BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE

Transcriptie

1 BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 1

2 BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE VERSIE 1:4 De heipalen onder uw kunst studie COLLEGE 007 Over licht en donker BY ADRIAN POKE BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 2

3 BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 3

4 INHOUD: COLLEGE 7 7:0 EFFECTEN: De straat is ook de kamer 7:1 EFFECTEN: De kamer is ook de straat 7:2 EFFECTEN: Weerspiegeling 7:3 EFFECTEN: Licht, schaduw, slagschaduw 7:4 EFFECTEN: Dichtbij en ver weg 7:5 EFFECTEN: Weerspiegeling 7:6 EFFECTEN: Licht, schaduw en reflex MASTERCLASS OEFENING OEFENING OEFENING OEFENING SAMENVATTING 21 EXTRA S M.B.T. DIT COLLEGE: Masterclass: Masterclass: Masterclass: Lezing: Doedelen met Vincent van Gogh Lezing: Doedelen met Rembrandt Lezing: Doedelen met Toulouse Lautrec Kunstbeschouwing: Kunstfilosofie: Kunstgeschiedenis: BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 4

5 7:0 EFFECTEN: De straat is ook de kamer Het is vanzelfsprekend, dat de regels van het perspectief zowel voor binnen als buiten gelden. Aangezien we bij een interieur ook horizontaal wijkende lijnen in zowel het grondvlak als op het plafond kunnen aantreffen, zou je, om het vlotte schetsen kunnen bevorderen, vooraf een reeks wijklijnen kunnen trekken. Opgave Schets met behulp van deze wijklijnen met krijt een interieur. eerst alle wanden daarna pas deuren en ramen. Denk vooral om de juiste onderlinge verhoudingen.! Houdt het voorlopig bij schetsen; - besteedt niet teveel aandacht aan details van persoonlijke spulletjes. Maak ook eens soortgelijke schetsen van andere ruimten, zoals de zolder e.d. Probeer ook eens een trap. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 5

6 7:1 EFFECTEN: De kamer is ook de straat Vele keren hebben we vastgesteld dat: alle horizontaal wijkende lijnen in één staand vlak hebben één vluchtpunt alle horizontaal wijkende lijnen in een ander staand vlak hebben een ander vluchtpunt. Met deze regels is het mogelijk een hoek van een kamer te tekenen (zie voorbeeld 55). Opgave Schets kamerhoekjes en let vooral op de juiste verhoudingen. eerst de tekening met bijvoorbeeld tafels, kasten dan iets van tintnuancering > op afstand bestuderen, zonodig corrigeren. Van de kamerhoek naar de straathoek is nu nog maar een klein stapje. Schets zoiets eerst thuis. Lukt dit, ga dan naar buiten om nieuwe ideeën op te doen en probeer ze thuis in een schets te verwerken. Pas als dit schetsen vlot gaat, kan je met succes buiten werken.! Het moeilijkste bij buiten tekenen is: uitmaken wat belangrijk is en wat niet. > accentueer wat belangrijk is, laat weg wat niet van belang is. Voorbeeld 55 Voorbeeld 56 Zie voorbeeld 56: ook hier kan je een stel vluchtlijnen naar V1 en V2 van te voren op OEFENEN je papier zetten. schetspapier > Dat schetst veel makkelijker zwart-witte reeks krijtjes maak schetsen van hooguit 15 minuten denk aan: accentueren en weglaten bekijk je werk op afstand thuis (dus niet waar het natuurbeeld is). > zoek je fouten op en probeer ze de volgende keer niet te maken. > verbeteren heeft meestal weinig zin! 7:2 EFFECTEN: Weerspiegeling BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 6

7 Als je een paal in het water ziet staan en het water is rustig, dan zie je vanaf het punt dat de paal de waterspiegel bereikt er een tegenovergesteld beeld ontstaat, wat de illusie geeft even groot te zijn als de paal zelf. Met deze regel als basis, is het mogelijk om elke weerspiegeling te berekenen. Op het voorbeeld rechts: een rechte en scheve paal en een vlondertje. Opgaven Probeer zelf wat van deze situaties te schetsen: rechte paal scheve paal twee kruisende palen vlondertje zeil van een boot enz. Denk er steeds aan, dat op de waterlijn het spiegelbeeld begint, dus: Als een paaltje op de oever staat, moet je de waterlijn doordenken. Als dit duidelijk is, maak dan een eenvoudig bouwsel aan de waterkant. 7:3 EFFECTEN: Licht, schaduw, slagschaduw BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 7

8 We gaan uit van een klein schuurtje. Wanneer we dit precies met licht, schaduw en slagschaduw zouden willen uitbeelden, dan moet je dat langs constructieve weg doen, ofwel schuurtje tekenen zonnestand bepalen schaduw en slagschaduw construeren.! Door deze wijze van werken gaat veel van de aandacht verloren. Een eenvoudiger manier met goed resultaat is: naar gelang van de zonnestand ontvangen de vlakken: o veel licht o minder licht o nog minder licht > de daarbij behorende schaduwwerking is: o geen o halve tinten (grijs) o donker Maak zo n schuurtje op schetspapier met siberisch krijt > begin met de donkerste tinten. Gaat het goed, vervang dan het siberisch krijt door de grijze of roodbruine tintsoorten. > in het begin zal het werktempo afremmen, maar na enige oefening zal dit geen rol meer spelen. Opgave Maak een eenvoudig bouwsel aan de waterkant. 1. geef de waterkant aan 2. zet op de scheiding land / water een kubus neer 3. zet op de kubus een plat dak en maak een deel van de voorkant (bij het dak) dicht 4. maak een taludlijn vanaf o o water-grondscheiding tot halverwege achterkant huisje 5. teken de weerspiegeling 6. teken de bak met z n weerspiegeling Als je nu je technische schets gereed BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 8

9 hebt, kan je hem verder opwerken (zie onderste tekening). Noot: Valt het op dat het construeren alleen maar nodig is om in de goede verhoudingen te tekenen? ==> Als je wat ervaring hebt gekregen met constructies, hoef je alleen nog maar wat ondersteunende hulplijntjes te tekenen. Hier leer je hoe je elke gewenste vorm kunt tekenen. Allereerst moet een cirkel kunnen tekenen. Met licht en schaduw kun je van een cirkel een echte bol maken. De verhouding van een bol blijft altijd het zelfde, hoe je er ook tegen aan kijkt. Bij andere vormen, zoals een blok of een cilinder is dat anders. Daar krijg je te maken met het perspectief. Het perspectief begrijpen en 3D tekenen, is nodig om de verhoudingen te begrijpen. Schaduwwerking gebruik je om je vormen diepte te geven. Het schaduwverloop gaat van licht naar schaduw naar reflectie. Bovendien werpt ook de vorm zelf een schaduw, in dit geval, op het grondvlak. Dit noemen we de slagschaduw. De lichtbron laat je van links of rechts boven schijnen in een hoek van 45 graden. Je oefent het eerst met een simpele bolvorm. Deze moet je leren uit het hoofd te tekenen, zonder voorbeeld. De bol begin je als cirkel. Ook een cirkel moet je goed rond kunnen tekenen voordat je je bezig houdt met andere onderwerpen. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 9

10 3 tips voor het gebruik van licht en donker Door gebruik te maken van licht en donker in je schilderij of tekening kan je je werk enorm versterken. Hieronder leg ik uit waarom licht donker werking interessant is en bij welke kunstenaar je dit af kan kijken. 1. Suggestie Mt zsntwntg lttrs mkn mnsn wrdn. Kan je lezen wat er staat? Wat zo mooi is aan de menselijke geest en haar waarneming is dat we invullen wat er mist of ontbreekt. Kunstenaars spelen daar mee. Vorige week besprak ik Het gebruik van suggestie in de open atelier les. We kwamen er al kijkende naar werken van verschillende kunstenaars (Atelier Rohde heeft een goed gevulde kunstenaarsboekenkast) achter, dat kunstenaars die de kunst van het weg laten verstaan hele werelden oproepen. Juist door weg te laten! Met name met licht en donker kan je daar heel goed gebruik van maken. Een jurk die overgaat in de achtergrond, een gezicht dat aan een kant vrij donker en ongedefinieerd is, een nauwelijks uitgewerkt kapsel etc. De toeschouwer vult zelf in waar de vorm ophoud. Maak daar net als bijvoorbeeld Cees Bantzinger gebruik van! Probeer het eens uit in het schilderij dat je maakt voor de schilderwedstrijd bijvoorbeeld. 2. Compositieversterking Door sommige stukken op te lichten en andere stukken bewust donker te laten; versterk je de compositie van je schilderij of tekening. Kijk maar eens goed naar een oude meester als Rembrandt. Hij speelt met licht en donker en laat ons zien wat hij wil dat we zien. Niets is aan het toeval over gelaten. Het licht op de hand van de oude dame en het donker op de omvallende bladzijde. Het licht en het donker gebruikt hij om de compositie van het schilderij te versterken. De werking van het licht en donker is hier met name gebruikt om de intimiteit van de handeling te versterken. 3. Dieptewerking Door licht en donker werking toe te passen in je werk kan je de dieptewerking versterken. We gaan voor het gemak even uit van een model. Stel dat je de vorm al goed te pakken hebt (de lijnen) maar dat je er tegen aan loopt dat het model nogal plat oogt. Let dan eens op de schaduwen IN het model en schilder of teken deze erin. Een been wordt al snel veel ruimtelijker als je er een schaduw inzet. En al helemaal als je goed kijkt naar de richting van de materie, niet van de vorm. Dus niet de lijn van het been volgen, maar de richting van de bolling van het been. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 10

11 7:4 EFFECTEN: Dichtbij en ver weg Voor een belangrijk deel hebben we ons bij het weergeven van de diepte-illusie op het platte (teken)vlak tot het perspectief door middel van lijnen beperkt. Nu nog even iets over het kleuren perspectief. De regel dat, naarmate iets verder van ons verwijderd is, de intensiteit aan kleur- (en structuur) werking afneemt, was ons al bekend. Maar wat zijn deze kleuren dan? > reeds in de 17 e eeuw kende men hiervoor de volgende ordening: 1. voorgrond = donkerbruin 2. middenplan = fijne groenen 3. achtergrond = doorschijnende blauwen Merkwaardig genoeg zijn deze 17 e eeuwse regels met een correctie op punt 1 (donkerbruin vervangen door intens werkende pure kleuren) ook vandaag nog van kracht. Opgave Ga op zoek naar een nogal open landschap, schets dit direct in kleur en leg het accent op de diepte-illusie. > durf hierbij de kleuren op de voorgrond te overdrijven, waardoor de illusie dichtbij - ver weg nog groter wordt. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 11

12 7:5 EFFECTEN: Weerspiegeling Bij het weergeven van de weerspiegeling moeten we op twee dingen letten, te weten: 1. het tekenen van het spiegelbeeld 2. het uitbeelden van het water als oppervlak Het eerste is meestal reeds door een juiste tekening te bereiken. Het tweede is meer het aanbrengen van tintnuanceringen. Opgave Maak een aantal waterstudies met behulp van: grijze of rood-bruine tintsoorten op gekleurd papier 7. Licht, schaduw, slagschaduw 2 De illusie van plasticiteit bij voorwerpen kunnen we versterken door hierbij licht, schaduw en slagschaduw aan te brengen. schaduw is de tegenhanger van licht slagschaduw is de donkere vlek welke het voorwerp op de grond of op een ander object werpt. Het aanbrengen van licht, schaduw en slagschaduw kan op twee manieren geschieden: 1. zeer simpel: o o o o door het vlak (a), dat het meest naar het licht gekeerd is, licht te laten door het vlak (b), dat van het licht is afgekeerd, donker weer te geven Voorbeeld 64 door de rest een tussentint te geven (c) een illusie van de slagschaduw wordt bereikt door de grond aan de BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 12

13 schaduwzijde van het voorwerp iets donkerder te maken (d). 2. dit kan ook, en veel beter, met behulp van wat constructieve lijntjes (zie voorbeeld 64). > hiervoor is het nodig te weten: o zonnestralen in een vlak, evenwijdig aan ons beeldvlak o indien zonnestralen niet in een vlak / beeldvlak - op welke plaats staat de zon - waar is de horizon Voorbeeld 65 BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 13

14 7:6 EFFECTEN: Licht, schaduw en reflex Voor het juist aangeven van licht, schaduw en reflex is inzicht nodig hoe dit tot stand komt. Daar waar het licht loodrecht op het voorwerp botst, ontstaat glimlicht, glimstrooilicht. Dat deel dat nog direct licht ontvangt is de lichtzijde en daar, waar de stralen langs het voorwerp schieten, begint de schaduwzijde. Maar een voorwerp staat in de ruimte en dus wordt het aan de schaduwzijde, door het teruggekaatst licht, iets lichter. Daar, waar de lichtstralen heen en teruggekaatst, net langs het voorwerp schieten, is het voorwerp het donkerst en deze strook is dus de tegenhanger van het glimlicht en bevindt zich, ruimtelijk gesproken, onder een hoek van 90 o hiermee. Opgave Stel nu uit kegel-, cylinder- of bolvorm enkele potjes of pulletjes samen en teken deze. Maak, als het goed is, een soortgelijk stilleven met aandacht op toonverhouding en kleur. Begin met de achtergrond en kom hier niet meer op terug. BASIS-COLLEGE KUNSTACADEMIE STUDIEJAAR 1 Pagina 14