Voorkomen is beter dan genezen?!? De bereddings- en meldingsplicht in het verzekeringsrecht op rechtseconomische wijze belicht.

Transcriptie

1 Voorkomen is beter dan genezen?!? De bereddings- en meldingsplicht in het verzekeringsrecht op rechtseconomische wijze belicht. Auteur: P.F.J. Schellings U / Anr Master: Ondernemingsrecht ( faculteit: Rechtsgeleerdheid) Eerste lezer: mr.dr.w.c.t. Weterings Tweede lezer: prof. dr. C.F. van der Elst Datum: 5 juli 2012

2 Voorwoord Deze scriptie is geschreven ter voltooiing van de Master Ondernemingsrecht aan de Universiteit van Tilburg. In deze scriptie wordt uitvoerig ingegaan op de bereddingsplicht en meldingsplicht, die voortvloeien uit het Nederlandse verzekeringsrecht. Deze wetsartikelen worden geanalyseerd op hun efficiëntie door gebruikmaking van het vakgebied: rechtseconomie. Tijdens de colleges Recht en management is mijn interesse voor de economische benadering van het recht ontstaan. Het heeft me altijd al geïnteresseerd om vanuit verschillende invalshoeken naar situaties te kijken. Mijn nieuwsgierigheid is door de rechtseconomische benadering gewekt. Het verzekeringsrecht zorgt voor een uitgelezen kans een rechtseconomische toets toe te passen. Daarnaast is, binnen het Nederlandse verzekeringsrecht, nog weinig vergelijkbaar onderzoek gedaan. Dit gaf mij de kans daadwerkelijk een vernieuwend onderzoek te verrichten. Na vele overdenkingen en herschrijvingen ligt het eindresultaat nu voor mij. De laatste loodjes kunnen soms zwaar wegen, maar ik kijk met gepaste trots terug op de scriptieperiode. De periode is op meerdere vlakken zeer leerzaam geweest. Hierbij wil ik graag een aantal mensen bedanken die een positieve bijdrage aan deze scriptie hebben geleverd. Allereerst mijn scriptiebegeleider Wim Weterings. We hebben op een zeer prettige manier overleg gepleegd en gedachten uitgewisseld. Daarnaast wil ik mijn familie bedanken voor de steun en de soms nodige afleiding. In het bijzonder wil ik Jos bedanken voor zijn taalkundige adviezen. Pleuni Schellings 22 juni

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 1 Inhoudsopgave... 2 Inleiding Verzekeringsrecht Ontstaan Indeling Terminologie Veranderingen in de bereddings- en meldingsplicht Rechtseconomie Het rechtseconomische vakgebied Rechtseconomie en verzekeren Een efficiënte verzekeringsmarkt Marktwerking Positieve en negatieve externe effecten Kosten Averechtse selectie en moreel risico Rechtseconomisch kader Bereddingsplicht Algemeen Omvang van de bereddingsplicht Inwerkingtreding Begrenzing van de te nemen maatregelen Einde van de bereddingsplicht Rechtseconomische aspecten Verzekerde en verzekeringnemer verplicht tot beredding Rechtseconomische aspecten Bereddingskosten De te vergoeden kosten Derden Grenzen voor vergoeding Rechtseconomische aspecten Gevolgen bij niet-nakoming

4 4.5.1 Verrekening Rechtseconomische aspecten Bewijsrechtelijke verhouding De verzekerde stelt De verzekeraar stelt Rechtseconomische aspecten Meldingsplicht Algemeen Omvang van de meldingsplicht Inwerkingtreding Informatieverschaffing aan de verzekeraar Rechtseconomische aspecten Verzekeringnemer en uitkeringsgerechtigde verplicht tot melding Rechtseconomische aspecten Gevolgen bij niet nakoming Verrekening Verval van recht op uitkering Rechtseconomische aspecten Bewijsrechtelijke verhoudingen Verrekening Verval van recht op uitkering Rechtseconomische aspecten Conclusies en aanbevelingen Literatuurlijst

5 Inleiding Verzekeren is een zeer actueel onderwerp in de hedendaagse maatschappij. Voor zowel ondernemingen als individuen zijn vele verzekeringsmogelijkheden op te sommen. Er mag wel gesproken worden over een noodzakelijke factor voor marktwerking. Extra aandacht voor verzekeringsrecht ontstond toen de wetgeving op 1 januari 2006 in nieuwe vorm is opgenomen in titel 17 van boek 7 van het Burgerlijk Wetboek (BW). In deze scriptie wordt dieper ingegaan op het verzekeringsrecht, hierbij zal aandacht worden besteed aan de bereddingsplicht en de meldingsplicht. De bereddingsplicht bepaalt dat de verzekerde of de verzekeringnemer verplicht is maatregelen te nemen, die tot voorkoming of vermindering van de verwezenlijking van het verzekerde risico kunnen leiden. Deze regeling dient te voorkomen dat de verzekerde, in geval van een verzekerd voorval plaatsvindt, vertrouwt op het bestaan van de verzekering en hierdoor beperking of voorkoming van schade achterwege laat. De bereddingswetgeving voorziet daarnaast in een vergoedingsregeling van de gemaakte bereddingskosten. Deze komen ten laste van de verzekeraar, ten behoeve waarvan de maatregelen zijn genomen. De meldingsplicht treedt in na verwezenlijking van een verzekerd risico. Het betreft de plicht dat bij verwezenlijking van het risico, zo spoedig als redelijkerwijze mogelijk is, melding wordt gedaan aan de verzekeraar. Tevens dienen alle inlichtingen en bescheiden aan de verzekeraar te worden verschaft, die ervoor zorgen dat een goede inschatting van de situatie kan worden gemaakt. De meldingsplicht zal ervoor zorgen dat de informatieasymmetrie na verwezenlijking van een verzekerd voorval zoveel mogelijk wordt weggenomen. Zowel de bereddings- als de meldingsplicht hebben een zeer belangrijke functie voor de werking van de verzekeringsmarkt. Wanneer een verzekerde geen actie onderneemt bij het ophanden zijn van schade, zal geen enkele verzekeraar bereid zijn dit risico te verzekeren. Daarnaast is de meldingsplicht van belang voor informatieverschaffing. De verzekeraar kan zijn risico s niet inschatten en beoordelen wanneer geen juiste informatie beschikbaar is. Dit is cruciaal om de verzekeringsmarkt te laten slagen. Het recht zorgt ervoor dat gedrag van individuen in de samenleving wordt beïnvloed. De wetgever beoogt het gedrag op een bepaalde wijze te beïnvloeden. In bepaalde situaties dienen personen activiteiten te laten en in andere situaties worden zij gestimuleerd deze juist uit te voeren. Wanneer wetten geen effect hebben op het handelen van individuen heeft het weinig zin deze in te voeren. 4

6 Uit het voorgaande rijst de vraag welke invloed er door de bereddings- en meldingsplicht wordt uitgeoefend. Het is relevant te weten of het geldende recht daadwerkelijk het meest efficiënte resultaat bereikt. Daarnaast is het van belang te weten of eventuele veranderingen in het recht tot betere resultaten zouden kunnen leiden. Deze vragen staan binnen de rechtseconomie, oftewel de economische analyse van het recht, centraal. 1 De economische analyse van het recht wordt aangewend om de effecten van juridische regels op het gedrag van personen te beschrijven, te voorspellen en te evalueren of deze effecten maatschappelijk gezien wenselijk zijn en wanneer nodig alternatieve oplossingen te formuleren. 2 Het analyseren van wetgeving op een rechtseconomische manier zorgt voor een goede beoordeling van de bestaande wetten en kan zorgen voor nieuwe inzichten. Wanneer het recht naar de klassieke doelstelling wordt beoordeeld, wordt veelal aandacht besteed aan rechtvaardigheid. Dit is uiteraard een belangrijk criterium. Het heeft echter een onduidelijke normatieve inhoud waarbij vaak sprake is van onzekerheid. De economische beginselen zorgen voor minder ruimte voor subjectiviteit. Kerkmeester en Holzhauer beschrijven het verzekeringsrecht als een uitgelezen kans voor een rechtseconomische toets: Vrijwel nergens komen aspecten van transactiekosten, risicoverdeling, de incentive - functie van rechtsregels en de verhouding tussen efficiëntie en rechtvaardigheid zo duidelijk in hun samenhang naar voren als in het verzekeringsrecht. 3 Het onderwerp van deze scriptie biedt tevens de mogelijkheid een rechtseconomisch toetsingskader samen te stellen. Binnen de Nederlandse literatuur ontstaat steeds meer aandacht voor het rechtseconomische vakgebied. Er is echter nog geen duidelijk toetsingskader geschetst. Dit prikkelt mij om een duidelijk kader op te stellen waaraan in de toekomst wellicht ook andere gebieden van wetgeving onderworpen kunnen worden. In navolging hierop wordt binnen deze scriptie getracht de volgende onderzoeksvraag te beantwoorden: Bereiken de bereddings- en meldingsplicht binnen het Nederlandse verzekeringsrecht een efficiënt resultaat, oftewel zorgt deze wetgeving voor de meest welvaartsverhogende uitkomst, wanneer deze op rechtseconomische wijze wordt geanalyseerd, of zijn verbeterpunten mogelijk? 1 Van Velthoven & van Wijck 2001, p.1. 2 Weterings 2007, p.1. 3 Kerkmeester & Holzhauer 1999, p

7 Onderzoeksmethode De rechtseconomische onderzoeksmethode is als basis voor deze scriptie gekozen. Er wordt uitgegaan van de meanstream rechtseconomie. Hierbij wordt verondersteld dat personen rationeel handelen. Zij zullen telkens keuzes maken om de eigen doelen zo goed mogelijk te realiseren. 4 Binnen de rechtseconomie vallen meer stromingen te onderscheiden. Er is voor deze onderzoeksmethode gekozen omdat de basis van de rechtseconomie hierin is opgenomen. Er is bewust gekozen om twee onderwerpen van het verzekeringsrecht op rechtseconomische wijze te belichten. Dit heeft als reden dat een beschrijving van het gehele verzekeringsrecht te omvangrijk zou zijn voor deze scriptie. Door middel van de behandeling van twee onderwerpen kan wel gecontroleerd worden of het rechtseconomisch toetsingskader, dat opgesteld wordt, bruikbaar is. Daarnaast lenen deze onderwerpen zich voor een rechtseconomische toets. Leeswijzer Binnen deze scriptie zal een zo goed mogelijk antwoord op de onderzoeksvraag worden gezocht. De vraag zal hierbij trechtergewijs worden beantwoord. Dit houdt in dat zal worden begonnen met meer algemene onderwerpen, waarna wordt toegewerkt naar de bereddings- meldingsplicht. Allereerst wordt algemene informatie met betrekking tot het verzekeringsrecht uiteengezet. Daarna wordt aandacht besteed aan de rechtseconomie. Aan de hand van de algemene informatie wordt een toetsingskader vormgegeven, waaraan in de latere hoofdstukken wordt getoetst. In hoofdstuk vier en vijf wordt afgedaald naar de bereddingsplicht en de meldingsplicht. Deze onderwerpen worden opgedeeld in subonderwerpen. Per onderdeel wordt een rechtseconomische toets gedaan. Hierbij wordt telkens aandacht besteed aan de toetsingscriteria, die uit het kader van hoofdstuk 3 blijken. Uit deze hoofdstukken zal naar voren komen in welke mate een efficiënte uitkomst wordt bereikt. Afsluitend zijn conclusies en aanbevelingen opgenomen. 4 Visscher 2005, p. 2. 6

8 1 Verzekeringsrecht Voordat dieper in kan worden gegaan op de rechtseconomische aspecten van de bereddings- en meldingsplicht, wordt het verzekeringsrecht kort belicht. Hierna wordt gesproken over het ontstaan, de indeling en de terminologie van het verzekeringsrecht. Daarnaast wordt ingegaan op veranderingen die hebben plaatsgevonden binnen de bereddings- en meldingswetgeving. 1.1 Ontstaan Op 1 januari 2006 is titel 7.17, Verzekering, als onderdeel van het Burgerlijk Wetboek in werking getreden. Deze wetgeving heeft de verouderde regeling van het Wetboek van Koophandel vervangen. Titel 17 biedt slechts hoofdlijnen voor de verzekeringsovereenkomst. Nadere regeling dient plaats te vinden in de verzekeringsvoorwaarden. 5 De verzekeringsovereenkomst heeft een steeds belangrijkere sociale functie gekregen. In het oude verzekeringsrecht stond voornamelijk de koopman centraal. 6 Onder invloed van de maatschappelijke ontwikkelingen en inzichten is het verzekeringsrecht aangepast. De regeling geeft daardoor voor een groot deel weer, wat op dat moment de gangbare werkwijze was in jurisprudentie en de polispraktijk. 7 De bescherming van de verzekerde, met name de particulier, is hierin meer centraal komen te staan. 1.2 Indeling Titel 7:17 BW is overzichtelijk ingedeeld in drie verschillende afdelingen. In afdeling één zijn algemene bepalingen met betrekking tot verzekeringsovereenkomsten opgenomen, afdeling twee gaat specifiek in op schadeverzekeringen en afdeling drie op de sommenverzekering. De verzekeringswetgeving maakt gebruikt van zowel regelend als dwingend recht. Het dwingende karakter van het verzekeringsrecht wordt in totaal door vier artikelen bepaald: art. 7:943, 7:963, 7:974 en 7:986 BW. Wanneer partijen het bevel van de wetgever in de verzekeringsovereenkomst negeren, geldt artikel 3:40 lid 2. Er zal sprake zijn van nietigheid. Wanneer het een situatie betreft waarin slechts beperkte mogelijkheid bestaat om af te wijken, is bij strijd met de wetgeving vernietigbaarheid aan de orde. 8 Wanneer titel 7:17 BW geen specifieke regeling kent, zal worden terug gegrepen naar boek 3 en 6 BW. 9 5 Mijnssen 2007, p. VII. 6 Van der Meent 2006, p Tolman 2006, p Oostwouder& Vloermans 2008, p. 6 e.v. en Hendrikse 2010, p Teunissen 2004, p

9 1.3 Terminologie Een verzekeringsovereenkomst kan worden omschreven als een overeenkomst waarbij premie wordt betaald en een verbinding bestaat tot het doen van uitkeringen maar of, wanneer en hoeveel moet worden uitgekeerd is onzeker. 10 De schadeverzekering strekt tot vergoeding van vermogensschade die de verzekerde kan lijden als gevolg van verwezenlijking van het risico. 11 De sommenverzekering is de verzekering waarbij onverschillig is, of en in hoeverre door de uitkering van de verzekeraar schade wordt vergoed. 12 Hierbij kan gedacht worden aan de levensverzekering. In art. 7:925 BW wordt gesproken over twee partijen, respectievelijk de verzekeraar en de verzekeringnemer. Een verzekeraar is een rechtspersoon die het verzekeringsbedrijf uitoefent. 13 De verzekeringnemer is contractueel gezien de wederpartij van de verzekeraar. 14 In de praktijk blijkt echter dat een derde partij betrokken kan zijn, de partij waaraan de uitkering geschiedt, de tot uitkeringsgerechtigde. 15 Dit kan een andere partij zijn dan de verzekeringnemer. Wanneer het een schadeverzekering betreft, spreekt men in dit geval over de verzekerde. Bij de sommenverzekering wordt de uitkeringsgerechtigde aangeduid als de begunstigde Veranderingen in de bereddings- en meldingsplicht Door de invoering van het nieuwe verzekeringsrecht zijn een aantal onderdelen van de bereddings- en meldingsplicht veranderd. Deze veranderingen worden hierna aangegeven. In een later stadium kan blijken welke wetgeving het meest efficiënte resultaat zou hebben opgeleverd. Binnen de nieuwe wetgeving met betrekking tot de bereddingsplicht, is toegevoegd dat de verzekerde op de hoogte dient te zijn van verwezenlijking van het risico. Slechts wanneer dit het geval is, zal de bereddingsplicht intreden. Daarnaast wordt duidelijk aangegeven dat zowel de verzekeringnemer als de verzekerde aan de plicht dient te voldoen. Op het gebied van kostenvergoeding is tevens een verandering doorgevoerd. De kosten worden namelijk ook vergoed wanneer deze boven de verzekerde som uit stijgen. Bij particuliere verzekerden mag de vergoeding niet meer begrensd worden tot een bedrag onder de verzekerde som. Daarnaast mag schade aan ingezette zaken ook worden geclaimd Oostwouder& Vloermans 2008, p. 8 en Artikel 7:925 BW. 11 Artikel 7:944 BW. 12 Artikel 7:964 BW. 13 Artikel 3:20 Wet financieel toezicht. 14 Artikel 7:925 BW. 15 Artikel 7:926 lid 2 BW. 16 Artikel 7: 945 en 965 BW. 17 Tolman 2006, p.10. 8

10 Binnen het oude verzekeringsrecht bestond geen duidelijke regeling met betrekking tot de meldingsplicht. De verzekerde was verplicht onmiddellijk de verzekeraar van de schade op de hoogte te stellen. Daarnaast werd veelal uitleg gegeven binnen de polisvoorwaarden. Momenteel worden duidelijkere grenzen gesteld. Daarnaast blijkt nu dat zowel de verzekeringnemer als de uitkeringsgerechtigde verplicht zijn tot melding Wansink 2006, p

11 2 Rechtseconomie In dit hoofdstuk wordt eerst een korte schets gegeven van de rechtseconomie. Daarnaast zal dieper worden ingegaan op de rechtseconomische denkbeelden met betrekking tot verzekeringen. Aan de hand van deze aspecten wordt in hoofdstuk 3 een kader weergegeven waaraan de bereddings- en meldingsplicht worden getoetst. 2.1 Het rechtseconomische vakgebied De economische analyse van het recht kan worden omschreven als de bestudering van het recht met behulp van inzichten uit de economische wetenschap. De analyse wordt aangewend om de effecten van juridische regels op het gedrag van personen te beschrijven, te voorspellen, te evalueren en te bekijken of deze effecten maatschappelijk gezien wenselijk zijn en, wanneer nodig, alternatieve oplossingen te formuleren. 19 Er wordt ex ante naar het effect van rechtsregels gekeken. Centraal staat dat het recht prikkels afgeeft, die van invloed zijn op de keuzemogelijkheden die een individu in een bepaalde situatie heeft. 20 De prikkels zullen de individuele welvaart van een persoon beïnvloeden. Welvaart kan hierbij omschreven worden als de mate waarin behoeften van een persoon bevredigd kunnen worden met de beschikbare middelen. 21 Er wordt tevens aandacht besteed aan de vraag welk effect rechtsregels hebben op de maatschappelijke welvaart. Rechtseconomie veronderstelt dat de rechtsregel die het meest bijdraagt aan de maatschappelijke welvaart wenselijk is. In welke mate een rechtsregel bijdraagt aan de maatschappelijke welvaart is niet direct te meten. Het is immers niet mogelijk alle gevolgen van een rechtsregel op de individuele en maatschappelijke welvaart in beeld te brengen. Om deze reden wordt verondersteld dat personen rationeel handelen. Individuen worden beschouwd als rationele actoren, die steeds uit verschillende alternatieven de opties kiezen die hen de hoogste welvaart oplevert. 22 Hierdoor kan ook de voorkeur voor een bepaalde rechtsregel worden aangegeven. 23 Het efficiëntie-criterium is sterk van belang binnen de rechtseconomische benadering. De maatschappelijke welvaart zal toenemen wanneer een situatie ontstaat die voor alle betrokken partijen beter is. Doorgaans zal een rechtsregel niet leiden tot een betere situatie voor alle betrokkenen. Volgens het Kaldor-Hicks criterium is er ook sprake van een verbetering van de 19 Weterings 2007, p Van Velthoven & van Wijck 2001, p.v. 21 Weterings 2007, p Van Velthoven & van Wijck 2001, p Weterings 2007, p. 7 e.v. en 15 e.v.. 10

12 maatschappelijke welvaart indien sprake is van een verandering waarbij sommigen er meer in welvaart op vooruitgaan dan anderen erop achteruit gaan. 24 Het is zinvol met een rechtseconomische blik naar wetgeving te kijken, omdat dan duidelijk wordt hoe personen waarschijnlijk zullen reageren op bepaalde regelgeving. Hierdoor is beter te beoordelen of de wet de beoogde gevolgen zal hebben. Daarnaast is het rechtseconomische kader telkens hetzelfde ongeacht op welk rechtsgebied het wordt toegepast. De klassieke juridische analyse zorgt voor verschillen, afhankelijk van de kenmerken van het nationaal recht, verschillende rechtsgebieden en verschillen in cultuur Rechtseconomie en verzekeren In deze paragraaf zal het rechtseconomische denkbeeld verder worden toegespitst op verzekeren. Personen laten zich verzekeren omdat zij een afkeer hebben van risico, ze zijn risico-avers. Een risicoavers persoon loopt liever een grotere kans op een kleinere schade dan een kleinere kans op een grotere schade. 26 Veel mensen hebben een afkeer van onzekerheid, en zoeken mogelijkheden om aan risico s te ontkomen. De welvaart van een risico-avers persoon zal stijgen wanneer meer zekerheid wordt verkregen. Wanneer, via onderlinge ruil, onzekerheden terecht komen bij personen/ partijen die het minst risico-avers zijn, zal de gezamenlijke welvaart toenemen. 27 Wanneer de ontvangende partij voor de overname van het risico wordt beloond zal ook deze immers in een betere situatie verkeren. Verzekeringen zullen de welvaart laten toenemen wanneer voldoende mogelijkheden bestaan voor een risico-avers persoon om zich tegen risico s te verzekeren. Andersom moet een verzekeraar de mogelijkheid hebben het risico op die manier over te nemen dat hij ook voordeel kan behalen. Het verzekeringsrecht zal, naar rechtseconomische inzichten, daardoor op zodanige wijze moeten zijn ingericht dat mogelijkheid wordt geboden de uiteindelijke welvaart te verhogen. 2.3 Een efficiënte verzekeringsmarkt Om tot een efficiënte verzekeringsmarkt te komen, zal de meest gunstige situatie moeten worden ingericht. Rechtsregels dienen te zorgen voor prikkels die deze situatie stimuleren. Er kunnen een aantal voorwaarden worden genoemd die vereist zijn. 24 Weterings 2007, p. 8 e.v. en Van Velthoven & van Wijck 2001, p. 3 e.v.. 25 Weterings 2007, p Visscher 2006 p Van Velthoven & van Wijck 2001, p

13 2.3.1 Marktwerking Wanneer sprake is van volledige mededinging zal door marktwerking een juiste verzekeringspremie ontstaan. Door groei en werking van de verzekeringsmarkt is het niet ondenkbaar dat op deze markt machtsposities ontstaan. De verzekeringspremie kan hierdoor te hoog worden, hetgeen ervoor kan zorgen dat een persoon minder snel een verzekering afsluit. De essentiële voorwaarden (de benodigde partijen) voor het ontstaan van een verzekeringsovereenkomst komen hierdoor in het geding. Om een verzekeringsmarkt te laten slagen, is de mogelijkheid van risicospreiding essentieel. Risico-afhankelijkheid zal zorgen voor beperkte mogelijkheden tot risicospreiding. Het aanbieden van verzekeringen kan onaantrekkelijk worden wanneer te weinig mogelijkheid tot spreiding bestaat Positieve en negatieve externe effecten Handelingen van individuen kunnen een positief of negatief gevolg hebben voor derden. Wanneer sprake is van negatieve externe effecten zullen de maatschappelijke kosten hoger kunnen uitvallen dan de kosten voor de betrokken individu. 28 Verzekeringswetgeving zal, naar rechteconomisch perspectief, slechts effectief zijn wanneer de externe effecten zoveel mogelijk zijn ingeperkt. 29 De externe effecten dienen te worden meegewogen door de (potentiële) veroorzaker. Wetgeving dient te zorgen dat men geprikkeld wordt, bij het maken van een beslissing, rekening te houden met de negatieve gevolgen die deze handeling veroorzaakt voor derden Kosten Men kan te maken krijgen met verschillende soorten kosten. Wanneer het kosten betreft die gemoeid zijn met het opstellen van contracten en de onderhandelingen, wordt gesproken over transactiekosten. Weterings omschrijft deze kosten als volgt: Transactiekosten zijn alle kosten die met het tot stand brengen en uitvoeren van een transactie gemoeid zijn. 30 Marktwerking bereikt niet de meest efficiënte situatie wanneer sprake is van transactiekosten. Hiervoor zijn prikkels uit de regelgeving nodig. 31 Naast deze kosten kunnen kosten ontstaan door de manier waarop de wetgeving is ingericht. Hierbij kan worden gedacht aan kosten voor het vergaren van informatie, voor procesvoering of besprekingen. Ook deze kosten zijn van belang voor de maatschappelijke welvaart en daarmee voor de efficiëntiegraad van de wetgeving Averechtse selectie en moreel risico Een ander essentiële voorwaarde voor een efficiëntie verzekeringsmarkt, is de beschikbaarheid van informatie. De verzekeraar moet de kans op eventuele schade op juiste wijze kunnen inschatten, 28 Weterings 2007, p Van Velthoven & van Wijck 2001, p Weterings 2007, p Weterings, p

14 hiervoor is informatie nodig van de verzekerde. Voor alle betrokkenen dient duidelijk te zijn welke risico s zich kunnen verwezenlijken en wat de omvang hiervan zal zijn. Wanneer dit niet het geval is spreekt men binnen de rechtseconomie over averechtse selectie. Hierin schuilt het risico dat de verzekeraar zijn risicogroepen niet correct kan inschatten. De verzekeringspremie kan hierdoor te hoog worden, waardoor lage risicogevallen de verzekering zullen opzeggen. Slechts de verzekerden met een hoog risico zullen over blijven. Dit kan zorgen dat bepaalde activiteiten onverzekerbaar worden. Als laatste dient moreel risico in de ban worden gedaan. De kans dat een risico zich zal verwezenlijken en de omvang van de schade mogen niet afhankelijk zijn van het feit of men al dan niet verzekerd is Van Velthoven & van Wijck 2001, p.329 e.v.. 13

15 3 Rechtseconomisch kader Om de onderzoeksvraag te beantwoorden dient de regelgeving aan een rechtseconomische toets te worden onderworpen. Het verzekeringsrecht is meerdere malen op grove lijnen op rechtseconomische wijze bekeken. Er zijn echter weinig voorbeelden bekend van een specifieke rechtseconomische toets. Het ontbreekt hierdoor aan een toetsingskader. Hierna zal een toetsingskader worden weergegeven dat mijns inziens geschikt is om verzekeringswetgeving op een rechtseconomische wijze te beoordelen op zijn efficiëntie. Voor de rangschikking van het kader is gebruik gemaakt van de informatie die is weergegeven in vorige hoofdstukken. Daarnaast is informatie geput uit het kader dat geschetst wordt door Kerkmeester en Holzhauer. 33 Zij pogen een aantal arresten rechtseconomisch te becommentariëren. Doordat ik tracht de voorgaande informatie te combineren en deze op de verzekeringsmarkt toe te passen, zal hierna een nieuw toetsingskader ontstaan. Bij de volgorde van het kader is rekening gehouden met de volgorde die het meest overeen komt met de praktijk. Bij het hanteren van een rechtseconomische benadering staat aandacht voor de effecten van de wetgeving centraal. 34 Om de efficiëntie vraag te beantwoorden is mijns inziens van belang bij elk deelonderwerp, van de bereddings- en meldingsplicht, dezelfde aspecten te behandelen. De toetsingscriteria dienen gezamenlijk te zorgen voor een heldere uitkomst. Hierna wordt het toetsingskader in een schema weergegeven. 33 Kerkmeester & Holzhauer Kerkmeester & Holzhauer 1999, p

16 Rechtseconomisch toetsingskader Toetsingscriterium: Gedragsprikkels Belang: Prikkels die door wetgeving worden afgegeven hebben een prominente plaats binnen de rechtseconomische benadering. Om deze reden dient de, te becommentariëren, wetgeving geanalyseerd te worden op gedragprikkels die individuen hieraan zullen ontlenen. Deze prikkels dienen te zorgen voor een zo efficiënt mogelijke eindsituatie. Informatieasymmetrie Averechtse selectie en De wetgeving dient geanalyseerd te worden op de prikkels tot informatieverschaffing. Op bepaalde punten wordt het delen van informatie gestimuleerd, op andere punten worden grenzen aangegeven. Informatie is sterk van belang voor de bestrijding van informatie asymmetrie. Binnen het verzekeringsrecht zal de juiste informatieverschaffing zorgen dat averechtse selectie zoveel mogelijk wordt uitgebannen. Moreel risico Een individu zal zijn of haar gedrag veranderen wanneer een bepaald risico is gedekt binnen de verzekering. Tijdens de toetsing dient bekeken te worden of de wetgeving voldoende weerstand biedt tegen de verwezenlijking van moreel risico. Transactiekosten Worden partijen geacht gezamenlijk, door middel van onderhandeling, tot een overeenkomst te komen of dient de wetgeving belemmeringen weg te nemen? Deze vraag is grotendeels afhankelijk van de hoogte van de transactiekosten. (Binnen deze scriptie zal slechts in geringe mate sprake zijn van transactiekosten. Dit doordat het twee onderwerpen betreft die pas intreden na verwezenlijking van een verzekerd risico. Het toetsingscriterium wordt echter wel genoemd om er op die manier voor te zorgen dat het toetsingskader voor het gehele verzekeringsrecht bruikbaar blijft.) Behandelingskosten De behandelingskosten duiden, binnen deze scriptie, kosten aan die ontstaan doordat de wetgeving wordt nageleefd, of die ontstaan uit de gevolgen daarvan. Deze kosten dienen zo laag mogelijk te worden gehouden. 15

17 Positieve en negatieve externe effecten In veel gevallen heeft het handelen van een individu effect op derden. Een individu dient voldoende na te denken over zijn handelingen wanneer deze consequenties met zich mee brengen voor derden. De mogelijke externe aspecten dienen in beeld te worden gebracht. Aan de hand daarvan kan geanalyseerd worden of het recht voldoende remedies biedt om het handelen op juiste wijze te beïnvloeden, of dat aanpassingen gewenst zijn. Marktwerking Dit criterium hangt samen met het spreiden van risico s, de verdeling over het grotere geheel. De geldende wetgeving mag de marktwerking niet in de weg staan, of deze dient de marktwerking te stimuleren. Wanneer marktwerking niet op orde is zal nooit een zo efficiënt mogelijke markt ontstaan. Hierdoor zal niet de meest welvaart verhogende situatie worden bereikt. De toetsingscriteria zullen op elkaar aansluiten en elkaar in bepaalde gevallen overlappen. In de praktijk blijkt, volgens Kerkmeester en Holzhauer, dat niet alle aspecten van de economische analyse bij elk onderdeel even belangrijk zijn. Om conclusies te kunnen trekken, zal daarom steeds de afweging worden gemaakt tussen de verschillende relevante factoren. In een poging de efficiëntiegraad te beoordelen, zullen de te bestuderen criteria per deelonderwerp van de bereddingsplicht en meldingsplicht worden behandeld. Bij de rechtseconomische beoordeling van de binnen deze scriptie besproken wetsartikelen zal puur naar deze artikelen gekeken worden. Er wordt beoordeeld of de artikelen met betrekking tot de bereddingsplicht en meldingsplicht efficiënt zijn. Bij de eindconclusie zal daarom niet naar andere mogelijkheden binnen de wetgeving worden gekeken. 16

18 4 Bereddingsplicht In dit hoofdstuk wordt dieper ingegaan op een van de hoofdonderwerpen van deze scriptie: de bereddingsplicht. Eerst wordt kort aangegeven wat de bereddingsplicht behelst. Het hoofdstuk wordt vervolgd met het opdelen van de bereddingsplicht in subonderwerpen. Deze onderwerpen worden uitvoerig behandeld en waar mogelijk, aangevuld met geldende jurisprudentie. Per paragraaf zal een duidelijk beeld ontstaan van het betreffende onderdeel van de bereddingsplicht. Aan het eind van elke paragraaf wordt het subonderwerp getoetst aan de rechtseconomische criteria, zoals weergegeven in hoofdstuk drie. Er is bij de rechtseconomische toets bewust gekozen om in eerste instantie de wetgeving te toetsen. Daarna wordt, door middel van het rechtseconomisch kader, dieper ingegaan op eventuele discussiepunten en/of jurisprudentie. Door deze aanpak ontstaat een rechtseconomisch beeld van de wetgeving en wordt vervolgens aangegeven welke invloed uitspraken van rechters en auteurs hierop hebben. Op deze manier wordt het meest aangesloten bij de centrale vraagstelling van deze scriptie. 4.1 Algemeen De verplichting die voorvloeit uit artikel 7:957 lid 1 BW wordt aangeduid als de bereddingsplicht. 35 Dit artikel bepaalt dat de verzekerde of de verzekeringnemer verplicht is binnen redelijke grenzen alle maatregelen te nemen die tot voorkoming of vermindering van schade kunnen leiden, zodra deze op de hoogte is van de verwezenlijking van het risico of het ophanden zijn daarvan. Er wordt een verplichting opgelegd om maatregelen te treffen teneinde (dreigende) schade af te wenden of te verminderen. Deze plicht beoogt te voorkomen dat de verzekerde op een andere manier reageert op een situatie dan wanneer hij niet verzekerd zou zijn. 36 Het is voor de verzekeraar wenselijk dat verwezenlijking van dit risico zoveel mogelijk wordt tegengegaan of beperkt. De bereddingsplicht rust op zowel de verzekeringnemer als de verzekerde. 37 Deze partijen worden gestimuleerd een bereddingsactie te ondernemen door middel van een kostenvergoeding. In artikel 7:959 BW wordt aangegeven welke kosten ten lasten van de verzekeraar komen. Daarnaast worden prikkels afgegeven, doordat de mogelijkheid tot verrekening bestaat. Hierdoor kan de schade die de 35 Het feit dat de regeling is opgenomen in afdeling 2 van titel 7.17 BW geeft aan dat de bereddingsplicht slechts van toepassing is voor schadeverzekeringsovereenkomsten. Een uitzondering hierop is de ziektekostenverzekering. Reeds onder het oude recht heeft de Hoge Raad uitgesproken dat de aard van deze verzekering zich verzet tegen invoering van een bereddingsplicht. Zie ook: HR 11 september 1998, NJ 1999, Hendrikse 2008, p. 411 en Stadermann 2005, p Om de leesbaarheid van deze scriptie te bevorderen zal op meerdere momenten het begrip verzekerde worden gebruikt. Hiermee wordt echter in veel gevallen tevens de verzekeringnemer aangeduid. Uit de context kan worden afgeleid over welke partij(en) gesproken wordt. 17

19 verzekeraar lijdt door niet (juiste) nakoming van de bereddingsplicht, worden verrekend met de uitkering aan de verzekerde. 4.2 Omvang van de bereddingsplicht Binnen deze paragraaf wordt het eerste subonderdeel van de bereddingsplicht belicht. Hierna wordt aangegeven op welk moment de verplichtingen over de bereddingsplicht van toepassing zijn. Vanaf welk tijdstip is de verzekerde c.q. verzekeringnemer verplicht om in actie te komen en wat voor actie dient te worden ondernomen? Daarnaast wordt de omvang van deze verplichtingen besproken en waardoor deze wordt begrensd Inwerkingtreding De plicht tot beredding geldt zowel voor de situatie waarin het risico reeds is ingetreden als voor de situatie waarin verwezenlijking van het risico op handen is. 38 Het is niet eenvoudig vast te stellen wanneer een onmiddellijk dreigend gevaar zich voordoet of heeft voorgedaan. Hierover ontstaan door meerdere redenen discussies en onduidelijkheden. Om verplicht te zijn tot het nemen van bereddingsmaatregelen, is het niet voldoende dat sprake is van de enkele dreiging van het gevaar van verwezenlijking van het risico. De eis dat het evenement onafwendbaar moet zijn, is echter te beperkt. Een onmiddellijk dreigend gevaar zal zich voordoen wanneer intreden van het risico zodanig dreigend is dat het nog slechts door bijzondere maatregelen kan worden afgewend. 39 Binnen het Staedion- arrest is aangegeven dat het gevaar hoeft niet dermate dreigend hoeft te zijn, dat dit slechts kan worden afgewend door gebruik te maken van de laatste noodgreep (in dit geval ontruiming van huizen waarin asbest was verwerkt). 40 In een meer recente uitspraak van de Hoge Raad concludeert advocaat generaal Timmerman dat sprake is van een onmiddellijk dreigend gevaar indien het risico waartegen verzekerd is, zich dreigt te realiseren. Dit is niet het enkele gevaar voor schade van derden, maar het gevaar voor schade van derden waarvoor de verzekerde aansprakelijk is Begrenzing van de te nemen maatregelen De verzekerde en verzekeringnemer zijn verplicht om binnen redelijke grenzen alle maatregelen te nemen die tot voorkoming of vermindering van schade kunnen leiden. Men doelt op de handeling die van een redelijk handelend verzekeringnemer of verzekerde mocht worden verwacht. 38 Artikel 7:957 BW. 39 Asser, Clausing& Wansink 2007, p HR 30 november 2007, NJ 2007, 641, r.o HR 15 april 2011, Nr. 09/03012 (concl. A-G Timmerman). 18

20 Uit het Amercentrale-arrest blijkt dat deze eis niet zo ver gaat, dat de maatregel ook het beoogde resultaat moet hebben gehad. 42 De reden hiervoor is, dat de verzekerde c.q. verzekeringnemer in veel gevallen moet beslissen over de te nemen maatregelen voordat het gevaar is geweken of de precieze oorzaak in beeld is. In welke gevallen sprake is van een redelijke mogelijkheid tot beredding, zal afhankelijk zijn van de omstandigheden van het geval. 43 Ook als de verzekerde door geheel buiten zijn schuld gelegen omstandigheden wordt geconfronteerd met een schade of met dreiging daarvan, is hij gehouden binnen redelijke grenzen bereddingsmaatregelen te treffen. 44 Gedurende de bereddingsactie dienen de maatregelen te worden aangepast en bijgestuurd wanneer dit nodig is. Het valt aan te raden in gecompliceerde situaties overleg te plegen met de verzekeraar. Dit laatste is op zichzelf echter geen vereiste voor uitkering van de bereddingskosten. In 7:957 lid 1 BW wordt aangegeven dat de verzekerde in de gelegenheid moet zijn om maatregelen te nemen. Ook hierbij zal van geval tot geval geoordeeld dienen te worden over een juiste toepassing. Redelijkheid en de billijkheid zullen een rol spelen. De bereddingsplicht bestaat echter ook indien de verzekerde niet op de hoogte is van het bestaan van de verzekering of zijn aanwijzing. Heeft de verzekerde onvoldoende over zijn eigen belangen gewaakt en vergroting van de schade geaccepteerd dan hoeft deze schade niet door de verzekeraar vergoed te worden. 45 In lid één wordt tevens aangegeven dat de bereddingsplicht alleen bestaat bij bekendheid met de verwezenlijking van het risico of het op handen zijn daarvan. Het niet nakomen van de plicht heeft dus alleen gevolgen wanneer de verzekerde op de hoogte was of dit behoort te zijn. Hierbij rijst de vraag wanneer de verzekerde op de hoogte behoort te zijn. Uit kamerstukken blijkt dat als maatstaf de behoorlijke en zorgvuldige verzekeringnemer of verzekerde moet worden genomen. Daarbij moet met alle omstandigheden van het geval rekening worden gehouden. 46 Stadermann geeft aan dat zijn inziens het criterium op de hoogte behoort te zijn slechts van toepassing zou moeten zijn op de verzekerde die op grond van de concrete omstandigheden van het geval had behoren te begrijpen dat er een schade dreigde Einde van de bereddingsplicht Op het moment dat de verzekerde zich voldoende heeft ingespannen om schade te voorkomen of te verminderen, is aan de bereddingsplicht voldaan. 48 De genomen maatregelen moeten tot voorkoming of vermindering van de schade kunnen leiden. Tot meer actie zijn de verzekerde en 42 HR 13 juni 1975, NJ 1975/509 (Amercentrale). 43 Mijnssen 2007 p Kamerstukken I 2004/05, , nr. B, p. 23 (MvA). 45 Hendrikse, Martius & Rinkes 2007 p Kamerstukken I 2004/05, , nr. B, p. 22 (MvA). 47 Stadermann 2005 p Stadermann 2005p

21 verzekeringnemer binnen de bereddingsplicht niet verplicht. Hieruit kan worden afgeleid dat de bereddingsplicht stopt wanneer het gevaar van het intreden van het verzekerde risico of het toenemen van de schade is geweken. 49 Wanneer gesproken wordt over de bereddingsplicht dient constant in gedachte te worden gehouden dat sprake moet zijn van dreigende schade. De omvang van de bereddingsplicht wordt door Stadermann treffend beschreven als eerste hulp bij (bijna) ongelukken Rechtseconomische aspecten Het eerste subonderdeel van de bereddingsplicht wordt hierna onderworpen aan de rechtseconomische toets. Telkens wordt slechts ingegaan op de omvang van de bereddingsplicht. In latere paragrafen worden andere subonderdelen belicht. Gedragsprikkels Er worden prikkels afgegeven die ervoor zorgen dat de verzekerde en de verzekeringnemer op het juiste moment een bereddingsactie instellen. Mensen handelen rationeel. Dat zal in dit geval inhouden dat de verzekerde ingrijpt op het moment dat het grootste nut gerealiseerd kan worden. Hierbij dienen vele factoren te worden meegewogen. Men zal een afweging maken afhankelijk van de gevolgen van de mogelijke schade voor de verzekerde, de kostenvergoedingsregeling, de tijd en moeite die de verzekerde hieraan kwijt zal zijn enzovoort. Wetgeving dient deze afweging op juiste wijze te beïnvloeden. In volgende paragrafen wordt gekeken welke prikkels daadwerkelijk worden afgegeven door de bereddingswetgeving. Informatie De grenzen die gelden voor de bereddingsplicht zullen tevens van invloed zijn op de benodigde informatie. De grenzen kunnen slechts worden aangegeven wanneer over voldoende informatie wordt beschikt. Op verschillende momenten is de omvang van beredding afhankelijk van de beschikbare informatie. De verzekerde heeft informatie nodig om te weten dat een risico op handen is. Daarnaast is informatie nodig om in te kunnen schatten wat de omvang van het risico en de verwezenlijking van de schade zal zijn. Tevens dient te blijken of de verzekerde in de gelegenheid was te beredden en of deze op de hoogte kon zijn van de verwezenlijking van het voorval. Het voorkomen van informatieassymetrie is daarmee uiterst belangrijk. 49 Hof s-gravenhage 30 januari 1990, NJ 1990, Stadermann 2005 p

22 Moreel risico Wanneer de grenzen door zowel de verzekeraar als de verzekerde juist worden ingeschat, zal dit aanzetten tot het voorkomen of verminderen van risico s. Personen zullen dan handelen zoals in de situatie dat zij geen verzekering zouden hebben gesloten. Voor een juiste bestrijding van het moreel risico is het moment van ingrijpen sterk van belang. Of daadwerkelijk voor het meest efficiënte bereddingsmoment wordt gekozen, zal tevens afhankelijk zijn van de factoren die hierna worden besproken. Behandelingskosten Het blijkt lastig in te schatten wanneer een risico dermate dreigend is dat de bereddingsplicht intreedt. Daarnaast zijn de onderdelen van deze plicht vaak moeilijk te verduidelijken binnen de wetgeving. Ze zijn veelal afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Overleg en onderhandeling over de gemaakte bereddingskosten zal hierdoor meer tijd in beslag nemen. Onduidelijke voorwaarden zullen ervoor zorgen dat eerder gebruik gemaakt wordt van het oordeel van een rechter of bemiddelaar. Dit verloopt met hoge kosten. In de verzekeringspolis kan uitleg gegeven worden over het begrip onmiddellijk dreigend gevaar en de verdere begrenzing van de bereddingsplicht. Wanneer gepoogd wordt deze voorwaarden geheel te specificeren zullen de uitvoeringskosten sterk stijgen. Niet alle situaties waarin de bereddingsplicht zich voor kan doen, kunnen worden weergegeven. Het is namelijk onmogelijk alle eventueel voorkomende situaties te beschrijven. Aan de ene kant kunnen dus vanwege onduidelijkheden kosten ontstaan. Aan de andere kant zal vergaande verduidelijking juist kosten met zich mee brengen. Hierin dient een compromis te worden gevonden, die in de praktijk bruikbaar is. Wanneer de markt haar werking kan doen, zal uiteindelijk tot de beste kostenverdeling worden gekomen. Gezien de wettelijke bepaling zullen de termen voornamelijk door partijen zelf worden ingevuld. Hierna moet blijken of de wetgever hier inderdaad de juiste keuze heeft gemaakt. Wanneer dit niet het geval is, zal stimulans vanuit de wetgeving noodzakelijk zijn. Positieve en negatieve externe effecten Wanneer op het juiste moment en op de goede manier wordt ingegrepen zal het (dreigende) verzekerde risico zich niet of in minder ernstige mate voordoen. De voorkoming van intreding van het risico, zal ervoor zorgen dat negatieve externe effecten uitblijven. Er zal immers geen of minder schade optreden. Voor derde zal de welvaartssituatie daarom gelijk blijven. 21

23 Marktwerking Bij juiste werking van de bereddingsplicht wordt het moreel risico bestreden. Partijen handelen op een zelfde manier als wanneer geen verzekering zou zijn gesloten. De werking van de markt zal hierdoor zoveel mogelijk in tact blijven. Wanneer geen plicht tot beredding bestaat, zal de verzekeringnemer eerder zijn eigen doelen nastreven. De verzekeraar kan hierdoor in grote mate worden benadeeld. De verzekeringsmarkt zal dusdanig worden aangetast dat het verstrekken van verzekeringen niet meer aantrekkelijk zal zijn voor een verzekeraar. De bereddingsplicht zal er mede voor zorgen dat de verzekeringsmarkt in stand blijft. De marktwerking wordt gestimuleerd door een goed werkende verzekeringsmarkt. Partijen zullen immers eerder overeenkomsten sluiten wanneer meer zekerheid bestaat dat afspraken kunnen worden nagekomen. Door middel van de bereddingsplicht zal intreding van het risico worden verkleind. Daarnaast zal in geval een risico zich voordoet, afwikkeling op een snelle manier plaatsvinden. 4.3 Verzekerde en verzekeringnemer verplicht tot beredding Lid 1 van artikel 7:957 BW geeft aan dat de bereddingsplicht zowel op de verzekeringsnemer als de verzekerde rust. 51 Hierbij wordt aangegeven dat de plicht afhankelijk is van de mate waarin men daartoe in de gelegenheid is. De beredenering hierachter is dat zich omstandigheden voor kunnen doen, waarin één van de partijen het best in staat is schade te voorkomen of te beperken. De memorie van toelichting noemt hierbij als voorbeeld de situatie waarin een museum zich tegen brand verzekert ten behoeve van de ingezonden kunstvoorwerpen van de inzenders van een kunsttentoonstelling. De inzenders zijn hierbij aan te merken als verzekerden en het museum als verzekeringnemer. Bij het ophanden zijn van brand zijn echter niet de verzekerden in staat dit te voorkomen, het personeel van het museum daarentegen wel. 52 De woorden naar mate elk hunner daartoe in de gelegenheid is, brengen tot uitdrukking dat de verplichting niet als een ondeelbare en dus als hoofdelijke verbintenis moet worden opgevat. De verzekeraar zal hierdoor over meer zekerheid beschikken Rechtseconomische aspecten Hierna wordt bekeken of de meest efficiënte situatie wordt bereikt door de bereddingsverplichting zowel op de verzekeringnemer als de verzekerde te laten rusten. 51 Binnen het oude verzekeringsrecht werd slechts de verzekerde expliciet benoemd, deze term werd destijds tevens gebruikt voor benoeming van de verzekeringnemer. 52 Hendrikse 2008 p. 412, Mijnssen 2007 p.80 en Stadermann 2005p

24 Gedragsprikkels Zowel de verzekeringnemer als de verzekerde worden geprikkeld aan de beredingsplicht te voldoen. De hoofdelijke aansprakelijkheid zal een stimulans zijn om daadwerkelijk actie te ondernemen. Het gedrag van de partijen zal verder geprikkeld worden door de kostenvergoeding en de sanctie die in de wet zijn opgenomen. Dit worden in latere paragrafen uitgediept. Informatie Doordat de bereddingsplicht op beide partijen rust zal, ingeval de verzekeringnemer niet tevens de verzekerde is, een hechtere communicatie tussen de verzekerde partijen ontstaan. De partijen hebben elkaar nodig om tot de juiste maatregelen te komen. Daarnaast zullen zij elkaar op de hoogte houden met betrekking tot intreding van het verzekerde risico en de gevolgen hiervan. Bij intreding van een verzekerd risico is het voor de verzekeraar sterk van belang om over voldoende informatie te beschikken. Door de verzekerde en de verzekeraar beiden verantwoordelijk te houden, zal de verzekeraar gemakkelijker aan gespecificeerde informatie kunnen komen. Dit zal de informatieasymmetrie ten goede komen. Moreel risico De verzekeringnemer en verzekerde krijgen beiden de prikkel tot beredding. Zij worden beiden deels blootgesteld aan verwezenlijking van het verzekerd risico. Dit is nodig doordat het per situatie kan verschillen welke partij in de gelegenheid is om te beredden. Door beide partijen verplicht te stellen bereddingsacties te ondernemen, zal het moreel risico zich in mindere mate voordoen. Transactiekosten De transactiekosten worden door deze regeling beperkt. De wetgeving geeft duidelijk aan dat beiden partijen aan de bereddingsplicht dienen te voldoen. Tijdens de precontractuele fase bestaat hierdoor weinig onderhandelingsruimte. Dit zal tijd en met name kosten besparen. Behandelingskosten De verzekeraar kan beide partijen aanspreken, hetgeen zal zorgen dat een snelle afhandeling plaats kan vinden. De kosten zullen hierdoor beperkt blijven. In geval niet duidelijk is welke partij aan de bereddingsplicht had moeten voldoen, kan juist meer onduidelijkheid bestaan tussen de betrokken partijen. Op verschillende punten kan onenigheid ontstaan over welke partij een actie tot beredding had moeten starten. Dit kan kosten genereren. 23

25 Daarnaast kunnen kosten ontstaan doordat de verzekeraar te maken krijgt met meerdere partijen. Hierbij valt te denken aan de verwerkingskosten en de kosten die ontstaan doordat de gegevens gecontroleerd dienen te worden. Positieve- en negatieve externe effecten In de vorige paragraaf is aangegeven dat de bereddingsplicht eerder positieve dan negatieve externe effecten met zich mee zal brengen. Door de bereddingsplicht op beide partijen te laten rusten zal een kleinere kans op schade ontstaan. Hierdoor wordt meer zekerheid gecreëerd. Dit zorgt voor een nog kleinere kans op negatieve externe effecten. Marktwerking Het laatste aspect van de rechtseconomische toets is de mate waarin de marktwerking wordt gestimuleerd. De bereddingsplicht geeft op zich zelf een goede stimulans aan de markt. De mate van zekerheid die partijen hebben, zal namelijk van invloed zijn op het aangaan van contracten. Doordat de plicht op beide partijen rust wordt zekerheid bevorderd, en daarmee marktwerking versterkt. Ook de onderlinge verhouding van contractspartijen kan worden bevorderd. Ter verduidelijking wordt naar het voorbeeld over het museum gekeken. De kunstinzenders zullen hun inzending met een geruster gevoel bij het museum achterlaten, doordat deze, als verzekeringnemer, ook verplicht is te beredden. Wanneer slechts de verzekerde(die niet tevens de verzekeringnemer is) onder de plicht valt, zal minder zekerheid worden ervaren. Dit geldt ook wanneer de situatie zich omgekeerd voordoet. Doordat de plicht op zowel de verzekerde als de verzekeringnemer rust wordt tevens meer zekerheid voor derden geschapen. Wanneer een contract wordt gesloten worden eventuele risico s door twee partijen verkleind. Door middel van dit argument kan tevens gesproken worden van bevordering van de marktwerking. 4.4 Bereddingskosten Artikel 7:957 lid 2 en 7:959 BW hebben betrekking op de kosten die tijdens het beredden worden gemaakt. Binnen deze paragraaf wordt duidelijk welke kosten voor vergoeding in aanmerking komen en welke vereisten hieraan zijn verbonden. Daarnaast worden de grenzen aangegeven De te vergoeden kosten De omschrijving van artikel 7:957 lid 2 BW geeft aan dat de verzekeraar verplicht is tot het vergoeden van alle getroffen bereddingsmaatregelen. Naast deze kosten komen ook de kosten voor schade aan de bij beredding ingezette zaken voor vergoeding in aanmerking. De schade aan ingezette zaken kan 24