Purple NECtar. Technologie Lte gaat veel verder dan Wimax. Radiocommunicatie Renatus maakt C2000 weer toekomstvast

Transcriptie

1 Vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven Jaargang 30, september 2009 Technologie Lte gaat veel verder dan Wimax Radiocommunicatie Renatus maakt C2000 weer toekomstvast Praktijk OLV-ziekenhuis traceert patiënten via Wlan Purple NECtar Vuurproef voor defensiebrede informatiedeling

2

3

4 4 kort nieuws Verbinding september 2009 Europese Commissie wil haast maken met ecall De Europese Commissie heeft voor het laatst alle EU-lidstaten opgeroepen sneller werk te maken van de vrijwillige toepassing van de nieuwe boordcommunicatietechniek ecall. ECall belt automatisch 112, wanneer een auto bij een ernstig ongeval betrokken raakt, en stuurt de locatie van het voertuig door naar de dichtstbijzijnde meldkamer. De reactietijd van hulpdiensten kan hierdoor worden gehalveerd, de ernst van verwondingen worden beperkt en het leven van mensen kan worden gered, die niet meer in staat zijn hun locatie door te geven. Het systeem kan jaarlijks naar schatting levens redden. In het beleidsdocument dat door de Europese Commissie is vrijgegeven waarschuwt zij de lidstaten dat die tegen het eind van 2009 een aanzienlijke vooruitgang moeten hebben geboekt. Wanneer dit niet het geval is, kan de commissie regelgeving voorstellen om de techniek zo snel mogelijk in heel Europa beschikbaar te maken. In 2008 gebeurden er in Europa in totaal 1,2 miljoen ongevallen. In totaal vielen hierbij doden en meer dan 1,7 miljoen gewonden. EU investeert achttien miljoen euro in onderzoek naar lte De EU investeert vanaf 1 januari 2010 achttien miljoen euro in onderzoek naar de volgende generatie mobiele 4G-netwerken. De Europese Commissie heeft toestemming gegeven om te starten met de financiering van Long term evolution advanced -technologie. Met de technologie moet het mobiele internet tot honderd maal sneller worden dan huidige 3G-netwerken. De EU stelt sinds 2004 onderzoeksbudgetten beschikbaar voor lte. Lte-techniek zal mobiele telefoons veranderen in krachtige computers, zegt Viviane Reding, EU-commisaris voor Informatiemaatschappij en media. De Europese Commissie ziet voor invoering van lte en lte-a een aantal nieuwe mogelijkheden ontstaan waarbij breedbandsnelheden tot 1 Gbps kunnen worden bereikt. Hierdoor worden diensten als video op verzoek mogelijk. Ook kan mobiele breedband worden geïntroduceerd in dunbevolkte gebieden.

5 Verbinding september Vodafone test lte in UHF-band Vodafone Duitsland gaat lte (Long term evolution) testen in de digital dividend band binnen 790 tot 862 MHz. De test wordt uitgevoerd samen met Huawei dat de lte-apparatuur levert. Met de test die deze zomer van start is gegaan, willen de twee bedrijven aantonen dat het met lte mogelijk is om landelijke gebieden de witte vlekken te voorzien van breedband internettoegang. Ook moet de test aantonen dat het mogelijk is lte zonder problemen toe te passen naast diensten als digitale televisie en digitale radio. Verkoop femtocellen naar twaalf miljoen in 2014 De verkoop van femtocellen zal groeien van eenheden in 2009 tot twaalf miljoen in 2014, een gemiddelde groei per jaar van 127 procent, aldus onderzoeksbureau Berg Insight. In de toekomst zullen Europa, Noord- Amerika en vooruitlopende markten in Azië de grootste afnemers zijn van femtocellen. Dit komt volgens Berg Insight doordat de dekking van vaste breedbandverbindingen in andere landen veel lager is en 3G-diensten minder ontwikkeld zijn. In 2014 zullen er bijna zes femtocellen per mobiel basisstation zijn en zullen er zeventig miljoen mensen regelmatig in verbinding staan met een femtocell. Een femtocell is een klein cellulair basisstation waarmee een privé-gsm-netwerk kan worden aangelegd, bijvoorbeeld op locaties waar de dekking van het normale gsm-netwerk slecht is. Femtocellen zullen naar verwachting van het onderzoeksbureau Berg Insight vooral worden gebruikt als een uitbreiding van het mobiele netwerk om de dekking in gebouwen te verbeteren. Voor het uitbreiding van netwerkcapaciteit zal de oplossing minder populair worden, aangezien hier betere alternatieven voor bestaan. Amsterdam krijgt centrale uitkijkpost Amsterdam krijgt voor het einde van 2010 een centrale uitkijkruimte waar de politie de beelden van alle camera s in de binnenstad kan volgen. De ruimte wordt door het stadsbestuur van Amsterdam ingericht. De politie houdt voortaan vooral tijdens uitgaansavonden vanuit de ruimte alle schermen rechtstreeks in de gaten. Bij incidenten kunnen zij schakelen tussen de verschillende locaties. Het cameratoezicht is onderdeel van een pakket maatregelen dat de veiligheid in de binnenstad moet vergroten. Zowel de camera s als de centrale uitkijkruimte kost de gemeente bijna twee miljoen euro. 900 MHz-band open voor breedband De Europese Raad van ministers heeft de 900 MHz-spectrumband opengesteld voor de derde generatie mobiele breedbandtechnieken, waaronder 3G en umts. Tot nu toe was deze 900 Mhz-band alleen toegankelijk voor traditionele gsm-diensten, zoals 2G. Op de lange termijn maakt dit besluit de weg vrij voor lte op de 900 MHzspectrumband. Lte maakt het voor de OOV-sector mogelijk gebruik te maken van breedbanddatacommunicatie, zoals videostreaming en grote hoeveelheid data versturen naar het werkveld. Naar verwachting kan de telecomsector door het besluit 1,6 miljard euro besparen op de implementatie van 3G mobiele breedbanddiensten.

6 6 Verbinding september 2009 Belzorg Nederland start pilot met mobiele alarmering Belzorg Nederland, een klantencontactcentrum i.o. voor de gezondheidzorg, is in juli een proef gestart met een mobiele vorm van personenalarmering. Hierbij wordt gebruikgemaakt van de GeoSkeeper, een draagbaar en draadloos communicatieapparaat in de vorm van een polshorloge. De GeoSkeeper is in tegenstelling tot een vast alarmsysteem niet gebonden aan de woning van de drager. Met één druk op de knop kan contact worden gemaakt met de servicecentrale, waarna er direct een spreek-luisterverbinding is met een verpleegkundige van Belzorg Nederland. Dit alarmeringssysteem heeft bovendien een ingebouwde gps-ontvanger waarmee de locatie van de gebruiker kan worden bepaald. Met het systeem kan ook mobiel worden gebeld naar drie personen via voorgeprogrammeerde toetsen. Naast alarmering die wordt geactiveerd door de drager, biedt de GeoSkeeper ook de mogelijkheid zelf een signaal af te geven aan de (medische) servicecentrale. Zo kan een zone worden ingesteld waarin de gebruiker zich vrijelijk kan begeven, bijvoorbeeld het verpleeghuis of het terrein van een GGZ-instelling. Komt deze persoon daarbuiten dan wordt er alarm geslagen en is de persoon in kwestie gemakkelijk terug te vinden. Hiermee kan het dwaalverkeer worden beperkt. Dit wordt geofencing genoemd. De pilot is een initiatief van de leverancier van de GeoSkeeper, Aerotel, in samenwerking met IPT Medical Services (dochteronderneming van KPN), Vierstroomzorgring en SNT. Aan de pilot doet een aantal (thuis)zorgorganisaties mee verspreid over Nederland. Wanneer de proef slaagt, gaat Belzorg Nederland i.o. een totaaloplossing aanbieden van de apparatuur en dienst. MAXIMIZING MOBILITY, CREATING CONNECTIVITY VOOR ELK COMMUNICATIEVRAAGSTUK BESTAAT EEN OPLOSSING a d v e r t e n t i e Maximale bereikbaarheid, altijd kunnen communiceren. Abiom levert al meer dan tien jaar hoogstaande communicatie-, navigatie- en signaleringstechnologie aan een brede groep professionals. Zoals het bedrijfsleven, de politie, ambulance- en beveiligingsdiensten, entertainment- en maritieme industrie. We bieden de meest geavanceerde producten van bekende fabrikanten, en daarnaast ontwikkelen en assembleren we zelf. VOOR ELK COMMUNICATIEVRAAGSTUK BESTAAT EEN OPLOSSING En is de oplossing niet standaard voorhanden dan zorgen we dat er één komt. Abiom biedt een breed pakket diensten en producten aan. We onderscheiden drie gespecialiseerde businessunits: Fleetsystems Communication systems Special products Abiom is marktleider in de Benelux en werkt nauw samen met verschillende toeleveranciers, in veel gevallen is er zelfs sprake van een exclusief partnership. Dankzij deze goede relaties kunnen wij productontwikkeling beïnvloeden en zodanig sturen dat we tegemoet komen aan de wensen van onze klanten. Bijsterhuizen 2218, 6604 LD Wijchen Nederland Tel. +31 (0) Fax +31 (0) info@abiom.nl Internet Internationalelaan 55 F, 1070 Brussel / Bruxelles België Tel. +32 (0) Fax +32 (0) info@abiom.be Internet Compass House, Chivers Way Histon Cambridge CB24 9AD United Kingdom Tel. +44 (0) Fax +44 (0) info@abiom.co.uk Internet

7 Verbinding september KPN geeft Telfort-frequenties terug De Nederlandse toezichthouder Agentschap Telecom heeft de umts- en één DCS vergunning (gsm) van KPN-dochter Telfort definitief ingetrokken per 15 september Het telecombedrijf had hier eind juli zelf om gevraagd. Agentschap Telecom legde Telfort onlangs een dwangsom op van vijf miljoen euro vanwege het niet voldoende uitrollen van het Telfort-netwerk. Dit is in strijd met de vergunningvoorwaarden die eisen dat frequenties moeten worden gebruikt. Het bedrijfsleven GVB vervangt analoge mobilofoonsysteem en de consument zijn er niet mee gediend als schaarse frequenties ongebruikt op de plank blijven liggen, zegt directeur-hoofdinspecteur Marita Schreur van Agentschap Telecom. De staatssecretaris van Economische Zaken beziet dit najaar hoe met de frequenties wordt omgegaan en op wat voor manier deze weer beschikbaar komen voor marktpartijen. Dit wordt bekeken in samenhang met bijvoorbeeld de geplande uitgifte van andere frequenties voor mobiele communicatie (2,6 GHz in 2010). Het Amsterdamse vervoersbedrijf GVB heeft een aanbesteding uitgeschreven voor de vervanging van het huidige analoge mobilofoonsysteem (MOB2000 genaamd) door een nieuw Tetra-mobilofoonsysteem. GVB vervoert elke dag ongeveer mensen met tram, bus, metro en veren. Voor de onderlinge communicatie tussen bestuurders en medewerkers heeft het bedrijf ongeveer 850 boordmobilofoons en 360 portofoons in gebruik. Het systeem is ook actief in (metro)tunnels. Een belangrijke functie van het systeem is de zogenoemde noodoproep. Via een druk op de knop kan een bestuurder bekendmaken dat hij in nood verkeert. Dit signaal zet een proces in werking dat resulteert in zeer snelle ondersteuning van de betreffende bestuurder. Het nieuwe digitale systeem moet voldoen aan Tetra Release 1 voor spraak en data en moet worden gekoppeld aan het verkeersleidingsysteem van het GVB. De opdracht voorziet ook in beheer en onderhoud van het nieuwe mobilofoonsysteem tot 1 januari 2016 met een mogelijke verlenging tot in eerste instantie 1 januari VtsPN gaat op in shared servicecenter Binnenlandse Zaken heeft concrete plannen de voorziening tot samenwerking Politie Nederland (vtspn) op te laten gaan in een shared servicecenter voor de politie Nederland, zo liet een woordvoerder weten tegenover Computable. VtsPN vindt het vooralsnog voorbarig over opheffing te spreken: eerst zal de Politiewet moeten worden aangepast. De voorlopige werktitel van het shared servicecenter is Dienst Concernstaf en Bedrijfsvoering. De nieuwe dienst moet verantwoordelijk worden voor zowel het personeel, informatievoorziening en organisatie als de financiën, automatisering, communicatie en huisvesting van de politie Nederland. Koning & Hartman distributeur voor CyberTech Koning & Hartman, leverancier van producten en diensten voor industriële, telecom-, kabel-, water- en energie-infrastructuren, heeft een distributieovereenkomst getekend met CyberTech International. Hiermee wordt Koning & Hartman distributeur voor de leverancier van oplossingen voor de verwerking en opslag van telecommunicatie in de Benelux. Nieuwe wetgeving en richtlijnen zorgen volgens Koning & Hartman voor een groeiende vraag naar voice logging, IP-recording en quality monitoring. Door de producten van CyberTech in zijn portfolio op te nemen speelt het bedrijf hierop in. VoIP-gesprek via satelliet De Amerikaanse satellietprovider TerreStar heeft met succes een VoIP-gesprek opgezet tussen twee dualmode-smartphones over een satellietverbinding. Het bedrijf heeft hiermee naar eigen zeggen aangetoond dat satellietsignalen ook met kleine antennes zijn op te pikken, zoals die worden toegepast in consumententelefoons. Voorheen werden voor satellietcommunicatie grotere antennes ingezet, waardoor de handset automatisch ook groter en zwaarder was. TerreStar heeft plannen voor de aanleg van een netwerk dat satellietcommunicatie combineert met het mobiele netwerk.

8 8 technologie Verbinding september 2009 Compumatica vercijfert spraak en sms Standaardversleuteling gsm-netwerk is niet voldoende Het Nederlandse Compumatica secure networks levert security-oplossingen aan bedrijven die de hoogste eisen stellen aan beveiliging. Vanaf 2003 leveren we ook producten voor de beveiliging van staatsgeheimen, vertelt CEO Petra van Schayik. Daar is eerder dit jaar een nieuwe tak van sport bijgekomen: versleuteling van mobiele telefoongesprekken. De versleuteling die het mobiele telefonienetwerk standaard biedt, is volgens Compumatica secure networks uit Uden niet zo sterk en daarmee onvoldoende. Heel veel mensen denken er niet bij na wat er allemaal over het gsm-netwerk kan worden opgepikt, zegt CEO Petra van Schayik. Daarbij komt dat operators en landen kunnen meeluisteren. Nederland vertrouw ik wel, maar hoe zit dat met andere landen? Toch worden gevoelige gegevens, zoals bedrijfsgeheimen en financiële resultaten, steeds vaker per mobiele telefoon uitgewisseld. Als je bijvoorbeeld tijdens een Europese topconferentie het mobiele netwerk afluistert, weet je precies hoe de landen gaan stemmen. De delegaties voeren constant overleg met het thuisfront, vertelt Van Schayik. Vercijfering spraak en sms Daarom heeft Compumatica de Compumatica gsm ontwikkeld om een beveiligde spraakverbinding op te zetten. Deze gsm is eerder dit jaar op de markt gebracht. Het gaat om de HTC Touch die door het Nederlandse bedrijf is voorzien van een encryptietoepassing. De keuze voor de HTC Touch als hardwareplatform is volgens Van Schayik een praktische. Van HTC krijg je de broncodes om op te programmeren en die krijg je als kleine speler bijvoorbeeld niet van Nokia. De software die Compumatica heeft ontwikkeld, zet geluid om Met de beveiligde gsm richt Compumatica zich met name op CEO s, ministers en managers.

9 Verbinding september a d v e r t e n t i e Actie: Batterijen voor Portofoons in data waarna de data worden versleuteld met het AES256-algoritme en opgesplitst in kleinere datapakketjes. Deze pakketjes worden in realtime over het standaard gsm-datakanaal gestuurd naar de telefoon van de gesprekspartner. Hier wordt na ontsleuteling het originele geluid weer weergegeven. Compumatica garandeert daarbij dat de geluidskwaliteit vergelijkbaar is met die van een traditioneel telefoongesprek. Daarnaast is het in combinatie met een firewall mogelijk verkeer versleuteld te versturen. Bij vercijferderde sms heeft de ontvanger een van tevoren afgesproken code nodig om het bericht te kunnen lezen. Ook kan de gsm zo worden ingesteld dat een bericht na één keer lezen wordt verwijderd. De geschiedenis met ontvangen gesprekken kan worden gewist elke keer als de Compumatica gsm wordt uitgeschakeld. Normale telefoon De Compumatica gsm heeft de look and feel van een normale mobiele telefoon en een standaard IMEI-nummer dat niet in verband kan worden gebracht met een beveiligde telefoon. De gsm kan dan ook als een normale telefoon worden gebruikt. De versleuteling werkt uiteraard alleen tussen twee Compumatica gsm s binnen een closed user group. Aan één Compumatica gsm heb je niets, bevestigt Van Schayik. Volgens de directeur kan de encryptiesoftware in de meeste Europese landen zonder problemen worden gebruikt. Nichesegmenten Compumatica is in 1991 opgericht als een leverancier van Digital Equipment, het latere Compaq dat enkele jaren geleden is opgeslokt door HP. Het portfolio van het bedrijf uit Uden werd later uitgebreid met de KryptoGuard en KryptoWall beveiligingsproducten van KryptoKom, het latere Utimaco Safeware. In 2002 werd de netwerkbeveiligingstechniek van Utimaco Safeware overgenomen en Compumatica secure networks in Aken opgericht. Een jaar later volgde de overname van technieken van Philips Crypto. In 2005 werd ook de firewalltechniek van Utimaco overgenomen. Vanaf 2003 leveren we ook producten voor de beveiliging van staatsgeheimen, vertelt CEO Petra van Schayik van Compumatica secure networks. Daarvoor worden productfamilies ingezet als de CryptoGuard VPN, CryptoWall en CompuWall. De vestigingen in Nederland en Duitsland richten zich op de respectievelijke overheden. De vestiging in Duitsland is ook verantwoordelijk voor de commerciële producten. Met de nieuwe Compumatica gsm richten wij ons wederom op een nichesegment, zegt Van Schayik. Tot 60% voordeel Kijk snel op kpn.com/portofoons of bel (010) en profiteer van interessante kwantumkortingen. Actie geldig t/m 10 december 2009 In bijvoorbeeld China zou ik de Compumatica-software niet inschakelen en dan moet je je bewust zijn wat je communiceert. Mogelijkheden voor OOV-sector Met de beveiligde gsm richt Compumatica zich met name op CEO s, ministers en managers. Maar ook de OOV-sector is volgens Van Schayik een mogelijke doelgroep. De OOVmarkt is voor ons belangrijk. Voor de Compumatica gsm zou je kunnen denken aan de rechtercommissaris die bij een calamiteit is en versleuteld moet kunnen communiceren. We willen onze telefoon nog graag goedgekeurd In bijvoorbeeld China zou ik de Compumatica-software niet inschakelen. krijgen voor departementaal vertrouwelijke communicatie, vervolgt Van Schayik. Als die goedkeuring komt, is ook de mail bewezen beveiligd en ben je een grote concurrent voor de BlackBerry. Door Ferry Waterkamp

10 Source: IDC Emergency Services Survey; February 2009; n = 196; sponsored by Motorola

11 Source: IDC Emergency Services Survey; February 2009; n = 196; sponsored by Motorola Source: IDC Emergency Services Survey; February 2009; n = 196; sponsored by Motorola

12 12technologie Verbinding september 2009 Long term evolution Lte gaat veel verder dan Wimax Snelle draadloze datacommunicatie is steeds belangrijker geworden om de naar hoge datasnelheden snakkende toepassingen te ondersteunen. Dit vergt wel heel wat meer dan de datasnelheden op de huidige mobiele telefoons (gprs, Edge, umts, hspa). Lange tijd heeft het ernaar uitgezien dat de strijd tussen Wimax en lte (long term evolution) beslecht zou worden in het voordeel van Wimax. Dat blijkt nu toch anders uit te pakken. Wimax was in de technologiestrijd met lte duidelijk in het voordeel. Wimax, gespecificeerd door SC802 van IEEE (Wifistandaarden), was al deels werkelijkheid. Er waren van Intel al chipsets verkrijgbaar waarin Wimax was geïntegreerd en Nokia en andere producenten hadden al producten met Wimax op de markt gebracht. De verwachtingen waren hooggespannen, alleen al door de vele aandacht die Wimax in de media kreeg. Maar zeker toen de ITU eind 2007 tijdens de World Radiocommunication Conference (WRC-07) Wimax als zesde 3Gradio-accessstandaard toevoegde aan hun IMT Dit zou voor Wimax een groot voordeel betekenen bij het verkrijgen van radiospectrum. Lte bestond toen alleen nog maar op papier. Lte is een doorontwikkeling van umts en is gespecificeerd door het 3rd Generation Partnership Project (3GPP). In het 3GPP werkt een aantal telecommunicatiestandaardisatie-instituten (waaronder Etsi) samen. Waarom Lte? Wat heeft Wimax parten gespeeld en waarom lijkt lte nu toch als winnaar uit de bus te komen? Een aantal zaken is daarbij belangrijk geweest, allereerst het feit dat Wimax afkomstig was uit de IT en lte uit de telecomwereld. Wimax is slechts een radio-accesstechniek à la Wifi, wat betekent dat alleen de radiotransmissie tussen randapparaat (mobiel) en netwerk met Wimax is geregeld en verder niet. Lte gaat veel verder dan dat, lte is een radio-accesstechniek, maar het netwerk erachter is aangepast en maakt deel uit van Standaarden voor mobiele telefonie. lte. Wimax zou zelf in combinatie met een lte-netwerk dienst kunnen doen. Lte biedt een complete oplossing en de telecomindustrie heeft lte als opvolger van hspa (high-speed packet access) zeer goed inpasbaar gemaakt in de huidige configuraties. De hogere datasnelheid en de lagere vertragingstijden van lte leveren de professionele gebruiker veel betere resultaten: voor toepassingen waarbij datadoorvoer belangrijk is, zoals snellere en file-uploads, verbeterde VPNverbindingen, hoge snelheid internet; voor toepassingen waarbij de vertragingstijd belangrijk is: VoiP-verbindingen, mail en bestandssynchronisatie met een on-lineserver, peer-to-peer toepassingen, zoals Netmeeting en SIP multimediale diensten, zoals videoconferenties over IP. Ook de niet-professionele gebruiker heeft voordeel van lte als het gaat om bijvoorbeeld internettoepassingen, zoals downloaden van foto- en videobestanden, online gaming en mobiele sociale toepassingen (YouTube, MySpace). Daarnaast zullen ook nieuwe mobiele toepassingen door lte ontstaan, zoals hdtv en multiuser gaming: hdtv vereist Mbpsbandbreedte, een waarde die hspa niet kan leveren; interactieve multi-user gaming is zeer gevoelig voor vertraging. Met de zeer lage vertragingstijd van lte (circa 10 ms tegen 60 ms van hspa) kunnen nu reactiespellen worden gespeeld (racespellen, actiespellen en dergelijke). Daarnaast kunnen de graphics van deze spellen in hoge resolutie worden getoond door de hogere datathroughput van lte. Ten slotte kan met lte een breedbandverbinding worden aangeboden aan gebruikers in afgelegen gebieden waar adsl of een glasvezelverbinding niet werkt. Nieuwe technieken in lte Voor lte wordt gebruikgemaakt van de nieuwste beschikbare technieken. Voor de radio-inter-

13 Verbinding september face wordt gebruikgemaakt van OFDM (orthogonal frequency division multiplexing) en OFDMA (orthogonal frequency division multiple access), smart antennas, zoals MiMo. Modulatietechnieken OFDM is een modulatietechniek die vrijwel identiek is aan de modulatievorm DMT (discrete multitone modulation). Wat met de term DMT in feite wordt aangegeven: er worden verschillende tonen op een draaggolf gemoduleerd, of minder populair: er wordt gebruikgemaakt van een groot aantal, nauw gesepareerde subdraaggolven (tonen) waarop de digitale data worden gemoduleerd. De data worden verdeeld in een aantal parallelle datastromen, elke datastroom vormt een kanaal die op een subdraaggolf wordt gemoduleerd met een conventionele modulatietechniek, zoals QAM of FSK. OFDMA is hiervan een variant met het doel meerdere gebruikers toegang (access) tot een deel van het spectrum of kanaal te geven en is dus de multi-user variant van OFDM. Hierbij wordt aan een individuele gebruiker een aantal subdraaggolven in gebruik gegeven (afbeelding OFDMA). OFDMA wordt bij lte alleen voor de downlink toegepast. Voor de OFDMA geeft individuele gebruikers een aantal subdraaggolven in gebruik. uplink presteert SC-FDMA (single carrier frequency division multiple access) beter waar het gaat om powerefficiëntie en dat is weer van belang voor een lange levensduur van de accu van de mobiele terminal. Smart antenna en MiMo Onder de term smart antenna worden geavanceerde antennetechnieken verstaan die gebruikmaken van een systeem van antenne-elementen of antenne-arrays en intensieve signaalbewerkingsalgoritmen. Hiermee kan een smart antenna aan de hand van het ontvangen signaal de richting bepalen van de mobiele zender (de zogenoemde DOA (direction of arrival)). Op basis hiervan worden beamforming vectors berekend, waarmee de smart antenna een optimale antennebundel (door aanpassing Architectuur met daarbinnen lte. van het stralingspatroon van de antenne) op de betreffende mobiele zender kan richten en volgen. Andere namen voor de smart antenna zijn adaptive array antenna, multiple antenna en MiMo (multiple input multiple output). MiMo is in wezen een toevoeging op de smart antenna-techniek en is daar onderdeel van. MiMo maakt gebruik van meerdere (multiple) antennes (antennaarray) bij de zender, maar in dit geval ook bij de ontvanger. Met deze configuratie kan de communicatielink qua datathroughput en bereik verbeteren. MiMo wordt behalve bij lte bijvoorbeeld ook al toegepast bij de nieuwe Wifi-standaard IEEE n. Telecomanalisten verwachten dat het nog wel een aantal jaren zal gaan duren, voordat de consument volwaardig gebruik kan maken van lte. All-IP -netwerkarchitectuur Lte bevat ook een geheel nieuwe netwerkarchitectuur waarvan de belangrijkste elementen zijn: e-node B (lte-basisstation) aan de toegangszijde voor lte mobiele terminals, de EPC (evolved packet core) en de MME (mobility management entity). Dit geheel inclusief mobiele terminal wordt ook wel het evolved packet system genoemd. Lte is in feite alleen de radio-interfacespecificatie, een doorontwikkeling van umts. De originele Utra-standaard (umts terrestrial radio access) is gebaseerd op W-CDMA-techniek. Hspa met de te onderscheiden onderdelen HSUPA voor de uplink en HSDPA voor de downlink is de inmiddels door veel umts-operators aangebrachte verbetering. 3GPP (onderdeel van Etsi) heeft voor wat betreft het radio-accessdeel het E-Utran (evolved umts terrestrial radio access network) gemaakt. Hiermee moet de gebruiker de beschikking krijgen over een grotere throughput en de door de gebruiker ervaren vertraging (user plane latency) worden geminimaliseerd. Tevens is ervoor gekozen gebruik te maken van IP als transmissieprotocol met endto-end quality of service (QoS). Spraakverkeer wordt voornamelijk als voice over IP verwerkt. Met de introductie van de EPC en MME wordt een reductie van het aantal netwerkelementen, een eenvoudigere functionaliteit en een verbeterde redundantie bereikt. Het opvallendste van EPC is dat verbindingen en handovers met andere vaste en draadloze access-technieken, zoals Wimax, maar ook 2G- en 3G-standaarden, mogelijk zijn. Maar daarmee is het eind nog niet in zicht, de opvolger van lte heeft ook al weer een naam gekregen: lte-advanced of lte-a. Deze standaard zou door technische verbeteringen theoretisch snelheden tot wel 1 Gbps downlink kunnen bereiken. Dat is tienmaal sneller dan de oorspronkelijke lte en zeventig keer sneller dan de huidige snelle mobiele verbinding HSDPA. Een ander voordeel van lte-a is het frequentiegebruik. In tegenstelling tot lte kan de techniek niet-aaneengesloten frequentiegebieden gebruiken. Dat is gunstig doordat in veel landen het frequentiespectrum al aardig gevuld is met

14 14 Verbinding september 2009 onder meer gsm-, umts- en wlltoepassingen. Implementatie Telecomproviders maken nog geen haast met de invoering van lte. Het is voor hen zaak eerst 3G (umts en hspa) uit te buiten waarin fors is geïnvesteerd. Het op korte termijn wederom miljarden investeren in nieuwe netwerken is zeker niet aan de orde. De kredietcrisis zal daar ook geen goed aan doen, iedereen is Prestaties van lte De prestatiekenmerken van lte kunnen als volgt worden omschreven: Peak lte throughputs Mobility support Latency (vertraging) Control plane capacity Coverage (cell size) Spectrum flexibility downlink: 100 Mbps met SiSo (single input output) 173 Mbps met 2x2 MiMo 26 Mbps met 4x4 MiMo uplink: 58 Mbps met 16 QAM 86 Mbps met 64 QAM up to 500 km/h but optimized for low speeds 0 15 km/h < 10 ms round trip delay reduced call setup times ( ms) 200 users per cell (for 5 MHz-spectrum) km with slight degradation after 30 km 1.25, 2.5, 5, 10, 15 and 20 MHz uiterst voorzichtig. TeliaSonera gaat met de lte-uitrol tegen de algemene teneur van de providers in. Grootschalige uitrol zal op zijn vroegst in 2011 kunnen gebeuren, hebben grote telecomproviders, zoals Vodafone, FranceTelecom en T-Mobile, aangegeven. T-Mobile verwacht eind 2010 te kunnen starten met de eerste testopstellingen. De verwachting van telecomanalisten is dat het nog wel een aantal jaren zal gaan duren, voordat de consument volwaardig gebruik kan maken van lte. Over de wereld zijn al wel een groot aantal testopstellingen voor lte ingericht. Een uitzondering op dit scenario en daarmee een early adopter is TeliaSonera. Zweden krijgt in Stockholm het eerste commerciële lte-netwerk ter wereld. TeliaSonera wil in Stockholm volledig voorzien van lte. Hoeveel basisstations in Stockholm worden geïnstalleerd, is nog niet bekend. Ericsson levert de hardware voor de basisstations. a d v e r t e n t i e

15 Verbinding september Lte voor de OOV? Politie, brandweer en ambulancediensten zullen voor operationele activiteiten ook de beschikking willen hebben over breedbandige datacommunicatie. Van het op Tetra gebaseerde C2000-netwerk zijn de mogelijkheden voor datatransport in feite te langzaam om grote hoeveelheden data te kunnen verzenden. Op dit moment wordt voor dat doel gebruikgemaakt van het commerciële aanbod aan gprs- en umts/hspadiensten. Een dedicated network voor OOV voor breedbanddata is wel onderwerp geweest van een technische studie, de vraag is of een dergelijke grote investering wel uit kan voor de (hopelijk) zeldzame keren dat het echt nodig is. Aan de andere kant is het afhankelijk zijn van een commercieel netwerk ook niet alles, zeker niet wanneer het echt menens is. De immer beperkte capaciteit van Het RBS6000-basisstation van Ericsson ondersteunt naast gsm/edge en WCDMA/hspa ook lte. een netwerk zal altijd een risico blijven. Verschillende voorbeelden van incidenten (vuurwerkramp Enschede, bomaanslagen Londen: in beide gevallen gsmcongestie) hebben dit duidelijk gemaakt. Zelfs bij een dedicated network als C2000 is nog onlangs bij de vliegtuigramp Schiphol gebleken dat ook daar een bovengrens zit aan de capaciteit van het netwerk. Als dan toch van een commercieel netwerk gebruik moet worden gemaakt, zullen toch op z n minst prioriteitsafspraken met de provider moeten worden gemaakt. De mogelijkheden van lte voor OOV zullen dus met een specifiek OOV-netwerk kunnen worden gerealiseerd, zoals in het geval C2000. Dit vergt een zeer grote investering alleen al vanwege het feit dat door relatief kleine cellen veel basisstations nodig zijn om goede dekking te krijgen. De kans dat dit gaat gebeuren, wordt klein geacht. De andere mogelijkheid is gebruik te maken van commerciële lte-telecomproviders door daar capaciteit in te kopen. Goede afspraken over prioriteitstelling in crisissituaties is dan van groot belang. De technische mogelijkheden om dynamische prioriteitverdeling te realiseren nemen toe (dynamisch spectrumgebruik op basis van OFDMA). Voor beide mogelijkheden geldt dat het nog wel even zal duren voor dat het werkelijkheid is. Lte is the next step, but not soon to be taken! a d v e r t e n t i e

16 16radiocommunicatie Verbinding september 2009 Speerpunten zijn continuïteit, flexibiliteit en beschikbaarheid C2000 met verjongingskuur weer jaren toekomstvast Project Renatus, de Midlife upgrade van C2000, zal het OOV-radionetwerk volgend jaar voorzien van een aantal technische verbeteringen. Hierdoor wordt het netwerk, waar met name politie, brandweer, ambulancediensten, KLPD en Koninklijke Marechaussee dagelijks gebruik van maken, nog robuuster en betrouwbaarder en beter te beheren. Een kijkje in de Renatus-keuken. Het ontwerp van het huidige C2000-netwerk, eigendom van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK), dateert uit de periode Zoals bekend, wordt bij C2000 de Tetra-standaard toegepast. De kern van het netwerk wordt gevormd door het Dimetra-systeem van Motorola. Om tegemoet te komen aan de functionele wensen van de Nederlandse OOV-organisaties is in de afgelopen jaren een aantal extra componenten toegevoegd. Binnen C2000 staan deze bekend onder de naam M2000 Specials. Specifiek voor Nederland is bijvoorbeeld het radiobediensysteem met diverse functionaliteiten, waaronder de koppeling met het gms-meldkamersysteem. Een praktijkvoorbeeld: eenheden kunnen de meldkamer vragen contact met hen te zoeken, door een status gespreksaanvraag te sturen. Men wordt dan in de wachtrij van het radiobediensysteem geplaatst, en bij de statusregel van gms vermeld. De meldkamer, lees de centralist, neemt dan het initiatief om contact op te nemen met de eenheden. In een door TNO uitgevoerd onderzoek naar de toekomst van C2000, is onderschreven dat Tetra voor de komende periode de standaard blijft voor spraakcommunicatie binnen OOVland. Geen enkele andere bestaande of in ontwikkeling zijnde standaard biedt de unieke mogelijkheden voor groepscommunicatie met een snelle gespreksopbouw vergelijkbaar met Tetra. Dat was de reden voor de Unit Meldkamer Systemen (UMS), onderdeel van vts Politie Nederland, BZK te adviseren C2000 door te ontwikkelen en niet te kiezen voor bevriezing of voorsortering op volledige vervanging. Dat de keuze om door te gaan op basis van Tetra een juiste is, bleek recent toen Noorwegen een onderzoek door Gartner liet uitvoeren. Gartner concludeerde dat alleen Tetra geschikt is voor de Noorse OOV-organisaties. Plan van Aanpak De doelarchitectuur voor C2000 (zie kader) is ontwikkeld om de continuïteit, flexibiliteit en beschikbaarheid van C2000 te waarborgen en T-Rex (Project Renatus) waar mogelijk te verbeteren. Geadviseerd is daarbij te kiezen voor een structuur met drie fasen en twee tussenliggende plateaus. De plateaus zijn bedoeld als stabiele parkeerplaatsen tussen de veranderingen in. Dat betekent dat er momenten van rust worden ingebouwd om te bezien of de business case voor de volgende fase nog valide is. Het project dat fase 1 zal realiseren, heet Renatus. Fase 1. De activiteiten om plateau 1 te bereiken zijn ondergebracht in het project Renatus, waarover later meer. Eenmaal aangeland op plateau 1 is de infrastructuur van C2000 voorbereid op het aansluiten van meldkamers met VoIP-techniek. In de huidige situatie is de verbinding tussen de meldkamers en infrastructuur een zogenoemde circuitgeschakelde vaste verbinding. Deze techniek is minder flexibel dan VoIP, omdat het naast de Plateau 1 Plateau 2 Eindsituatie Uitrol Vortex op meldkamers 2x7 + 7.x Fase 1: Renatus Fase 2 Fase 3

17 Verbinding september Stuurgroep Renatus (vlnr): Haydar Zöhre (UMS), Jaap Boertjes (TetraNed), Piet de Knegt (Raad MIV) (plv. Jan van Loosbroek), Herman van Sprakelaar (UMS), Edgar van Zoelen (TetraNed), Peter Pijper, Robert Smith en Wietse de Jong (allen UMS) bestaande digitale ook nog steeds analoge verbindingen blijft eisen. Fase 2 brengt met de VoIP-techniek een grote vooruitgang in flexibiliteit van het netwerk waarbij de ontwikkelingen in het meldkamerdomein, zoals integratie van meldkamers en bovenregionale meldkamers, goed worden ondersteund. Het nieuwe bedienplatform van Motorola staat bekend onder de naam Vortex. Omdat uiteindelijk alle OOV-meldkamers erbij zijn betrokken, zal naar verwachting de volledige uitrol minimaal twee jaar duren. Fase 3 omvat het ombouwen van de huidige C2000--infrastructuur met vijftien schakelcentrales naar een met zeven schakelcentrales. Met de overblijvende acht wordt dan, zo is het plan, een tweede infrastructuurlaag gebouwd die als volledige back-up voor de eerste kan functioneren (2x7-concept). De omschakeling tussen beide zal slechts enkele minuten duren, zodat in geval van een grote storing snel van de ene naar de andere laag kan worden omgeschakeld. De beschikbaarheid zal op die wijze sterk toenemen. Dit concept wordt ook in Engeland toegepast en zal naar verwachting goede diensten bewijzen Groot onderhoud onder de motorkap, terwijl het voertuig moet blijven rijden. bij software-upgrades en andere onderhoudswerkzaamheden. BZK heeft inmiddels opdracht verleend voor de uitvoering van fase 1. Het project Renatus C2000 is het OOV-radionetwerk dat inmiddels al acht jaar dagelijks in de praktijk van de politie, brandweer, ambulancediensten, KLPD en Koninklijke Marechaussee wordt gebruikt. In die periode maakte de ICT-wereld grote ontwikkelingen door en breidde het aantal opties in ICT-land aanzienlijk uit. Dit biedt mogelijkheden voor een verbeterde versie van C2000, waarin door de toegenomen flexibiliteit op termijn de wensen vanuit het werkveld gemakkelijker kunnen worden vervuld. De C2000-upgrade die dit gaat realiseren, wordt aangeduid met de projectnaam Renatus en heeft als motto C2000 Next Step. Renatus staat voor wedergeboorte, alhoewel dat natuurlijk niet klopt: C2000 is nu ook springlevend. Het project wordt uitgevoerd door de Unit Meldkamer Systemen (UMS) van vts Politie Nederland in opdracht van het ministerie van BZK. Binnen Renatus werken alle betrokkenen partijen (TetraNed, Motorola, Cuperus Consultants en UMS) samen om de continuïteit van C2000 te waarborgen. Eind januari had de eerste stuurgroepvergadering plaats. Mee migreren Er zijn diverse ontwikkelingen in het veld, zoals bovenregionale meldkamers, van waaruit wensen en eisen door het veld worden geformuleerd. Deze kunnen alleen worden

18 18 Verbinding september 2009 gehonoreerd als het systeem flexibeler wordt en dat betekent upgraden. De noodzaak tot upgrading is ook ontstaan vanuit het onderhoudscontract. De leverancier, Motorola, migreert het komende jaar naar een volgende versie van het netwerkbesturingssysteem en BZK heeft de afspraak niet meer dan één versie achter te lopen. Dit betekent niet dat op C2000 per se de allernieuwste versie zal worden geïmplementeerd. De veelal bij zo n nieuwe versie behorende kinderziekten vermijden we graag, omdat betrouwbaarheid hét speerpunt is voor C2000. Upgraden Er is in het project Renatus gekozen voor een upgrade die het systeem eind 2010 voorbereidt op invoering van nieuwe functionaliteiten en die de levensduur in elk geval tot 2014 garandeert. Hierbij blijft Tetra uitgangspunt. Het is per slot van rekening de Europese standaard voor OOV-organisaties, die in vrijwel alle West- en Oost-Europese landen wordt toegepast. Om tijdens rampen grensoverschrijdende communicatie in stand te kunnen houden is het belangrijk hierbij aangesloten te blijven. (Zie ook de eerdere artikelen in dit blad over de vernieuwde drielandenproef.) Daarnaast is er tot nu toe geen zicht op andere technieken of systemen die kunnen voldoen aan de eisen die worden gesteld aan een communicatienetwerk voor het OOV-land. Het huidige onderhoudscontract C2000 loopt tot 2014, maar daarna zal er ook nog lange tijd met C2000 kunnen worden gewerkt. Leverancier Motorola is in elk geval van plan Tetra nog zeker tot 2025 te ondersteunen en ook de andere Tetra-leveranciers zijn volop met nieuwere generaties bezig. Ook de ontwikkelingen buiten Europa geven vertrouwen in een langdurige toekomst voor de Tetra-standaard. Aandachtsgebieden Gebaseerd op wat tegenwoordig architectuurdenken wordt genoemd, heeft UMS de Doelarchitectuuur voor C2000 opgesteld. Deze vormt een richtpunt voor ontwikkelingen en vernieuwingen in C2000. Idealiter zouden alle ontwikkelingen binnen C2000 moeten bijdragen om dat punt te bereiken. Binnen de Doelarchitectuur voor C2000 zijn de volgende aandachtsgebieden onderkend: Continuïteit: gericht op moderniseren van de techniek en toevoeging van extra componenten (hard- en software van het Dimetra en de M2000 Specials) zodat ondersteuning door de leverancier optimaal is gegarandeerd. Flexibiliteit: vooral gericht om veranderingen in het meldkamerdomein te kunnen faciliteren. Beschikbaarheid: C2000 beter bestand maken tegen (technische) calamiteiten. Breedband mobiele datadiensten: levering met dezelfde hoge beschikbaarheid als de C2000-spraakdiensten. Systeemverantwoordelijkheid: de technische samenwerking tussen randapparaat en netwerk gaat automatisch, waardoor dit een zorg minder is voor de gebruikers. Paging: het aanbrengen van verbeteringen in het pagingsysteem zodat het minder uit de lucht hoeft voor onderhoudswerkzaamheden. Quality of service: het verbeteren van de kwaliteit van de C2000-verbindingen (dropped calls, verstaanbaarheid, radiodekking). In overleg met BZK zijn hieruit de eerste drie aandachtsvelden, continuïteit, flexibiliteit en beschikbaarheid, als speerpunten voor Renatus gedestilleerd. Groot onderhoud onder motorkap De upgrade van C2000 heeft niet direct merkbaar resultaat. De aanpassingen bereiden het systeem voor op meer flexibiliteit en continuering van de radiofunctionaliteit van de meldkamer. Daarnaast hebben aanpassingen plaats in de technische infrastructuur met als doel een nog hogere beschikbaarheid en beveiliging te realiseren. Bijkomend voordeel hiervan is een eenvoudigere beheersomgeving. Groot onderhoud onder de motorkap, terwijl het voertuig moet blijven rijden is het motto. Gebruikers merken er vrijwel niets van Het project Renatus heeft als uitgangspunt voor de gebruikers geen impact, tenzij. Er wordt dan ook veel energie in de voorbereiding gestoken. Alles wordt van tevoren uitvoerig getest. Het product moet goed zijn, maar ook goed zijn te implementeren en te beheren. Hiervoor moet uitvoerig contact en afstemming plaatshebben met gebruikers. De implementatie zal waarschijnlijk niet kunnen gebeuren zonder kortstondige onderbreking van het systeem. De momenten van deze mogelijke onderbrekingen zullen uiteraard in overleg met de gebruikers worden bepaald. Veiligheid staat hierbij voorop. Voor het moment dat er belangrijke onderdelen van het netwerk even worden uitgeschakeld, zal er altijd een go/no-go - moment zijn om te voorkomen dat bij grote ongelukken of rampen de meldkamer niet bereikbaar is. Daarnaast heeft elke OOV-organisatie ook een eigen fallbackplan, dat in uiterste noodzaak zal worden ingezet.

19

20 20TECHNOLOGIE Verbinding september 2009 Nederlands bedrijf wijst Duitse brandweer de weg MTI Telematics sluit navigatiesysteem aan op Tetra Na een succesvolle test in Hamburg gaan nu ook de brandweerkorpsen in Berlijn en München hun voertuigen uitrusten met een navigatiesysteem dat communiceert via het Tetra-netwerk. Het Vehicle Communication Center, zoals het navigatiesysteem heet, wordt geleverd door MTI Telematics uit Barneveld. Begin dit jaar kwam MTI Telematics via een Duitse partner in contact met de brandweer van Hamburg. Hamburg maakte gebruik van een Blaupunkt-navigatiesysteem maar dat werkte niet, vertelt directeur George Brackel van MTI. Voordat je kon gaan rijden, moest je eerst nog de straat intoetsen. Het verzoek aan MTI Telematics was om een flexibele oplossing te bedenken, waarmee de brandweer sneller op locatie is en sneller informatie kan ophalen. Zo is een vereiste dat een handeling uit niet meer dan drie stappen mag bestaan. SDSberichten (short data service) moeten bovendien altijd met een bevestiging worden afgeleverd. Een andere aanvullende eis is dat het nieuwe systeem slechts een normale investering tot gevolg zou hebben. Tetra In Hamburg kreeg MTI Telematics

21 Verbinding september Op het moment dat de bemanning in de brandweerauto stapt, is de route al berekend en staat alles klaar voor vertrek. te maken met het Tetra-netwerk dat inmiddels is uitgerold ter vervanging van het oude analoge netwerk. Op dit Tetra-netwerk staan substations met pagers opgesteld die SDS-berichten uitwisselen, legt Brackel uit. De brandweer Hamburg heeft zelf een box ontwikkeld waarop aan de ene kant een portofoon kan worden aangesloten en aan de andere kant een communicatieapparaat, zoals een navigatiesysteem. De box zorgt daarbij voor de vertaalslag tussen de portofoon en het communicatieapparaat. Het VCC (Vehicle Communication Center) is het onderdeel dat MTI Telematics vervolgens heeft ingebracht. Op het moment dat vanuit de meldkamer een SDS-melding binnenkomt, zitten daar de gps-strings al bij en die worden vertaald naar een exacte locatie. Op het moment dat de bemanning in de brandweerauto stapt, is de route al berekend en staat alles klaar voor vertrek, vertelt Brackel. Het VCC heeft volgens de directeur slechts 3,5 seconde nodig om de route te berekenen. De SDS-berichten blijven nog 24 uur in het systeem staan. Verder hebben we nog M- functies voor Mitteilungen en S- functies voor Status ingebouwd die door het korps zelf kunnen worden geprogrammeerd, vervolgt Brackel. Met een druk op M1 kan bijvoorbeeld een extra wagen worden opgeroepen of een politieafzetting worden aangevraagd. De S-toetsen zijn bedoeld voor afmelding. Een Vehicle Communication Center MTI Telematics bracht in april van dit jaar het Vehicle Communication Center op de markt dat de leverancier omschrijft als een onboard terminal met navigatie. Het systeem wordt geleverd met een blackbox waarin alle gegevens over de rit wordt opgeslagen. De gebruiker van het VCC kan opdrachten en berichten ontvangen die worden verzonden vanuit de centrale. Hierop kan de gebruiker reageren met standaardantwoorden, of door zelf een bericht te schrijven. Ook zijn alle relevante gegevens onmiddellijk beschikbaar. Een ander voordeel van het VCC is de mogelijkheid vanuit een ontvangen opdracht direct naar het adres te navigeren. De bestemming hoeft niet opnieuw in de navigatie te worden ingevuld, wat tijd bespaart. In Nederland is het VCC volgens directeur George Brackel van MTI Telematics vooral in trek bij installatiebedrijven. Maar we gaan nu ook kijken naar de OOV-sector in Nederland en België. Het Vehicle Communication Center van MTI Telematics met Duitstalige interface. voorbeeld van een afmelding is: Brand in de keuken opgelost; kom terug naar de kazerne. Met S* en S# kan bijvoorbeeld worden aangegeven dat de wagen niet in de kazerne staat, maar in het centrum. Test geslaagd Na een testfase van zo n anderhalve maand is in mei het eerste systeem in een echt voertuig geïnstalleerd. Het voertuig heeft nu met dit systeem inmiddels meer dan 265 inzetten foutloos gereden, zegt Brackel. De navigatieoplossing werkt kennelijk naar de tevredenheid van de Hamburgse brandweer. Nog dit jaar worden dertig brandweervoertuigen voorzien van een VCC. In 2010 zal Hamburg nog eens 380 voertuigen uitrusten met het VCC-systeem. Het succes is in de rest van Duitsland niet onopgemerkt gebleven. Volgend jaar stappen de korpsen van Berlijn en München eveneens

22 22 Verbinding september 2009 over op het VCC-systeem. In het geval van Berlijn gaat het dan om maar liefst voertuigen. Bovendien zal het systeem in gebruik worden genomen door andere hulpdiensten dan de brandweer. De Duitse partner van MTI Telematics is inmiddels in overleg met het Bundeskriminalamt (BKA) om snelwegauto s uit te rusten met het navigatiesysteem van Nederlandse makelij. Het verdere succes van het VCC is vooral afhankelijk van hoe het Tetra-netwerk zich in Duitsland ontwikkelt, zegt Brackel. Bij onze oosterburen wordt momenteel het grootste Tetranetwerk ter wereld uitgerold. Het netwerk dat wordt aangelegd door de Bundesanstalt für den Digitalfunk der Behörden und Organisationen mit Sicherheitsaufgaben (BDBOS) moet uiteindelijk gebruikers bedienen en staat open voor alle veiligheidsdiensten. Hamburg is een van de eerste Duitse steden Statusoverzicht. Met een druk op de knop kan bijvoorbeeld een extra wagen worden opgeroepen of een politieafzetting worden aangevraagd. De meldkamer van de brandweer Hamburg. MTI MTI staat voor Mobiele Telefonie Inbouw en het bedrijf is in 1996 opgericht met als doel voor KPN grootschalige problemen met carkits op te lossen. Op dat moment waren de eerste autotelefoons verkocht, maar daar waren toen problemen mee, vertelt directeur George Brackel van MTI. Het was toen onze taak binnen een jaar in technische zin de problemen op te lossen en de hardware te vervangen. Na dat jaar toonden ook andere spelers interesse in onze dienstverlening en zijn we doorgegaan. Inmiddels leunt het bedrijf op vier pijlers: mobiele en vaste telefonie, computers en navigatie. waar het analoge netwerk is vervangen door Tetra. Vliegende start Voor MTI betekenen de ontwikkelingen in Duitsland een groot succes voor een relatief net gestarte activiteit. Het Vehicle Communication Center kwam pas begin dit jaar definitief op de markt. Brackel over de geschiedenis die daaraan vooraf ging: In 2005 hebben we onze afdeling fleet nog eens onder de loep genomen en toen besloten met alleen de blackboxoplossing van VDO Siemens door te gaan. We hadden namelijk veel te veel aanbieders in ons portfolio. VDO Siemens is vervolgens in 2007 overgenomen door Continental, met uitzondering van de blackbox. Die rechten zijn toen naar het Zuid-Afrikaanse Mix Telematics gegaan dat het systeem al jaren produceerde voor VDO Siemens. Mix Telematics heeft nu ruim 75 partners wereldwijd waaronder MTI. De ontwikkelingen waren voor MTI aanleiding in 2007 MTI Telematics op te richten dat in 2008 startte met de ontwikkeling van het Vehicle Communication Center. Volgens Brackel heeft MTI met het VCC aangetoond dat het mogelijk is navigatiesystemen aan elkaar te knopen om informatie uit te wisselen. Siemens heeft altijd geroepen: Dat kan niet. De successen in Duitsland bewijzen het tegendeel. Natuurlijk waren dergelijke terminalsystemen al eerder op de markt, weet ook Brackel. Maar dan heb je het over systemen van zo n tot euro die zijn bedoeld voor vrachtwagens. De prijs van het VCC ligt tussen de en euro. Door Ferry Waterkamp

23 Verbinding september Belgische operator roamt naadloos tussen Wifi en gsm nieuws Cherry drukt kosten mobiel bellen Na een testperiode van zo n twee maanden is eind augustus Cherry officieel van start gegaan. Klanten van deze nieuwe Belgische operator kunnen met één nummer over zowel Wifi als gsm bellen. De roaming tussen de twee verbindingstypen is bovendien naadloos: als het Wifi-signaal wegvalt, wordt automatisch overgeschakeld naar gsm zonder dat de verbinding wordt verbroken. Het concept van Cherry is eenvoudig. Als de telefoon Wifi vindt, zal de communicatie via Wifi gebeuren, anders valt ze terug op het netwerk van de operator, legt CEO Bernard Noël de Burlin van moederbedrijf Mondial Telecom uit in La Libre Belgique. Dat alles met één enkel oproepnummer en één enkele voic . En als het Wifi-signaal in de loop van het gesprek zou verdwijnen, is dat niet erg. De telefoon valt dan terug op het gsmnetwerk zonder dat de gebruiker iets merkt. Smartphone-applicatie Opvallend is dat een gesprek over Wifi kan worden opgezet zonder sim-kaart in de telefoon. Concreet werkt Cherry via een smartphone-applicatie die je als abonnee installeert. Deze applicatie is gebaseerd op CiceroPhone en zorgt voor een permanente IP-connnectie met de Cherry-centrale zodat inkomende oproepen correct kunnen worden geschakeld. Momenteel ondersteunt de Cherry-applicatie 25 toestellen, met name die van Nokia, HTC en Qtek. De lijst met ondersteunde toestellen wordt nog verder uitgebreid. Zo is de applicatie voor Blackberry en de Iphone in ontwikkeling. Voor eind dit jaar worden ook toestellen op Android ondersteund. De gsm-nummers worden geleverd door de Belgische KPN-dochter Base waarmee Cherry een MVNO-overeenkomst (mobile virtual network operator) heeft. Ook is het voor Belgische bellers mogelijk hun eigen mobiele nummer mee te nemen naar Cherry. In- en uitgaande gesprekken blijven gekoppeld aan het gsm-nummer. Zelfs als het gesprek over internet wordt opgezet, krijgt de gesprekspartner het gsm-nummer van de beller op zijn schermpje te zien. Op technologisch vlak werkt de operator met een eigen voiceswitch die de switchingapparatuur van KPN voor het mobiele netwerk verbindt met de IP-omgeving van een Wifinetwerk. Cherry via Wifi is vooral interessant voor gebruik op bekende plekken, zoals thuis of op kantoor. Om ook buiten op straat van zoveel mogelijk draadloze netwerken gebruik te kunnen maken, is Cherry druk bezig overeenkomsten te sluiten met netwerkoperators. Het bedrijf heeft nu een overeenkomst met CityMesh en was op het moment van schrijven nog in onderhandeling met twee andere aanbieders. Abonnementen Door IP-telefonie eenvoudig te maken hoopt Cherry de gebruiker een lagere telefoonrekening te kunnen bieden en zo de marktdominantie te breken van Proximus, Mobistar en Base. Momenteel heeft de nieuwe operator drie abonnementen van 14, 26 en 42 euro per maand. Bij die laatste bel je (binnen Wifi-gebied) gratis naar vaste en mobiele nummers in België. Alle drie de abonnementen bevatten ook 10 euro beltegoed voor gesprekken via het gsm-netwerk. Voorlopig beperkt de dienstverlening van Cherry zich nog tot België, maar de operator zegt internationale ambities te hebben en ook Nederland in het vizier te hebben. Op het YouTube-kanaal van Verbinding staat een filmpje waarin de werking van Cherry wordt gedemonstreerd. Door Hans Vandam Opvallend is dat een gesprek over Wifi kan worden opgezet zonder sim-kaart in de telefoon.