Stralingsbescherming van de patiënt in de nucleaire geneeskunde

Transcriptie

1 Stralingsbescherming van de patiënt in de nucleaire geneeskunde FANC 27 november 2009 dr. sc. Kristof Baete

2 Objectief Het in de praktijk brengen van de Basic Safety Standards (BSS, IAEA, 1996): Appendix II medische blootstelling verantwoordelijkheden rechtvaardiging van medische blootstelling optimalisatie van bescherming bij medische blootstelling referentieniveaus dosisbeperking ontslagcriteria bij therapie onderzoek van accidentele medische blootstelling documentatie BSS Richtlijn 97/43/Euratom ARBIS (2001) Belgische wetgeving 27/11/2009 2

3 Evoluties binnen de nucleaire geneeskunde Introductie van hybride technologie PET-CT en SPECT-CT Radionucliden therapie systemisch, gericht, locoregionaal therapie met alfa emitters Preklinisch gebruik micro-pet en micro-spect Biomedisch onderzoek Beeldvorming en beeldverwerking Nauwkeurige dosimetrie bepaling Kwaliteitsbewaking en -borging 27/11/2009 3

4 Verantwoordelijkheden en actoren (1) vergund geneesheer in de nucleaire geneeskunde erkend deskundige in de medische stralingsfysica verpleegkundige, technoloog, laborant radiofarmaceut, (support) ingenieur administratief personeel erkend deskundige in de fysische controle verwijzend geneesheer exploitant stralingsbescherming (patiënt en omgeving, personeel) informatie, communicatie, opleiding (initieel), en begeleiding (periodiek) historiek van de stralingsbelasting van de patiënt 27/11/2009 4

5 Verantwoordelijkheden en actoren (2)??? Geneesheer specialist algehele stralingsbescherming van de patiënt Stralingsfysicus supervisie apparatuur, procedures, QC, dosimetrie, acceptatie testen, Verpleegkundige, technoloog patiënt identificatie, informatie verstrekking, toediening en tot uitvoering brengen procedures en acquisitie protocol Wettelijke verantwoordelijkheid van elk van de actoren? Zijn alle verantwoordelijken en betrokkenen zich bewust van de rol die ze spelen in de stralingsbescherming van de patiënt? 27/11/2009 5

6 Rechtvaardiging van medische blootstelling Overleg geneesheerspecialist nucleaire geneeskunde verwijzend geneesheer andere deskundigen: radiofarmacie, stralingsfysica, Beslissing rekening houdend met relevante richtlijnen en referentieniveaus medisch dossier en klinisch pad Gebruik van CT om te corrigeren voor attenuatie om te helpen bij het lokaliseren van metabole opname om diagnostische CT gegevens te verzamelen Therapie planning dosimetrie voorafgaand aan radionucliden therapie 27/11/2009 6

7 Optimalisatie van de medische blootstelling (1) minimale belasting m.b.t. het diagnostisch objectief (ALARA) ook bij therapie optimalisatie d.m.v. individuele dosimetrie maximaliseren van het therapeutisch effect minimaliseren van de dosis voor risico organen vermijden van onnodige blootstelling belang van het medisch dossier (historische blootstelling) te scannen regio bij CT toegediende activiteit / acquisitietijd / comfort / relevante richtlijnen en referentieniveaus (NM & CT) nood aan het actualiseren van diagnostische referentieniveaus speciale aandacht voor stralingsbescherming bij kinderen registreren van vaststellingen / correctieve maatregelen 27/11/2009 7

8 Optimalisatie van de medische blootstelling (2) Optimalisatie van beeldkwaliteit d.m.v. de toegediende activiteit referentieniveaus, minimum en maximum activiteit toegediende activiteit bij kinderen (cfr. EANM richtlijnen) technische factoren meettoestel, acquisitie protocol, collimator, beeldverwerking, evaluatie, kwaliteitscontrole, sensitiviteit, resolutie, signaal-ruis verhouding, meettijd, patiënt factoren grootte, ziektebeeld, comfort, Acquisitieprotocol welke informatie: statisch, dynamisch, tomografie,? tijdstip van meting, planning van patiënten, Kwaliteitscontrole van alle toestellen die invloed hebben op de toegediende activiteit en de kwaliteit van het onderzoek 27/11/2009 8

9 Optimalisatie van de medische blootstelling (3) myocardscintigrafie 201 Tl 25 msv 99m Tc 8 msv toegediende activiteit DMSA scan bij kinderen in Zweden (RPoP IAEA, 2009) Administered activity (MBq) Age (years) 27/11/2009 9

10 Optimalisatie van de medische blootstelling (4) CTDI vol = 0.29 mgy 80 kv 11 mas CTDI vol = 5.97 mgy 120 kv 85 mas Mean SUV 0.85 Std. dev Mean SUV 1.00 Std. dev /11/

11 Referentieniveaus Internationale richtlijnen (SNM, EANM, IAEA, ICRP, ) Nationale richtlijnen (BELNUC, HGR) bevraging en klinische audit m.b.t. het volgen van de richtlijnen Nucleair geneeskundige onderzoeken bij kinderen nieuwe EANM aanbevelingen (dosage card, 2008) Technologie evolueert gebruik van CT periodieke analyse van procedures correctieve maatregelen Niet kant-en-klaar! toetsen aan de individuele situatie van de patiënt is er communicatie / overleg tussen de verschillende actoren op het terrein? 27/11/

12 Dosisbeperking Biomedisch onderzoek toetsing van het protocol door een ethische commissie advies medisch stralingsfysicus en stralingsdeskundige Dosimetrie bij het onderzoek naar nieuwe tracers Publiek individuen die niet-beroepshalve hulp verlenen aan patiënten (ambulante) therapie het klinisch pad van de patiënt stralingsbescherming van de zorgverleners 27/11/

13 Ontslagcriteria bij therapeutische toepassing na ambulante therapie, na hospitalisatie bepaling van de aanwezige activiteit en exposie bij ontslag richtlijnen bij borstvoeding blootstelling van het publiek vnl. kinderen en zwangere of potentieel zwangere vrouwen richtlijnen omtrent het verstrekken van informatie voor patiënten, omringende familie, hulpverleners op een duidelijke, begrijpelijke manier uniforme aanpak historiek van de individuele blootstelling 27/11/

14 Onderzoek van accidentele blootstelling verkeerd onderzoek of behandeling patiënten met zelfde naam. Identificatie van patiënt is cruciaal. verkeerde aanvraag verkeerd radionuclide, activiteit diagnostisch therapeutisch patiënt blijk zwanger na toediening communicatie fouten, tekort aan opleiding, calibratie fouten, traceerbaarheid van product kwaliteitscontrole en -borging voldoende bestaffing combinatie van factoren 27/11/

15 Documentatie Bijhouden individuele dosis toegediende activiteit Calibratie (certificaat) dosiscalibrator Kwaliteitscontrole apparatuur Interventies en gepland onderhoud Klinische audit (intern, extern) Training initieel periodiek 27/11/

16 Enkele vragen wat is de wettelijke verantwoordelijkheid van de medisch fysicus die werkzaam is in een dienst nucleaire geneeskunde? moet een medisch stralingsfysicus nauw betrokken zijn bij dosimetrie en radionucliden therapie? radionucliden therapie vereist de noodzakelijke resources voor een optimale behandeling van de patiënt? rol van de medisch fysicus in de nucleaire geneeskunde m.b.t. het gebruik en de QC van CT in PET- en SPECT-CT specifieke opleiding m.b.t. CT bij hybride toestellen 27/11/

17 Bedankt! In samenwerking met de BHPA werkgroep voor nucleaire geneeskunde Radiation protection of patients: 27/11/