Re inh ] Waterlozing [Re ing ] Universiteit Maastricht Academisch ziekenhuis Maastricht Maastro Clinic 0.01 n.v.t. Sanquin Bloedvoorzieningen Biopartner Center Maastricht n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Totaal De emissies blijven ruimschoots binnen de vergunde hoeveelheden (respectievelijk 10 Re inh en 180 Re ing ). De berekende emissies, zijn nagenoeg constant vergeleken met de emissies in 2012; lichte schommelingen worden met name veroorzaakt door variaties in aantal patiënten die nuclidentherapie ondergaan, dan wel variaties in de aan hen toegediende activiteit. De emissie naar water die ontstaat als gevolg van poliklinische behandelingen in azm en Maastro Clinic, bedraagt 5.4 Re ing in Conform de bepalingen in de Complexvergunning is deze lozing niet onderhevig aan vergunningplicht. Ook deze hoeveelheid wijkt nauwelijks af van de emissie in Bijlage F bevat een gedetailleerd overzicht van de berekende lucht- en waterlozingen. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 28 van 47

29 7.2 Erfgrensbelasting De erfgrensbelasting voor 2013, is voor de locaties Maastricht en Venlo kwantitatief weergeven in respectievelijk tabel 16 en 17. Erfgrensbelasting Complexvergunning Randwyck, locatie Maastricht Voor de locatie Maastricht zijn 4 kritieke punten bepaald, zie figuur 1. Enkel de toepassingen die een relevante bijdrage leveren voor deze punten zijn weergegeven in de tabel. Voor deze toepassingen is aan de hand van de inkoop of het aantal verrichtingen dan wel de workload, een reële berekening gemaakt voor de bijdrage aan de erfgrensdosis. De erfgrensdosis wordt hier uitgedrukt als MID. Tabel 16: Erfgrensbelasting Complexvergunning Randwyck per ; Dosispunt Instelling Toepassing Afstand tot dosispunt erfgrens [m] ID [μsv/jr] Corr. Factor woning MID [μsv/jr] azm NG: PET-CT Joseph Bechlaan NG: SPECT-CT NG: diagnostiek NG: therapie Maastro PET-CT Versnellers 115 < < 0.1 Totaal Joseph Bechlaan UM UM micro-pet Universiteitssingel UM micro SPECT UM röntgen Maastro PET-CT Versnellers 130 < < 0.1 azm NG: PET-CT NG: SPECT-CT < 0.01 NG: diagnostiek NG: therapie < 0.01 Totaal Universiteitssingel azm NG: PET-CT Peter Debyelaan NG: SPECT-CT NG: diagnostiek NG: therapie Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 29 van 47

30 Maastro PET-CT Versnellers 100 < < 0.1 Totaal Peter Debyelaan Gaetano Martinolaan Sanquin Bestraling bloed azm NG: PET-CT NG: SPECT-CT <0.01 NG: diagnostiek NG: therapie <0.01 Maastro PET-CT Versnellers 190 < < 0.1 Totaal Gaetano Martinolaan Aan de in de vergunning gestelde limiet van 10 µsv/jaar als MID aan de erfgrens van de locatie Maastricht, wordt op alle punten ruimschoots voldaan. Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 30 van 47

31 Figuur 1: Plattegrond locatie Maastricht Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 31 van 47

32 Erfgrensbelasting Complexvergunning Randwyck, locatie Venlo Voor de locatie Venlo is een vijftal punten van belang. Hier is aan de hand van de reële workload een berekening gemaakt van de erfgrensdosis, die conform het vergunde als AID wordt uitgedrukt aangezien er een ABC-factor is toegepast voor de functie van het aangrenzende terrein. Tabel 17: Erfgrensbelasting Complexvergunning Randwyck per ; lineaire versnellers Maastro Clinic, locatie Venlo Dosispunt (zie plattegrond) Nummer Afstand tot dosispunt erfgrens [m] MID [μsv/jr] ABC factor AID [μsv/jr] Tegelseweg Parkeerplaats Gemeenschappelijke erfgrens VieCuri G 13, Aan de in de vergunning gestelde limiet van 10 µsv/jaar als AID aan de erfgrens van de locatie Venlo, wordt op alle punten voldaan. Figuur 2: Plattegrond locatie Venlo Jaarverslag Stralingshygiëne Randwyck Maastricht 2013 Pagina 32 van 47