De opdracht van Europa
|
|
- Christiaan de clercq
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De opdracht van Europa Opvoeding en cultuur in een verenigd Europa (kritisch kornmentaar) Mariska Zwinkels Inleiding Zoals Lea Dasberg al aanhaalde in haar inleiding, is voor dit symposium een zeer breed thema gekozen. Het mooie van een breed thema is dat iedere spreker de ruimte krijgt vanuit een eigen specialisme een bijzondere bijdrage to leveren. Tevens wordt het feit benadrukt dat een humane toekomst vele invalshoeken kent. Lea Dasberg heeft zich in haar bijdrage beperkt tot de opdracht van Europa. De drie dilemma's Volgens Dasberg confronteert een streven naar mondiaal denken de westerse, en dus ook de Nederlandse, pedagoog met drie dilemma's. In mijn bijdrage ga ik vooral in op het eerste en het derde dilemma. Het eerste dilemma Het eerste dilemma is dat van de spanning tussen mondiaal denken enerzijds en patriarchate, neo-kolonialistische bemoeizucht anderzijds. Dasberg schetst hierbij twee fasen van mondiaal denken. Allereerst een import van cul tu ur- replica's van elders naar Europa. Vervolgens een export 'nieuwe stijl' van westerse cultuur naar de Derde Wereld: een spiritueel neo-kolonialisme van een zeer patroniserende en patriarchale snort. Ook in Nederland wachten we op het 'wijzer' worden van migranten, totdat zij zelf willen verwestersen. Dasberg stelt dat het mondiaal denken in Europa voor een belangrijk deel defect is. Ik zal eerst kort ingaan op deze stelling, en vervolgens ingaan op de geboden mogelijke oorzaak van het'defect'. Dat het mondiaal denken in Europa voor een belangrijk deel defect is, impliceert dat het beschadigd is en daardoor onbruikbaar. lets kan echter pas defect zijn als het voorheen onbeschadigd is geweest, of als er een duidelijk beeld bestaat van hoe het zou kunnen zijn of hoe het was. 35
2 Dus een vereiste is om een duidelijk beeld to scheppen van wat mondiaal denken zou kunnen zijn. Resumerend uit wat Dasberg heeft gezegd, maak ik op dat tolerantie hierbij een belangrijk begrip is. Tolerantie omschrijft zij als `het respecteren van een andere wijze van bestaan en de bereidheid ervan uit to gaan dat die evenzeer gerechtvaardigd is als de westerse levensstijl'. Voor mij ontstaat dan een probleem zodra Dasberg spreekt van een constant cultureel criterium dat Europa tot Europa maakt. Onder dit criterium vallen volgens Dasberg: het begrip staatsburgerschap, menselijke vormgeving van de wereld, ongeknotte meningsuiting, tolerantie, de imperatief van het individuele geweten tot en met burgerlijke ongehoorzaamheid en democratie. Als dat Europa is en wij de Europeanen - die "een menselijk zelfbewustzijn hebben waaruit wij de rechtvaardiging, de durf en zelfs het plichtsbesef putten zelf vormgever van de wereld to zijn" - is het dan bijna niet vanzelfsprekend dat wij, overtuigd van de 'goede lijn' van onze gedachten, deze trachten to verspreiden als een Blijde Boodschap? Wij groeien op in een democratie, in een samenleving met een 'vrij' marktmechanisme. Van jongs of aan leren wij dat als je ergens achter staat, de enige manier om iets gedaan to krijgen is dat je mensen mee moet zien to krijgen. Dit nu mondt volgens Dasberg uit in een zoetgevooisde prediking van westerse superioriteit. Het is misschien niet alleen de zogenaamde zekerheid - als ik een ander kan overtuigen dan zal het dus wel een goede manier van denken zijn - dat de westerse levensstijl een goede is en daarom waard om uit to dragen, het is ook een onzekerheid: is dit wel de goede manier van denken? Daarnaast bestaat dan nog een angst voor het andere, het onbekende. De constatering dat het mondiaal denken in Europa voor een belangrijk deel defect is lijkt gebaseerd op de voorgaande, misschien wat vergaande conclusie. Kin het wel beter? Is de mens, in dit geval de Europeaan, daartoe in staat? Ben ik daartoe in staat? Een sociaal wezen, beperkt door de cultuur waarin ik ben opgegroeid; kan ik die onzekerheden van mij afschudden en een geheel andere levensstijl naast mi j 'tolereren'? Blijft het bij tolereren, het naast elkaar bestaan van verschillende culturen, of moet het integreren zijn; hoe goed kunnen we dan communiceren? 36
3 Als oorzaak van het mogelijke defect noemt Dasberg het verlies van historische kennis. Het hedendaagse onderwijsbeleid is het vak geschiedenis gaan behandelen als een luxe, in plaats van als het middel de leerlingen to orienteren op de wereld waarin ze moeten gaan functioneren. Daarnaast hekelt zij de slechte kwaliteit van de praktische voorlichting door journalisten. De voorlichting door journalisten zou beter kunnen en geschiedenis hoeft niet als luxe to worden gezien. Echter, mondiaal denken wordt zeker niet alleen gevormd door volledige historische kennis. Dergelijke kennis geeft weliswaar een beeld van hoe het (waarschijnlijk) geweest is, maar niet van hoe het zou moeten zijn. Wat is boekenkennis zonder ervaring? Kennis moet kunnen worden gerelateerd aan levenservaringen, aan omgang met anderen. Wat zijn historische feiten en journalistieke informatie indien zij niet zijn gerelateerd aan een hedendaags ervaringskader? Bovendien is het belangrijk om een mens to leren dat hij of zij, ondanks de aangeleerde cultuur, of cultuurgeschiedenis, waard is to bestaan. De angst voor het andere, het onbekende zou hierdoor (enigszins) kunnen wijken. Dit is een voorwaarde om mondiaal to kunnen leren denken. Ik gebruik hierbij ondanks de aangeleerde cultuur, en niet dankzij. Dit kan enige verwarring scheppen, want wordt een mens niet beinvloed door de cultuur waarin hij opgroeit? Uiteraard, maar dankzij die cultuur komt hij ook met beperkingen to zitten waar hij niet alti jd een antwoord op heeft. De hier geschetste voorwaarde om mondiaal to leren denken, jezelf to waarderen ondanks onze geinternaliseerde cultuur, de cultuur waarin we zijn groot geworden, is misschien een onhaalbare. Het impliceert een afstand nemen van jezelf, een afstand tot boven de eigen cultuur. Dit lijkt echter een onmogelijkheid voor het individu, aangezien je daaraan (voor een groot deel) je identiteit ontleent. Gezien deze punten, gezet naast de kritiekpunten die Dasberg noemde (algehele oppervlakkigheid bij de analysering van een probleem; gemakzucht ten aanzien van verwerving van werkelijke kennis van zaken; zwart-wit denken in 'goed' en Tout', 'underdog' en 'onderdrukker') is het op zijn plaats de vraag to stellen: Is mondiaal denken mogelijk? Op het eerste gezicht lijkt de opgave mij een onmogelijke to zijn. Concluderend voeg ik daaraan toe dat het dan erg moeilijk wordt om van een defect to spreken. Uit pragmatisch oogpunt echter, is deze conclu- 37
4 sie wat lastig, het zou als vrijbrief kunnen worden gezien tot het achterwege laten van een streven naar zo mondiaal mogelijk leren denken. Dit is zeker niet mijn bedoeling. Het tweede dilemma Het tweede dilemma is dat van de spanning tussen activisme voor vrede (in de zin van een rechtvaardige wereld) aan de ene kant en de vervlakking van het begrip vrede tot een vrede-om-de-lieve-vrede (in de zin van een isolationistische afzijdigheid) aan de andere kant. Dit dilemma is door Dasberg zeker niet behandeld om-de-lieve-vrede. Er worden harde uitspraken gedaan met betrekking tot de vredesbeweging, waarvan ik niet zeker weet of het gechargeerde uitspraken zijn. Ik heb in dit verband twee vragen: - Dasberg heeft nogal wat kritiek geuit in de richting van de vredesbeweging, omdat zij het anders aanpakken dan zij graag zou willen zien. Wat moet ik in deze situatie met een begrip als tolerantie? Waarom gebeurt het zoals u schetst? Klopt het dat er sprake is van algehele vervlakking bij de analysering van een probleem, of krijgt de diepergaande inspanning die ook wordt geleverd geen aandacht in de media? - De tweede vraag is, of het wel waar is dat de vredesopvoeding gebouwd is op de waarden van de vredesbeweging? In hoeverre bestaat er een band die losgekoppeld zou kunnen worden? Het derde dilemma Het derde dilemma dat Dasberg heeft genoemd is dat van de spanning tussen intercultureel gedrag enerzijds en het verlies van eigen culturele identiteit anderzijds. We hebben een waarschuwing tegen dweepzucht en slaafs trendvolgen momenteel weer hard nodig, aldus Dasberg. Deze waarschuwing zullen we ons ter harte moeten nemen en we zullen ons moeten realiseren dat we blijkbaar niet zo 'zelfdenkend' en kritisch zijn als we wel zouden willen! Is het de domheid van het zwart-wit denken? Of is het de onmogelijkheid van het individu en/of de kleine groep tot het in ogenschouw nemen van alle bijkomende factoren en daarom een zoeken van een houvast, een herkenningspunt? Ik wil hier nog even terug komen op het begrip tolerantie. Het probleem hierbij is dat het niet bij tolereren blijft, bij een naast elkaar bestaan van twee verschillende culturen, maar het kan overgaan in een I 38
5 11 verandering van de eigen identiteit. Identiteit en wereldbeeld zijn voor een groot deel opgebouwd uit kennis van ervaringen van anderen, en het relateren daarvan aan eigen ervaringen. Kennis alleen is natuurlijk niet voldoende: er zal van eigen cultuurervaringen sprake moeten zijn. Door een direct naast elkaar bestaan van meerdere culturen kan een conflict met jezelf ontstaan. Bij elke verandering ontstaat gegarandeerd weerstand, maar bij een zo fundamentele verandering spelen angst en onzekerheid een grote rol. Er moet voortdurend een evenwicht worden gezocht tussen wie ik denk dat ik ben, wie ik wordt en wie ik misschien zou willen zijn. En waarop moet ik mijn keuze (als die er al is) baseren? Er bestaat een spanning tussen proberen mijn omgeving aan mij aan to passen en mezelf aanpassen aan mijn omgeving. Ik geef niet alleen mede vorm aan mijn cultuurmilieu, het cultuurmilieu werkt op mij in en bepaalt mede mijn gedrag. Herbezinning op de Europese traditie kan een steun zijn bij het handhaven van een eigen identiteit. Maar is dit de identiteit waarop wi j wachten? Niet voor niets wordt naar een verruiming gezocht van mensen wereldbeeld. Of moet je jezelf erbij neerleggen een 'Europeaan' to zijn, en slechts op Europese wijze de wereld to kunnen benaderen. Je hoeft je niet to schamen voor je eigen cultuur, maar is er reden om er trots op to zijn? Beide aspecten zowel schaamte als trots, zijn werkelijk en terecht, maar hoe dragen we dit denken dan over op een volgende generatie? Kan het zijn dat, om tot mondiaal denken to komen, juist sprake moet zijn van een verlies van eigen identiteit, om de eenvoudige reden dat dit altijd een culturele identiteit is? Kunnen wij door dit scherm, dat is opgetrokken als een toren van Babel, heenkijken? Of zullen we deze toren moeten neerhalen? Is dit neerhalen wel mogelijk? Opvoeding is volgens Dasberg openen, niet sluiten. Opvoeding is niet, en mag nooit zijn het aanleren van een bepaalde moraal, maar het wekken van een eigen moreel besef. Maar als wij opvoeden in een cultuur, om de eigen beperkingen niet to overschrijden, kunnen we een kind dan nog wel openen, of slechts afsluiten voor al het andere? Wij zullen onze eigen wereld moeten (blijven) openen om de wereld als open aan een kind to kunnen presenteren, zodat het kind de wereld ook als open leert kennen en beheersen. 39
6 Kennelijk is een persoon die open staat voor de mogelijkheden van het leven nog een zeldzaamheid, zolang deze mensen nog bij name genoemd worden en als voorbeeld worden gebruikt. Zijn deze mensen natuurtalenten, of de uitzonderingen die de regel bevestigen? Tot slot: Hoe onderwijzen we een cultuur van tolerantie, solidariteit en vrede die nog niet de onze is? In ieder geval niet alleen door geschiedenislessen en meer volledige journalistieke bijdragen. Maar tevens door in vol vertrouwen onze eigenaardigheden ter discussie to stellen, door onze eigen wereld trachten to openen en open to houden. 40
Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017
Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017 11/6/2017 2 1. Cultuur 2. Cultuuronderwijs 3. Gelijke kansen 4. Doorlopende leerlijn 6-11-2017
Nadere informatie2.1 Exploreren, verkennen en integreren van waarden
2.1 Exploreren, verkennen en integreren van waarden Opmerking:dit procesdoel zal normaal gezien bij elke les terugkomen. Het belang ervan is dat leerlingen beseffen dat heel veel keuzes in het leven waardegeladen
Nadere informatieSOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Algemene vorming op het einde van de derde graad secundair onderwijs Voor de sociale
Nadere informatieWat is in vredesnaam de geest van Erasmus?
i Wat is in vredesnaam de geest van Erasmus? Bas Levering Dit symposium heeft zijn thema inderdaad breed gekozen. Lea Dasberg heeft het thema ondanks haar toespitsing op 'de opdracht van Europa' toch ook
Nadere informatieInleiding. Vanaf 1988 bevindt de internationale politiek zich in een stroomversnelling.
Inleiding j Vanaf 1988 bevindt de internationale politiek zich in een stroomversnelling. Het einde van de zogenaamde 'Koude Oorlog' en de ontmanteling van de communistische ideologie in de landen van het
Nadere informatievaardigheden - 21st century skills
vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met
Nadere informatieKeurmerk: Duurzame school
Keurmerk: Duurzame school Doorlopende leerlijn voor duurzame ontwikkeling van basisonderwijs (PO) t/m voortgezet onderwijs (VO) PO-1 Kennis en inzicht (weten) Vaardigheden (kunnen) Houding (willen) Begrippen
Nadere informatieMULTIPERSPECTIVITEIT EN ERFGOEDEDUCATIE
MULTIPERSPECTIVITEIT EN ERFGOEDEDUCATIE Carla van Boxtel Meerstemmig erfgoed - 8 juni 2016 Genk MULTIPERSPECTIVITEIT Vormen van multiperspectiviteit Het belang van multiperspectiviteit Didactiek PERSPECTIEVEN
Nadere informatieSpeech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Bevrijdingsdag, Leek, 5 mei 2010
Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Bevrijdingsdag, Leek, 5 mei 2010 Dames en heren, [Inleiding] In de zomer van 1946 voer een schip van Thailand naar Nederland. Een kleine Nederlandse
Nadere informatieTOLERANTIE LEERDOEL OPDRACHT 1
LEERDOEL Je kunt een beschrijving geven van tolerantie. Je hebt het inzicht om uit te leggen wat tolerantie voor jezelf en je omgeving betekent. OPDRCHT 1 ekijk de onderstaande cartoons. eschrijf per cartoon
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer havo/vwo
Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Rechtsstaat
Nadere informatieEf. 4, 1-6 preek NGKE -HA
Ef. 4, 1-6 preek NGKE -HA- 28-8-2016 Heel houden Deze vaas is een erfstuk. Ik vind hem niet direct mooi, maar hij zou best wel eens heel wat waard kunnen zijn. De vaas staat een beetje gevaarlijk bij ons
Nadere informatiePreek De vrouw die Jezus beslissing veranderde. Lieve gemeente,
Lieve gemeente, We zien het niet vaak in de Bijbel, maar in het verhaal dat we vandaag gelezen hebben is Jezus toch ronduit bot te noemen en buitengewoon onvriendelijk op het onbeschofte af, tegen een
Nadere informatieCollectief aanbod Jeugd Houten
Collectief aanbod Jeugd Houten Groepsmaatschappelijk werk Santé Partners in Houten 2018-2019 1 Inhoud Blz. Training Sterk staan 9-12.... 3 Zomertraining Plezier op School (aankomende brugklassers). 4 Assertiviteitstraining
Nadere informatieVALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg. een populair recept
VALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg een populair recept een maatschappelijk probleem add some learning opgelost! deze bijdrage een perspectief
Nadere informatieBeginselverklaring van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, 1980
Beginselverklaring van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, 1980 Noot van de editor De beginselprogramma's zijn gescand, en zover nodig gecorrigeerd. Hierdoor is het mogelijk dat de tekst niet meer
Nadere informatieOuder worden en de kracht van verhalen. Levensverwachting bij geboorte. Ingesleten opvattingen uit de 19 e eeuw
Ouder en de kracht van verhalen Lezing door Prof. dr. Jan Baars Universiteit voor Humanistiek www.janbaars.nl Op uitnodiging van Stichting Levensverhalen Inspiratiemiddag in Zaandam, 2 oktober 2014 Levensverwachting
Nadere informatiePROCESDOEL 4 VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES
PROCESDOEL 4 VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES Bijzondere procesdoelen 4.1 Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf 4.2 Eerbied voor de anderen 4.3 Zorg voor de anderen 4.4 Eerbied
Nadere informatiefilosofie havo 2018-II
Opgave 2 Gevoelswerk 9 maximumscore 2 een uitleg dat Tessa s twijfel toont dat ze zich kritisch tot zichzelf kan verhouden, waarin volgens Korsgaard de waarde van authenticiteit ligt 1 een weergave van
Nadere informatieVisiedocument. Actief Burgerschap. Januari 2010
Visiedocument Actief Burgerschap Januari 2010 Gereformeerde scholen voor speciaal basisonderwijs Het Baken en De Drieluik Inleiding Actief Burgerschap U staat op het punt ons visiestuk actief burgerschap
Nadere informatieWAARDEGOED. betekenisvol leren en werken WIE? WAT? WAARDE! Methode voor waardengericht leren in bestaande lessen. HANDLEIDING voor docenten
WAARDEGOED betekenisvol leren en werken WIE? WAT? WAARDE! Methode voor waardengericht leren in bestaande lessen. HANDLEIDING voor docenten 1 HET DOEL VAN ONDERWIJS Jongeren kennis en vaardigheden aanreiken
Nadere informatieHoofdstuk 4: De Beleving uit zich in Gedrag en Vaardigheden
Hodstuk 4: Voor een geestelijk welbevinden van de wereld is het noodzakelijk dat we leren herkennen op welke manier onze capaciteiten en vaardigheden zijn beïnvloed, waardoor we bepaalde gedragingen onderdrukken
Nadere informatieKwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan
Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit
Nadere informatieWe willen kansen scheppen om uw kind evenwichtig te laten ontplooien. We houden rekening en hebben respect voor de eigen mogelijkheden van elk kind.
1. VERWELKOMING. NAAR DE OUDERS TOE Van harte welkom in onze school. Wij danken u voor het vertrouwen dat u in onze school stelt. Het verheugt ons dat u voor het onderwijs en de opvoeding van uw kind een
Nadere informatieErfgoedonderwijs als cultuuronderwijs. Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media
Erfgoedonderwijs als cultuuronderwijs Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media 12/14/2012 2 Vragen... Hoe verhoudt erfgoed- zich tot cultuureducatie? Wat zijn kenmerkende eigenschappen van
Nadere informatieSTIJLEN VAN BEÏNVLOEDING. Inleiding
STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING Inleiding De door leidinggevenden gehanteerde stijlen van beïnvloeding kunnen grofweg in twee categorieën worden ingedeeld, te weten profileren en respecteren. Er zijn twee profilerende
Nadere informatieSysteemvisie op Organisatie en Management
Systeemvisie op Organisatie en Management E.J. Mol 16 Mei 2012 1 Inhoudsopgave 1 SYSTEEMVISIE OP ORGANISATIE EN MANAGEMENT 2 1.1 De organisatie als open systeem.................. 2 1.2 De rol van de manager
Nadere informatieMorele Ontwikkeling van Jongeren. Hanze Jeugdlezing 2012
Morele Ontwikkeling van Jongeren Hanze Jeugdlezing 2012 Wiel Veugelers Universiteit voor Humanistiek Universiteit van Amsterdam Opbouw verhaal Wat is morele ontwikkeling? Wat leert onderzoek over morele
Nadere informatienaar: Jed McKenna, Jed McKenna s theorie van alles, Samsara, 2014
Opgave 2 Spiritueel scepticisme tekst 6 Jed McKenna is de schrijver van verschillende boeken over spiritualiteit. In zijn boeken speelt hij de hoofdrol als leraar van een leefgemeenschap. McKenna is spiritueel
Nadere informatieThema bijeenkomst. Introduceren en stimuleren van de dialoog binnen het gezin
Thema bijeenkomst Introduceren en stimuleren van de dialoog binnen het gezin 1 Inleiding Op 17 februari 2017 was het dan zover: De bijeenkomst over het belang van de dialoog in het gezin heeft plaatsgevonden
Nadere informatieNaam leerlingen. Groep BBL1 Mens & Maatschappij. Verdiepend arrangement. Basisarrange ment
Groep BBL1 Mens & Maatschappij Leertijd; 3 keer per week 45 minuten werken aan de basisdoelen. - 3 keer per week 45 minuten basisdoelen toepassen in verdiepende contexten. Verdieping op de basisdoelen
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel)
Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel) Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden
Nadere informatieWerken aan 21 e eeuwse vaardigheden met NPDL
Werken aan 21 e eeuwse vaardigheden met NPDL Door: Fréderieke van Eersel (Eigenaar Eduet www.eduet.nl /adviseur eigentijds onderwijs) Op veel onderwijssites en in veel beleidsstukken kom je de term 21st
Nadere informatieStrategisch beleidsplan Stichting Promes 2015-2018
Strategisch beleidsplan Stichting Promes 2015-2018 Voorwoord. De planperiode van 2011-2014 ligt bijna achter ons en geeft ons reden tot nadenken over de doelen voor de komende vier jaar. Als we terugdenken
Nadere informatieEen instrument om onze samenleving echt te veranderen, zo noemt hij het vurig gewenste lidmaatschap.
Speech voor de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Ingrid van Engelshoven, bij onthulling Erfgoedlabel Verdrag van Maastricht, op 9 mei 2018 Beste mensen, Pak je hier vanmiddag in Maastricht
Nadere informatieOntdek jezelf. En je vak. Ik ben het ID
Ontdek jezelf. En je vak. Ik ben het ID Ik geef betekenis aan onze missie Ik begeleid studenten naar de arbeidsmarkt, een vervolgopleiding en/of een actieve rol in de samenleving. En: ik zorg dat een student
Nadere informatieEmbargo tot de datum waarop deze toespraak wordt gehouden / toetsen aan deze datum
Bouwen aan de democratische veiligheid in Europa Ontwerptoespraak van de secretaris-generaal Brussel, woensdag 12 november 2014 Embargo tot de datum waarop deze toespraak wordt gehouden / toetsen aan deze
Nadere informatieAnkerpunten voor morgen
Ankerpunten voor morgen Wat doen we? Van waaruit doen we dat? Deus Caritas Est : deze boodschap maakte Pieter Jozef Triest gevoelig voor de noden van zijn tijd. Vertaald naar vandaag, is ook onze zendingsopdracht:
Nadere informatieSIPP persoonlijkheidsvragenlijst
SIPP persoonlijkheidsvragenlijst Deze vragenlijst bestaat uit een aantal stellingen. Deze stellingen hebben betrekking op de laatste 3 maanden. Door per stelling aan te geven in hoeverre u het hier bent,
Nadere informatieOpvoeden in andere culturen
Opvoeden in andere culturen Bevorderen en versterken: competenties vergroten Een betere leven DVD 1 Bevolkingsgroepen aantal Allochtoon3.287.706 Autochtoon13.198.081 Europese Unie (exclusief autochtoon)877.552
Nadere informatieFort Lunet 1 in Utrecht
Overal waar kinderen en jongeren voor elkaar en voor de aarde zorgen, is vrede. Overal waar mensen in verzet komen tegen onrecht, tegen pesten en uitsluiten, is vrede. Vrede is een lange reeks van conflicten
Nadere informatieVoorbereiding op de studiekeuzecheck 1. Lees aandachtig het meegezonden artikel. 2. Maak hiervan een samenvatting van 10 regels. 3.
Welkom Voorbereiding op de studiekeuzecheck 1. Lees aandachtig het meegezonden artikel. 2. Maak hiervan een samenvatting van 10 regels. 3. Onderstreep de woorden waarvan je de betekenis niet weet en zoek
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle
Nadere informatie8653/19 voo/mak/hh 1 TREE.1.B
Raad van de Europese Unie Brussel, 6 mei 2019 (OR. en) 8653/19 EDUC 214 SOC 321 NOTA van: aan: Betreft: het secretariaat-generaal van de Raad het Comité van permanente vertegenwoordigers/de Raad Voorbereiding
Nadere informatieIntercultureel leren. Workshop. Studievoormiddag 6 juni 2014
Intercultureel leren Workshop Studievoormiddag 6 juni 2014 Aan de slag Hoeveel procent van mijn vrije tijd breng ik door met mensen van mijn eigen culturele achtergrond versus mensen met een andere culturele
Nadere informatiePROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN
PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens 3.2 Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens 3.3 Ontdekken
Nadere informatieDeel 1. Opvoedingsproject
Deel 1 Opvoedingsproject 5 6 1. Opvoedingsproject Wij verwachten van alle ouders dat ze loyaal achter de identiteit en het pedagogisch project van onze school staan en dit ondersteunen. Hieronder vindt
Nadere informatieAnalytisch denken Het oplossen van problemen door vragen te ontleden in kleinere delen, verbanden leggen en logische conclusies trekken.
Creatief denken Het flexibel kunnen inspelen op nieuwe omstandigheden. Associëren, brainstormen en het bedenken van nieuwe originele dingen en originele oplossingen voor problemen. Analytisch denken Het
Nadere informatieVerslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief
Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief Datum: Plaats: Gespreksleiding: Gastsprekers: Participanten: Bezoekers: Thema: vrijdag 17 oktober 2014, 15:00-17:00 uur De Gouden Zaal van DROOMvilla
Nadere informatiePKN in contact met Nederland: kijk op het leven en kijk op geloven
Protestantse Kerk Nederland / 27-8-2015 / P.1 PKN in contact met Nederland: kijk op het leven en kijk op geloven Presentatie 27 januari 2011 Peter Jobsen Protestantse Kerk Nederland / 27-8-2015 / P.2 Aanleiding
Nadere informatieDit artikel uit Netherlands Journal of Legal Philosophy is gepubliceerd door Boom juridisch en is bestemd voor anonieme bezoeker
Sanne Taekema (Tilburg) Sanne Taekema, The concept of ideals in legal theory (diss. Tilburg), Tilburg: Schoordijk Instituut 2000, vii + 226 p.; Den Haag: Kluwer Law International 2002, ix + 249 p. Idealen
Nadere informatieIntroductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011
Introductie Dit onderzoek vindt plaats in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Met de resultaten wil het bureau het kabinet en de politiek in het algemeen informeren over zorgen en wensen
Nadere informatieDe 5 D s: handvat voor diversiteit in praktijk
De 5 D s: handvat voor diversiteit in praktijk Inleiding Het voormalige Centrum voor Interculturele Studies (CIS), inmiddels opgenomen in het expertisecentrum Educatie van HKU, streefde naar een inclusieve
Nadere informatieTheater/Bioscoop De Nieuwe Kolk
Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk Reclame maken, doe je zo! Groep 6 Thema-overzicht Thema-overzicht Reclame maken, doe je zo! Groep 6 Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk Kern van het thema Het thema Functies
Nadere informatie2 Training of therapie/hulpverlening?
Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt
Nadere informatieDe lat, de bril en de ander
De lat, de bril en de ander Over laat-adolescentie en jongvolwassenheid Summer University Psychoanalyse 2018 Jaap van der Staal Kenmerken van laat-adolescentie (18-21) en jong volwassenheid (21-25) Ontwikkelingstaken:
Nadere informatieONS EIGEN OPVOEDINGSPROJECT
ONS EIGEN OPVOEDINGSPROJECT - SCHOOLBROCHURE - Basisonderwijs DE LINDE, Overpelt ONS EIGEN OPVOEDINGSPROJECT In ons Eigen opvoedingsproject (EOP) kan u lezen hoe wij als school onze opvoedingstaak zien.
Nadere informatieGIBO HEIDE. pedagogisch project
GIBO HEIDE pedagogisch project gemeenteraadsbesluit van 26 mei 2015 Het pedagogisch project is de vertaling van de visie van directie en leerkrachten die betrekking heeft op alle aspecten van het onderwijs
Nadere informatieDE OMGANG VAN MOSLIMS MET NIET-MOSLIMS. Vrije Universiteit Amsterdam 16 november 2016
DE OMGANG VAN MOSLIMS MET NIET-MOSLIMS Yvonne Moonen-Thompson Probus Lezing Vrije Universiteit Amsterdam 16 november 2016 Lao Zi: Zie anderen als jezelf Door dit te doen cultiveren we waardigheid, die
Nadere informatieAnder Geluid. Burgerschapsonderwijs. De docent en het democratische gesprek. door Teun Dekker
Ander Geluid Burgerschapsonderwijs. De docent en het democratische gesprek door Teun Dekker Eén van de paradoxen van het onderwijs is dat het leerlingen voorbereidt om te functioneren in de samenleving
Nadere informatieOntmoetingskerk Laren NH 1 mei Johannes 14
Ontmoetingskerk Laren NH 1 mei 2016 Johannes 14 Als iemand in deze tijd zou zeggen: Ik ben de weg, de waarheid en het leven, zouden we hem al snel fundamentalistisch noemen. We leven in een multiculturele
Nadere informatieBEÏNVLOEDINGSSTIJLEN. Tegenbewegende stijlen. Meebewegende stijlen. = duwen = trekken. evalueren aansporen en onder druk zetten
BEÏNVLOEDINGSSTIJLEN Er zijn verschillende beïnvloedingsstijlen te onderscheiden. De stijlen kunnen worden onderverdeeld in: TEGENBEWEGENDE STIJLEN MEEBEWEGENDE STIJLEN = duwen = trekken Tegenbewegende
Nadere informatieburo balans www.buro-balans.nl Ridderstraat 72 4902 AC Oosterhout tel. 0162 420200
buro balans www.buro-balans.nl Ridderstraat 72 4902 AC Oosterhout tel. 0162 420200 Clusters van problemen Criminaliteit, overlast en intimidatie in wijken/gebieden: 1. De klassieke knelpunten: het netwerk
Nadere informatieSint-Jan Berchmanscollege
Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Klassieke Talen (2de en 3de graad ASO) Leerlingprofiel Je leest graag, je wil je taalvaardigheid versterken, en je hebt interesse in cultuur en maatschappij? Een
Nadere informatieBURGERSCHAP. Lesbrief 1: Wat is Burgerschap?
BURGERSCHAP Lesbrief 1: Wat is Burgerschap? WAT GAAN WE VANDAAG DOEN? Introductie en kennismaking Absenties Module, Boeken, methoden en andere dingen Lesbrief 1: WAT IS BURGERSCHAP? Afsluiting INTRODUCTIE
Nadere informatieGedragenheid binnen de organisatie
Gedragenheid binnen de organisatie Het inbedden van ICHV binnen een reguliere werking op voorwaarde dat deze als hefboom dient om de integrale werking te voorzien van een breed gedragen interculturalisering.
Nadere informatieLesgeven over Werelderfgoed
flyer Werelderfgoed:Layout 4 19-12-2013 10:30 Pagina 1 WELKOM IN DE SCHATKAMERS VAN DE WERELD! Lesgeven over Werelderfgoed Stelling van Amsterdam Grachtengordel Amsterdam Droogmakerij De Beemster flyer
Nadere informatieEdukans Dik Verboom Sen. Program Advisor
Edukans Dik Verboom Sen. Program Advisor Religieuze Waarden, Onderwijs en Doel van deze workshop 1. 2. 3. Inzicht krijgen in religie als drijfveer voor sociaalmaatschappelijk handelen; Verkennen van morele
Nadere informatieI N F O R M A T I E B R O C H U R E
I N F O R M A T I E B R O C H U R E BESTE OUDERS Het is de droom van ieder van ons dat onze kinderen en jongeren zich ontplooien tot fijne mensen die in staat zijn later hun eigen weg te gaan. Daarbij
Nadere informatiePTO Aardrijkskunde
PTO ardrijkskunde 2016-2017 Vereniging voor Protestants-Christelijk Onderwijs te Curaçao Sectie aardrijkskunde r. lbert Schweitzer havo/vwo [meesteradmiraal@gmail.com] Vak: ardrijkskunde Leerjaar: H1 Schooljaar:
Nadere informatieMARJORIE VENEMAN. Eigenaar en ontwikkelaar Levenslef. Werkzaam bij MEE Veluwe. Afgestudeerd aan de University of Birmingham City
MARJORIE VENEMAN Eigenaar en ontwikkelaar Levenslef Werkzaam bij MEE Veluwe Afgestudeerd aan de University of Birmingham City WAT IS EEN MINDSET? Een stabiele en diepliggende overtuiging die ieder mens
Nadere informatieGOUDEN REGELS STIGMA EN WOORDVOERING
GOUDEN REGELS STIGMA EN WOORDVOERING IEDEREEN HEEFT VOOROORDELEN. ZO SIMPEL IS HET. JIJ OOK. ALS JE JE HIERVAN BEWUST BENT EN ERNAAR HANDELT, VOORKOM JE DAT JE ONGEWILD BIJDRAAGT AAN STIGMATISERING VAN
Nadere informatie. De school uitgangspunten en visie. 1.1. Naam en logo. De naam Rehoboth komt uit de Bijbel (Genesis 26:22).
. De school uitgangspunten en visie 1.1. Naam en logo De naam Rehoboth komt uit de Bijbel (Genesis 26:22). Het betekent: de Heer heeft ons ruimte gemaakt. De Heer geeft ruimte om in vrede en liefde met
Nadere informatieMIRARI Van kritiek naar dialoog.
MIRARI Van kritiek naar dialoog. Door Tomas Serrien Verwondering is het begin van alle wijsheid. (Aristoteles) Mirari - 1 HET WAT en HET WAAROM: Het grondidee van Mirari. Het is tijd voor een filosofisch
Nadere informatieWaar Bepaal ten slotte zo nauwkeurig mogelijk waar het onderwerp zich afspeelt. Gaat het om één plek of spelen meer plaatsen/gebieden een rol?
Hoe word ik beter in geschiedenis? Als je beter wilt worden in geschiedenis moet je weten wat er bij het vak geschiedenis van je wordt gevraagd, wat je bij een onderwerp precies moet kennen en kunnen.
Nadere informatieorganiseert in samenwerking met:
organiseert in samenwerking met: m g a a n m e t s e k s u a l i t e i t Bij docenten, hulpverleners en trainers leeft vaak een grote terughoudendheid om seksualiteit bespreekbaar te maken. Zeker als het
Nadere informatiefilosofie havo 2017-II
Opgave 3 Grensmuren 12 maximumscore 4 een uitleg met tekst 7 dat Nunez de drie basisprincipes van Cicero kan gebruiken om het bestaan van de muur te rechtvaardigen (per juiste toepassing 1 scorepunt toekennen):
Nadere informatie28 Stellingen. 28 Situaties. 28 Vragen. 28 Opdrachten. 112 kaarten voor de bovenbouw Havo / VWO Handleiding
28 Stellingen 28 Situaties 28 Vragen 28 Opdrachten Handleiding 112 kaarten voor de bovenbouw Havo / VWO www.klassetaal.nl Geachte docent(e), De kaarten die voor u liggen zijn ontwikkeld voor het vak Levensbeschouwing,
Nadere informatieAchtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:
Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2010 - II
Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien
Nadere informatieLANDSEXAMEN VWO
LANDSEXAMEN VWO 2018-2019 Examenprogramma I&S/MAATSCHAPPIJLEER V.W.O. 1 Het eindexamen Het vak Individu en Samenleving/maatschappijleer (I&S/maatschappijleer) kent slechts het commissie-examen. Er is voor
Nadere informatieEthische optiek = hoe is de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen.
Samenvatting door A. 1576 woorden 4 december 2014 1,3 2 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Paragraaf 2 De ethische optiek 1 inleiding Ethiek gaat over goed en kwaad in het menselijk handelen. Onderscheid
Nadere informatieEindexamen filosofie havo 2007-I
Opgave 2 Sociale utopieën tussen fantasie en werkelijkheid 8 maximumscore 3 het noemen en uitleggen van het principe van Bloch: hoop 1 een toepassing van het principe hoop op het ontstaan van utopische
Nadere informatieVRAGEN OVER HET ARTKEL HET MULTICULTURELE DRAMA
Vak Maatschappijleer Thema de multiculturele samenleving Datum december 2013 Onderwerp Socialisatie en cultuur VRAGEN OVER HET ARTKEL HET MULTICULTURELE DRAMA Het multiculturele drama 1. a. Wat wordt bedoeld
Nadere informatieCulemborg, 6 november Doopdienst. Tekst: Marcus 10: Thema: Jouw kijkend kind Voorganger: ds. Henri Veldhuis
Culemborg, 6 november 2016 - Doopdienst Tekst: Marcus 10: 13-15 Thema: Jouw kijkend kind Voorganger: ds. Henri Veldhuis Gemeente van onze Heer, Jezus Christus, Het verhaal van Jezus en de kinderen is bekend
Nadere informatieOpgave 2 Doen wat je denkt
Opgave 2 Doen wat je denkt 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom Swaab het bestaan van vrije wil verwerpt op grond van de experimenten van Libet: bewustzijn komt pas na de beslissingen van de hersenen
Nadere informatie1. Algemene situering van de cursus NCZ leraar secundair onderwijs-groep 1 2. Doel van de cursus NCZ
1. Algemene situering van de cursus NCZ leraar secundair onderwijs-groep 1 De cursus niet-confessionele zedenleer (NCZ) in de opleiding leraar secundair onderwijsgroep 1 (LSO-1) sluit aan bij de algemene
Nadere informatieWat is? filosofie? Wat is. en kwaad. Hoofdstu
Wat is filosofie? Hoofdstuk 1 1 filosoferen: doordenken! 5 e vragen 6 2 gewone vragen en filosof isch 9 3 aanleidingen om te filosoferen 12? eren 4 waarom filosof 5 samen filosoferen 14 17 6 filosof ie
Nadere informatiefilosofie havo 2015-II
Opgave 1 Bloed, zweet en luxeproblemen 1 maximumscore 2 een argumentatie of de uitleg van het inkomensverschil tussen Benjamin en de arbeiders gerechtvaardigd is aan de hand van de Romeinse definitie van
Nadere informatieCOMMUNICATIE training. effectief communiceren met iedereen
COMMUNICATIE training effectief communiceren met iedereen Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij
Nadere informatieGeluk en Capabilities: een filosofische analyse. Ingrid Robeyns Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Wijsbegeerte
Geluk en Capabilities: een filosofische analyse Ingrid Robeyns Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Wijsbegeerte Geluk: welke bijdrage door filosofen? De academische filosofie is veel heterogener
Nadere informatie2013-2017. Actief burgerschap en sociale integratie
201-2017 Actief burgerschap en sociale integratie Inhoudsopgave: Kwaliteitszorg actief burgerschap en sociale integratie Visie en planmatigheid Visie Doelen Invulling Verantwoording Resultaten Risico s
Nadere informatieCentrum voor Transculturele Psychiatrie Veldzicht
Centrum voor Transculturele Psychiatrie Veldzicht Een blik op onze identiteit en onze toekomst Informatie voor medewerkers 2 Dienst Justitiële Inrichtingen Ministerie van Justitie en Veiligheid Inhoud
Nadere informatiePreek Job 18 juni 2017
Lieve Gemeente, Waarschijnlijk is Job één van de figuren in de Bijbel waarmee we ons het beste kunnen identificeren. Allemaal kennen we Job en allemaal kunnen we ons af en toe als Job voelen. Want het
Nadere informatietalentstimuleren.nl CREATIEF DENKEN Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën
Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën Ik let op (onopvallende) details en voeg details toe aan eerdere ideeën Ik zie meerdere denkrichtingen en verander flexibel van denkrichting
Nadere informatieDe VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft)
De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) Inleiding Veel mensen ervaren moeilijkheden om werk te vinden te behouden, of van baan / functie te veranderen. Beperkingen, bijvoorbeeld
Nadere informatieJ L. Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills. Vaardigheden Gedragsindicatoren. 21st Century Skill - -
Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills 21st Century Skill Jouw talent Vaardigheden Gedragsindicatoren J L Ik weet wat ik wil Ik weet wat ik kan Ik ga na waarom iets mij interesseert
Nadere informatieSamenwerken. Samenwerken. Samenwerken. Samenwerken. Dit kan ik al goed... Dit kan ik al goed... Hier moet ik nog aan werken...
Kiezen: wanneer wil ik samenwerken? Soms kom je echt verder door samen te werken maar soms heb je de rust nodig iets juist alleen voor jezelf te doen. Ik kan uitleggen waarom ik kies voor samenwerken.
Nadere informatieVaksubkernen Inhouden vwo kerndoelen onderbouw. kiezen. De leerling kan referentiële verwijzingen expliciteren.
Tussendoelen Latijn ( vwo ) Latijn havo/vwo onderbouw K = gericht op voorbereiding op deze vakken in bovenbouw (Turquoise) KGV= gericht op algemene gymnasiale vorming (Zilver) = K = Kgv Taalbeschouwing
Nadere informatieGeachte gasten van de herdenkingsplechtigheid, Het is voor mij een grote eer vandaag tijdens deze. herdenkingsplechtigheid het woord te mogen voeren.
Manuscript toespraak 29-04-2013 Mevr. Dr. Eva Högl - lid van de Bondsdag, toespraak t.g.v. de Nederlandse herdenkingsplechtigheid op 4 mei 2013 Geachte heer Snep, Geachte ambassadeur, Geachte gasten van
Nadere informatie