HOOFSTUK EEN INLEIDING

Transcriptie

1 HOOFSTUK EEN INLEIDING 1.1. Motivering vir die studie Die waarde van supervisie en hoe kultuurverskille supervisie en die verhouding tussen die supervisor en die maatskaplike werker kan raak, is ondersoek. Daar is n riglyn opgestel van hoe supervisiedienste met groter sensitiwiteit rondom kultuurverskille gelewer kan word ten einde beter dienslewering aan die kliëntsisteem te verseker. Hierdie studie is vanuit die teorie sowel as vanuit praktykervaring gemotiveer. In die teorie wys Payne (1991: 4-6) op die diversiteit van kultuur en die invloed wat dit op die waardes en optredes van mense het. Egan (1994: 52,53) lê klem op die belangrikheid van n begrip vir kulturele diversiteit soos geslag, bevolkingsgroep en politiek. Dit beteken dat die maatskaplike werker sowel as die supervisor van sy/haar eie waardes en vooroordele bewus moet wees en ook n begrip vir die kliënt se waardes moet toon (Engelbrecht 1997: 62). Volgens Botha (2001: 1) ontvang supervisie (in Suid-Afrika) ook nog nie die aandag en studie wat dit behoort te ontvang nie. Wiener (1982: 115) is van mening dat die supervisor nie net bewus moet wees van individuele kwessies rondom byvoorbeeld rassisme nie, maar ook bewus moet wees van die breër impak wat dit op die supervisiesessie en die supervisieverhouding kan hê. Die supervisor moet daarom deurlopend bewus wees van hoe kwessies rondom ras, geslag, seksuele oriëntasie, ouderdom en klas interaksies kan beïnvloed. Dit kan onder andere insluit mag of magteloosheid, nie-verbale gedrag, geloofsoortuigings, toeganklikheid, die emosionele gevolge van viktimisasie en n gevoel van isolasie (Weiner 1982: 115). 1

2 Hierdie studie kan ook vanuit die praktyk en ervaring van die navorser gemotiveer word. As jong maatskaplike werker met twee en n half jaar ondervinding, het die navorser vinnig besef hoe belangrik supervisie en die vestiging van n goeie verhouding met die supervisor is. Daar is ook toenemend besef dat verskille soos ouderdom, ras en geslag n beduidende invloed op die verhouding tussen die maatskaplike werker en die supervisor kan hê, wat die uitkoms van supervisie nadelig kan beïnvloed. Die amalgamasie van die Christelik Maatskaplike Raad (CMR) en die kantore van Diakonale Dienste het ook as motivering ten opsigte van hierdie studie gedien. Hierdie amalgamasie het daartoe aanleiding gegee dat, in dorpe waar daar n CMR-kantoor sowel as n kantoor van Diakonale Dienste is, die kantore fisies een moes word. Die CMRkantore bestaan hoofsaaklik uit wit maatskaplike werkers, terwyl Diakonale Dienste oor die algemeen uit kleurling maatskaplike werkers bestaan. Dit gaan dus in n toenemende mate gebeur dat daar kultuurverskille tussen die maatskaplike werkers en die supervisors bestaan. Hierdie verskille kan die supervisieverhouding beïnvloed en daartoe aanleiding gee dat supervisiedienste dalk minder suksesvol is, wat weer dienslewering nadelig kan beïnvloed. Dit het die navorser se belangstelling rondom kultuursensitiwiteit in die supervisieverhouding geprikkel Agtergrond tot die probleem Baie aandag word daaraan geskenk om organisasies se kultuur te verander na n kultuur wat beter daartoe in staat is om sukses te verseker. Groter klem word geplaas op vertroue, deelname, die bestuur van risiko s, spanwerk sowel as die goeie versorging van personeellede (Caulshed & Mullender 2001: 51,52). Leierskap en doeltreffende menslike hulpbronbestuur, waarvan supervisie n belangrike komponent in maatskaplike werk is, word in n toenemende mate beklemtoon. Die grootste uitgawe in organisasies is salarisse van personeel en daar word na personeel verwys as n menslike hulpbron wat as waardevol beskou moet word. Enige organisasie se werknemers is n groot bate, nie net in hulself nie, maar omdat die organisasie se reputasie en toekoms van hulle afhanklik is. 2

3 Gevolglik kan dit beskou word as n valse besparing as daar afgeskeep word wat die ondersteuning en ontwikkeling van personeel betref (Caulshed & Mullender 2001: 51, 52). Doeltreffende supervisie in maatskaplike werk bestaan uit verskillende funksies, naamlik die administratiewe funksie, die onderrigfunksie en die ondersteuningsfunksie. Daar sal in hierdie studie die meeste klem geplaas word op die administratiewe funksie. Die administratiewe funksie verseker dat die maatskaplike werker haar/sy werk reg doen en dat die maatskaplike werker die nodige leiding ontvang van n meer ervare persoon wat aangestel word as supervisor en dien as bron van inligting en leiding (Walters 1992: 5). Die administratiewe funksie bestaan uit verskeie take wat deur die supervisor verrig moet word en deur die uitvoer van hierdie take kan kultuurverskille en die manier waarop dit hanteer word, n groot invloed uitoefen op die verhouding tussen die supervisor en die maatskaplike werker, sowel as dienslewering aan die kliëntsisteem. Die navorser het dit om hierdie rede as belangrik geag om die meeste klem te plaas op die administratiewe funksie van supervisie. Dit is belangrik dat n wedersydse verhouding van vertroue tussen die supervisor en die maatskaplike werker gevestig word. Grense ten opsigte van verantwoordelikheid en aanspreeklikheid moet ook duidelik uiteengesit word (Caulshed & Mullender 2001: 51,52). Die professionele verhouding tussen die maatskaplike werker en die supervisor wat die stukrag vir die maatskaplike werker moet wees, kan ook een van die grootste bronne van spanning wees. Die verhouding kan veeleisend wees, aangesien die maatskaplike werker n persoonlike en professionele verhouding met n persoon in n outoriteitsposisie moet aangaan. Dit kan veral tot spanning aanleiding gee by maatskaplike werkers wat nie oor n goeie selfbeeld beskik nie. As daar nie volkome vertroue tussen die maatskaplike werker en die supervisor is nie, is die maatskaplike werker onseker oor wat tot voordeel is om met die supervisor te bespreek en watter inligting liefs teruggehou moet word uit vrees dat dit teen hom/haar gebruik sal word (Botha 2000: 218,219). 3

4 Dit is as gevolg van hierdie verhouding van wedersydse vertroue dat magsposisies en die uitwerking daarvan so belangrik is. Daar bestaan duidelike gevare wanneer supervisie gebied word aan persone van onderdrukte groepe. Die behoud van persoonlike en professionele grense beteken dat personeellede duidelikheid moet hê oor hul eie kwessies en behoeftes en dit nie op die kliëntsisteem mag afdwing nie. Daar kan veronderstel word dat dieselfde sal geld wat die supervisieverhouding betref. Die skep en vestiging van n gemaklike atmosfeer is ook baie belangrik sodat bekommernisse, etiese kwessies en persoonlike probleme openlik bespreek kan word (Caulshed & Mullender 2001: 51,52). Supervisors, maatskaplike werkers en kliënte maak almal deel uit van n gemeenskap en het sekere houdings en gevoelens ten opsigte van ander rasse. Dit sluit onder andere in gevoelens van meerderwaardigheid en minderwaardigheid, verwerping en vrees. Hierdie gevoelens is ook teenwoordig in die supervisieverhouding en het n definitiewe invloed op die samewerkingsverhouding tussen die betrokke partye. Die geskiedenis en ondervinding van persone uit ander kulture is dié van onderdrukking, diskriminasie en rassisme en hierdie gevoelens word dikwels saamgedra na die supervisieverhouding. Die geskiedenis van wit mense aan die ander kant, gee aanleiding tot gevoelens van meerderwaardigheid oor mense van ander rassegroepe. Dit kan ook na die supervisieverhouding oorgedra word en n negatiewe invloed daarop uitoefen (Carroll & Halloway 1999: 8). Beide wit mense en mense afkomstig van ander rassegroepe hanteer kruis-kulturele verhoudings met versigtigheid. Wit mense is versigtig omdat hulle vrees om as rassisties beskou te word en mense van ander rasse is versigtig uit vrees om seer te kry. In hierdie gevalle gebeur dit dikwels dat mense sê wat hulle dink ander wil hoor, eerder as om te sê wat hulle regtig dink en voel. Hieruit kan ons sien dat ras n belangrike faktor is in enige verhouding tussen verskillende rasse; of dit aangespreek word in kruis-kulturele supervisie al dan nie, dit bestaan en het n effek op supervisie (Carroll & Halloway 1999: 8). Blokkasies kan in supervisie voorkom as gevolg van kultuurverskille tussen die supervisor en die maatskaplike werker. Hierdie blokkasies kan persoonlike inhibisies van albei 4

5 kante insluit. Supervisors kan krities wees oor die intervensies van maatskaplike werkers omdat dit moontlik verskil van die soort intervensies wat hulle self sou gebruik. Dit kan aanleiding gee tot probleme, veral waar die supervisor en maatskaplike werker afkomstig is van verskillende kulture. Dit kan wees dat die maatskaplike werker n benadering gebruik wat relevant is vir die betrokke kliënt en hoe die kliënt se kultuur werk. Die supervisor kan egter onbekend wees met die spesifieke kultuurgroep en hul gedrag, wat daartoe aanleiding kan gee dat daar meningsverskille ontstaan oor die benadering wat aangewend moet word (Carroll & Halloway 1999: 10). Dit is egter te maklik om, waar daar ras- en geslagsverskille is, en spesifiek waar die supervisor wit of manlik is, alle probleme daaraan toe te skryf. Dit kan egter ook gebeur dat hierdie verskille glad nie aangespreek word nie, uit vrees om as rassisties of chauvinisties beskou te word. Beide hierdie reaksies kan n gevolg wees van misplaaste vrees en nie om anti-diskriminerende beginsels te vermy nie; albei kan egter diskriminasie tot gevolg hê. Die ernstige verbintenis tot nie-diskriminerende praktyk bied geen beskerming teen probleme wat kan voorkom wanneer daar gewerk word met interpersoonlike en professionele verskille nie (Hughes & Pengelly 1997: 156) Formulering van die navorsingsprobleem Kultuurverskille tussen die supervisor en die maatskaplike werker kan aanleiding gee tot talle probleme wat supervisiedienste nadelig kan beïnvloed. Byvoorbeeld kultuurverskille wat verskillende wêreldbeskouings insluit en wat kan lei tot verskille in die benaderings wat aangewend moet word in dienslewering aan kliënte. Die maatskaplike werker se eie waardes kan byvoorbeeld n invloed hê op die besluitneming om n kind te verwyder al dan nie. Daar is ook geen duidelike riglyne van hoe kultuurverskille in die supervisieverhouding hanteer behoort te word nie. Dit beteken dikwels dat daar nie openlik oor verskille gepraat word nie, en vertroue kan sodoende geskend word (Carroll & Halloway 1999: 10). 5

6 Daar is in hierdie studie gefokus op die probleme wat in supervisie kan ontstaan indien daar kultuurverskille tussen die supervisor en die maatskaplike werker bestaan. Antwoorde is op die volgende vrae gesoek: Kan kultuurverskille n negatiewe uitwerking op die supervisieverhouding hê? Is dit moontlik om kultuurverskille so te hanteer dat dit positief ten opsigte van supervisie sowel as dienslewering kan wees? Wat moet die supervisor sowel as die maatskaplike werker doen ten einde kultuurverskille positief te hanteer? Beïnvloed kultuurverskille al die funksies van supervisie of is daar van die funksies wat meer deur kultuurverskille geraak word as van die ander funksies? Is daar n neiging om kultuurverskille en die effek wat dit op die supervisieverhouding het, te ignoreer en indien dit so is, hoekom gebeur dit? Word kultuurverskille tussen die supervisor en die maatskaplike werker in die praktyk as n probleem beskou of is die probleme wat ondervind word meer persoonlik van aard? Hoe kan kultuurverskille aangespreek word sonder dat dit as rassisties of onderdrukkend beleef en ervaar word en hoe kan die vrese van die supervisor en die maatskaplike werker vanuit verskillende kulture aangespreek word? 1.4. Doelstellings van die navorsing Dit is belangrik dat daar gedurende navorsing gelet moet word op die doel wat met die navorsing bereik wil word. n Doel word beskryf as die eindproduk wat deur die navorsingstudie bereik wil word (Marlow 1993: 55). Die doel van hierdie studie was om vas te stel of kultuurverskille n invloed op supervisie het en om vas te stel watter invloed dit in die praktyk op supervisie het. Daar is n riglyn saamgestel waarvolgens supervisie kan geskied met groter sensitiwiteit rondom kultuurverskille. Dit sluit onder andere in verskille van ras, ouderdom, geslag, verskille in lewenstyl en gewoontes. Hierdie doel is bereik deur die uitvoering van sekere doelwitte. 6

7 Die doelwitte van die studie sluit in: Om kultuurverskille en die invloed daarvan op die verskillende funksies van supervisie te beskryf. Om deur die empiriese studie te toets wat die invloed van kultuur op die funksies van supervisie is en hoe die verhouding tussen die maatskaplike werker en die supervisor deur kultuur beïnvloed word. n Verdere doelwit was om te toets wat maatskaplike werkers en supervisors verstaan onder diverse organisasies en wat maatskaplike werkers meen belangrik is vir dienslewering aan kliënte van ander kulture. Bevindings in die literatuur ten opsigte van bogenoemde is dus aan die praktyk getoets. Om na aanleiding van die bevindinge gevolgtrekkings en aanbevelings te doen oor hoe kultuurverskille met sensitiwiteit hanteer kan word in die supervisieverhouding Uitvoerbaarheid van die navorsing Die navorsing was uitvoerbaar, aangesien daar voldoende inligting oor die onderwerp beskikbaar was. Daar was ook genoeg respondente wat by die studie betrek kon word. Die navorsing het ook nie baie groot finansiële uitgawes meegebring nie. Daar is van vraelyste gebruik gemaak wat aan die respondente versend is wat uitgawes beperk het tot posgeld en onkostes rondom vervoer uitgesluit het Navorsingsmetodologie Die navorsingsmetode, die navorsingsontwerp en die steekproef en streekproefneming wat benut is, sal vervolgens bespreek word. n Uiteensetting van hoe data ingesamel is, hoe data ontleed is en watter etiese aspekte mee rekening gehou moes word sal vervolgens bespreek word. 7

8 Navorsingsmetode n Omskrywing word gebied van wat bedoel word met kwalitatiewe en kwantitatiewe navorsing. Daar word in kwalitatiewe navorsing baie gebruik gemaak van nie-numeriese teksdata. Baie navorsers verwerk egter kwalitatiewe data tot numeriese data. Hierdie vermoë om kwalitatiewe data te verwerk tot numeriese data beteken dat daar n mate van keuse en aanpasbaarheid moet wees in die opname van die bevindinge van die studie, wat nie die geval is by kwantitatiewe navorsing nie. In n mindere of meerdere mate behels kwalitatiewe navorsing paradigmatiese aannames en benaderings wat dit onderskei van kwantitatiewe navorsing in die natuurlike en sosiale wetenskappe (Padgett 1998: 2,3). Volgens McCoy (1995: 2009) is kwalitatiewe navorsing gemoeid met nie-statistiese metodes van ondervraging en die ontleding van sosiale verskynsels. Dit dui op n induktiewe proses waarin temas en kategorieë ontstaan deur die analise van data wat verkry is deur tegnieke soos onderhoude, vraelyste en waarneming. Steekproewe is gewoonlik klein en word doelgerig geselekteer. Kwalitatiewe navorsing gebruik uitgebreide beskrywings van die perspektiewe van die navorsingsdeelnemers ten einde ondersoek in te stel na die kwessies en probleme wat bestudeer word (Thyer 2001: 257, 258). Tydens kwalitatiewe navorsing word daar gepoog om iets te ontdek en nie om te toets of om bestaande teorieë te verduidelik nie. Barker (1999: 394) gee n eenvoudige definisie van kwantitatiewe navorsing. Dit is n sistematiese ondersoek wat beskrywende of afgeleide statistiese analise insluit (Thyer: 2001: 25). Kwantitatiewe metodes word gekenmerk deur numeriese data en is meer geskik vir n geslote sisteembenadering waar alle pogings aangewend word om die uitwerking van observasie en die invloed van die navorser self te neutraliseer. Statistiek is een van die belangrikste komponente. 8

9 Kwalitatiewe navorsing is in hierdie studie benut aangesien daar gebruik gemaak is van uitgebreide beskrywings van die perspektiewe van die navorsingsdeelnemers ten einde ondersoek in te stel na die kwessies en probleme wat bestudeer was (Thyer 2001: 257, 258). Daar is gepoog om iets te ontdek en nie om te toets of om bestaande teorieë te verduidelik nie Navorsingsontwerp n Navorsingsontwerp kan beskou word as n tipe bloudruk en dit toon aan watter benadering aangewend gaan word tydens die insameling van data. Die navorsingsontwerp word bepaal deur twee faktore naamlik, die doel van die navorsing en die hoeveelheid inligting wat reeds oor die onderwerp beskikbaar is (Marlow 1993: 24). Die navorsingsontwerp beskryf die toestande waaronder data ingesamel sal word, hoe die subjekte of respondente geselekteer sal word en watter instrumente benut gaan word. Navorsingsontwerpe val in een van drie kategorieë, naamlik verkennende, beskrywende of verklarende navorsingsontwerpe (Royse 1999: 24). Die beskrywende navorsingsontwerp is gebruik aangesien n sekere populasie, in hierdie studie maatskaplike werkers en supervisors van verskillende kulturele agtergronde, gekategoriseer was. Die doel was om hierdie groep se behoeftes en probleme beter te verstaan sodat daar n riglyn opgestel kon word vir groter kultuursensitiwiteit tydens supervisie in maatskaplike werk. Data was hoofsaaklik in persentasies weergegee. Die beskrywende navorsingsontwerp is n poging op groter skaal wat ten doel het om n sekere populasie op n sekere manier te karakteriseer. Hierdie studie is daarop gemik om presiese inligting weer te gee en word gekenmerk deur n groot getal mense wat betrek word. Data word hoofsaaklik weergegee as persentasies en die doel van hierdie tipe navorsing is om sekere populasies (wat ondersoek is) beter te verstaan, of om vergelykings te tref. 9

10 Daar is by hierdie navorsingsontwerp groot besorgdheid oor kwessies van verteenwoordiging en baie moeite word gedoen om te verseker dat daar genoeg respondente is wat goed verteenwoordigend is van dit wat ondersoek word (Royse 1999: 24,25) (Marlow 1993: 25). Daar is gepoog om te beskryf wat die uitwerking van kultuurverskille op supervisie en die funksies van supervisie is, asook wat gedoen kan word om met n groter sensitiwiteit vir kultuurverskille supervisiedienste te lewer. Die beskrywende navorsingsontwerp is gepas, aangesien dit goed aansluit by die kwalitatiewe metode wat benut is Steekproef en steekproefneming In maatskaplikewerknavorsing behels steekproefneming om vas te stel wie die respondente in die studie sal wees. Steekproefneming is belangrik, aangesien die totale populasie, wat bestaan uit al die moontlike respondente waarvan n studie gemaak wil word, dikwels nie in die studie betrek kan word nie. Dit is dus nodig om n kleiner groep (steekproef) uit die totale populasie te trek. Dit is ook soms nodig om inligting te versamel wat verband hou met n teikenprobleem van n groot aantal mense. Vanweë tyden ander beperkinge, is dit nie altyd moontlik om met die totale populasie kontak te maak nie en word daar dan van n steekproef gebruik gemaak. Daar bestaan verskillende maniere waarop n steekproef geselekteer kan word. Die metode wat gebruik sal word, hang byvoorbeeld af van die aard en toeganklikheid van die populasie, sowel as van die tipe studie en die doel van die studie (Marlow 1993: 103). Indien die metode van steekproefneming goed oorweeg word en reg toegepas word, sal dit tot groot voordeel van die studie wees ten opsigte van die effektiwiteit en stabiliteit van die resultate (Anastas & MacDonald 1994: 258). Waarskynlikheidsteekproefneming kan gebruik word waar al die elemente n gelyke kans het om by die steekproef ingesluit te word. Daar kan onderskei word tussen die eenvou- 10

11 dige ewekansige steekproef, gestratifiseerde steekproef, die trossteekproef en die sistematiese steekproef (Mark 1996: ). Nie-waarskynlikheidsteekproefneming kan ook aangewend word. Ten spyte van al die voordele van waarskynlikheidsteekproefneming, word nie-waarskynlikheidsteekproefneming meer algemeen gebruik in maatskaplikewerknavorsing. In baie gevalle word dit gebruik om respondente effektief en doeltreffend te identifiseer (Anastas & MacDonald 1994: 271). Tydens nie-waarskynlikheidsteekproefneming word daar nie gebruik gemaak van ewekansige steekproewe nie, waar daar by waarskynlikheidsteekproefneming by ten minste een van die fases van ewekansige steekproefneming gebruik gemaak word (Mark 1996: 111). Daar kan onderskei word tussen toevallige steekproef, kwota-steekproef, doelbewuste steekproef en sneeubalsteekproef. In hierdie was n kombinasie van die doelbewuste steekproef en die sneeubalsteekproef gebruik. Dit word vervolgens kortliks bespreek Doelbewuste steekproef Die elemente word hier deur die navorser met die hand uitgesoek ten einde te voldoen aan die doel van die spesifieke studie. Die respondente word nie geselekteer op grond van verteenwoordiging nie, maar omdat hulle in n sekere opsig besonders is en dit hulle toerus om nuttige respondente te wees (Anastas & MacDonald 1994: 275). Dit word onder andere benut waar die navorser deskundiges op n sekere gebied in die studie wil betrek (Mark 1996: 113) Sneeubalsteekproef Hierdie steekproeftegniek is handig wanneer die populasie moeilik bereikbaar is, wanneer dit moeilik is om die populasie te identifiseer, as daar min respondente is wat aan die kriteria vir die studie voldoen, maar waar die lede van die populasie nou met mekaar in 11

12 verbinding is (Anastas & MacDonald 1994: 276). Een element van die populasie word hier geïdentifiseer en mee gepraat. Hierdie element word dan versoek om ander elemente te identifiseer. Die nuut geïdentifiseerde element identifiseer dan ander elemente waarvan daar kennis gedra word en so gaan dit voort en n sneeubaleffek word gevorm en die steekproef groei. Hier is veralgemenigs egter ook tentatief, aangesien daar nie met sekerheid gesê kan word dat die steekproef verteenwoordigend is van die totale populasie nie (Schutt 1996: 164,165). Die respondente is self deur die navorser geselekteer en voldoen aan die vereiste dat daar kultuurverskille bestaan tussen die maatskaplike werker en die supervisor. Indien kultuurverskille nie voorkom nie, is die respondent nie vir die studie benut nie. Die sneeubalsteekproef is benut deurdat hierdie respondente gevra is om ander respondente wat aan hierdie vereistes voldoen, te identifiseer sodat die studie meer verteenwoordigend is. Daar is gebruik gemaak van oud-studente van die Hugenote Kollege wat tans maatskaplike werkers of supervisors is en hoofsaaklik werksaam is in die Skiereiland en die Boland. Daar was drie supervisors en nege maatskaplike werkers wat aan die studie deelgeneem het. Daar is geen spesifieke rede hoekom juis nege maatskaplike werkers en drie supervisors benut is nie. Dit is die hoeveelheid persone wat die vraelyste voltooi en betyds teruggestuur het. Daar is minder supervisors wat aan die studie deelgeneem het, dit kan moontlik toegsekryf word aan die feit dat daar meer maatskaplike werkers in die praktyk is as supervisors. Agt van die respondente was kleurlinge, drie was blank en een was swart. Die meeste deelnemers aan die studie was dus kleurlinge. Dit kan moontlik toegeskryf word aan die feit dat die studie in die Wes-Kaap en Skiereilamd gedoen is, waar die kleurlinge in die meerderheid is. Die respondente is persoonlik gekontak ten einde vas te stel of hul aan die vereistes voldoen en bereid is om deel te neem aan die studie. Die presiese grootte van die universum is nie aan die navorser bekend nie. Dit was moeilik om vas te stel hoeveel van alle oud-studente woonagtig is in die area en of 12

13 kultuurverskille tussen die maatskaplike werker en die supervisor voorkom. Respondente het dan ook kontakbesonderhede verskaf van ander maatskaplike werkers en supervisors wat gekontak kon word vir deelname aan die studie Die insameling van data Onderskeid word oor die algemeen getref tussen vyf maniere waarop data ingesamel kan word, naamlik onderhoude, vraelyste, observasie, joernale en sekondêre data. Daar sal vervolgens n bespreking gebied word oor vraelyste, aangesien dit benut was vir die insameling van data in hierdie studie Vraelyste n Vraelys is n stel vrae of items wat in geskrewe vorm is en word self geadministreer (Mark 1996: 241). Vraelyste word gebruik wanneer die primêre doel van die studie is om beskrywende inligting van die respondente te verkry. Die navorser is hier gewoonlik geïnteresseerd daarin om inligting te kry oor die populasie se gevoelens, houdings of opinies rondom die navorsingsonderwerp (Yegidis & Weinbach 1991: 175). Self-geadministreerde vraelyste kan gebruik word, waar vraelyste uitgestuur word deur die pos in die hoop dat iemand dit sal invul. Groepsgeadministreerde vraelyste waar daar gereël word dat n groep respondente die vraelys op dieselfde tydstip ontvang deur byvoorbeeld n gesamentlike ontmoeting te reël, die doel van die vraelys verduidelik word en hulle dit dan daar invul, kan ook gebruik word. Dit verleen n mate van persoonlike kontak wat nie moontlik is wanneer vraelyste gepos word nie (Grinnell & Williams 1990: ). Self-geadministreerde vraelyste is gebruik, aangesien inligting bekom moes word van n groot aantal respondente. Die respondente was almal in staat daartoe om n vraelys suk- 13

14 sesvol in te vul en aangesien maatskaplike werkers sowel as supervisors by hierdie studie as respondente benut was, kon daar aangeneem word dat hulle die belangrikheid van navorsing besef en oor die nodige vaardighede beskik ten einde die vraelys korrek in te vul. Dit kan gebeur dat sommige respondente mag voel dat daar al genoeg studie van hulle gedoen is en dat hulle nie werklik voordeel daaruit trek nie; dit gebeur veral waar minderheidsgroepe as respondente benut word (Grinnell & Williams 1990: ) Data-ontleding In eenvoudige terme kan die ontleding van data beskryf word as die proses waar n groot hoeveelheid inligting ontleed en dan vereenvoudig word. Die data wat vanaf respondente ingesamel is, is in n rou vorm. Dit is gewoonlik n klomp inligting wat nie in onverwerkte vorm baie betekenis het nie. Ten einde n idee te kry van die tendense in die data en oor verskille tussen groepe, moet die insameling van die inligting vereenvoudig word, sodat die navorsingsvrae beantwoord kan word. Dit is belangrik dat die manier waarop data ontleed sal word, geformuleer sal word sodra die instrument gefinaliseer is waarmee data ingesamel sal word (Mark 1996: 300,301). Die doel van data-ontleding is om die rou inligting wat verkry is, op te som. Die navorser is hier besig met n vertaling van rou data tot inligting wat betekenisvol is en patrone, neigings of tendense weergee. Daar is geen enkele metode waarvolgens data ontleed behoort te word nie. Die wyse waarop data ontleed sal word, hang af van wat met die studie bereik wil word. Daar is egter sekere tegnieke wat gereeld deur navorsers benut word (Royse 1999: 226). Daar sal vervolgens n bespreking gebied word oor die metode van data-ontleding wat in hierdie studie benut is. In hierdie studie is daar hoofsaaklik gebruik gemaak van kategoriese data aangesien inligting in kategorieë verdeel is ten einde meer betekenis daaraan te gee. Hierdie data word 14

15 hoofsaaklik in multidimensionele tabelle weergegee Multidimensionele tabelle Tabelle word dikwels gebruik om die verhouding tussen twee of drie veranderlikes op te som. Elke veranderlike moet ten minste twee kategorieë hê. Die eenvoudigste multidimensionele tabel sal dus twee veranderlikes hê, wat elk verdeel is in twee kategorieë of waardes. Elke tabel het n aantal kolomme en data word opgesom deur die getal elemente wat in elke kolom voorkom, te tel (Mark 1996: 311) Etiese aspekte van die navorsing Etiek verwys na standaarde of beginsels ten einde morele gedrag te verseker. Dit help om die vraag te beantwoord van wat reg en verkeerd is in ons optrede teenoor ander mense. As opgeleide en professionele persone word daar van maatskaplikewerknavorsers verwag om hul studies op n verantwoordelike manier te onderneem, sonder dat individue of gemeenskappe skade berokken word. Die navorser se behoefte om te weet kan egter in konflik wees met die regte van deelnemers aan die navorsing. As gevolg van hierdie konflik is dit belangrik dat daar universele etiese standaarde moet wees ten einde die respondente te beskerm (Mark 1996: 36-38). Daar sal vervolgens gelet word op riglyne ten einde etiese navorsing te verseker. Deelname aan die navorsing moet vrywillig wees en deelnemers moet verstaan dat hulle n keuse het ten opsigte van deelname aan die studie. Deelnemers kan ook op enige stadium van die navorsing onttrek sonder om benadeel te word. Ingeligte toestemming moet ook verkry word en sekere inligting moet aan die respondente deurgegee word. Dit sluit onder andere in die doel van die studie, die duur van die respondent se deelname, die prosedures wat gevolg sal word, sowel as moontlike risiko s en voordele wat uit die studie mag voortspruit. Geen skade mag uit die navorsing voortspruit nie en dit is die taak 15

16 van die navorser om enige skade bekend te maak en dit so ver as moontlik te minimaliseer (Royse 1999: 309, 310). Sensitiewe inligting moet beskerm word en geen skade mag aan respondente aangerig word wat sal voortspruit uit die onbehoorlike hantering van inligting nie. Die privaatheid van respondente kan beskerm word deur die respondente toe te laat om anoniem op te tree, die verdeling van identifiserende inligting en navorsingsinligting deur die benutting van spesiale kodes, en deur die belangrikheid van die beskerming van vertroulike materiaal te beklemtoon (Royse 1999: 310). Vrywillige respondente was in die studie benut en geen respondent is verplig om aan die studie deel te neem nie. Daar was gepoog om aan die respondente voldoende inligting rakende die risiko s en voordele wat uit die studie mag voortspruit, te voorsien. Geen skade het vir enige respondent voortgespruit uit deelname aan die studie nie, en sensitiewe inligting was met vertroulikheid hanteer Sensitiwiteit ten opsigte van kultuur en geslag gedurende navorsing Dit is belangrik dat die navorser sensitief sal wees en nie in die navorsing sal diskrimineer ten opsigte van ras, etnisiteit, geslag, en kultuurgroepe nie. Navorsing moet regverdig en nie-bevooroordeeld wees. Ten einde te verseker dat navorsing geslag- en kultuursensitief is, moet die navorser waak teen vooroordele in elke stap van die navorsingsproses (Mark 1996:57-62). Dit was veral in hierdie studie belangrik dat daar met sensitiwiteit opgetree word ten opsigte van verskillende kulture en geslagte, aangesien daar juis nagevors is wat die impak van kultuurverskille op die supervisieverhouding is en daar gepoog is om n riglyn saam te stel van hoe om met groter sensitiwiteit op te tree wat kultuurverskille betref. Daar is te alle tye gepoog om nie teenoor enige kultuur, geslag of etnisiteit te diskrimineer nie en om nie een bo die ander te bevoordeel gedurende die studie nie. Daar is ook geen vooroordele ten opsigte van verskillende kulture, ras of geslag gehandhaaf nie. 16

17 1.8. Begripsomskrywing Daar sal vervolgens n omskrywing gebied word van sommige van die belangrike begrippe wat in hierdie studie gebruik is Etnisiteit Dit verwys na die kulturele eienskappe van n sekere groep. Hierdie eienskappe sluit taal, geloof, nasionale oorsprong, kenmerkende eetgewoontes sowel as n mate van eenderse historiese oorsprong in (Mark 1996: 59) Etniese groep Dit is n groot getal persone wat as gevolg van hul gedeelde kulturele eienskappe en hoë vlak van onderlinge interaksie begin om deur hulself en deur andere as n kulturele eenheid beskou te word (Mark. 1996: 59) Geslag Dit verwys na die eienskap om manlik of vroulik te wees (Mark 1996: 59) Geslagsidentiteit Dit is die selfpersepsie van om manlik of vroulik te wees (Mark 1996: 60) Kultuur Die omskrywing van kultuur blyk problematies te wees, aangesien daar meer as 164 verskillende definisies bestaan. Sommige definisies sluit alles in, vanaf wette, geloof en kuns, terwyl ander fokus op spesifieke waarde-oriëntasies soos kollektivisme en individu- 17

18 alisme. In Schneider & Barsoux (1997: 19-20) word daar na kultuur verwys as gedeelde patrone van gedrag. Die waarneming van gedrag is egter nie genoeg nie, die betekenis van hierdie gedrag is belangrik. Hierdie onderskeiding is belangrik aangesien dieselfde gedrag verskillende betekenisse kan hê, terwyl gedragswyses dieselfde betekenis kan hê. In Schneider & Barsoux (1997: 19-20) word kultuur gedefinieer as sisteme van gedeelde betekenis of begrip wat dien as dryfveer tot die verduideliking van gedrag wat waargeneem word Multi-kulturele dienslewering / Etnies-sensitiewe dienslewering Dit is die effektiewe intervensie van organisasies met diverse individue en gemeenskappe (Patti 2000: 425) Multi-kulturele diversiteit Dit is die vermoë om te kommunikeer en saam te werk met individue van diverse kulture en verwys onder andere na respek en begrip vir andere (Patti 2000: 425) Ras n Ras is n groot aantal mense wat as gevolg van sosiale en geografiese redes ondertrou het oor n lang verloop van tyd. As gevolg hiervan het hulle sekere uitkenbare fisiese karaktereienskappe ontwikkel waaraan hulle hulself en waaraan andere hulle as n biologiese eenheid uitken (Mark 1996: 59) Seksuele oriëntasie Dit is n individu se voorkeur ten opsigte van n seksuele en affektiewe verhouding met persone van dieselfde geslag, die teenoorgestelde geslag of met persone van dieselfde en teenoorgestelde geslag (Mark 1996: 60). 18

19 Supervisie Verskillende definisies word in die teorie gebied van supervisie. Die woord supervisie het ontstaan vanuit die Latynse woorde super / over en videre / watch. Die supervisor word dus gedefinieer as n toesighouer die een wat toesig hou oor die werk wat verrig word en die kwaliteit daarvan (Walters 1992: 4). Die eerste funksie lê veral klem op die bestuursfunksie van supervisie en behels dus die versekering en evaluering van werkverrigting (Walters 1992: 3). Martel (1981) lê weer meer klem op die professionele en onderrigfunksie: Supervisie is n n verhouding waarin die maatskaplike werker veilig moet voel om saam met die supervisor n studie maak van die dinamika van die gesin en sy verhoudings met en binne die gemeenskap, die maatskaplike werker se eie verhouding met en gevoelens oor die gesin kan ook bestudeer word. Hierdie inligting kan dan gebruik word om die aard van bestaande probleme, terreine van werk, werksmetodes en toekomsdoelwitte vir die gesin vas te stel (Walters 1992: 4). In die Nuwe Woordeboek vir Maatskaplike Werk (1995:63) word supervisie gedefinieër as n proses waardeur n supervisor onderrig-, ondersteuning- en bestuursfunksies verrig met die oog op die bevordering van doeltreffende en professionele dienslewering. n Supervisor word beskryf as n maatskaplike werker aan wie die gesag gedelegeer is om die professionele dienslewering van maatskaplike werkers te koördineer, te bevorder en te evalueer deur middel van die proses van supervisie (Botha 2000:11) Hoofstukindeling Hoofstuk Een: Inleiding Hierdie hoofstuk se inhoud bestaan uit die volgende: n motivering vir die studie word gebied, n agtergrond tot die probleem geskets en die navorsingsprobleem geformuleer. 19

20 Doelstellings vir die studie word uiteengesit en die uitvoerbaarheid van die studie word in oorweging gebring. Die navorsingsmetodologie word ook bespreek en daar word gelet op die navorsingsmetode en navorsingsontwerp. n Bespreking rondom steekproefneming word gebied en die doelbewuste en sneeubalsteekproef word verduidelik. Die insameling en ontleding van data word bespreek sowel as etiese aspekte van die navorsing. Laastens volg daar begripsomskrywings van begrippe wat dikwels in die literatuurstudie benut gaan word en n indeling word gemaak van die verskillende hoofstukke en die inhoud van elke hoofstuk word in breë trekke weergegee Hoofstuk Twee: Die funksies van supervisie Hierdie hoofstuk bied n bespreking van die verskillende funksies van supervisie naamlik die administratiewe, onderrig- en ondersteuningsfunksies. Daar word ook gelet op die invloed wat kultuur op hierdie funksies het Hoofstuk Drie: Kultuur, ras en supervisie Die hoofstuk handel oor kultuur, ras en supervisie en daar word eerstens n omskrywing van die begrip kultuur gebied. Die invloed van kultuurverskille op die supervisieverhouding en wat die rol van die supervisor en maatskaplike werker in hierdie verband is, word bespreek. Diverse organisasies se eienskappe word bespreek en faktore wat mag dui op diversiteitsverbandhoudende probleme word uitgelig. Laastens word daar aandag gegee aan dienslewering aan n multi-kulturele kliëntsisteem Hoofstuk Vier: Empiriese studie Deur die benutting van vraelyste word die teorie getoets aan die praktyk en daar word vasgestel watter probleme kultuurverskille in supervisie teweeg kan bring en of die maatskaplike werkers en supervisors van mening is dat daar probleme bestaan. Moont- 20

21 like metodes vir die hantering van probleme rondom kultuurverskille word ook ondersoek Hoofstuk Vyf: Gevolgtrekkings en Aanbevelings Gevolgtrekkings word gemaak na aanleiding van inligting wat verkry is deur die verwerking van data. Aanbevelings word gemaak en n riglyn gebied van hoe kultuurverskille in die supervisieverhouding met groter sensitiwiteit hanteer sal kan word. 21

22