Visserij in cijfers 2010

Transcriptie

1 Visserij in cijfers 2010

2 Visserij in cijfers 2010 C. Taal H. Bartelings R. Beukers A.J. Klok W.J. Strietman LEI rapport September 2010 Projectcode LEI, onderdeel van Wageningen UR, Den Haag

3 Het LEI kent de werkvelden: [DEZE WORDEN DOOR BUREAUREDACTEUR INGEVOEGD] Dit rapport maakt deel uit van het werkveld << Titel werkveld>> 2

4 Visserij in cijfers 2010 Taal, C., H. Bartelings, R. Beukers, A.J. Klok en W.J. Strietman LEI rapport ISBN/EAN: Prijs 26,75 (inclusief 6% btw) 130 p., fig., tab., bijl. Deze jaarlijkse rapportage over de Nederlandse visserij bevat gegevens over de bedrijfsresultaten en financiële positie van de kottervisserij in 2009 met ramingen voor 2010, en met vergelijkende cijfers van voorgaande jaren. Naast de bedrijfseconomische gegevens van de kottervisserij wordt ook ingegaan op uitkomsten van de overige kleine zeevisserijvloot, op resultaten van de grote zeevisserij, de mosselcultuur en de oestersector en daarnaast ook op ontwikkelingen in de handel in visproducten met het buitenland. Over de visteeltsector, IJsselmeervisserij en Binnenvisserij wordt niet gerapporteerd vanwege gebrek aan actuele gegevens. This annual report about Dutch fisheries contains data about the business results and financial position of cutter fisheries in 2009, with estimates for 2010 and comparative figures from previous years. Besides economic data relating to cutter fisheries, the report also studies the net results of the other small high seas fishing fleet, the results of large high seas fisheries, mussel farming and the oyster sector, as well as developments in international trade in fish products. The report does not address the fish farming sector, Lake IJssel fisheries and Inshore fisheries due to lack of current data. 3

5 Deze publicatie is tot stand gekomen op basis van activiteiten die behoren tot het LNV programma Wettelijke Onderzoekstaken (WOT , 'Visserij in cijfers 2010'). De uitvoering van deze taken wordt gecoördineerd door het Centrum voor Economische Informatievoorziening (CEI). Het CEI ziet toe op de onafhankelijkheid van de uitvoering en de borging van de kwaliteit. Foto's: Kees Taal Bestellingen LEI, onderdeel van stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek, 2010 Overname van de inhoud is toegestaan, mits met duidelijke bronvermelding. 4 Het LEI is ISO 9001:2008 gecertificeerd.

6 Inhoud Woord vooraf 7 Samenvatting 9 Summary 13 1 Inleiding 17 2 Algemeen overzicht Ontwikkelingen van de vloot, werkgelegenheid en investeringen Nederlandse zee en kustvisserij: besomming en nettoresultaat Visafslagen: omzet, aanvoer en prijzen 28 3 Kottervisserij: vloot en bedrijfsresultaten Algemeen Vloot Resultaten van de kottersector Resultaten per pk groep Resultaten per tak van visserij Vangsten en aanvoer Ramingen kottervisserij en visafslagen Kottervisserij: financiële positie Aantal bedrijven Financiële positie van de sector Financiële positie per pk groep 67 5 Grote zeevisserij Algemeen Quota en vangstmogelijkheden Vloot en investeringen Inzet en aanvoer Besomming, kosten en resultaat Ramingen grote zeevisserij

7 6 Overige kleine zeevisserij Algemeen Staandwantvisserij Andere kleine zeevisserijen Niet actieve schepen 85 7 Mosselcultuur Algemeen Vloot Resultaten mosselkweeksector Aanvoer en opbrengst Financiële positie 92 8 Oestersector Algemeen Vloot Resultaten van de oestersector Aanvoer en forfaitaire waarde Financiële positie 99 9 Buitenlandse handel Algemeen Invoer Uitvoer 104 Bijlagen 1 Overzicht van de Nederlandse vangstrechten binnen de EU wateren Invoer van vis en visproducten naar productvorm (x mln. euro) Uitvoer van vis en visproducten naar productvorm (x mln. euro) Gemiddelde aanvoerprijzen (euro/kg) van enkele vissoorten op Nederlandse visafslagen Toelichting op gebruikte begrippen Betrouwbaarheid steekproef kottervisserij 124 LEI onderzoek 2009 en

8 Woord vooraf De periodieke rapportage Visserij in cijfers geeft voor een aantal zeevisserij sectoren een beknopt overzicht van de bedrijfsresultaten, aangevuld met ge gevens over de buitenlandse handel. De vorig jaar gestarte inventarisatie van de kleinschalige visserij is ook dit jaar weer gedaan. De gegevens voor de publicatie worden verzameld in het Bedrijven Informa tienet van het LEI (het Informatienet), dat ook de basis is om te voldoen aan de verplichting om economische gegevens over de zeevisserij te verzamelen zoals die door de EU in Verordening 1639/2001 en Verordening 949/2008 is neer gelegd. Voor meer achtergrond over het Informatienet wordt verwezen naar de publicatie Het Bedrijven Informatienet van A tot Z. Op de website ( van het LEI vindt u onze openbare rapportages (zoals ook dit rapport) in elektroni sche vorm, en onder het kopje 'Sector in cijfers' bij 'Binternet' en 'Visserij' staan de meest recente gegevens uit het Informatienet Visserij. Aan deze aflevering van Visserij in cijfers 2010 hebben verschillende mede werkers van de sectie Aquatische Hulpbronnen een bijdrage geleverd: H. Bartelings aan de gegevens over de bedrijfsresultaten (aggregaties) van de kottervisserij, de aanvoer van vis door kotters, de overige kleine zeevisserijvloot en de betrouwbaarheid van de steekproef in de kottervisserij; R. Beukers aan de hoofdstukken mosselcultuur en buitenlandse handel; W.J. Strietman aan het hoofdstuk oestersector en C. Taal aan de hoofdstukken over de bedrijfsresul taten van de kottervisserij, de grote zeevisserij, de financiële positie van de kottervisserij en de gegevens over aanvoerprijzen en investeringen. De bedrijfs economische gegevens van de kottervloot werden verzameld en bewerkt door medewerkers Visserij documentatie A.J. Klok, G. van der Bent en Th. de Mol. De eindverantwoordelijkheid lag in handen van C. Taal. 7

9 Tot slot bedanken wij de vele schippereigenaren, kotterreders, de reders van de grote zeevisserij, de mossel en oesterkwekers en andere ondernemers in de visserij, die op basis van vrijwilligheid gegevens beschikbaar hebben gesteld voor de berekening van bedrijfsresultaten en financiële positie. Daar bij moet ook de zeer prettige samenwerking met een aantal administratie en accountantskantoren en met de visafslagen in Nederland (elektronische gegevensverzameling) worden vermeld. Prof.dr.ir. R.B.M. Huirne Algemeen Directeur LEI Drs. J.A. Boone Hoofd CEI 8

10 Samenvatting Algemeen De opbrengst in de Nederlandse vissersvloot kwam in 2009 fors lager uit op 386 mln. euro, een daling van 18% ten opzichte van het jaar Van alle onderdelen van de vloot liepen de opbrengsten terug. In de kotter visserij daalde de opbrengst met 45 mln. euro tot een bedrag van 205 mln. eu ro en de grote zeevisserij kwam uit op een 27 mln. euro lagere opbrengst, totaal 115 mln. euro. In de mosselcultuur liep de opbrengst terug met 10 mln. euro naar een bedrag van 56 mln. euro, en in de oestersector werd met bijna 3 mln. euro ongeveer evenveel omgezet als vorig jaar. In de overige kleine zee visserij is een opbrengst gehaald van naar schatting rond 7 mln. euro, 4 mln. euro minder dan in Het aantal schepen in de Nederlandse vissersvloot liep terug naar een totaal van 590 vaartuigen. Het totale motorvermogen kwam licht lager uit op pk. De Nederlandse visafslagen (waar ook buitenlands gevlagde schepen aan voeren) haalden een totale opbrengst van 273 mln. euro, 9% lager dan het jaar ervoor. De aangevoerde hoeveelheid vis nam toe maar de prijzen van een aantal belangrijke soorten (met name schol en garnalen) kwamen fors lager uit waar door de omzet met 27 mln. euro daalde (300 mln. euro in 2008). Kottervisserij De Nederlandse kottervloot sloot het jaar 2009 af met een kleine winst van 4 mln. euro. De opbrengstwaarde van verse vis en garnalen liep terug naar een bedrag van 205 mln. euro terwijl die vorig jaar nog 250 mln. euro bedroeg. De totale kosten daalden echter ook doordat vooral de brandstofprijzen gemiddeld lager waren (rond 0,33 euro per liter ten opzichte van 0,54 euro in 2008). De eurokotters en de 'middenslagkotters' (tussen 301 en pk) waren in 2009 licht verliesgevend. De kleinste garnalenkotters tot 300 pk kwamen iets boven nul uit terwijl de boomkorvissers (grote kotters met motoren van meer dan pk) gemiddeld een positief nettoresultaat van bijna euro boekten Per saldo kwamen wel meer schepen in de kottervloot uit op een nega tief nettoresultaat. Maar liefst bijna de helft van de kotters werkte met verlies (47% ten opzichte van 34% van het aantal schepen in 2008). De inzet van de vloot daalde met bijna 10% terwijl de aanvoer van vis en garnalen toenam met ton. De boomkor en garnalenvisserij waren samen, 9

11 10 net als vorig jaar, goed voor circa 90% van de totale inzet. Het totale brandstof verbruik van de vloot daalde met 9% (in 2008 met 19%) naar een volume van 148 mln. liter brandstof. De totale brandstofkosten van de vloot bedroegen ruim 50 mln. euro, ruim 38 mln. euro minder dan in Deze kosten voor energie bedroegen 24% van de totale opbrengst van de kottervisserij in Het aan tal opvarenden op de vloot nam af met 7% (net als vorig jaar) en kwam uit op mensen. De geraamde schuld van de kottersector bedroeg ongeveer 220 mln. euro. De gemiddelde langlopende schuld per bedrijf kwam uit op rond euro. Een deel van de kottervloot heeft een financieringsprobleem om verduurzaming van de visserij te kunnen doorvoeren en om het bedrijf weer rendabel te maken. Ramingen voor het jaar 2010 laten algemeen hogere opbrengsten zien. Dat komt vooral door de toenemende aanvoer en gemiddeld betere prijs van tong (niet voor schol). De totale opbrengst wordt geschat op rond 220 mln. euro en het nettoresultaat op rond nul of iets erboven. De olieprijs ligt weer fors hoger, de gemiddelde zal rond 45 eurocent per liter uitkomen in 2010, 36% hoger dan in De inzet komt waarschijnlijk uit op rond 36 mln. pk dagen, 10% lager dan voorgaand jaar in verband met het langetermijnplatvisbeheerplan. Garnalen vissers lijken gemiddeld op een kleine winst of op nul uit te komen, boom korvissers gemiddeld op rond nul, evenals de twinrigvisserij op kreeftjes. De twinrigvisserij op platvis en de flyshootvisserij lijken gemiddeld een klein positief resultaat te behalen. De economische resultaten voor nieuwe visserijtechnieken zijn positief. De vorig jaar breed geïntroduceerde sumwingvisserij lijkt op een positief resultaat uit te komen en voor de pulsvisserij (zowel de pulskor als de pulswing) wordt een goed resultaat verwacht. De laatst genoemde groepen vissers besparen aanzienlijk op energieverbruik en daardoor op kosten. Een gemiddelde sumwingvisser met een schip van rond de 40 meter kan een bespa ring van 300 ton brandstof per jaar bereiken zonder dat de vangst er minder van wordt. Een pulsvisser kan met de huidige stand van de techniek besparin gen realiseren van 45% tot wel 60%, afhankelijk van het type schip en de motor. In volume scheelt dat 800 tot ton brandstof op jaarbasis ten opzichte van de boomkorvisserij. De ontwikkelingen op het gebied van met name de hydrorig en de ecocatcher zijn nog steeds in een experimenteel stadium en de verwach tingen zijn hoog gespannen of deze technieken ook tot aantrekkelijke resultaten kan leiden voor met name de scholvisserij. Voor optimale doorontwikkeling zul len meerdere kotters met de alternatieve methoden moeten worden uitgerust zodat sneller van elkaar en met elkaar kan worden geleerd hoe de technieken nog verder te verbeteren zijn. Binnen de kenniskringen en met behulp van VIP

12 ondersteuning (Visserij Innovatie Platform) wordt hard gewerkt aan verdergaan de innovaties en verduurzaming van de visserij. Grote zeevisserij De Nederlandse trawlervloot (14 schepen) kwam in 2009 uit op een verlies van rond 6 mln. euro. De aanvoer van diepgevroren vis daalde terwijl ook de vis prijzen daalden. De opbrengst nam af met 26 mln. euro tot een bedrag van 115 mln. euro ( 19%), terwijl de totale kosten met 17% daalden tot een bedrag van 121 mln. euro. De Europese quota voor de belangrijke pelagische vissoorten haring, ma kreel en blauwe wijting waren in 2009 hoger dan in het jaar daarvoor, per saldo namen de vangstmogelijkheden voor deze quota toe met ruim 20%. De inzet in zeedagen nam af met 9%, vooral doordat enkele schepen niet een jaar rond hebben kunnen vissen vanwege verbouwing en groot onderhoud. De aanvoer van diepgevroren vis nam af met ton ( 12%) tot ton. Ramingen voor 2010 laten een hogere opbrengst zien van 15 à 20 mln. eu ro, vooral doordat er meer pelagische vis aangevoerd mag worden. De prijzen voor diepgevroren vis liggen gemiddeld wel op een lager niveau dan voorgaand jaar. Door hogere afschrijvings en operationele kosten (vooral meer oliekosten) zal het nettoresultaat naar verwachting weer (licht) negatief uitkomen, geschat wordt 5 à 10 mln. euro. Overige kleine zeevisserij Dit onderdeel van de Nederlandse vloot (338 vaartuigen) bestaat uit schepen die staandwant en diverse andere zeevisserijen uitoefenen en daarnaast uit niet ac tieve schepen. In totaal waren 193 vaartuigen in 2009 actief en 145 vaartuigen inactief. Het totaal motorvermogen bedroeg circa pk waarvan ongeveer pk op enigerlei wijze actief werd ingezet. Van de actieve kleine visserijvloot namen 59 schepen deel aan de staand wantvisserij en 134 aan andere zeevisserijen. De niet actieve vloot bestond uit schepen die geen enkele (geregistreerde) visreis hebben gemaakt. De totale opbrengst bedroeg naar schatting rond 7 mln. euro en er werd een positief nettoresultaat behaald van circa 1 mln. euro. De staandwantvisserij was goed voor 27% hiervan en de andere kleine zeevisserijen voor 73%. Er waren in totaal 328 personen werkzaam in dit onderdeel van de vloot maar in fte gerekend lag dit aantal veel lager omdat de meeste schepen slechts een beperkt aantal dagen op zee verbleven. De totale werkgelegenheid kwam uit op circa 116 fte. 11

13 Een aanzienlijk deel van de groep niet actieve schepen (145) wordt vooral gebruikt om quota op te parkeren en deze te verhuren. Mosselcultuur Er waren 50 bedrijven actief die gezamenlijk 56 schepen exploiteerden. De tota le opbrengst kwam met 56 mln. euro ongeveer 10 mln. euro lager uit dan in het jaar Lagere prijzen drukten de opbrengst. Het nettoresultaat kwam uit op ongeveer 23 mln. euro ( 6 mln. euro). De aanvoer van mosselen bedroeg 46 mln. kg, een stijging van 9 mln. kg. Meer dan 65% van de bedrijven uit de mosselsector had een positieve sol vabiliteit. Oestersector Een totaal van 28 bedrijven kan als actief worden beschouwd waarvan er 17 verticaal geïntegreerd zijn (visserij/kwekerij, verwerking en handel). De an dere bedrijven zijn volledig afhankelijk van de oesterkweek en visserij. De vloot bestond uit 17 schepen. De aanvoerwaarde wordt geschat op iets minder dan 3 mln. euro. De totale aanvoer lag 27% lager dan gemiddeld over de afgelopen jaren en de forfaitaire waarde kwam 29% lager uit. De rentabiliteit loopt verder terug. Buitenlandse handel De uitvoerwaarde van vis en visproducten daalde in 2009 met meer dan 4%. De totale waarde van geëxporteerde vis lag net onder de 2,2 mld. euro. De export van bevroren vis daalde met ongeveer 150 mln. euro tot 859 mln. euro, wat 40% was van de totale exportwaarde. Naar alle belangrijke landen zoals Duits land, België, Italië en Spanje daalde de export terwijl die naar Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk iets steeg. De 6 belangrijkste EU landen waren samen goed voor meer dan 72% van de totale exportwaarde. Buiten de EU waren dat vooral Nigeria, China Japan en Egypte. De importwaarde kwam uit op ruim 1,8 mld. euro, iets hoger dan vorig jaar. De import uit landen van buiten de EU steeg met 6% tot een bedrag van 938 mln. euro. De invoer uit Frankrijk daalde het hardst terwijl die uit Italië en Polen juist het hardst steeg. De importwaarde van bevroren vis en schaal en schelpdieren nam sterk toe terwijl die van verse producten juist sterk daalde. 12

14 Summary Fisheries in figures 2010 General Revenue from the Dutch fishing industry dropped steeply at year end 2009 to 386m, a fall of 18% on the figure for All sections of the industry suffered decline. Cutter fishing saw a fall in reve nue from 45m to 205m, and revenue from high seas fishing fell by 27m to 115m. Within the mussel farming sector, revenue fell by 10m to 56m, whilst in the oyster sector turnover remained pretty much the same as the pre vious year at almost 3m. Other offshore fishing saw a turnover estimated at around 7m, being 4m less than in The number of vessels in the Dutch fishing fleet dropped to 590. The total engine capacity fell slightly to 430,000 hp. Dutch fish auctions (supplied also by vessels sailing under foreign flags) generated a total revenue of 273m, down 9% on the previous year. The quantity of fish supplied increased, but the prices for a number of important types (especially plaice and shrimps) dropped considerably, resulting in a drop in turnover of 27m ( 300m in 2008). Cutter fishing The Dutch cutter fleet ended 2009 with a small profit of 4m The revenue from fresh fish and shrimps fell to 205m, compared to 250m over the previous ye ar. However, total costs also fell due to an average fall in fuel costs (to around 0.33 per litre compared to 0.54 in 2008). The euro cutters and the 'mid sized' cutters (between 301 and 1,500 hp) sustained small losses in The smallest shrimp cutters up to 300 hp were a little over zero, whilst trawler fishing (large cutters with engines greater than 1,501 hp) enjoyed on average a net profit of almost 100,000. However, on average, more vessels in the cutter fleet did suffer a net loss. Almost a half of the cutters suffered a loss (47% compared to 34% of the number of vessels in 2008). The deployment of the fleet fell by almost 10%, whereas the landings of fish and shrimps increased by 2,000 tonnes. Trawling and shrimp fisheries together, as in the previous year, accounted for approximately 90% of total fishing. Total fuel consumption of the fleet fell by 9% (in 2008 by 19%) to a volume of 148m litres of fuel. Total fuel costs for the fleet came to over 50m, at least 38m 13

15 14 less than in These energy costs accounted for 24% of the total revenue from cutter fishing in The total number on board the fleet fell by 7% (the same as the previous year) to a figure of 1,236. The estimated debt of the cutter sector was approximately 220m The av erage long term debt per company was around 840,000. A part of the cutter fleet has funding problems in being able to implement sustainable fishing and re turning their businesses to profitability. First estimates for the year 2010 reveal generally higher revenues. This is the result in particular of increased landings and an averagely better price for sole (but not for plaice). Total revenue is forecast to be around 220m and net results at around zero or slightly above. The price of oil is increasing rapidly again; the average price for 2010 will be around 0.45 per litre, which is an in crease of 36% compared to Deployment will probably be around 36m hp days, 10% down on the previous year as a result of the long term flat fish man agement plan. Shrimp fishing will see a small profit or come out at zero, whilst trawler fishing on average will enjoy a small profit or come out at zero, the sa me as twin rig fishing for langoustines. Twin rig fishing for flat fish and fly shoot fishing appear on average to be achieving a small profit. Economic results from new fishing techniques are positive. Sumwing fishing widely introduced last ye ar should achieve a profit and good results are expected for pulse fishing (both pulse trawling and pulse beam trawling). The latter group makes significant sav ings in energy consumption and thereby in costs. The average sumwing fisher man with an approximately 40 metre vessel can save up to 300 tonnes of fuel per annum without any reduction in catches. The pulse fisherman, applying the latest expertise, can achieve savings of between 45% and 60%, depending on the type of vessel and engine. In volume, that saves between 800 and 1,000 tonnes of fuel per annum compared to beam trawler fishing. Develop ments in the field of the hydro rig and the ecocatcher in particular are still at the experimental stage and there is great anticipation in discovering whether these techniques can also achieve attractive results, especially for plaice fishing. In order to continue optimum development, it is important that more cutters are equipped with the alternative systems so that they can learn more quickly from each other how to make further improvements to the technology. Knowledge circles (study groups) are working hard, with VIP support, on far reaching inno vation.

16 Large, high seas fishing The Dutch trawler fleet (14 vessels) ended 2009 with a loss of around 6m Landings of fish for the frozen fish market fell, as did the price of these fish. Turnover fell by 26m to a sum of 115m ( 19%), whilst total costs fell by 17% to 121m. The European quota for the most important pelagic fish such as herring, mackerel and blue whiting where higher in 2009 than in the previous year, and on balance the catch potential for this quota increased by over 20%. The num ber of days spent at sea decreased by 9%, mostly due to the fact that some vessels were unable to fish all year round due to rebuilding and large scale maintenance. The landing of deep frozen fish decreased by 43,000 tonnes ( 12%) to tonnes. Estimates for 2010 show a higher revenue of between 15m and 20m, mostly due to the fact that more pelagic fish may be landed. The prices for deep frozen fish are on average lower than the previous year. Through higher deprecia tion and operational costs (especially oil prices) net results are forecast to pro duce a slight loss of between 5m and 10m. Other small high seas fishing This part of the Dutch fleet (338 vessels) comprises vessels involved in gill net fishing and other high seas fishing as well as non operational vessels. A total of 193 vessels were operational in 2009 and 145 non operational. The total en gine capacity was approximately 31,000 hp of which approximately 24,000 hp was used operationally in some way. Of the operational small fisheries fleet, 59 vessels carried out gill net fishing and 134 other types of fishing. The non operational fleet comprised vessels that did not make any registered fishing journey at all. Total revenue was approximately 7m and a net profit was made of ap proximately 1m Gill net fishing accounted for 27% of this sum, and other small high seas fishing for 73%. A total of 328 people were employed in this part of the fleet but in terms of FTEs this number was much lower since most vessels remained at sea for only a limited number of days. Total employment was approximately 116 FTEs. A significant proportion of the non operational vessels (145) are used to park the quota and to lease such quota. 15

17 Mussel farming There were 50 companies that together operated 56 vessels. Total revenue came to 56m, approximately 10m less than for Lower prices put pres sure on revenue. Net profit was approximately 23m ( 6m down on the previ ous year). 46m kg of mussels were landed, an increase of 9m kg. Over 65% of companies in the mussel sector had positive solvency. Oyster sector A total of 28 companies may be regarded as operational of which 17 are verti cally integrated (fishing/farming, processing and trade). The other companies are totally dependent upon oyster farming and fishing. There was a fleet of 17 vessels. The landing value is estimated at a little less than 3m Total landings were on average lower than previous years and the fixed price was 29% lower. Profit ability is declining further. International trade The export value of fish and fish products fell in 2009 by more than 4%. The total value of fish exports was just under 2.2bn. The value of exported frozen fish fell by approximately 150m to 859m, equivalent to 40% of the total export value. Exports to all important trading countries, such as Germany, Belgium, Italy and Spain, fell, whilst exports to France and the United Kingdom rose slightly. The six most important trading countries within the EU accounted for over 72% of the total value of exports. Outside the EU, important trading countries were Nigeria, China, Japan and Egypt. The value of imports was around 1.8bn., a little higher than last year. Im ports from countries outside the EU rose by 6% to a sum of 938m. Imports from France fell the sharpest, whilst those from Italy and Poland rose the fur thest. The value of imports of frozen fish, shellfish and crustaceans increased sharply whilst those of fresh produce fell sharply. 16

18 1 Inleiding Doel Deze jaarlijkse rapportage over de Nederlandse visserij heeft tot doel gegevens te verstrekken over de structuur, de bedrijfsresultaten en financiële positie van de kottervisserij in 2009 met vergelijkende cijfers van voorgaande jaren en een raming voor Van de grote zeevisserij, de mosselcultuur en de oestersector wordt een beeld van de bedrijfsresultaten geschetst en daarnaast zijn enkele kern indicatoren gegeven. Ook dit jaar wordt een overzicht gegeven van de kleinscha lige visserij in Nederland. Van andere sectoren in de Nederlandse visserij, zoals de viskweek, kokkelvisserij (handmatig), IJsselmeer en binnenvisserij zijn weinig of geen gegevens op permanente basis beschikbaar waardoor kernindicatoren niet kunnen worden gepresenteerd. Hetzelfde geldt nog steeds voor de visserij onder buitenlandse vlag (kotters, trawlers, mossel en oesterkweekschepen en andere schelpdierschepen) met Nederlandse belangen daarin. De verantwoording voor die gegevens ligt in handen van de overheid in andere (EU )landen. De buitenland se handel in vis en visproducten wordt kort samengevat in het laatste hoofdstuk. Met dit overzicht wordt voorzien in een behoefte van belanghebbenden in de visserijsector zoals het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Productschap Vis, visserijorganisaties, visserijscholen en individuele ondernemers in de visserij. De publicatie wordt gefinancierd door het ministerie van LNV. Ten behoeve van deze publicatie verzamelde gegevens worden ook gebruikt bij andere onderzoeken naar de achtergronden van de bedrijfsresultaten en de ont wikkeling van kosten en opbrengsten. Deze onderzoeken worden afzonderlijk gepubliceerd. Achter in dit rapport zijn de belangrijkste openbare visserijonder zoekspublicaties van het LEI van de afgelopen 2 jaar aangegeven. Methode De opbrengst en kostengegevens van de kottervisserij, grote zeevisserij, mos selcultuur en oesterkweeksector zijn verzameld in het kader van het Bedrijven Informatienet van het LEI (het Informatienet). 17

19 Kottervisserij Van de kottervisserij bestaat de populatie uit kotters die zich op een traditioneel professionele manier bezighouden met de visserij op hoofdzakelijk de Noord zee, de Waddenzee en in het Kanaal. In het algemeen gaat het hierbij om kotters met een lengte van meer dan tien meter die in het bezit zijn van de benodigde licenties, vergunningen en vangstrechten voor de uitoefening van de visserij op vis, garnalen en kreeftjes met gaande vistuigen. De schepen in het verslagjaar moeten 'in voldoende mate' actief zijn geweest. Aan de hand van individuele log boekgegevens (VIRIS) van de kotters, die het LEI ter beschikking worden gesteld door het ministerie van LNV, wordt dit vastgesteld. Criteria hierbij zijn: minimumaantal dagen op zee (afhankelijk van toegepaste visserijmethoden en gebruikte vistuigen); met de schepen moet een besomming van euro of meer zijn behaald. Vaartuigen die wel de visserij op plat en rondvis in de Noordzee uitoefenen met gaande vistuigen, maar niet aan bovengenoemde criteria voldoen zijn be schouwd als zijnde 'kleinschalig', of in veel gevallen zelfs als 'inactief'. Gegevens over deze kleinschalige en/of inactieve vloot zijn in 2008 voor het eerst gerap porteerd, samen met de gegevens van overige zeevisserijen zoals de staand wantvisserij. Die gegevens zijn gepubliceerd (Bartelings en Van Oostenbrugge, 2008) en in het jaar 2009 is voor het eerst een apart hoofdstuk gewijd aan de ze zogenaamde overige kleine zeevisserijen in de publicatie Visserij in cijfers Zie verder onder het kopje Overige kleine zeevisserij. Visserij in het kader van recreatieve bezigheden blijft in deze publicatie Visserij in cijfers 2010 verder buiten beschouwing. De bedrijfsresultaten van de kotters worden geschat op basis van een vaste steekproef van deelnemers aan het Informatienet, het zogenaamde panel. Dit panel bestaat uit vissers die vrijwillig inzicht geven in hun boekhouding aan me dewerkers van het LEI. Gemiddeld eens per drie maanden worden gegevens uit deze bedrijfsboekhoudingen overgenomen door een LEI medewerker. Het LEI neemt van de paneldeelnemers alleen de gegevens over voorzover die betrekking hebben op de uitoefening van het visserijbedrijf. Privé inkomsten en uitgaven worden niet gedocumenteerd. In bijlage 6 is de verantwoording van de steekproef in de kottervisserij opgenomen. 18

20 Grote zeevisserij Alle rederijen hebben gegevens over kosten en opbrengsten verstrekt van door hen geëxploiteerde, onder Nederlandse vlag varende, visserijschepen waardoor ook van het jaar 2009 weer een globaal beeld verkregen is van de financieel economische situatie in de grote zeevisserij. De informatie over opbrengsten is gebaseerd op prijsgegevens van de vis zoals deze bij de rederijen worden gehanteerd ter bepaling van de lonen voor de bemanning. Wat betreft de afschrijvingskosten voor de diepvriestrawlers is ook voor het jaar 2009 om praktische redenen uitgegaan van de door de rederijen toegepas te fiscale afschrijvingen; dit in tegenstelling tot de gebruikelijk door het LEI ge hanteerde afschrijvingsmethode zoals die bij de kottersector wordt toegepast. Voor de kostenpost rente geldt dat met de werkelijk betaalde rente op hypo theken en leningen is gecalculeerd. De rente over het gemiddeld geïnvesteerd eigen vermogen is hier buiten beschouwing gelaten. Overige kleine zeevisserij De omvang van de overige kleine zeevisserij en de economische resultaten ervan zijn bepaald op basis van enquêtes die aan alle eigenaars van visserij bootjes zijn gestuurd, die niet binnen de categorieën kottervisserij en grote zee visserij vallen. Aan de hand van deze enquêtes is een totaaloverzicht gemaakt van de staandwantsector en de overige kleine visserijen. Ruim 30% van de ver stuurde enquêtes is ingevuld en terugontvangen. Op basis van de resultaten van de enquête en in combinatie met individuele logboekgegevens (VIRIS) zijn de bedrijfsresultaten van dit onderdeel van de sector geschat. Mosselcultuur Rond een kwart van het aantal mosselkweekbedrijven heeft vrijwillig fiscale jaar rekeningen beschikbaar gesteld over het boekjaar 2008/2009. Aan de hand daarvan en met behulp van andere bronnen (Mosselkantoor) zijn voor de sector totaalcijfers berekend waardoor inzicht in kosten en opbrengsten en de finan cieel economische positie is verkregen. Afschrijvingen en rente zijn om praktische redenen op dezelfde wijze (fiscale cijfers) als voor de grote zeevisserij in de berekeningen meegenomen. 19

21 20 Oestersector Voor het derde achtereenvolgende jaar hebben oesterbedrijven vrijwillig finan ciële gegevens beschikbaar gesteld voor economisch onderzoek. Een kwart van het aantal bedrijven heeft inzage gegeven in fiscale jaarrekeningen over de boekjaren 2008 en Aan de hand daarvan en met behulp van andere bron nen (Productschap Vis) zijn voor de sector cijfers berekend waardoor inzicht in kosten en opbrengsten en de financieel economische positie is verkregen. Van een deel van de bedrijven zijn ook gegevens uit jaarrekeningen van het kalender jaar 2009 meegenomen. Afschrijvingen en rente zijn om praktische redenen op dezelfde wijze (fiscale cijfers) als voor de grote zeevisserij in de berekeningen meegenomen.

22 2 Algemeen overzicht 2.1 Ontwikkelingen van de vloot, werkgelegenheid en investeringen Voor het tweede achtereenvolgende jaar zijn ook cijfers van de overige kleine zeevisserijvloot in deze rapportage opgenomen. De totaalcijfers van de Neder landse visserijvloot wijken in onderstaande tabellen daardoor, op onderdelen, aanzienlijk af ten opzichte van voorgaande jaren. Tabel 2.1 Actieve vloot van de zee en de kustvisserij (per 31 december) a) Aantal vaartuigen Kottervisserij Grote zeevisserij b) Overige kleine zeevisserij d) Totaal zeevisserij n.b. 391 n.b. 384 n.b. 357 n.b. 359 n.b Mosselcultuur Oestervisserij Totaal Motorvermogen (1.000 pk) c) e) Kottervisserij Grote zeevisserij b) Overige kleine zee visserij d) Totaal zeevisserij n.b. 502 n.b. 499 n.b. 418 n.b. 403 n.b Mosselcultuur Oestervisserij Totaal a) Voorlopige cijfers; b) Vanaf 1996 inclusief Wiron schepen; c) Uitgegaan is van het geregistreerde motorvermo gen; motoren staan in de praktijk echter afgesteld en verzegeld op 400 pk; d) Op basis van LEI enquête 2008 en 2009; e) 1 pk = 0,736 kw. Bron: LNV Directie Visserij; Scheepvaartinspectie; Productschap Vis; Informatienet. 21

23 Het totaal aantal schepen in de vloot nam iets af ( 4%) ten opzichte van het jaar ervoor. De afname in de overige kleine zeevisserijvloot was daar in hoofd zaak verantwoordelijk voor, het aantal kwam uit op iets minder dan 200 (kleine) schepen waardoor de vloot kromp naar vaartuigen (tabel 2.1). In alle ande re onderdelen van de vloot veranderde er bijna niets. De mechanische kokkel vloot is al sinds 2004 niet of nagenoeg niet meer actief vanwege een verbod op deze visserij op de Waddenzee. In zeer beperkte mate wordt nog slechts een deel van het jaar op de Westerschelde gevist waardoor deze schepen maar in cidenteel actief zijn. Op het Wad wordt nog de handkokkelvisserij uitgeoefend door een beperkt aantal relatief kleine bedrijven. Over deze visserij wordt hier niet gerapporteerd. Het totale motorvermogen verminderde enigszins, alleen in de overige kleine zeevisserijvloot liep het vermogen iets terug waardoor het totaal vermogen uit kwam op pk. Rond 55% van het aantal zee en kustvisserijschepen (325 schepen) had een gemiddelde leeftijd van meer dan 20 jaar (tabel 2.2). Meer dan 80% van de schepen was ouder dan 10 jaar. De trend van veroudering zet daarbij voort. Tabel 2.2 Leeftijd van de actieve vloot van de zee en de kustvisserij (per 31 december) a) Leeftijd schepen 0 10 jaar jaar meer dan 20 jaar Totaal a) Voorlopige cijfers. Bron: LNV Directie Visserij; Scheepvaartinspectie; Productschap Vis; Informatienet en LEI enquête 2008 en De werkgelegenheid in de zee en kustvisserij nam per saldo met bijna 120 mensen af, dat is bijna met 6% (tabel 2.3). De afname is het gevolg van minder bemanning in de kottervloot en voor een klein deel in de overige kleine zeevisserij. De werkgelegenheid in de kottersector liep met bijna 100 mensen terug Het ministerie van LNV hanteert een ander vlootcijfer van rond 910 vaartuigen. Alle officieel in het NRV (Nederlands Register van Vissersvaartuigen) vermelde vaartuigen zijn in dit getal opgenomen. Een groot aantal van de vaartuigen wordt door het LEI niet als professionele vissersvaartuigen be schouwd en behoort tot de binnenvisserij of aquacultuur (zogeheten inactieve vloot).

24 Totale werkgelegenheid verder afgenomen Tabel 2.3 Opvarenden (in fte) in de zee en kustvisserij (per 31 december) a) Fte Kottervisserij Grote zeevisserij Overige kleine zeevisserij n.b. n.b. n.b. n.b. n.b Totaal zeevisserij Mosselcultuur Kokkelvisserij Oestervisserij Totaal a) Voorlopige cijfers. De investeringen kwamen uit op een bedrag van ongeveer 56 mln. euro (tabel 2.4). Dat was 34 mln. euro hoger dan in het jaar 2008 (figuur 2.1) en het hoogste bedrag in de afgelopen zeven jaar. 23

25 Tabel 2.4 Investeringen in de zee en kustvisserij b) a) Kottervisserij Mln. euro b) Aantallen: nieuwe schepen andere schepen c) verlengingen en renovaties e.d. nieuwe motoren Grote zeevisserij Mln. euro b) Aantallen: nieuwe schepen andere schepen c) 1 verlengingen en renovaties e.d. nieuwe motoren 1 2 Mosselcultuur Mln. euro b) Aantallen: nieuwe schepen andere schepen c) verlengingen en renovaties e.d. nieuwe motoren Overige sectoren d) Mln. euro b) a) Voorlopige cijfers; b) Bruto investeringen, exclusief elektronische apparatuur en dekwerktuigen. Peildatum: tijdstip van in de vaart brengen; c) Tweedehandsschepen uit buitenland of andere bedrijfstakken; d) Oestercultuur, mechanische kokkelvisserij en overige kustvisserij. Bron: Informatienet. 24

26 Tabel 2.4 Investeringen in de zee en kustvisserij b) (vervolg) a) Aantallen: nieuwe schepen andere schepen c) 2 verlengingen en renovaties e.d. nieuwe motoren Totale vloot Mln. euro b) Aantallen: nieuwe schepen andere schepen c) verlengingen e.d nieuwe motoren a) Voorlopige cijfers, van de overige kleine zeevisserij zijn geen gegevens beschikbaar; b) Bruto investeringen, exclusief elektronische apparatuur en dekwerktuigen. Peildatum: tijdstip van in de vaart brengen; c) Tweedehandsschepen uit buitenland of andere bedrijfstakken; d) Oestercultuur, mechanische kokkelvisserij en overige kustvisserij. Bron: Informatienet. In de grote zeevisserij werd flink geïnvesteerd, met naar schatting 40 mln. euro had dit onderdeel van de sector het grootste aandeel in het totale investe ringsbedrag. Enkele schepen werden totaal gereviseerd en na langdurig verblijf op scheepswerven kwamen deze weer als 'nieuw' in de vaart. In de andere sec toren werd net als de afgelopen jaren zeer weinig geïnvesteerd in schepen. In de kottervisserij werden twee nieuwe vaartuigen aan de vloot toegevoegd en veertien schepen verlengd of grootschalig verbouwd. In totaal werden er elf mo toren vervangen door nieuwe. Belangrijkste oorzaken van de relatief lage inves teringsbedragen zijn de matige tot slechte financiële positie, waarin de visserij nog steeds verkeert, de onzekerheid met betrekking tot diverse regelgeving (ten aanzien van bijvoorbeeld ook pulsvisserij) en daarnaast ook de algemeen economische malaise. Investeringen in vangstrechten zijn in deze rapportage buiten beschouwing gelaten. 25

27 Figuur 2.1 Investeringen in de Nederlandse visserijvloot x 1mln Totale v loot Waarv an kotterv loot Bron: Productschap Vis; Informatienet. Investeringen in de visserij nemen langzaam toe 26

28 2.2 Nederlandse zee en kustvisserij: besomming en nettoresultaat De opbrengsten in de Nederlandse vissersvloot kwamen in 2009 uit op 386 mln. euro, fors lager dan in voorgaand jaar (tabel 2.5). De opbrengst in de kottervisserij daalde met maar liefst 45 mln. euro ( 18%) en die in de grote zee visserij met 27 mln. euro ( 19%). De opbrengst in de mosselcultuur lag 15% la ger en liep met 10 mln. euro terug tot 56 mln. euro. De opbrengst in de overige kleine zeevisserijen is geraamd op rond 7 mln. euro, een kwart lager dan in voorgaand jaar. De Oestersector zag de opbrengst dalen naar 3 mln. euro. Over de (hand)kokkelvisserij en de visteeltsector zijn geen gegevens (meer) be schikbaar. Tabel 2.5 Opbrengst van de Nederlandse zee en kustvisserij (x mln. euro) b) a) Kottervisserij Grote zeevisserij Overige kleine n.b. n.b. n.b. n.b. n.b zeevisserij Totaal zeevisserij Mosselcultuur c) Kokkelvisserij 10 Oestervisserij Totaal zee en kustvisserij a) Voorlopige cijfers; b) Inclusief overige opbrengsten en aanvoer in buitenlandse havens; c) Exclusief de door het Mosselfonds opgenomen mosselen, seizoenscijfers. Bron: LNV Directie Visserij, Productschap Vis, Informatienet en LEI enquête 2008 en Het nettoresultaat in de Nederlandse visserij kwam uit op 22 mln. euro, on geveer 20% lager dan in het jaar 2008 (tabel 2.6). De kottervisserij was licht winstgevend (+4 mln. euro) maar de grote zeevisserij boekte een verlies van rond 6 mln. euro. De mosselcultuur behaalde een positief resultaat van 23 mln. euro en is waar het gaat om winstgevendheid daarmee al jaren een uitzondering binnen de visserijsector als geheel. Het resultaat in de overige kleine zeevisserij wordt geraamd op 1 mln. euro. 27

29 Tabel 2.6 Nettoresultaat van de Nederlandse zee en kustvisserij (x mln. euro) a) Kottervisserij Grote zeevisserij Overige kleine zeevisserij n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. 4 1 Totaal zeevisserij Mosselcultuur Kokkelvisserij n.b. Oestervisserij n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. Totaal zee en kustvisserij a) Voorlopige cijfers. Bron: LNV Directie Visserij, Productschap Vis, Informatienet en LEI enquête 2008 en Visafslagen: omzet, aanvoer en prijzen De totale omzet van de elf Nederlandse visafslagen samen kwam uit op een be drag van 273 mln. euro (tabel 2.7). Dat was 8% lager ten opzichte van het jaar 2008, terwijl het aanvoervolume vis en garnalen juist toenam van ton naar ruim ton (+6%). De afslagomzet staat de laatste jaren onder druk door vooral fluctuerende aanvoervolumes maar in 2009 was het vooral de fors lagere visprijs die de om zet drukte. Vooral de prijzen van schol ( 27%) en garnalen ( 30%) daalden aan zienlijk. Groeiende import van alternatieve vissoorten tegen zeer concurrerende prijzen, duurzaamheidseisen ten aanzien van Noordzeevis en een zwakke markt positionering van belangrijke vis voor Nederlandse vissers (met name schol) in een laag marktsegment heeft een negatief effect op de prijsontwikkeling gehad. Het vermarkten van vis zal meer aandacht moeten krijgen om de negatieve prijs spiraal te doorbreken. Het voldoen aan duurzaamheidskenmerken, promoten van vis en meer en beter communiceren over visaanvoer lijken noodzakelijke ac ties om verandering in prijzen te bewerkstelligen. Uit onderzoek blijkt dat cer tificering, ketenintegratie en mogelijk ook keurmerken belangrijke uitdagingen zijn waarmee een betere marktpositie kan worden bereikt en prijsvorming (be perkt) positief kan worden beïnvloed. 28

30 Tabel 2.7 Omzet van de afslagen (x mln. euro) Urk/Harlingen IJmuiden Den Helder Goedereede/Stellendam Lauwersoog Vlissingen Scheveningen Breskens Den Oever Colijnsplaat Totaal a) a) Door afrondingsverschillen kunnen de jaartotalen afwijken van de som van de omzetten. Bron: Productschap Vis; Informatienet. Bijna alle afslagen, behalve die van IJmuiden, Breskens en Scheveningen boekten een lagere omzet in De omzet van afslagencombinatie Urk/Harlingen daalde voor het tweede achtereenvolgende jaar hard (met bijna 15 mln. euro in 2009, een terugval van 13%) en kwam uit op 98 mln. euro. Het marktaandeel van deze combinatie daalde van 38% naar iets minder dan 36%. De UFA (United Fish Auctions, waaronder de afslagen van Scheveningen, Goedereede/Stellendam en Colijnsplaat vallen) zag de omzet afnemen tot 47 mln. euro ( 5%) maar het marktaandeel liep licht op tot 17,1%. De visafslag van IJmuiden zag de omzet met 2,5 mln. euro toenemen waar door het marktaandeel steeg van 14% naar 16%. De afslagcombinatie Den Helder/Texel/Den Oever zag de omzet dalen naar rond 34,5 mln. euro ( 12%) waarbij het marktaandeel licht daalde naar 12,7%. De omzet van de visafslagencombinatie Vlissingen/Breskens kwam onge veer even hoog uit als in 2008 maar het marktaandeel nam toe met ruim een procent tot 12,1%. De omzet bedroeg 33 mln. euro. De visafslag van Lauwers oog boekte bijna 4 mln. euro minder omzet, waarbij het marktaandeel daalde van 7% naar 6,2%. 29

31 Figuur 2.2 Marktaandelen visafslagen en samenwerkingsverbanden % Urk/ Harlingen UFA HD/ T X / DO IJM V LI/ BR LO Bron: Productschap Vis; Informatienet. 30 De veilopbrengst van tong en schol bedroeg in 2009 rond 153 mln. euro (171 mln. euro in 2008). De twee vissoorten waren daarmee goed voor 55% van de omzet. Platvis (dus inclusief de vissoorten tarbot, griet, schar, tongschar en bot) is, in omzet gemeten, verreweg de belangrijkste categorie vis voor de Nederlandse visafslagen. Binnen Europa heeft Nederland een leidende rol op het gebied van aanvoer van deze soorten. De (prijs)concurrentie met andere vispro ducten is echter ontzettend groot. De omzet aan garnalen op de afslagen kwam uit op bijna 39 mln. euro (ruim 14% van de totale omzet), 1,5 mln. euro lager dan vorig jaar. In volume lag de aanvoer op Nederlandse visafslagen op een bijna 7% hoger niveau dan vorig jaar. De aanvoer kwam uit op ruim ton vis en garna len (in 2008: ton), waarvan iets meer dan de helft (53%) uit tong en schol bestond en 16% uit garnalen (ruim ton). De aanvoer van tong bleef ongeveer gelijk en kwam uit op bijna ton en die van schol nam met ton toe (tot ton). De op de afslagen verhandelde hoeveelheid kabeljauw nam ook iets toe tot bijna ton maar de prijs lag een stuk lager (2,26 euro ten opzichte van 2,75 in 2008). De prijs van tong steeg met 2% naar 10,06 euro. De prijs voor schol daalde van 1,89 euro naar 1,38 euro. De op de afslag betaalde gemiddelde prijs voor garnalen daalde van 3,65 euro naar 2,54 euro. De afslagomzet van dit schaal dier kwam ruim 1,5 mln. euro lager uit ondanks een ton hogere aanvoer,

32 dus ondanks het hogere volume nam de omzet niet toe. De gemiddelde prijs voor alle aangevoerde vis en garnalen samen daalde met 47 eurocent (van 3,40 euro naar 2,93 euro). In bijlage 4 is een overzicht opgenomen van gemid delde aanvoerprijzen van enkele belangrijke vissoorten en garnalen die op de Nederlandse visafslagen zijn aangevoerd. In 2009 namen onder buitenlandse vlag geregistreerde vissersvaartuigen 25% van de afslagomzet voor hun rekening (tabel 2.8). De omzet van buiten landse schepen steeg (na de aanzienlijke daling van vorig jaar) met 7 mln. euro. De sinds 2008 kleinere omvang van de Nederlandse kottervloot en de lage vis prijzen in 2009 lijken de belangrijkste oorzaken van de lagere omzet van de af slagen. Tabel 2.8 Nederlandse en buitenlandse aanvoer op Nederlandse afslagen (x mln. euro) Nederlandse kotters a) Buitenlandse schepen b) Totaal a) Opbrengsten exclusief huuropbrengsten en uitgaven inzake visrechten en overige opbrengsten; b) Raming. Bron: Productschap Vis; Informatienet. 31

33 3 Kottervisserij: vloot en bedrijfsresultaten 3.1 Algemeen De Nederlandse kottervloot sloot het jaar 2009 af met een kleine winst van 4 mln. euro. De omvang van de vloot bleef gelijk op 308 schepen en de aan voerhoeveelheid van verse vis steeg met ton (+3%) stond in het teken van lage visprijzen en tegelijkertijd ook relatief lage olieprijzen. De op brengstwaarde van de aangevoerde verse vis liep door de lage prijzen fors terug met 45 mln. euro ( 18%) tot een bedrag van 205 mln. euro. De totale kos ten daalden eveneens fors met 47 mln. euro ( 25%) doordat vooral de brand stofprijs met 38% daalde. De eurokotters en schepen tussen de 301 en pk kwamen uit op een negatief nettoresultaat (verlies). De grote boom korkotters op platvis draaiden voor het eerst in 7 jaar met winst. 3.2 Vloot Het aantal schepen in de vloot per eind 2009 was gelijk aan het aantal schepen in 2008 en kwam uit op 308 schepen (tabel 3.1). Begin 2008 is er fors gesaneerd in de boomkorvloot maar daarna is de omvang van de vloot constant gebleven. Het gemiddeld motorvermogen daalde licht (met 2%) naar 767 pk. De cate gorie schepen met een motorvermogen van meer dan pk verdween ge heel. Deze schepen hebben hun vermogen aangepast en motoren zijn afgesteld en verzegeld op maximaal pk. 32

34 Tabel 3.1 Aantal actieve vaartuigen in de kottervisserij naar leeftijd en motorvermogen (per 31 december) a) Totaal kottervloot Leeftijd 0 10 jaar jaar meer dan 20 jaar Totaal Motorvermogen (pk) en meer Totaal Gemiddeld motor vermogen (pk) a) Voorlopige cijfers. Bron: LNV Directie Visserij; Informatienet. Figuur 3.1 laat de verdeling van de Nederlandse vloot uitgesplitst naar thuis haven zien. Ongeveer 35% van de schepen heeft Urk en Den Oever (Wieringen) als thuishaven. De leeftijdsopbouw van de schepen verschilt nogal per haven zoals figuur 3.2 laat zien. In de vissersplaatsen Westdongeradeel en Lauwersoog zijn de schepen het oudst met een gemiddelde leeftijd van respectievelijk 63 en 52 jaar. De vissersplaatsen Arnemuiden, Den Helder en Goedereede hebben gemiddeld de jongste schepen van Nederland met een leeftijd van minder dan 20 jaar. 33

35 Figuur 3.1 Verdeling aantal schepen per haven in ; 25% 56; 19% 10; 3% 49; 16% 10; 3% 12; 4% 13; 4% 17; 6% 19; 6% 23; 7% 23; 7% Urk Wieringen Goedereede Zoutkamp Texel Harlingen Den Helder Westdongeradeel Arnemuiden Lauwersoog Overige Havens Bron: Informatienet. Figuur 3.2 Verdeling aantal schepen per haven en leeftijdsklasse Lauwersoog Arnemuiden Westdongeradeel Den Helder Harlingen Texel Zoutkamp Goedereede Wieringen Urk Overige Havens jaar jaar >20 jaar Bron: Informatienet. 34 Figuur 3.3 laat de verdeling van de vloot naar pk klasse per haven zien. In de plaatsen Arnemuiden, Goedereede, Urk en op Texel zijn grote kotters te vinden. Westdongerdeel, Harlingen, Zoutkamp en Wieringen hebben relatief veel kleine kotters. Gemiddeld komen de schepen in deze plaatsen uit op minder dan 300 pk.

36 Figuur 3.3 Verdeling aantal schepen per haven en pk klasse Lauwersoog Arnemuiden Westdongeradeel Den Helder Harlingen Texel Zoutkamp Goedereede Wieringen Urk Overige Havens Pk Pk Pk Pk Bron: Informatienet. 3.3 Resultaten van de kottersector De totale opbrengst van de kottervloot lag met 205 mln. euro fors lager dan de totale opbrengst in 2008, een afname van 18%. De verlaging is met name een gevolg van de lage prijzen op de visafslagen. Mede door de financiële crisis en de sterke concurrentie van aquacultuur vis nam de vraag naar Noordzeevis in het algemeen sterk af, wat de prijzen negatief heeft beïnvloed. De technische kosten daalden met circa 25%. Een groot gedeelte van de daling is toe te rekenen aan de relatief lage olieprijs in vergelijking met het jaar Ten opzichte van 2008 daalde de prijs met 38%, van 54 cent naar 33 cent per liter. Daarnaast namen de vaste kosten af door enerzijds veroude ring van de vloot, waardoor de afschrijvingskosten verminderden, en anderzijds doordat de rente onder invloed van de economische crisis fors daalde. Doordat de kosten sneller daalden dan de opbrengsten werd er door een deel van de vloot toch winst gemaakt en voor de gehele vloot resulteerde dit per saldo in een bescheiden winst van 4 mln. euro in De totale arbeidsopbrengst bleef gelijk op circa 63 mln. euro. Per saldo kwamen wel meer schepen, ongeveer 47%, uit op een negatief nettoresultaat, In 2008 was dat nog 34%. Met name in de garnalenvisserij nam het aantal schepen met een negatief nettoresultaat toe. Meer schepen hadden ook een negatief brutoresultaat. In 2009 was dat zelfs 17% van het aantal schepen terwijl dat in 2008 nog 8% was. Dit wil zeggen dat deze eigenaren 35

37 zelfs een klein deel van de lopende kosten niet konden betalen en dat er geen dekking was voor de aflossingen en rentekosten. Tabel 3.2 Sectorresultaten kottervisserij (x mln. euro) a) Besomming b) Af: technische kosten c) Arbeidsopbrengst Waarvan: deel/sociale lasten nettoresultaat a) Voorlopige cijfers; b) Inclusief diverse opbrengsten; c) Alle kosten, exclusief deelloon, sociale lasten, proviand, graailoon en vakantiegeld. Bron: Informatienet. Aanvoer en opbrengsten De aanvoer van de twee belangrijkste vissoorten, tong en schol nam af met cir ca 5% terwijl de opbrengst van deze soorten afnam met 18% tot 109 mln. euro. De gezamenlijke besomming van deze twee platvissoorten was goed voor 53% van de totale besomming (58% in 2008). De gemiddelde prijs van tong lag 2% hoger ten opzichte van die van 2008 terwijl die van schol daalde met bijna 27%. De aanvoer van garnalen (deels buiten de afslagen om, mede omdat er geen veilplicht is) lag ruim hoger dan vorig jaar op ton, een toename van cir ca 25%. De gemiddelde prijs daalde echter flink, circa 40%, waardoor de totale besomming bleef steken op ruim 43 mln. euro, een daling van 25%. Alle overige vis bracht per saldo ongeveer 8 mln. euro minder op dan vorig jaar, met name omdat de prijzen lager uitkwamen. De gemiddelde prijs van de overige vis daalde met circa 8%. 36 Inzet vloot, omvang en aantal opvarenden Het gemiddeld aantal ingezette schepen in de kottervloot nam af met 6% tot een totaal van 308 schepen. Gedeeltelijk is deze afname toe te wijzen aan een saneringsronde van vooral grote boomkorschepen die in de loop van 2008 plaatsvond. In 2009 daalde het totaal ingezette motorvermogen naar pk, een afname van 10%. De inzet van de kottervloot wordt gemeten in pk dagen, wat hetzelfde is als het aantal gemaakte zeedagen vermenigvuldigd met het aantal pk's. De totale inzet van de kottervloot in termen van pk dagen is ten opzichte van vorig jaar gedaald met circa 8%. Deze afname is met name toe te wijzen aan de daling van het motorvermogen van de vloot.

38 Bijna alle type schepen maakten gemiddeld iets meer zeedagen, behalve de schepen in de pk klasse Tabel 3.3 Kottervisserij enkele kengetallen (jaargemiddelden respectievelijk jaartotalen) a) Aantal schepen Motorvermogen (1.000 pk) Aantal opvarenden Olieverbruik (mln. liters) a) Voorlopige cijfers. Bron: Informatienet. Het aantal opvarenden op de vloot nam net als vorig jaar af met 7% en kwam uit op mensen. De afname is te verklaren doordat het gemiddeld aantal schepen in de kottervloot is afgenomen en dat daarmee het aantal be schikbare arbeidsplaatsen is verminderd. Figuur 3.4 Inzet kottervloot in motorvermogen en (mln.) pk dagen PK ( x 1.000) Inspanning in mln pk dagen Totaal mot orv ermogen x pk Inspanning in mln pk dagen Waarv an boomkor Bron: Informatienet. 37

39 Brandstofverbruik en kosten Het totale brandstofverbruik daalde in 2009 naar een volume van 148 mln. liter (tabel 3.3). Dit kwam neer op een gemiddeld verbruik van liter brand stof (hoofdzakelijk gasolie) per schip. Vergeleken met vorig jaar is er gemiddeld 3% minder gasolie per schip verbruikt. Het aantal pk's per schip nam af en eige naren van boomkorschepen zijn onder druk van de hoge olieprijs in 2008 al op zoek gegaan naar mogelijkheden om het gasolieverbruik te verlagen. Deze drang naar vermindering van brandstofverbruik werkte ook in 2009 door. De ontwikkeling in de prijs van gasolie wordt weergegeven in figuur 3.5. Ten opzichte van 2008 nam de prijs in 2009 fors af. De gasolieprijs kwam uit op gemiddeld circa 33 cent per liter. Dit was lager dan het niveau van 2005 maar nog wel fors hoger dan in Figuur 3.5 Ontwikkeling jaarlijkse gasolieprijs kottervisserij Nederland, Bron: Informatienet. De totale brandstofkosten voor de kottervloot bedroegen circa 50 mln. euro in Ongeveer 25% van de totale opbrengst van de kottervisserij werd aan brandstof uitgegeven. Vanwege de lage olieprijs en minder verbruik kwam dit percentage een stuk lager uit dan in 2008, toen nog 35% van de totale besom ming aan brandstof werd gespendeerd. 38

40 3.4 Resultaten per pk groep Algemeen In alle pk klassen hebben kotters een lagere besomming gehaald dit jaar, al was de daling in de kleinere pk klassen sterker dan in de grootste pk klasse. De kosten in de pk klassen en daalden ook nog eens minder snel dan de besomming. Daardoor leden relatief veel kotters een verlies. De vloot als geheel kwam per saldo wel op een positief resultaat uit. Alleen in de pk klassen en werd winst gemaakt. De gro tere kotters hadden baat bij de fors lagere oliekosten in De variatie in het aantal gemaakte zeedagen, behaalde besommingen en gemaakte kosten tussen schepen van vergelijkbare grootte was net als andere jaren aanzienlijk. Met name voor de kleinste schepen (0 260 pk en pk) kwamen afwijkingen van +50% tot 50% voor. Ook dit jaar varieerde het aantal zeedagen tussen vergelijkbare schepen flink, circa +30% tot 30% van het ge middeld aantal zeedagen. De hoogte van de besommingen en deels ook die van de kosten wordt, naast de vangbaarheid van de vis, in belangrijke mate bepaald door het aantal zeedagen en de omvang van de individuele visrechten (quota), met name die voor tong en schol. Kotters met een motorvermogen van pk (0 191 kw) De gemiddelde besomming van garnalenkotters met een vermogen tot 260 pk kwam in 2009 met euro circa 10% lager uit dan vorig jaar (figuur 3.6). Terwijl de aangevoerde hoeveelheid flink toenam, daalde de gemiddelde prijs voor garnalen fors. Het gemiddelde nettoresultaat kwam uit op circa eu ro. Ten opzichte van 2008 was dat een daling van meer dan 50%. Vooral door een flinke daling in de gasoliekosten ( 43%), arbeidskosten ( 24%) en vaste kos ten ( 22%) kon er toch nog een kleine winst worden behaald. Gemiddeld werd in 2009 door garnalenkotters tot 260 pk rond 110 dagen gevist. De gemiddelde loonkosten per opvarende daalden met 12% tot euro terwijl de gemiddelde besomming per zeedag op ruim euro lag. De gasoliekosten bedroegen circa 12% van de totale opbrengst en het ver bruik van brandstof per kilo verhandelde vis kwam neer op 0,85 liter, ongeveer ook 12% lager dan in 2008 toen 0,97 liter brandstof per kilo werd verbruikt. 39

41 Tabel 3.4 Gemiddelde bedrijfsresultaten per vaartuig in de kottervisserij naar pk klasse (x euro) a) pk (0 191 kw) brutobesomming nettoresultaat loonkosten volw. opvarende pk ( kw) brutobesomming nettoresultaat loonkosten volw. opvarende pk ( kw) brutobesomming nettoresultaat loonkosten volw. opvarende pk ( kw) brutobesomming nettoresultaat loonkosten volw. opvarende pk en meer (1.472 kw en meer) brutobesomming nettoresultaat loonkosten volw. opvarende a) Voorlopige cijfers. 40

42 Figuur 3.6 Gemiddelde opbrengsten en verbruikscijfers en kosten van brandstof per pk groep, jaar ,000 8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1, besomming per dag gasolieverbruik ltr per dag gasoliekosten per dag Bron: Informatienet. Figuur Gemiddeld verbruik van brandstof (in liters) per kilo aangevoerde vis en garnalen, per pk groep in 2008 en Bron: LEI. 41

43 Kotters met een motorvermogen van pk ( kw) De kotters in deze pk groep (voornamelijk eurokotters) behaalden een gemid delde besomming van euro, een afname ten opzichte van vorig jaar met 23%. Omdat de kosten minder snel daalden dan de opbrengsten kwamen deze kotters voor het eerst in 3 jaar uit op een negatief resultaat, euro per schip. Het verlies is voor een groot deel te verklaren door de zeer lage prijs voor met name garnalen in 2009 terwijl het aanvoervolume niet toenam bij deze kotters. Het gemiddeld aantal zeedagen kwam uit op 138 en de gemiddelde loonkosten per opvarende op euro. De gemiddelde besomming per zeedag (voor alle verschillende visserijen samen in deze pk klasse) kwam uit op circa euro. De gasoliekosten van deze kotters bedroegen net als vorig jaar 18% van de gemiddelde besomming. Het verbruik van brandstof per kilo verhandelde vis kwam uit op iets minder dan 1,5 liter. Kotters met een motorvermogen van pk ( kw) Deze schepen van de zogeheten middengroep kotters zijn zeer divers. Het motorvermogen in deze groep varieert aanzienlijk maar de visserijactiviteiten komen wel globaal met elkaar overeen. De kotters oefenen met name de flyshoot/snorrevaad en de twinrigvisserij uit. Gemiddeld kwamen de schepen uit op een besomming van euro. Dit was, ten opzichte van vorig jaar, een daling van 10%. Het nettoresultaat voor deze kotters kwam gemiddeld uit op euro verlies terwijl er vorig jaar nog een nettowinst werd behaald van bijna een halve ton. De bemanning verdiende in 2009 een brutoloon van ruim euro, een daling van 9% ten opzichte van het jaar ervoor. Het aantal zeedagen kwam uit op 162 en de gemiddelde besomming bedroeg een kleine euro per zeedag. De gasoliekosten van deze kotters kwamen uit op 15% van de besomming en het verbruik van brandstof per kilo aangevoerde vis lag gemiddeld op ongeveer 1,3 liter. 42 Kotters met een motorvermogen van pk ( kw) Deze grotere boomkorkotters van gemiddeld bijna pk boekten een lagere besomming, iets meer dan 1,5 mln. euro gemiddeld. Ten opzichte van de ande re pk klassen nam de besomming relatief weinig af omdat er meer vis werd aangevoerd. Ondanks de lichte daling in de brutobesomming noteerden de kot ters in dit segment voor het eerst in zeven jaar een winst; euro. Met name de lage brandstofkosten hebben bijgedragen aan het gunstige resultaat. In tegenstelling tot de meeste visprijzen bleef de gemiddelde prijs van tong re delijk op peil ten opzichte van die in De prijs van schol, de tweede doel soort van deze kotters, daalde wel flink. Het gemiddeld aantal zeedagen kwam

44 uit op 183. De gemiddelde loonkosten per opvarende bedroegen euro. De gemiddelde besomming per zeedag kwam uit op circa euro. Door de gedaalde olieprijs was het aandeel van de gasoliekosten in de besomming nog maar een kleine 30%, in 2008 was dit nog 39%. Het verbruik van brandstof per kilo aangevoerde vis daalde met 5% ten opzichte van voorgaand jaar naar 3,2 liter. Relatief belang van de verschillende kottergroepen De eurokotters ( pk) en de boomkorschepen van pk bren gen samen, net als in 2008, circa 90% van de totale besomming op. Ook in termen van vlootomvang, motorvermogen en werkgelegenheid is het belang van deze 2 segmenten het grootst. Tabel 3.5 Procentuele verdeling van enkele kengetallen in 1998, 2008 en 2009 a) naar pk groepen Vaartuigen Motorvermogen Mensjaren en meer Totaal Besomming Technische kosten Arbeidsopbrengsten en meer Totaal a) Voorlopige cijfers. 43

45 3.5 Resultaten per tak van visserij Boomkorvisserij De belangrijkste tak van visserij in 2009, de boomkorvisserij was voor het eerst sinds jaren per saldo winstgevend. Gemeten in pk dagen werd 64% van de vis serij inspanning geleverd door de boomkorvisserij die bijna volledig werd uitge oefend door schepen groter dan pk (grote boomkorkotters) en door een beperkt aantal schepen in de klasse pk (eurokotters). In de boomkor visserij was sprake van een inzetreductie van 14%. De besomming van de boomkorvisserij nam af tot 115 mln. euro, een af name van 27%. Ondanks deze forse afname is de boomkorvisserij nog steeds goed voor 56% van de totale opbrengsten van de kottervloot. De terugloop van inzet en besomming in de boomkorvisserij is voor een groot deel te verklaren doordat boomkorvissers in 2009 overgeschakeld zijn op met name sumwing visserij. Enkele kotters zijn in 2009 ook gestart met pulsvisserij maar hebben er nog geen jaarrond mee gevist. Per saldo was de boomkorvisserij voor het eerst in zeven jaar winstgevend. Met name de oliekosten zijn traditioneel voor deze vistak een groot deel van de totale kosten maar de olieprijs was in 2009 flink lager. De totale kosten voor olieverbruik daalden met 42%. In de groep kotters van pk werd ruim 102 mln. euro besomd, een afname van 22% ten opzichte van het jaar De eurokottervloot be haalde in de boomkorvisserij een besomming van iets meer dan 12 mln. euro, wat een afname van 15% betekende. Sinds 2004 is de besomming in deze tak van visserij met meer dan de helft (ruim 56%) gedaald. 44

46 Slede (slof) van boomkor en garnalentuig Garnalenvisserij De op één na belangrijkste tak van visserij maakte in tegenstelling tot de laatste twee jaren verlies. De lage garnalenprijzen in 2009 zijn hier de belangrijkste oorzaak van. De garnalenvisserij was goed voor 22% van de opbrengsten van de totale kottervisserij terwijl de inzet in pk dagen slechts op 14% van het totaal uitkwam. De kotters kleiner dan 260 pk waren nog licht winstgevend omdat de aan voer toenam maar de 300 pk kotters leden flink verlies in De aanvoer van garnalen stagneerde hier. Het totaal aantal zeedagen steeg in deze vistak, voor zowel de kotters kleiner dan 260 pk als voor de 300 pk kotters. De garnalen vissers besomden gezamenlijk ongeveer 44 mln. euro, wat een daling van 28% was ten opzichte van voorgaand jaar. Hoewel de aangevoerde hoeveelheid gar nalen steeg was dit niet genoeg om de dalende prijs te compenseren. Gemid deld nam de prijs voor garnalen af met 40% en de aanvoer nam toe met 25%. 45

47 Overige visserijen De categorie overige visserijen bestond vooral uit twinrig en quadrigvisserij (vooral op schol en langoustine), flyshoot/snorrevaad (diverse vissoorten zoals mul, rode poon, inktvis en schol), sumwing, pulskor en pulswing (tong, schol) en diverse andere trawlvisserijen. De inzet van deze visserijen samen verdubbelde en de besomming nam toe met 74% ten opzichte van vorig jaar. De aanvoer nam toe en het gemiddeld prijsniveau van deze schepen ligt hoger dan die bij al le andere schepen in de vloot. De meeste van deze schepen hebben winst ge maakt in 2009 waardoor ook het totaalresultaat van deze visserijen per saldo positief was. Arbeidsopbrengst visserijen De gemiddelde arbeidsopbrengst in de kottervisserij steeg naar euro (tabel 3.8). Een opvarende in de visserij verdiende gemiddeld bruto bijna euro meer dan in Met name in de boomkorvisserij kwam de ge middelde arbeidsopbrengst hoger uit, vanwege het relatief gunstige resultaat dat in dit segment behaald werd. In de garnalenvisserij was de gemiddelde ar beidsopbrengst bijna euro lager. In tabel 3.9 is de ontwikkeling van enkele kengetallen geschetst in voor infla tie gecorrigeerde euro's. Sinds 1980 schommelt het gemiddelde arbeidsloon per mensjaar tussen de en de euro. 46

48 Tabel 3.6 Inzet van de kottervisserij naar pk groep en tak van visserij (x pk dagen) a) pk garnalen diversen totaal pk boomkor bordentrawl garnalen quadrig 2 1 diversen totaal pk boomkor bordentrawl diversen quadrig 2 3 totaal pk boomkor sumwing 5 28 pulskor 8 pulswing 1 diversen totaal pk en meer boomkor diversen totaal = In betreffende groep niet waargenomen; 0 = Minder dan pk dagen. a) Voorlopige cijfers. 47

49 Tabel 3.6 Inzet van de kottervisserij naar pk groep en tak van visserij (x pk dagen) (vervolg) a) Alle schepen boomkor bordentrawl garnalen quadrig 4 4 sumwing 5 28 pulskor 8 pulswing 1 diversen totaal = In betreffende groep niet waargenomen; 0 = Minder dan pk dagen. a) Voorlopige cijfers. Tabel 3.7 Besomming kottervisserij naar pk groep en tak van visserij (x mln. euro) a) pk garnalen diversen totaal pk boomkor bordentrawl garnalen quadrig 2 1 diversen totaal = In desbetreffende groep niet waargenomen; 0 = Minder dan euro. a) Voorlopige cijfers. 48

50 Tabel 3.7 Besomming kottervisserij naar pk groep en tak van visserij (x mln. euro) (vervolg) a) pk boomkor bordentrawl quadrig 1 1 diversen totaal pk boomkor diversen sumwing 2 11 pulskor 4 pulswing 1 totaal pk en meer boomkor diversen totaal Alle schepen boomkor bordentrawl garnalen sumwing 2 11 pulskor 4 pulswing 1 quadrig 3 2 diversen totaal = In desbetreffende groep niet waargenomen; 0 = Minder dan euro. a) Voorlopige cijfers. 49

51 Tabel 3.8 Gemiddelde arbeidsopbrengst per mensjaar in de kottervisserij naar tak van visserij (x euro) b) a) pk garnalen diversen totaal pk boomkor bordentrawl garnalen quadrig 9 23 diversen totaal pk boomkor bordentrawl quadrig diversen totaal pk boomkor diversen sumwing pulskor >100 pulswing 92 totaal pk en meer boomkor diversen totaal = minder dan 5% van het totale aantal mensjaren in de betrokken pk groep; = tak van visserij is niet waargenomen. a) Voorlopige cijfers; b) Arbeidsopbrengst = nettoresultaat + deel (inclusief proviand) + sociale voorzieningen + graailoon/vakantiegeld. 50

52 Tabel 3.8 Gemiddelde arbeidsopbrengst per mensjaar in de kottervisserij naar tak van visserij (x euro) b) (vervolg) a) Alle schepen: boomkor bordentrawl garnalen sumwing pulskor >100 pulswing 92 quadrig diversen Totaal = minder dan 5% van het totale aantal mensjaren in de betrokken pk groep; = tak van visserij is niet waargenomen. a) Voorlopige cijfers; b) Arbeidsopbrengst = nettoresultaat + deel (inclusief proviand) + sociale voorzieningen + graailoon/vakantiegeld. Tabel 3.9 Jaar Mensjaren Kengetallen per mensjaar in de kottervisserij over (euro van 2009 x 1.000) Arbeidsopbrengst Pk Besomming Aschr./ rente Over. kosten deel/soc. lasten totaal netto resultaat a) Voorlopige cijfers. 51

53 Tabel 3.9 Jaar Mensjaren Kengetallen per mensjaar in de kottervisserij over (euro van 2009 x 1.000) (vervolg) Arbeidsopbrengst Pk Besomming Afschr./ rente Over. kosten deel/soc. lasten totaal netto resultaat a) a) Voorlopige cijfers. 3.6 Vangsten en aanvoer 52 De totale aanvoer van de Nederlandse kottervloot steeg met ton (+3%). Alleen de aanvoer van tong daalde ( 14%), van alle andere soorten werd meer of even veel aangevoerd. Er was met name een sterke stijging in de aanvoer van garnalen (+25%) en kabeljauw (+34%). In 2009 werd praktisch alle vis en de meeste garnalen via de Nederlandse visafslagen verhandeld (veilplicht voor vis, niet voor garnalen).

54 De tongaanvoer daalde met circa ton, waarbij het quotum niet volle dig werd benut. De aanvoer van schol bleef redelijk constant ten opzichte van vorig jaar en het schol quotum werd nagenoeg volledig benut. De aanvoer van de overige vissoorten bestond met name uit langoustine en de ongequoteerde soorten mul, poon en inktvis. Deze soorten werden vooral aangevoerd door kot ters die vangstmethoden als twinrig, quadrig en flyshoot/snorrevaad toepasten. De quota voor kabeljauw waren dit jaar iets verhoogd waardoor ook de aanvoer van kabeljauw toenam, maar de aanvoer ligt al jaren op een laag niveau en het quotum wordt nagenoeg geheel opgevist. De garnalenaanvoer kwam met ton flink hoger uit dan vorig jaar (een toename van 25%). Een deel van de door Nederlandse schepen gevangen gar nalen wordt in Duitsland en Denemarken aangevoerd en na verkoop per as (vrachtwagen) naar Nederland vervoerd voor verdere verwerking en/of opslag. De aanvoer van verse haring door kotters is nagenoeg geheel verdwenen. Mul, aangevoerd door flyshootvissers 53

55 Tabel 3.10 Aanvoer Nederlandse kotters per vissoort (x ton) a) Tong Schol Overige platvis Kabeljauw Wijting Garnalen Overige vis (inclusief haring, enzovoort) Totaal a) Voorlopige cijfers. Bron: Informatienet. Langoustine, aangevoerd door twinrigvissers 54

56 Gecertificeerde schol, aangevoerd door twinrigvissers onder buitenlandse vlag 3.7 Ramingen kottervisserij en visafslagen 2010 In deze paragraaf wordt, aan de hand van trends in externe factoren, de ontwik kelingen in de vloot, inzet en vangst en kostengegevens over het eerste halfjaar van 2010 een zo goed mogelijke inschatting gegeven van de resultaten over het gehele jaar In het jaar 2010 lijkt de gemiddelde visprijs zich iets te herstellen van de forse daling van vorig jaar en rond 5% hoger uit te komen. Daar is vooral de prijs van tong verantwoordelijk voor, deze zal naar schatting zo'n 15 à 20% ho ger uitkomen. Voor garnalen lijkt ook meer per kilo te worden betaald op de vis afslag, de prijs lijkt gemiddeld 15 25% hoger uit te komen, en voor tarbot zal deze rond 10% hoger uit kunnen vallen. De scholprijs echter blijft nog steeds laag. Waarschijnlijk zal de prijs voor deze vis gemiddeld 5% lager uitkomen dan in 2009 toen de prijs ook al flink lager uitviel. De quota voor 2010 liggen op een iets hoger niveau dan in voorgaande jaren en de vangst en aanvoer van Noordzeevis lijkt per saldo 3 tot 5% hoger uit te komen. De totale opbrengsten kunnen daardoor met ongeveer 10% toenemen. 55

57 De brandstofprijs zal in 2010 aanzienlijk hoger uitkomen dan vorig jaar. De gemiddelde prijs wordt ingeschat rond 45 eurocent per liter gasolie (ongeveer 33% hoger dan in 2009). Per saldo zullen zowel de opbrengsten als de kosten van de kottervloot ho ger uitkomen dan in De opbrengst wordt geschat op ongeveer 220 mln. euro en het nettoresultaat op 5 à 10 mln. euro positief. Quota Het quotum voor tong is in 2010 verlaagd ten opzichte van de vangstmogelijk heden in 2009 maar van schol mag meer worden aangevoerd. Vissers zeggen aan hun vangsten te merken dat de visbestanden in de Noordzee er algemeen goed voor staan. Door verkleining van de vloot in de afgelopen jaren zijn de vangstmogelijk heden van de huidige kottervloot per saldo iets beter geworden ten opzichte van de situatie van vóór het jaar Kotters kunnen per schip meer aanvoeren maar een belangrijk deel van de Nederlandse vangstmogelijkheden kan alleen worden benut door quotum te huren van niet meer actieve vissers. Een voor zichtige schatting laat zien dat 30% van alle quota (vooral platvis) eigendom is van niet meer actieve vissers. Kopen van quota is voor de meeste actieve kot tervissers geen optie vanwege de matige of slechte financiële positie. Veel vis sers zijn daardoor genoodzaakt om quota te huren, wat weer kosten met zich meebrengt. In 2010 blijkt dat de Nederlandse visserij, nog meer dan in het jaar 2009, grote moeite heeft om diverse kleinere quota voor vissoorten in buiten gebieden die moeilijk te benutten zijn, te ruilen met andere EU landen voor met name tongquota op de Noordzee. Olieprijs In 2010 is de gasolieprijs in het eerste halfjaar behoorlijk gestegen in vergelij king met

58 Figuur 3.8 Ontwikkeling maandelijkse gasolieprijs voor de kottervloot 2009 en 2010 a) 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 jan f eb mrt apr mei jun jul aug sept okt nov dec a) Voorlopige cijfers. Bron: Informatienet. De prijs varieerde van januari tot en met augustus tussen de 39 en 47 euro cent per liter. De verwachting is dat de gemiddelde prijs voor het jaar 2010 on geveer op het niveau van rond 45 eurocent zal uitkomen. Dat betekent een rond 33% hogere prijs dan in Vloot, capaciteit en inzet Het aantal schepen in de vloot, per eind december 2010, komt per saldo onge veer gelijk uit, iets meer dan 300 kotters. De samenstelling van de vloot en de capaciteit blijven redelijk stabiel. De inzet van de schepen komt waarschijnlijk niet hoger uit dan die in het jaar Geschat wordt dat er 35 à 38 mln. pk dagen zullen worden gemaakt. Opbrengsten, aanvoer en prijzen De kottervloot ziet de opbrengsten waarschijnlijk stijgen van 205 naar 220 mln. euro. De verhoging zal een gevolg zijn van de toegenomen aanvoer en de hoge re gemiddelde visprijzen die de vissers krijgen op de visafslagen. De vraag naar verse Noordzee schol is door de financiële crisis maar vooral ook door verande ringen in de markt (concurrentie) sterk teruggelopen. De handel en verwerking betaalt lagere prijzen voor deze vis. 57

59 De aanvoer van de belangrijkste vissoorten, zoals tong, schol, kabeljauw, tarbot en griet, neemt toe of blijft gelijk. De aanvoer van alle verse vis samen lijkt 5 à 10% hoger uit te komen in vergelijking met De benutting van de nationale quota verloopt redelijk volgens schema. De aanvoer van garnalen lijkt iets hoger uit te gaan komen in 2010 terwijl die van langoustine voor het derde achtereenvolgende jaar juist weer tegen lijkt te vallen. De prijzen van een aantal vissoorten liggen gemiddeld hoger dan vorig jaar. Een voorzichtige schatting laat een iets hogere gemiddelde prijs van 3% zien. De prijs van tong neigt naar gemiddeld ruim 11 euro per kilo te gaan. Dit is rond 1,50 euro hoger dan in 2009, waarbij het opvalt dat er meer relatief grotere sorteringen worden aangevoerd. Opvallend is dat ondanks een toename van de aanvoer van de grootmiddel sortering met 30%, de prijs per kilo ook nog eens met 2 euro toe lijkt te nemen. Vooral de prijs van schol komt weer laag uit. Ver wacht wordt dat de gemiddelde prijs niet boven de 1,30 euro per kilo zal uitko men, ongeveer 5% lager dan in De prijs van garnalen stijgt in 2010, over het gehele jaar wordt een 30% hogere prijs verwacht waardoor deze rond 3,30 euro per kilo zal uitkomen. Dat is ongeveer ook de geraamde kostprijs voor garnalenkotters. De prijzen van kreeftjes lijken in 2010 met 10% te stijgen en uit te komen op gemiddeld rond 4,90 euro per kilo. Door een prijsprobleem bij met name schol vallen de besommingen van echte scholvissers flink lager uit dan potentieel zou kunnen. 58 Kosten en economisch resultaat In 2010 zal het nettoresultaat van de kottervisserij op ongeveer 5 à 10 mln. eu ro positief uitkomen. De vangst per schip stijgt, evenals de opbrengst, maar de kosten ook. De kosten van brandstof zullen hoger uitkomen (ondanks dat er ook op brandstof wordt bespaard) doordat de gemiddelde prijs ervan hoger uitvalt. Het olieverbruik loopt bij een deel van de vloot hard terug, zowel in totaal volu me als verbruik per zeedag. De kosten voor de bemanning wijken niet veel af van die van vorig jaar. Het ziet ernaar uit dat vooral eurokotters en de twinrigvissers (op kreeftjes) gemiddeld op een verlies zullen uitkomen, daarnaast een aantal garnalenvissers en enkele boomkorschepen. Met name door de inzetkosten van deze schepen en de net iets te lage prijzen. In het algemeen lijken de economische resultaten van de boomkorvisserij, de twinrigvisserij op platvis en die van de flyshootvisserij ge middeld op iets boven de nullijn uit te komen. De sinds kort breder geïntroduceer de puls en sumwing visserijen zien er hoopvol uit en lijken perspectief te geven voor positieve resultaten in de toekomst voor de platvisvisserij. Enkele kotters vis sen sinds vorig jaar met deze visserijmethode en scoren economisch goed. Ver

60 wacht wordt dat meerdere vissers gaan investeren in pulswing of pulskor waar door alle (21, voorlopig tijdelijke) toestemmingen zullen worden gebruikt. Pulsvisserij wordt breder geïntroduceerd in 2010 Toekomstige ontwikkelingen De enkele jaren geleden in gang gezette ontwikkelingen met betrekking tot energiebesparing en verduurzaming van de visserij beginnen nu hun vruchten af te werpen. Individuele, grotere kotters behalen momenteel met verschillende innovaties besparingen op brandstofverbruik per zeedag van minimaal 10% ter wijl een uitschieter zelfs 60% realiseert. De ontwikkelingen op het gebied van met name de puls, de sumwing en de pulswingtechniek (combinatie van die twee) gaan nu snel en de verwachting is dat een deel van de Nederlandse plat visvissers zal gaan investeren in (deze) nieuwe visserijmethoden, zowel om eco nomische als om ecologische redenen. Omdat meerdere kotters met alter natieve methoden worden uitgerust zal er ook sneller van elkaar en met elkaar kunnen worden geleerd hoe de technieken nog verder kunnen worden verbeterd en geoptimaliseerd. Naast de commerciële aantrekkelijkheid van de nieuwe vis serijtechnieken zien veel eigenaren van grotere kotters nu ook het belang van verduurzaming in. Binnen de kenniskringen visserij is aandacht voor ondernemerschap, innova 59

61 tie en samenwerking. De kenniskringen spelen een belangrijke rol bij de ingezet te innovaties waardoor de kottervloot weer winstgevend moet worden gemaakt. Daarnaast is er aandacht voor de markt en ontwikkeling ervan. Vissers zien marktmogelijkheden en ontwikkelingen in visprijzen als onderbelichte onderwer pen in hun eigen agenda en willen hier meer van weten en leren. Het VIP (Visserij innovatie Platform) ondersteunt vissers sinds enkele jaren met innovatiesubsidies zodat vernieuwingsslagen beter en sneller gemaakt kun nen worden door de sector. Projecten die opgestart zijn met deze ondersteu ning zullen de komende jaren ongetwijfeld bijdragen aan een betere, rendabelere sector. Certificering CVV 60 Ecolabels Maatschappelijk gezien is de laatste jaren steeds meer aandacht voor het op duurzame wijze vangen (produceren) van vis en wordt dit algemeen gezien als voorwaarde om ook in de toekomst nog (verantwoord) vis te kunnen vangen en consumeren. Door meer bewustwording van effecten van visserijen zijn in de afgelopen jaren wereldwijd een aantal organisaties opgericht die schema's (stan daards) hebben ontworpen voor het meten van duurzaamheid van visserijen en/of visserijondernemers. Eén van de eerste organisaties die zich op het gebied van duurzaamheid en certificeren van vis en visserijen heeft begeven was MSC (Marine Stewardship

62 Council). Daarnaast is er ook CVV (Certificering Verantwoorde Visserij) en zijn er nog tal van andere keurmerken te vinden in Nederland die elk op hun manier bij dragen aan verantwoorde vis. Voorbeelden hiervan zijn verder het Waddengoud, het ZuiderZeeZilver, Friend of the Sea, GlobalGAP en Milieukeur voor aquacul tuur en Skal voor biologische producten. Daarnaast werken enkele Nederlandse bedrijven met buitenlandse keurmerken zoals Naturland, die naast ecologische criteria ook sociale criteria hanteren. De Nederlandse visserij werkt samen met het Productschap Vis aan CVV voor de gehele Nederlandse boomkorvloot bin nen een termijn van enkele jaren. Een deel is reeds CVV gecertificeerd. Het valt op dat de MSC schema's voor duurzame visserij een groot aandeel hebben in het totaal aantal beoordelingen en certificeringen. MSC heeft twee standaards ontworpen, één zogeheten MSC milieustandaard voor duurzame vis serij en één MSC chain of custody voor traceability van vis. Vissers kunnen externe, zogeheten derde, partijen (dat zijn onafhankelijke certi ficeringsbureaus) inschakelen om hun visserijen te beoordelen op duurzaamheid volgens deze schema's. Afhankelijk van de uitkomsten van onderzoek door deze bureaus, aan de hand van de duurzaamheids schema's, wordt een visserij of ondernemer al of niet gecertificeerd. Voor meer informatie zie website: Sinds enkele jaren is wereldwijd een toenemend aantal bedrijven certifice ringstrajecten van visserijen en gevangen of gekweekte vis aangegaan. Mondi aal zijn momenteel 85 visserijen MSC gecertificeerd waarvan 4 in Nederland. Haring en makreel (belangrijk voor de pelagische sector) zijn commerciële vis soorten die de afgelopen jaren voor relatief grote volumes (tienduizenden ton nen) gecertificeerd zijn. In totaal 129 visserijen zijn momenteel wereldwijd in beoordeling waarvan 7 in Nederland (stand per 31 mei 2010). De meest recent ingezette beoordelingen zijn die van de Vereniging Zeeuwse Hangcultures Mos selen, lijngevangen zeebaars van VBHL en de Nederlandse scholvloot. Verwacht wordt dat in het komend jaar voor verschillende andere Nederlandse visserijen een verzoek voor beoordeling zal worden ingediend. Een deel van de Neder landse staandwantvissers is gecertificeerd voor tongvisserij bij de organisatie Friend of the Sea, terwijl een andere groep vissers MSC gecertificeerd is. Het ministerie van LNV ondersteund certificeringstrajecten om de verduur zamingsslag die nu in de visserij gemaakt wordt verder te versnellen. 61

63 MSC gecertificeerde tong, aangevoerd door Nederlandse staandwantvissers Bestandsschattingen Uit onderzoek van ICES blijkt dat de druk van de visserij op de visbestanden tong en schol in de Noordzee in de afgelopen jaren flink is afgenomen. Vooral schol lijkt te hebben geprofiteerd van deze afname waardoor het bestand flink is gegroeid en met ton ver boven het voorzorgsniveau ligt (bijna twee maal zo hoog). Het huidige vangstquotum kan echter met slechts maximaal 15% stijgen vanwege het afgesproken beheerplan binnen de EU. Ondanks een afname van de visserijdruk op tong in de Noordzee, onder an dere door het inkrimpen van de vissersvloot, is de tongstand nog net niet op het voorzorgniveau van ton. Het ziet er daarom naar uit dat het quotum iets naar beneden zal worden bijgesteld. In november zal de Europese Commissie voor een aantal bestanden nog vangstafspraken met Noorwegen maken en aan het eind van het jaar stelt de Raad van Visserijministers de toegestane vangsthoeveelheden voor 2011 vast, mede op basis van bovengenoemd onderzoek en advies. 62

64 Figuur 3.9 Trends in resultaten kottervisserij a) x 1 mln Opbrengsten Arbeidsopbrengst Netto resultaat a) Voorlopige cijfers 2009 en raming Bron: Informatienet. Visser en koper op visafslag in gesprek over kwaliteit van vis 63

65 Visafslagen In 2010 zal het volume aangevoerde vis en garnalen op de Nederlandse visaf slagen naar schatting rond 5% hoger uitkomen dan in 2009, bijna ton. Tot en met juni kwam het aanvoervolume (inclusief de aanvoer van buitenlands gevlagde schepen) uit op ongeveer ton. De aanvoer van schol lag ruim ton hoger (bijna 18%), die van tong kwam uit op ongeveer hetzelfde niveau als in 2009 en die van garnalen bijna 14% hoger. De grotere aanvoer en de iets hogere gemiddelde prijs voor alle vis samen zal de omzet op de afslagen naar schatting op rond 300 mln. euro doen uitkomen (+5%). Bijna alle afslagen verwachten een hogere omzet. De visafslagcombinatie UFA (Stellendam, Scheveningen en Colijnsplaat) voorziet een stijging van bijna 10% en de grootste afslagcombinatie van Nederland (Urk/Harlingen) van rond 4%. Figuur 3.10 Omzet visafslagen Nederland in mln euro a) a) Raming voor Bron: Informatienet. 64

66 4 Kottervisserij: financiële positie 4.1 Aantal bedrijven In 2010 veranderde er weinig aan de omvang van de vloot en de samenstelling ervan. Aan het eind van het jaar waren 275 bedrijven met Nederlands gevlag de otters actief. Daarvan exploiteerden 13 rederijen 2 kotters en vijf rederijen waren actief met 3 kotters of meer. Het aantal bedrijven (rederijen) met meer dan 1 kotter geregistreerd onder Nederlandse vlag is de laatste jaren gehal veerd tot nog slechts 18 bedrijven. Buitenlands gevlagde schepen zijn, net als in voorgaande jaren, niet in deze cijfers opgenomen. Bedrijven op Urk, Wieringen, Goedereede, maar ook in Den Helder, Zoutkamp, Scheveningen en Katwijk exploiteren kotters onder Engelse, Duitse, Belgische, Franse en Deense vlag, al of niet in combinatie met Nederlands gevlagde schepen. De gemeenten Urk en Wieringen (Den Oever) zijn goed voor rond 30% van het aantal bedrijven en het aantal schepen terwijl ruim 20% van de vloot gere gistreerd staat in de gemeenten Goedereede, Texel en Den Helder samen. Tabel 4.1 Aantal bedrijven in de kottervisserij (per 31 december) a) Totaal a) Waarvan: met meer schepen met 1 schip t/m 300 pk met 1 schip pk met 1 schip boven pk a) Voorlopige cijfers. Bron: Informatienet. 4.2 Financiële positie van de sector Per 1 januari 2009 was het totaal lang vreemd vermogen lager dan in het jaar ervoor, het nam af met iets minder dan 10% tot rond 220 mln. euro. Gedurende het jaar 2008 vond de afwikkeling van de laatste saneringsronde plaats waar door het effect op het vreemd vermogen per begin 2009 pas zichtbaar werd. 65

67 De investeringen kwamen uit op ongeveer eenzelfde bedrag, rond 12 mln. euro. Het investeringsniveau lag daarmee nog ver beneden het langjarig gemiddelde van bijna 20 mln. euro per jaar. De gemiddeld langlopende schuld per bedrijf veranderde niet veel ten opzichte van 2008 en kwam uit op rond euro. Tabel 4.2 Investeringen en vreemd vermogen in de kottervisserij (x mln. euro) a) Investeringen b) Totaal lang vreemd vermogen Idem, per bedrijf 0,76 0,82 0,90 0,85 0,82 0,85 0,84 a) Voorlopige cijfers; b) Bruto investeringen in schepen, exclusief vistuigen, elektronische apparatuur en dekwerk tuigen; peildatum: jaar van in de vaart brengen; exclusief investeringen in vangstrechten. Bron: Informatienet. 66 In de liquiditeitspositie verbeterde in 2009 enigszins ten opzichte van het voorgaande jaar. De brutokasstroom nam weliswaar af met 7 mln. euro, maar de financieringslasten (het bedrag aan aflossing van leningen en betaalde rente) namen eveneens af, met 11 mln. euro. Daardoor kwam de nettokasstroom uit op rond 7 mln. euro positief (tabel 4.3). Veel Nederlandse kottereigenaren zijn de afgelopen jaren programma's ge start om tot verdere verduurzaming van visserijmethoden te komen. Deze inno vatie en vernieuwingsslagen zijn uiterst noodzakelijk om vooral ook kosten op de lange termijn te besparen. Een deel van de bedrijven kan momenteel deze transitie niet doormaken omdat deze bedrijven financieel gezien niet gezond ge noeg zijn. Deze visserijbedrijven ondervinden problemen bij het verkrijgen van fi nanciële middelen daarvoor. Investeringen in verdergaande vermindering van energieverbruik, al of niet in combinatie met andere visserijmethoden, en in an dere manieren van het vermarkten en vooral ook certificeren van vis zijn de meest noodzakelijke acties die ondernomen moeten worden. Alleen dan kan een gezonde toekomst tegemoet worden gezien. Het zal nog enige jaren duren voordat het grootste deel van de vloot deze veranderingen heeft doorgemaakt. Een aantal bedrijven (de voorlopers in innovatie) hebben in de afgelopen ja ren een grote slag gemaakt in het verlagen van kosten en hebben vernieuwende en innovatieve visserijmethoden geïntroduceerd zoals de sumwing, de pulskor en de pulswing. De verwachting is dat de vruchten van deze initiatieven in 2010 geplukt zullen worden waardoor de meest innovatieve bedrijven rendabel kunnen opereren en daarmee hun financiële positie kunnen verbeteren. De sector is

68 daarbij gesteund door het ministerie van LNV en het VIP (Visserij Innovatie Platform). Tabel 4.3 Nettoresultaat, bruto en nettokasstroom voor de kottervisserij (x mln. euro) a) Nettoresultaat Afschrijving Berekende rente tot. verm Brutokasstroom aflossingen betaalde rente b) Nettokasstroom uit exploitatie a) Voorlopige cijfers; b) Rentepercentage in de betreffende jaren respectievelijk 5,8, 5,3, 4,5, 3,8, 3,7, 3,5 en 4,1. Bron: Informatienet. 4.3 Financiële positie per pk groep Het gemiddeld vreemd vermogen bij bedrijven met kotters met een motor vermogen kleiner dan 300 pk liep in 2009 flink terug tot een bedrag van euro ( 9%). De meeste garnalenbedrijven hadden in 2008 een relatief goed resultaat behaald. De brutokasstroom nam toe terwijl de financierings lasten gemiddeld iets lager uitkwamen in vergelijking met het jaar ervoor. De nettokasstroom veranderde van euro naar euro. De bedrijven met een grotere kotter (meer dan pk) zagen het vreemd vermogen gemiddeld met euro oplopen. De brutokasstroom kwam lager uit maar ook de bedragen aan aflossing en rente namen af. De netto kasstroom veranderde daardoor weinig en een gemiddeld bedrijf kwam uit op rond euro negatief. De nog maar kleine groep bedrijven met meerdere kotters zag het vreemd vermogen afnemen met bijna euro maar de brutokasstroom verslech terde na het jaar 2008 met bijna euro. De aflossingen namen af met een kleine euro waardoor de gemiddelde nettokasstroom uitkwam op euro, bijna euro lager dan in het laar ervoor. Met betrekking tot de uitkomsten per januari 2010 wordt verwacht dat de kleinere kotters een verslechterde nettokasstroom zullen laten zien en de gro tere kotters juist een iets verbeterde nettokasstroom (positiever). 67

69 Tabel 4.4 Gemiddeld vreemd vermogen per 1 januari en nettokasstroom per bedrijf 2008 en 2009 a) (x euro) Bedrijven met één schip b) Bedrijven met t/m 300 pk boven pk meer schepen Vreemd vermogen op lange termijn per 1 januari Brutokasstroom aflossing rente c) Nettokasstroom a) Voorlopige cijfers; b) Door afname van het aantal schepen in de groep pk zijn voor deze groep geen betrouwbare gegevens meer beschikbaar. Over 2007 en 2006 was de nettokasstroom van deze groep gemiddeld positief; c) Rentepercentage (gemiddelde rente voor hypotheken onroerend goed) 4,6% voor 2008 en 4,1% voor Bron: Informatienet. 68

70 5 Grote zeevisserij 5.1 Algemeen De Nederlandse trawlervloot heeft 2009 afgesloten met een verlies van bijna 6 mln. euro. Dit is een voortzetting van de negatieve trend die in 2008 werd ingezet. De visserij verliep in alle wateren algemeen minder goed dan in De vangst daalde terwijl de prijzen van diepgevroren vis eveneens daalden waar door de totale opbrengst terugliep. Ook de kosten daalden maar minder hard dan de opbrengst. De visopbrengst nam af met 26 mln. euro tot een bedrag van 115 mln. euro ( 19%), terwijl de totale kosten afnamen met 17 mln. euro tot een bedrag van 121 mln. euro ( 17%). De pelagische trawlers voerden ton minder vis aan in De werkgelegenheid lag op eenzelfde peil als in het jaar ervoor. Internationale activiteiten De Nederlandse rederijen exploiteren ook een aantal omgevlagde schepen, met name onder de vlag van Duitsland, Engeland en Frankrijk maar ook onder de vlag van Litouwen en IJsland. Bedrijfseconomische gegevens daarover ont breken waardoor opbrengsten, kosten en resultaten van niet Nederlands ge vlagde schepen onbekend zijn. De reders hebben ook buiten Europa deelname of eigendomsbelangen in visserijbedrijven en/of schepen. De Nederlandse pelagische bedrijven vormen een sector met geïntegreerde activiteiten. Zowel de vangst, de opslag, het transport als de marketing en de verkoop van diepgevroren vis behoren tot de bedrijfsactiviteiten. In dit hoofdstuk wordt verder alleen ingegaan op de visserijactiviteiten onder Nederlandse vlag van de sector en de economische uitkomsten ervan. Alle door de grote zeevis serijsector aangelande pelagische vis wordt diepgevroren aangevoerd. 5.2 Quota en vangstmogelijkheden De Europese quota voor de pelagische vissoorten haring, makreel en blauwe wijting samen waren in 2009 lager dan in het jaar daarvoor. Per saldo mocht bijna 11% minder aangevoerd worden van deze belangrijkste vissoorten. In totaal bedroeg dat ton in 2009 terwijl dat in het jaar ervoor nog 69

71 ton was (zie figuur B1.1). Naast visserij op gequoteerde vissoorten in EU wateren en in Afrikaanse wateren (Mauritanië, op contractbasis met een vastgestelde maximumvangsthoeveelheid), waren in 2009 ook een aantal schepen actief in de Pacific (Stille Zuidzee), in de buurt van Chili. 5.3 Vloot en investeringen In 2009 zijn 14 diepvriestrawlers actief geweest (tabel 5.1), evenveel als in het jaar ervoor. De omvang van de vloot in aantal bleef weliswaar gelijk maar de samenstelling ervan veranderde. Eind 2008 werd een schip omgevlagd naar Ierland en in de loop van 2009 kwam een ander schip, dat sinds 2007 langdurig uit de vaart was, na een complete renovatie/vernieuwing terug in de vloot. In 2009 werd naar schatting voor rond 40 mln. euro geïnvesteerd in ver nieuwing en/of grootscheepse aanpassingen van enkele schepen. Het totaalmotorvermogen nam licht toe tot ruim pk, evenals de bruto inhoud (in GTs) (Gross Tonnage) van de vloot, tot iets minder dan GT. Het gemiddelde motorvermogen bedroeg pk per schip en het gemiddelde Gross Tonnage (GT) bedroeg ruim ton. De gemiddelde lengte van de schepen bedroeg 105 meter waarbij acht van de 14 schepen een lengte hadden van minimaal 110 meter. De grootste trawler had een lengte van bijna 145 meter. De kleinste schepen in de pelagische vloot hadden een lengte van bijna 56 meter (Wiron trawlers). De gemiddelde leeftijd van alle trawlers kwam uit op 18 jaar. De oudste traw ler was 29 jaar oud terwijl de casco's van de jongste schepen een leeftijd van 7 jaar hadden. 70

72 Tabel 5.1 Enkele kengetallen van de grote zeevisserij a) Aantal schepen (per ultimo) Motorvermogen (x pk) Bruto inhoud (x GT) Investeringen (x mln. euro) Aantal opvarenden Besomming (x mln. euro) Aanvoer (x ton) a) Voorlopige cijfers. Bron: Informatienet, in samenwerking met Redersvereniging. 5.4 Inzet en aanvoer In 2009 kwam het totaal aantal zeedagen 9% lager uit in vergelijking met het jaar ervoor. Het gemiddeld aantal zeedagen per schip kwam in 2009 uit op 238 (260 in 2008). In GT dagen gerekend kwam de totale inzet uit op bijna 18 mln. (20 mln. in 2008). De inzet in West Afrikaanse wateren (hoofdzakelijk op sardine en sardinella) kwam uit op iets minder dan 2,8 mln. GT dagen (4 mln. In 2008), oftewel bijna 16% van het totaal (in 2008 was dat 20%). Slechts twee trawlers hebben in deze wateren gevist waarvan één schip het gehele jaar. De twee jaar geleden ingezette visserij in de zuidelijke Pacific (op vooral horsmakreel) kwam uit op bijna 30% van het totaal aantal GT dagen (22% in 2008). De kleinere schepen van de grote zeevisserijvloot (Wiron trawlers van Jaczon) hebben ook in 2009 weer enkele weken de traditionele maatjesharing visserij uitgeoefend in de maand juni. De inzet op en de aanvoer van deze haring was zeer beperkt van omvang maar wel succesvol. De aanvoer van diepgevroren vis nam in 2009 af met bijna ton ( 12%) tot ton. De gemiddelde aanvoer per zeedag per schip nam af met 5% tot bijna 91 ton vis. De aanvoer van haring (inclusief Atlantic Scandian 'sloeharing') nam af met 2% en kwam uit op ruim ton. De aanvoer van blauwe wijting halveerde ruim tot een aanvoer van iets minder dan ton De aanvoer van sardinella's kwam 26% lager uit en nam af tot een hoeveelheid van bijna iets meer 71

73 dan ton. Van horsmakreel werd bijna dezelfde hoeveelheid aangevoerd als vorig jaar in totaal ruim ton. De totale aanvoer van makreel (diverse soorten) nam toe met 13% en kwam uit op ruim ton. 5.5 Besomming, kosten en resultaat In 2009 werd een totale aanvoerbesomming van iets meer dan 115 mln. euro behaald, een afname van 26 mln. euro ( 19%) ten opzichte van 2008 (tabel 5.1en figuur 5.1). De opbrengsten van de vissoorten haring, makreel, horsma kreel, blauwe wijting en sardinella waren samen goed voor 94% van het totaal. De gemiddelde visprijs kwam 7% lager uit dan in het jaar ervoor. De gemiddelde tonnageprijs bedroeg 380 euro (410 euro in 2008). Figuur 5.1 Ontwikkeling van de besomming (mln. euro) in de grote zeevisserij opbrengst en arbeidsopbrengst net t oresult aat a) Voorlopige cijfers 2009 en ramingen Bron: Informatienet. 72 De totale kosten namen af met 17% en bedroegen ruim 121 mln. euro. De belangrijkste kostenposten zijn de loonkosten en die van brandstof. De loonkos ten kwamen uit op bijna 31 mln. euro en die van brandstof op ruim 22 mln. eu ro. De brandstofkosten kwamen daarmee 31% lager uit dan in 2008 (32 mln. euro). In totaal waren beide kostenposten goed voor 44% van de totale kosten.

74 Na aftrek van alle exploitatiekosten kwam het bruto overschot in 2009 uit op bijna 5,4 mln. euro (6,6 mln. euro lager dan in 2008). Na aftrek van de (fiscale) afschrijvingen en de rente op hypotheken en leningen resteerde een negatief re sultaat van iets meer dan 6 mln. euro tegenover 3,8 mln. euro negatief in In de afgelopen 7 jaren kwam het resultaat uit op gemiddeld ruim 0,6 mln. euro negatief per jaar. Tabel 5.2 Sectorresultaat grote zeevisserij (x mln. euro) a) Besomming 143,3 130,9 136,6 125,1 134,5 141,6 115,4 Af: technische kosten 105,5 105,3 99, ,7 109,2 92,0 Arbeidsopbrengst 37,8 25,6 36, ,8 32,4 23,4 Waarvan: lonen en sociale lasten 36,9 35,3 35,5 33,0 35,7 36,2 30,6 nettoresultaat 0,9 9,7 1,2 6,8 6,1 3,8 6,0 Bron: Informatienet, in samenwerking met Redersvereniging. 5.6 Ramingen grote zeevisserij 2010 Quota Naast visserij in EU wateren en in Afrikaanse wateren (Mauritanië) zijn enkele schepen ook in 2010 weer actief in de Pacific. De Europese quota voor de pela gische vissoorten haring, makreel, horsmakreel en blauwe wijting samen zijn voor 2010 gestegen ten opzichte van voorafgaande jaren. Dit jaar mag ton worden aangevoerd, 21% meer dan in Olieprijs De stookolieprijs is, net als de gasolieprijs, in het eerste halfjaar van 2010 met meer dan 35% gestegen waardoor de totale brandstofkosten (enkele miljoenen euro's hoger uit zullen vallen. Vloot, capaciteit en inzet In 2010 is er sprake van een toegenomen capaciteit van de trawlervloot. Deze is zowel qua omvang als qua inzetmogelijkheden groter dan in Twee schepen, die in 2007 door omstandigheden uit de vaart waren genomen, zijn na een volledige herbouw operatie nu weer volledig inzetbaar en zullen het gehele jaar 2010 vissen. De capaciteit is mede daardoor weer in de buurt van die in 73

75 het jaar De totale inzet in 2010 zal dus aanmerkelijk hoger uitvallen in vergelijking met Presentatie rederijen op Seafood Expo beurs in Brussel Opbrengst, kosten en economisch resultaat De visserij in de Pacific lijkt dit jaar niet succesvol te verlopen. Dit in tegenstel ling tot de visserij in Afrikaanse wateren die wel goed lijkt te verlopen. De quota voor pelagische vis in de Noordzee en de Atlantische Oceaan liggen op een re latief laag niveau waardoor de totale opbrengst van vis uit deze gebieden per saldo niet zal toenemen. De prijzen voor diepgevroren vis in het algemeen lig gen gemiddeld op een lager niveau in vergelijking met voorgaand jaar. Mede door een toename van de totale inzet zullen de opbrengsten in 2010 wel hoger uitkomen. Een voorzichtige schatting laat een hogere besomming zien van 15 à 20 mln. euro. Door ook weer stijgende kosten (waaronder die voor brandstof met naar schatting gemiddeld +25%) en hogere afschrijvingen zal het netto resultaat per saldo waarschijnlijk (licht) negatief uitkomen op 5 à 10 mln. euro. 74

76 6 Overige kleine zeevisserij 6.1 Algemeen Net als vorig jaar wordt in dit hoofdstuk de overige kleine zeevisserij kort be schreven en worden economische resultaten gepresenteerd. Er wordt onder scheid gemaakt tussen de staandwantvisserij, andere zeevisserijen en niet actieve schepen. De omvang van dit onderdeel van de visserijsector en de economische re sultaten ervan zijn bepaald op basis van resultaten van enquêtes die aan alle ei genaars van kleine schepen zijn toegestuurd die volgens logboekgegevens een jaaropbrengst hadden van minder dan euro. Aan de hand van deze en quêtes is een totaaloverzicht gemaakt van de staandwantvisserij en de andere zeevisserijen. Vooral de staandwantvisserij met kleine schepen is de afgelopen jaren sterk in opkomst binnen de Nederlandse visserij. In september 2009 is deze visserij in haar groei beperkt door maximering van het aantal licenties en het aantal netten per licentie. De variatie in type vaartuigen, activiteiten, inzet en resultaten binnen dit on derdeel van de visserijsector is erg groot. Met een dekking van de enquêtes van ongeveer 30% kunnen de uitkomsten slechts worden gebruikt als grove indica ties en uitspraken over resultaten en vergelijkingen met voorgaand jaar dienen algemeen met de nodige reserve te worden gezien. 75

77 Staandwantkotter De overige kleine zeevisserijvloot bestond uit 338 vaartuigen (tabel 6.1), waarvan 193 vaartuigen als actief werden beschouwd. Het totaal motorvermo gen bedroeg pk waarvan pk op enigerlei wijze actief werd in gezet (tabel 6.2). Tabel 6.1 Overige kleine zeevisserijvloot (per 31 december) Aantal schepen Staandwantvisserij Andere zeevisserij Aantal actieve vaartuigen Aantal inactieve vaartuigen Totaal overige kleine zeevisserij Bron: LNV Directie Visserij; Scheepvaartinspectie; Informatienet en LEI enquête (2008 en 2009). In 2009 waren in de Nederlandse zeevisserij 59 kleine staandwantschepen actief. Ruim 10% minder dan in het jaar ervoor. In totaal namen 134 schepen deel aan andere zeevisserijen. Ten opzichte van 2008 nam het dit aantal met 17 schepen af. 76