de Vliegende Hollander Jaargang 67 - nummer 03 - maart 2011

Transcriptie

1 de Vliegende Hollander Jaargang 67 - nummer 03 - maart 2011 CH-47F(NL) maakt eerste vlucht First flight voor Foxtrot KDC-10 en C-130 in Libië Luchtmachtorkest eert Michael Jackson F-16 fotografeert met RecceLite

2 4 Omslagfoto: De eerste van zes nieuwe CH-47F (NL) Chinooks maakte bij fabrikant Boeing Helicopters op 25 januari de eerste officiële vlucht. Foto: majoor Ton Dit is niet iets wat we dagelijks meemaken 7 Foto: Gerben van Es, AVDD 4 evacuatie Libië Nadat de spanning in Libië zodanig was opgelopen dat Nederlanders werd verzocht het land te verlaten, boden een KDC-10 van 334 en een C-130 van 336 Squadron de helpende hand. 7 Nieuwe Chinook De aanvulling en versterking van de Chinook-vloot komt eraan. Bij Boeing Helicopters nabij Philadelphia maakte de eerste CH-47F (NL) in januari zijn eerste officiële vlucht. Voor de vlieger verandert er bijna niets 10 Een fantastische uitspatting van emotie en girlpower 16 Foto: Fred Troilo, Boeing Foto: Fabienne Wink, AVDD 10 Muzikaal eerbetoon Anderhalf jaar na zijn dood brengt de Kapel van de Koninklijke Luchtmacht samen met zeven zangeressen de muziek en teksten van de King of Pop op swingende wijze tot leven. 13 De toekomst hangt in de lucht In het kader van deze slogan aandacht voor het Air Power Symposium dat dit jaar een andere, kleinere opzet kent. Thema voor deze editie is een bijzondere: space. 14 FPS-fase 2 en 3 De afgelopen maanden is er veel gezegd en geschreven over het Flexibele Personeels Systeem. Maar hoe zit het nou bijvoorbeeld met de ontslaggrond fase 2. Een overzicht. 16 RecceLite schiet raak Hét fotosysteem in Afghanistan is RecceLite. Dat merken de Nederlandse Air Task Force, maar zeker ook de overige ISAF-partners. Het systeem van de F-16 levert meer foto s dan welk andere ook. VASTE RUBRIEKEN 19 leeswijzer 20 Mensen en Mutaties 21 Journaal We doen goed werk én het spaart levens Foto: Richard Frigge, AVDD DE VLIEGENDE HOLLANDER 2

3 Column van de Commandant Luchtstrijdkrachten Prestaties Foto: Fabienne Wink, AVDD In onze organisatie kan je op veel verschillende manieren goede prestaties leveren. Soms trek je daarmee de aandacht van velen, soms van slechts enkelen. De bemanningen van de KDC-10 en de C-130 die Europeanen uit Libië vervoerden en de medewerkers van de verschillende afdelingen die dit mogelijk maakten, hebben allemaal zéér goed werk geleverd. De vluchten waren een zichtbare prestatie, het planningsproces en de voorbereiding van de vluchten waren dat niet, maar dit werk op de achtergrond was daarom niet minder waardevol. Ik heb 2 februari jl. de erepenning KLu uitgereikt aan Henk Kauffman, werkzaam bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. Hij heeft achter de schermen ongelofelijk veel monnikenwerk verricht bij de realisatie van het Gedenkteken Luchtvarenden, dat vorig jaar mei is onthuld. Op dit gedenkteken staan 1213 namen van militairen van de Militaire Luchtvaart van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger, de Marine Luchtvaartdienst en de Luchtvaartafdeling/ Koninklijke Luchtmacht. Het gedenkteken is opgericht ter nagedachtenis aan alle Nederlandse militairen van de militaire luchtvaart die zijn omgekomen in een luchtvaartuig als direct gevolg van oorlogshandelingen of een luchtvaartongeval bij de uitvoering van de hen opgedragen missie. Kauffman controleerde zeer nauwgezet en secuur of de voorgedragen personen aan de definitie voldeden. Om hem voor dit gedegen stuk werk te bedanken heb ik hem de erepenning KLu gegeven. Het Gedenkteken Luchtvarenden voorziet in een behoefte, en al heel veel nabestaanden hebben een bezoek gebracht om hun omgekomen dierbare te gedenken. Een prima prestatie wat trouwens ook voor alle anderen geldt die hieraan hun bijdrage hebben geleverd. Over prima prestaties gesproken, maar dan van een heel andere orde: op 15 februari heb ik de galapremière van a Tribute to Michael Jackson bijgewoond. De show wordt uitgevoerd door het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht. En ik moet u zeggen, ik was weer aangenaam verrast door het optreden van de muzikanten van het orkest. Onder muzikale leiding van dirigent majoor Jos Pommer werd een wervelende show vol zang en dans gepresenteerd die lovende recensies in de media kreeg. De komende maanden wordt de show op diverse plaatsen in Nederland uitgevoerd. Ik kan u aanraden om de voorstelling te bezoeken. Elders in dit blad kunt u meer lezen en zien over de show en de tournee. ik was weer aangenaam verrast door het optreden van het orkest van de luchtmacht, een wervelende show vol zang en dans die lovende recensies in de media kreeg Om goede prestaties te kunnen blijven leveren moet je investeren in de toekomst. In deze uitgave van de Vliegende Hollander kunt u ook het een en ander lezen over het Air Power Symposium Dit staat in het teken van het domein ruimte. In de Toekomstvisie CLSK heb ik daarvoor ook aandacht gevraagd. De ruimte speelt een steeds belangrijker rol in ons werk, maar er is nog niet veel kennis over militair gebruik in de Nederlandse Defensie organisatie aanwezig. Daarom heb ik besloten de opzet van het symposium dit jaar te wijzigen. Het is belangrijk om zoveel mogelijk mensen met kennis van zaken als spreker en als toehoorder te hebben. Daardoor zullen niet alleen de inleidingen, maar ook de discussies meer inhoud hebben. Aangezien er veel zitplaatsen voor mensen van buiten de Defensieorganisatie zijn gereserveerd, is in tegenstelling tot voorgaande jaren het aantal luchtmachters in de zaal minder. Natuurlijk zal ik zorgen dat de belangrijkste conclusies met u worden gedeeld. Prestaties, of ze nou in relatieve stilte worden verricht of met applaus worden begroet, het CLSK kan niet zonder. Op het moment dat u dit leest, is al of wordt binnen afzienbare tijd bekend op welke wijze de bezuinigingen bij Defensie worden ingevuld. In de volgende uitgave van de Vliegende Hollander zal ik daarop verder ingaan. Wilt u reageren? Dat kan per mail via lucoinfo@mindef.nl 3 DE VLIEGENDE HOLLANDER

4 REPORTAGE 334 en 336 Squadron evacueren burgers uit Libië Niet alledaags, wel spannend en leerzaam Om de in Libië gestrande Nederlanders zo snel mogelijk uit het onrustige Noord-Afrikaanse land te halen, zet de Koninklijke Luchtmacht eind februari een KDC-10 en een C-130 in. Ook andere nationaliteiten kunnen bij de evacuatie rekenen op de hulp van de twee toestellen. De KDC-10 vliegt op dinsdag 22 februari op en neer van Eindhoven naar het internationale vliegveld van Tripoli. Een dag later vertrekt de Hercules naar Sicilië om vanuit daar te pendelen naar Libië. Om uur vertrekt de KDC-10 met 32 Nederlanders en vijftig passagiers van andere nationaliteiten vanuit Tripoli. Foto: Gerben van Es, AVDD Aan boord van de KDC-10 krijgen de evacués verzorging en begeleiding van een team van het ministerie van Buitenlandse Zaken en Defensie. Foto: Gerben van Es, AVDD DE VLIEGENDE HOLLANDER 4

5 REPORTAGE Tekst: tweede luitenant Joost Ploegmakers Na tien uur wachten kan de C-130 vertrekken met aan boord 42 evacués: negen Nederlanders en 33 personen met een andere nationaliteit. Foto: Richard Frigge, AVDD De KDC-10 heeft in de nacht van dinsdag op woensdag 82 evacués aan boord als het landt op vliegbasis Eindhoven. Daarvan zijn 32 Nederlands, vijftig van hen hebben een andere nationaliteit. De grootste uitdaging bij de evacuatie is de communicatie met mensen op het vliegveld die zeer moeilijk verloopt. Het duurt vijf uur voordat de passagiers in kunnen stappen in het toestel van het 334 Squadron. Uiteindelijk landt de KDC-10 rond 3.00 uur weer op thuisbasis Eindhoven. Een bijzondere vlucht, noemt co piloot majoor Jaap, en ook purser sergeant-majoor Frank noemt het zo n ervaring. Dit is niet iets wat we dagelijks meemaken. Het bijzondere is dat je alles op het laatste moment nog moet regelen. Normaliter plan je een vlucht ruim van tevoren. De C-130 staat op de luchthaven van Tripoli, in afwachting van de Evacués. Foto: Richard Frigge, AVDD. De eerste groep van 82 evacués uit Libië is met de KDC-10 (op de achtergrond) geland op vliegbasis Eindhoven. Foto: Gerben van Es, AVDD Joker De Hercules van 336 vertrekt de volgende ochtend al om eerst naar de marinevliegbasis Sigonella op Sicilië te vliegen. Daar wachten de twee bemanningen op nadere orders. Van het Italiaanse eiland is het nog geen anderhalf uur vliegen naar Tripoli, waardoor men snel ter plaatse kan zijn. De klus heeft een groot humanitair karakter. Maar voor mij is het in eerste instantie het uitvoeren van een opdracht vanuit de politiek, zegt gezagvoerder majoor Mark Brouwer. Dat is ons bestaansrecht als Defensie. Ik zou dit geen routinevlucht willen noemen. We vliegen namelijk naar een politiek onrustig gebied en dan krijg je te maken met de factor dreiging. Daarmee moet je rekening houden tijdens de voorbereiding. De keuze om een Hercules te sturen en die vanaf Sicilië te laten pendelen, is een politieke beslissing. Brouwer: Een KDC-10 neemt in één keer natuurlijk een grotere hoeveelheid passagiers mee, maar is afhankelijk van faciliteiten op een luchthaven zoals highloaders of trappen. Als je niet precies weet wat je te wachten staat of waar je terecht komt, kun je altijd terugvallen op de Hercules. Die is flexibel inzetbaar, kan overal landen, en kan passagiers en vracht zo inladen. Voor mij is de C-130 wel de joker van de luchtmacht. Je kunt m altijd inzetten. Voor junior loadmaster sergeant Boy Sijberts is het zijn eerste evacuatie sinds hij in mei klaar was met zijn opleiding. Spannend? Voor mij is het vooral een leerzame klus als junior loadmaster. En het is natuurlijk mooi dat we de die mensen die daar vastzitten kunnen helpen, zegt hij. Wachten Na de landing op Sicilië bereidt de Hercules-bemanning het toestel voor op de vlucht van een dag later, de eerste evacuatie. Ze halen zoveel mogelijk lading uit het vliegtuig. In plaats daarvan wordt de cabine voorzien van het maximale aantal zitplekken. We hebben nu 5 DE VLIEGENDE HOLLANDER

6 REPORTAGE Bestemming van de C-130 is NAVO-basis Sigonella op Sicilië. Daar staat de Hercules het langste aan de grond. Op de achtergrond, in wolken gehuld, ligt de vulkaan Etna. Foto: Richard Frigge, AVDD ruimte voor zestig tot zeventig man, zegt Sijberts. Dat is het mooie van de Hercules. Die kun je razendsnel ombouwen. De dreiging in Libië blijkt mee te vallen. Het gevaar komt uit een andere hoek: de wind. Brouwer: Het was een van de lastigste landingen die ik ooit heb gedaan. Dit was een sportieve landing, want we moesten keihard werken. Er stonden stevige cross-rukwinden. Door de grote vleugeloppervlakten van de Hercules moet je de baan als het ware schuin naderen. Ondanks de harde atmosferische omstandigheden weten Brouwer en zijn collega s de Hercules veilig op Libische grond te zetten. En dan begint het lange wachten. De KDC-10 staat twee dagen eerder vijf uur aan de grond. Vandaag wordt die tijd met gemak overtroffen. Enkele diplomaten van het ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa) die meevliegen met de C-130, gaan naar de terminal om contact te leggen met de daar aanwezige Nederlandse ambassadeur en reizigers. Door de zeer chaotische omstandigheden is hen vinden of spreken erg lastig. De mensen die Libië uit willen, moeten ook nog eens een enorme papierwinkel afwerken om toestemming te krijgen. De crew houdt zich tijdens het wachten bezig met een spel op de smartphone, een boek of probeert te slapen. Diverse keren komen de BuZa-diplomaten terug naar het vliegtuig, maar blijken door de chaos weinig succes te hebben geboekt in de terminal. Na tien uur in en rond het vliegtuig verschijnt dan eindelijk de bus met de te vervoeren passagiers: negen Nederlanders en 33 burgers met andere nationaliteiten. Na een paspoortcontrole en de mededeling dat het toestel naar Sicilië zal vliegen in plaats van naar Nederland, kan de C-130 op 24 februari om uur opstijgen. Malta Nadat er op vrijdag een vlucht vlak voor het moment van take off wordt gecancelled wordt er een dag later in de lucht besloten om terug te keren omdat er niet geland kan worden op Tripoli International. Het plan op maandag is om na een korte tussenstop op Malta een grote groep Europese gestrande burgers op te pikken in Tripoli. Maar ook dat plan belandt in de prullenbak. Een militair vliegtuig van het Libische leger is die ochtend neergehaald door opstandelingen. Door de toegenomen onveiligheid wordt besloten dat het Hercules terug moet keren naar Sicilië. De crew stapt teleurgesteld uit het toestel. Deze dag konden ze niets doen voor de gestrande mensen in Libië. Maar morgen is er weer een dag en dus een kans. Maar helaas komt die niet meer en uiteindelijk vertrekt de bemanning op donderdag 3 maart vanaf Sigonella. Via een korte tussenstop op Malta vliegt het toestel zonder verdere evacués terug naar Eindhoven waar het toestel s middags landt. Opdracht voltooid. Van BuZa tot squadron Bij onrust of dreiging in een land buiten Nederland handelt BuZa met een stappenplan. Na een negatief reisadvies en een verzoek tot vrijwillige evacuatie kan een verplichte evacuatie volgen. In dat geval kan BuZa bij de Directie Operaties (DOPS) van de Defensiestaf een verzoek indienen voor steunverlening, bijvoorbeeld om te voorzien in luchttransport. In dat geval zet de J4 (logistiek)-verplaatsingen het verzoek voor een preferred airframe uit bij het European Air Transport Command (EATC) op Eindhoven. Sinds 1 december vallen alle CLSK-transportvliegtuigen onder dit samenwerkingsverband van België, Duitsland, Frankrijk en Nederland. Bij hoge dreigingen schakelt de DOPS het Opcen CLSK in dat bij de MIVD een dreigingsappreciatie opvraagt. Aan de hand van Operational Risk Management wordt bepaald of een vlucht doorgang kan vinden, en zo ja, onder welke voorwaarden of op welke momenten. Als een toestel vrij is (gemaakt), regelt het EATC in samenspraak met het Operatiecentrum (OC) Eindhoven de voorbereiding van de missie, zoals diplomatieke klaringen, brandstof en eventueel overnachtingen. EATC verstrekt vervolgens een vluchtopdracht aan het OC Eindhoven, waarna 334 of 336 Squadron de missie uitvoert. DE VLIEGENDE HOLLANDER 6

7 materieel Eerste nieuwe CH-47F (NL) bij Boeing getest Op het terrein van Summit Aviation, de testlocatie van Boeing Helicopters zo n tachtig kilometer ten zuidwesten van Philadelphia, dwarrelen kleine vlokjes naar beneden. Op de startbaan staat een Chinook opgesteld. Voor de helikopterbouwer op zich geen bijzonderheid, maar het type is een CH-47F (NL). De eerste Chinook voor Nederland van een nieuwe generatie, klaar voor zijn eerste officiële vlucht. Met een bestelling van zes exemplaren was ons land de eerste buitenlandse klant van de veelzijdig inzetbare Foxtrot. Tekst: Robert den Hartog Foto s: Fred Troilo, Boeing Foxtrot vliegt Al in december voerde de eerste CH-47F (NL) de eerste hover trials uit. De N1004W, reeds voorzien van het embleem van het 298 Squadron, wordt straks de D-890. De NL-variant onderscheidt zich ten opzichte van de standaard CH-47F hoofdzakelijk in de cockpit en avionics. 7 DE VLIEGENDE HOLLANDER

8 MATERIEEL Beeld van spitse neus met daarin de weerradar, en de EOIR-turret onder de neus van de tweede Nederlandse CH-47F. Deze N1074E wordt straks de D-891. Als de hangaardeuren opengaan, valt de nieuwe kleurstelling van de middelzware transporthelikopter meteen op. Niet groen, maar grijs zoals al één Cougar rondvliegt en alle transporthelikopters van het DHC zullen worden. De Chinook steekt amper af tegen de grauwe Amerikaanse horizon. Onder luid applaus voert de Amerikaans- Nederlandse testbemanning enkele hover-manoeuvres uit vlak boven de grond. Het is de specialiteit van het werkpaard. Blindelings Zowel de elf Delta s als straks de zes nieuwe F-varianten transporteren vaak onder zware omstandigheden zoals in sneeuw, zand, stof of in de nacht veel goederen, materiaal en personeel. De helikopters kunnen het gewicht met behulp van de tandemrotor meestal met gemak aan. Het is dikwijls de stoffige en zanderige omgeving die het uiterste vraagt van zowel de bemanning als de helikopter, omdat het zicht van de vliegers bij zogenoemde brown out-landingen beperkt is. De crew moet daarom blindelings kunnen vertrouwen op hun instrumenten. Het DAFCS (Digital Automatic Flight Control System, red.) is wat dat betreft één van de grote verbeteringen in dit doorontwikkelde toestel, vindt testvlieger van de KLu majoor Ton. Hij vliegt al vanaf 1994 op de Chinook en is nauw betrokken bij de totstandkoming en het testen van de Nederlandse variant van de nieuwe CH-47F. DAFCS (spreek uit als defeks, red.) zorgt voor extra stabilisatie van de helikopter in de lucht als met lage snelheid, onder moeilijke omstandigheden dicht bij de grond wordt gevlogen. Op het moment dat de vlieger fysiek geen zicht meer heeft, kan hij de Chinook met behulp van het DAFCS zachtjes en stapsgewijs naar het aardoppervlakte manoeuvreren. Het is te vergelijken met een soort automatische piloot. Je kan de helikopter beetje bij beetje laten zaken. Dit is ideaal in bijvoorbeeld brown outs. en camera s, waaronder een Forward Looking Infra Red of FLIR. Daarmee kan de omgevingssituatie nog beter in beeld worden gebracht. We verwachten er in maart mee te kunnen gaan vliegen. Ton loopt naar de achterzijde van zijn Chinook. Via de ramp loopt hij het imposante toestel binnen en wijst naar drie in het plafond van de cabine bevestigde balken. Dat zijn nieuwe posities waarmee special forces kunnen fastropen en abseilen. In totaal zijn er vijf van. Positie vier is boven het luik in het midden van de cabinevloer. Voor een vijfde persoon kan een fastrope bevestigd worden bij de external hoist aan de rechtervoorzijde van de helikopter. Betere communicatiemiddelen, ballistische bescherming door het hele toestel, een uitgebreider zelfbeschermingssysteem (Chinook Aircraft Survivability Equipment CHASE) met chaff en flares, en krachtige.50 M3M-bewapening. Ton somt nog wat verbeteringen op ten opzichte van de huidige Delta. Maar er is ook is rekening gehouden met eventuele toekomstige uitbreidingen en verbeteringen, zoals de Directional Infrared Counter Measures, een extra verdediging tegen vijandelijke raketten. Kinderlijk Alle nieuwe opties in en op de CH-47F (NL) vereisten een doorontwikkeling van de huidige cockpit naar Avionics Control and Management System (ACMS) Block-6. Een verplichte aanpassing omdat een aantal cockpitcomponenten van de CH-47D binnenkort niet meer verkrijgbaar zijn. Block-6 voldoet aan alle huidige operationele-, logistieke- en certificeringeisen en sluit naadloos aan op het ACMS Block-5 van het D-model. Bijna kinderlijk eenvoudig, antwoordt Ton op vraag naar zijn ervaringen met de nieuwe cockpit. Je krijgt exact wat je wilt als je op een knop drukt. De menustructuur van de software is slechts twee lagen diep en dus erg overzichtelijk. Je behoudt het volledige overzicht zonder afgeleid te worden. Een Nederlandse Chinook-vlieger zou in theorie, door de overeenkom- Special forces Ook aan de buitenzijde van de Chinook worden enkele in het oogspringende aanpassingen doorgevoerd. Het merendeel hiervan sluit aan bij een geplande nieuwe taak die de Chinooks gaan vervullen namelijk het geïntegreerd opereren met special forces zoals de Electro Optical Infrared of kortweg EOIR-turret. Ton: Deze bol komt aan de voorkant van de helikopter te hangen en bevat drie sensoren Majoor Ton geeft uitleg in zijn CH-47F (NL). Feitelijk is een Chinook een doos met een cockpit aan de voorkant en een laadklep aan de achterzijde. DE VLIEGENDE HOLLANDER 8

9 materieel De vloer van een Chinook is één geheel. De rompdelen van een Foxtrot bestaan ieder uit drie zogenoemde single piece machined frames-stukken twee zijkanten en een bovenkant die aan elkaar worden verbonden sten met Block-5, zonder enige cursus zo kunnen instappen en wegvliegen. De eenvoudige, herkenbare bediening van de Block-6 cockpit heeft een groot bijkomend voordeel. Het omscholingstraject van vliegers een difference course van één week grondschool en zes vlieguren per vlieger is dan ook erg kort. Ton licht toe: Voor de vlieger verandert er bijna niets. De interface ziet er exact hetzelfde uit. Alleen de joystick voor de multifunctional control unit waarmee de EOIR-turret wordt bediend, is een van de weinige aanpassingen. Behalve de aircrew en techneuten van het 298 Squadron zullen ook de onderhoudsmedewerkers bij het Logistiek Centrum Woensdrecht de nieuwe aanwinst van het DHC met open armen ontvangen. Ton: De verf aan de buitenkant heeft een beschermende werking en het De romp van de CH-47F (NL) is feitelijk een Amerikaanse Foxtrot, maar met een spitse neus waarin de weerradar is ondergebracht, net zoals bij de Nederlandse Delta, en Amerikaanse Echo en Golf. Foto: majoor Ton airframe bestaat uit gefreesde elementen; sterker en minder kans op scheurvorming door bijvoorbeeld metaalmoeheid. Ook is de aft pylon waarop de achterste gearbox en de rotorbladen zijn bevestigd, eenvoudiger en sneller te verwijderen voor onderhoud of transport. Acceptatie Momenteel is Ton, samen met zijn collega Marco van het NLR en een testvlieger van Boeing, bezig met het afwerken van het testprogramma: We bekijken of Boeing ook daadwerkelijk levert, wat ze belooft. En belangrijker nog of alles werkt zoals de bedoeling is. Eventuele kinderziektes kunnen we meteen oplossen. Vooralsnog verloopt alles voorspoedig. In totaal heeft de testcrew 109 uur tot zijn beschikking om alle programma s te doorlopen. Kruipen, lopen en rennen, beschrijft Ton de werkwijze. We doen het eerst rustig aan. Je kan niet meteen het uiterste vragen van de helikopter. De luchtwaardigheid is bewezen. Nu is het belangrijk dat de handling aan onze eisen voldoet. De DAFCS is daar een voorbeeld van. Als het test- en acceptatieprogramma en de uiteindelijke acceptatie volgens planning verloopt, wordt de D-890 aan het einde van dit jaar overgedragen. De overige vijf volgen binnen zes maanden daarna en voltooien de complete aanvulling en versterking van de Chinook-vloot. Het voornemen is dat van de zes nieuwe Chinooks, er drie blijven op Fort Hood in Amerika waar ook de Nederlandse Apache-opleidingseenheid staat. Deze eenheid wordt momenteel omgevormd tot Joint Netherlands Training Detachement. De overige drie worden toegevoegd aan de vloot van de huidige gebruiker, het 298 Squadron. Op dit moment loopt er een project om in de toekomst de huidige Nederlandse CH-47D s te moderniseren en op dezelfde standaard te brengen als deze nieuwe CH-47F (NL). 9 DE VLIEGENDE HOLLANDER

10 EVENEMENTEN Smooth criminal in blacklight; het publiek gaat uit zijn dak bij het zien van de showdans in dit lichtspektakel. Inspiratie zonder imitatie Al na een half uur gaat het galapubliek volledig uit zijn dak in de grote zaal van het Bredase Chassé Theater. Er klinkt gejoel, geklap en gefluit. Het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht en hun zeven dames gooien hoge ogen met het muzikale eerbetoon aan de King of Pop. De première van dinsdag 15 februari is een mooie aftrap voor de vier maanden durende theatertournee. Het orkest is zeker niet alleen op de achtergrond aanwezig, bijvoorbeeld bij deze saxsolo van sergeant 1 Steven Dietvorst tijdens Man in the mirror. Tekst: Jopke Rozenberg-van Lisdonk Foto s: Fabienne Wink, AVDD Behalve de muziek en zang waren ook de dansmoves imponerend, vooral bij deze beweging bekend uit de videoclip Smooth criminal. Girlpower van Leona Philippo in Jackson-stijl. DE VLIEGENDE HOLLANDER 10

11 EVENEMENTEN KLu Orkest brengt Michael Jackson met girlpower Met de zeven zangeressen die het orkest versterken is het duidelijk dat de makers geen imitatieshow nastreven. Op geheel eigen wijze presenteert de cast een aantal van de grootste hits uit het leven van rasartiest Michael Jackson. De nummers kregen alle een bijzondere bewerking. Geïnspireerd op de videoclips van de King of Pop is de choreografie modern, pittig, stoer en sexy tegelijk. Met een knipoog naar Jacksons markante uiterlijk duiken hier en daar afropruiken, handschoentjes en glittersokjes op in combinatie met een hoogwaterbroek. Dit alles zonder het te overdrijven en bovenal vrouwelijk. Als stoere vamps bestormen de zeven professionals uit de Nederlandse musicalwereld onafgebroken, om beurten en dan weer gezamenlijk, de Brabantse bühne. De balans tussen het orkest en de zangtalenten is perfect. Het samenspel verbluffend. De nummers gaan naadloos in elkaar over. En bij de enkele rust tussen twee nummers in vullen de gasten de zaal met overdonderend applaus. Apetrots Jacksons geluid, stijl en dans zijn een bron van inspiratie voor het creatieve team van het orkest dat de muziek arrangeerde. De avondvullende show voert het publiek in chronologische volgorde mee langs een belangrijk deel van Jacksons oeuvre. De originele stem van Michael Jackson uit het liedje Never Can Say Goodbye opent het concert. De zangeressen en het 48-koppige orkest zorgen voor livebegeleiding. De show eindigt met een grote finale-medley, waarin de show omgekeerd chronologisch wordt weerspiegeld. De cirkel is rond wanneer Never Can Say Goodbye a capella de show sluit. De nieuwbakken directeur van de Kapel van de Koninklijke Luchtmacht majoor Haico Stumpf is apetrots op de prestaties van zijn muzikanten. Luitenant-generaal Jac Jansen beaamt dit gevoel: Het getuigt van grote inspanning en professionaliteit om een dergelijke show van formaat te produceren, en let wel, uit een versoberd budget! De show is een fantastische uitspatting van emotie en girlpower. Kicken Saxofonist sergeant Thijs van Otterloo zoon van wijlen Rogier van Otterloo arrangeerde een kwart van alle songs. Sinds drie jaar draait hij mee met de theatertours van het luchtmachtorkest. Ik vond het erg bijzonder om nummers van Michael Jackson te mogen bewerken, zegt Van Otterloo opgetogen. Hij was een erg veelzijdige componist met een grote diversiteit in zijn werk. Bovendien ben ik groot fan. Toen de cd Dangerous uitkwam lag ik voor de deur om een exemplaar te bemachtigen. De saxofonist geniet zichtbaar tijdens het concert. Op de momenten dat hij zijn lippen niet tegen het instrument drukt, swingt hij beweeglijk met de nummers mee. Iedere show is zó kicken. Ik zit altijd op mijn stoel te stuiteren. Ook de zangeressen zijn stuk voor stuk onder de indruk van de popartiest van wereldformaat. Ieder van hen heeft zo haar jeugdherinnering aan de King of Pop. De één danste eindeloos de pasjes uit de videoclips na, de ander zong de liedjes luidkeels mee met de walkman op de achterbank van de auto. Blozend publiek De hitmuziek spat van het podium af. Echte podiumknallers blijken Beat it, Smooth criminal en de Rap jam medley. Op de opzwepende muziek trekken de podiumbeesten alles uit de kast: indrukwekkend componeerwerk ondersteund met spectaculaire lichteffecten en een knap staaltje choreografie, maken het publiek helemaal gek. De gitaarsolo in Beat it, ooit uitgeroepen tot de beste aller tijden, wordt fenomenaal vertolkt door gitarist adjudant Wim Hamans. Ook de saxsolo van sergeant 1 Steven Dietvorst en sergeant-majoor Patrick Curfs in Man in the mirror maakt diepe indruk. Bij het nummer The De basis van de nummers is zo sterk dat dirigent Jos Pommer de arrangeurs de vrijheid gaf om elk stuk naar eigen inzicht en smaak te kneden. Voorwaarde was dat het publiek het de songs nog zou herkennen en het voor het orkest leuk was om te spelen. 11 DE VLIEGENDE HOLLANDER

12 EVENEMENTEN way you make me feel krijgt menigeen blosjes op de wangen van de zeven zwoele, zingende, heupwiegende dames. Na de pauze betreden de zangeressen letterlijk met lood in de schoenen het podium. De naaldhakken zijn ingeruild voor laaggehakte laarzen. De musicalsterren buigen synchroon in een rij, als ware het planken, 45 graden schuin naar voren. Ongelooflijk knap. De up-tempo nummers worden afgewisseld door enkele verfijnde ingetogen muziekstukken. Betoverende klanken vullen de zaal bij Gone too soon. Bij het meer dramatische Earth song verschijnen op de ledschermen die rondom het podium hangen, tussen diverse flitsende nieuwsbeelden door ook opnames van een Hercules en een aantal transporthelikopters van de KLu. De muziek- en dansmix aan het einde van de show zorgt dat menig gast in de zaal het slot swingend meebeleeft. De theatershow A Tribute to Michael Jackson loopt tot en met 29 mei Meer informatie, de tourlijst en filmpjes zijn te vinden op De jaarlijkse theatertours leveren een bijdrage aan het moderne hightech-imago van de KLu, zowel in de zaal als in de media. Met relatieconcerten werkt de luchtmacht aan het onderhouden van de goede banden met haar omgeving. Daarom vinden deze plaats in de regio s rondom vliegbases. Behalve een mooie avond uit, biedt de luchtmacht met de optredens de Nederlandse samenleving een kennismaking met de KLu en de militaire muziek. Kapel van de Koninklijke Luchtmacht bestaat uit de drumfanfare en het orkest. Muzikale omlijsting bij ceremoniële aangelegenheden vormt de primaire taak van de kapel. Jackson 5 medley met afropruiken. Beat it, gezongen door Sophia Wezer, met gitaarsolo van adjudant Wim Hamans. DE VLIEGENDE HOLLANDER 12

13 Space thema Air Power Symposium Tekst: Willem Bogaard met nieuwe opzet EVENEMENT KLu richt vizier op ruimte Significance of Space, exploring military bearings towards new frontiers. Dit jaar kent het Air Power Symposium een bijzonder onderwerp. De toekomstvisie CLSK geeft aan dat het domein ruimte aan belang wint voor de krijgsmacht. Deze verwachte trend past goed in het overkoepelende thema van het CLSK voor 2011, future operations. Reden genoeg dus om hier specifiek bij stil te staan. Het symposium zal wel anders van opzet zijn dan vorige symposia. Kolonel Rob Kramer, Hoofd Stafgroep Bestuursondersteuning licht toe. Tekst: Willem Bogaard Het gebruik van de ruimte is onmisbaar en onvervangbaar geworden in ons dagelijks leven. Dat is niet anders voor de krijgsmacht, zegt Kramer. We gebruiken satellieten voor allerlei doeleinden en met een diversiteit aan toepassingen, van communicatie tot navigatie of waarneming. En wellicht zijn de toeristische ruimtereizen die nu in ontwikkeling zijn, een voorbode van transport door de ruimte. Gezien de operationele, logistieke en technologische ontwikkelingen verwacht ik dat onze afhankelijkheid van de ruimte alleen maar groter wordt. Daar staat tegenover dat de beschikbaarheid van capaciteiten in de ruimte niet vanzelfsprekend is. Tegelijkertijd zie je dat vele landen zich meer en meer profileren in de ruimte, waardoor nieuwe bedreigingen kunnen ontstaan. Al met al reden om het vizier op de ruimte te richten zodat we kunnen meedenken hoe Defensie in het algemeen en de luchtmacht in het bijzonder, het domein ruimte actief op kan pakken. Koers bepalen De kennis over militair gebruik van de ruimte binnen de defensieorganisatie is beperkt. We zitten nog in een verkennende fase, geeft Kramer aan. Het Air Power Symposium is een prima moment om sprekers van civiele en militaire organisaties uit te nodigen, die meer kennis en ervaring in huis hebben. Het thema leent zich voor een meer selectieve doelgroep, waaronder ook externe organisaties en studenten. Te denken valt aan medewerkers van het European Space Agency, Nationaal Lucht en Ruimtevaartlaboratorium, TNO en de TU Delft, en dan in het bijzonder studenten lucht- en ruimtevaarttechniek. Op deze wijze willen we het symposium gebruiken om informatie uit te wisselen ter ondersteuning van het bepalen van de koers van onze krijgsmacht in het domein ruimte. De regie daarover ligt momenteel op het ministerie bij de Hoofddirectie Algemene Beleidszaken. Vanuit het CLSK hebben we toegezegd steun te geven aan het ontwikkelen van ideeën. Naast de inmiddels opgebouwde contacten zal het symposium in april daaraan zeker bijdragen. Hoofd Stafgroep Bestuursondersteuning, kolonel Rob Kramer. Foto: Arno Marchand Andere opzet van het symposium Het thema van het Air Power Symposium op 7 april leent zich bij uitstek voor een beperkte en specifieke doelgroep. Daarom zal een kleiner aantal luchtmachtmedewerkers dan vorige jaren voor het symposium worden uitgenodigd. De belangrijkste bevindingen van het symposium zullen via de Defensiemedia bekend worden gesteld. 13 DE VLIEGENDE HOLLANDER

14 PERSONEEL Nieuwe ontslaggrond fase 2 militairen ingevoerd Overgangsregeling FPS In de periode tussen 1 februari 2011 en nu zijn veel verhalen verteld over de nieuwe ontslagregels en de overgang daar naartoe. Hoewel dit waarschijnlijk met de beste bedoelingen gebeurde, waren die verhalen soms onjuist, achterhaald of niet compleet. P&O CLSK heeft bewust even geen informatie gegeven omdat tot voor kort nog volop gesproken werd over de inhoud van de overgangsregeling. Tekst: P&O CLSK Het overgangsbeleid heeft vele varianten gekend. Het artikel in de Defensiekrant van 17 februari is echter geheel juist. Ook de rubriek veel gestelde vragen FPS op intranet bevat globaal juiste informatie. De Sectie P&O zal precies uitzoeken wat voor u als FPS-fase 2 militair van toepassing is. Dit wordt vervolgens samen met u gecontroleerd en daarna schriftelijk bevestigd. De regeling is echter niet eenvoudig. Het duurt daarom een aantal weken voordat iedereen apart voorgelicht kan worden. De nieuwe ontslagregeling heeft niets te maken met de aanstaande bezuinigingen en reorganisaties. In het kader van de bezuinigingen waren al eerder maatregelen opgelegd. Zo blijft het onmogelijk om BBT-aanstellingen alsnog om te zetten naar een fase 2 aanstelling. Ook wordt om die reden in beginsel geen overgang naar fase drie toegestaan. Voor wie verandert er iets? Per 1 februari 2011 zijn in het Algemeen Militair Ambtenaren Reglement (AMAR) ontslagregels voor FPS-fase 2 militairen opgenomen. Hiermee komt een eind aan een verwarrende periode. Na invoering van het Flexibel Personeels Systeem in 2008, was een ontslaggrond op basis van leeftijd aangekondigd voor iedereen die geen fase 3 aanstelling kreeg. Die regeling is er niet gekomen. Ontslag volgt nu na een aantal jaren looptijd in rang. Voor velen betekent dit dat ze eerder dan verwacht de dienst zouden moeten verlaten. P&O CLSK heeft bij het ministerie aangedrongen op een overgangsregeling om de belofte over dat leeftijdsontslag na te komen. Ook een aantal vakbonden drong hier op aan. Het resultaat is een overgangsregeling waarbij ontslag pas plaatsvindt bij het bereiken van de afgesproken leeftijdsgrens óf de nieuwe looptijd in rang. Gekozen mag worden voor de regeling die voor de militair het voordeligst is. Voor militairen met een BBT-aanstelling of een aanstelling voor onbepaalde tijd (fase 3) verandert er niets. De overgangsregeling geldt voor bijna alle militairen in FPS-fase1 of 2 die op 1 februari 2011 in dienst waren. Uitgezonderd zijn de militairen die op 1 februari 2011 een initiële militaire opleiding volgden die korter duurt dan zes maanden. Voor hen én iedereen die na 1 februari 2011 in dienst is gekomen (of komt) geldt alleen de nieuwe AMAR-regeling looptijd in rang. Deze overgangsregeling staat níet in het AMAR maar in een aparte regeling (VVURAMAR, bijlage 5). Wat verandert er in uw geval? Als FPS-fase 2 militair moet u nagaan welke regeling voor u het gunstigst is: leeftijd (soldaat(-1) 30 jaar, korporaal(-1) 32 jaar, sergeant(-1), kapitein 35 jaar) of maximale looptijd in rang. Er zijn uitzonderingen op de leeftijdregel, bijvoorbeeld voor vliegers: 40 jaar. Soms is ook een afwijkende regeling vastgesteld. Voor het bepalen van de maximale looptijd in rang geldt de tabel zoals hiernaast afgebeeld. Procedure Voor soldaat(-1) en korporaal(-1) wordt uiterlijk twee jaar voor het bereiken van het maximum bezien of ze doorstromen naar de naast hogere rangcategorie (bevorderingsbesluit). Als dat gebeurt, geldt opnieuw de maximale looptijd in die rang. U hoeft er dus niet binnen twee jaar na bevordering alsnog uit. Voor sergeant(-1) en kapitein geldt dat ze uiterlijk drie jaar voor het bereiken van het maximum in beschouwing worden genomen voor doorstroom naar fase 3, het zogenoemde doorstroombesluit. Men mag ook zelf drie maal een verzoek indienen om in beschouwing te worden genomen voor fase 3. Na een definitief negatief besluit wordt een ontslagdatum vastgesteld. Uiterlijk een jaar voor de ontslagdatum vindt aanmelding bij Externe Bemiddeling Defensie (EBD) plaats. Iedereen die behoort tot deze categorie personeel krijgt een informatiebrief waarin uw persoonlijke situatie wordt uitgelegd. Ook wordt daarin meer in detail ingegaan op de procedure. U wordt daarna in de gelegenheid gesteld daarover vragen te stellen. Militairen die bij invoering van deze regelgeving al over de grens van twee of drie jaar voor ontslag zijn, krijgen binnen enkele weken een persoonlijk gesprek een P&O-functionaris. Daarin wordt duidelijk gemaakt hoe de regeling voor hen uitpakt. Dat wordt later ook in een brief bevestigd die weer persoonlijk zal worden uitgereikt zodat er ruimte is voor uitleg en het beantwoorden van vragen. DE VLIEGENDE HOLLANDER 14

15 PERSONEEL Rang Standaard maximale looptijd Afwijkende looptijd voor functiegroep: Soldaat(-1) 8 jaar voor iedereen n.v.t. Korporaal(-1) 8 jaar 10 jaar voor OGRV, lanceerder Patriot, LVL, A1 en A3 (mechanica), automonteur, wapentechniek, VUT, schilder, CIS, brandweer, POL-chauffeur, geneeskundig verzorger en hondengeleider Sergeant(-1) 10 jaar 15 jaar voor VLOO, LVL, GL, (O)GRV, hondengeleider, lanceerder Patriot, vuurleider Patriot, Intell, CIS, B2 (avionica), IDT-IVT, automonteur, GU, schilder, loadmaster, sport, GNK, B1-1 (vastvleugelig), B1-3 (heli), wapentechniek, vliegtuigplaatwerk en VUT 12 jaar voor EOD en AMV/Gitter/Klinisch-chemisch analist/tandarts assistenten/ radiologisch-laborant Kapitein standaard 9 jaar 12 jaar voor vlieger, arts, GL, LVL en jurist Voor CZSK personeel: Rang / stand Standaard maximale looptijd Afwijkende looptijd Matroos der 1 ste klasse / Marinier der 1 ste klasse 10 jaar: iedereen Korporaals 10 jaar Sergeant 10 jaar 12 jaar voor AMV/Gitter/ Klinisch-chemisch analist/ tandarts assistenten/ radiologisch-laborant Luitenant-ter-zee 2OC / Luitenant-ter-zee vlieger 2OC / Luitenant-ter-zee waarnemer 2OC / Kapitein der mariniers 9 jaar 12 jaar voor hen die in bezit zijn van brevet vlieger / waarnemer Voorbeelden Ik ben korporaal fase 2 bij de brandweer en heb een brief ontvangen waarin staat dat ik de maximale leeftijd voor deze rang al bijna heb bereikt en daarom aangemeld wordt bij EBD. Maar ik ben pas zes jaar korporaal. Wat nu? Deze brieven zijn gemaakt op grond van het voorgenomen leeftijdsontslag voor korporaals van 32 jaar. In het nieuwe AMAR is het beslismoment gebaseerd op looptijd in rang. Voor korporaals-brandweer is dit tien jaar. Uiterlijk twee jaar voor het verstrijken van de tien jaar zal een bevorderingsbesluit moeten worden genomen. De aanmelding bij EBD wordt op dit moment dus ongedaan gemaakt. Ik ben sergeant 1 en hondengeleider in fase 2. Ik ben nu zeven jaar sergeant. Wanneer wordt nu uiterlijk besloten of ik door kan stromen? Hondengeleiders hebben een afwijkende looptijd in rang, te weten tien in plaats van acht jaar voor korporaals en vijftien in plaats van tien jaar voor sergeanten. Dit betekent voor u als sergeant dat uiterlijk drie jaar voor het verstrijken van de vijftien jaar een doorstroombesluit moet worden genomen. Is dit positief dan gaat u over naar fase 3. Is het besluit negatief dan volgt uiterlijk drie jaar later ontslag. Ik ben sergeant-logistiek en zit in fase 2. Ik heb besloten dat ik aan het einde van mijn looptijd in rang tien jaar de dienst ga verlaten en een eigen zaak wil beginnen. Ik heb dan ruim zes jaar in fase 2 gezeten. Kan Defensie mij bij de noodzakelijke opleidingen helpen? Vanzelfsprekend. De militair kan een aanvraag indienen voor een opleiding (voorzien van een advies van de loopbaanbegeleider), gericht op een loopbaan buiten Defensie. Wanneer een opleiding is gericht op een loopbaan buiten het functiegebied van de militair bij Defensie (of op een hoger werkniveau) worden de kosten voor de opleiding vergoed tot een vastgesteld maximum. In deze situatie is dat ten hoogste omdat de verblijfsduur in fase 2 tussen de zes en acht jaar heeft geduurd. Bij een opgebouwd uitzendverleden kan dit bedrag oplopen tot maximaal 6.500, afhankelijk van de duur van dit uitzendverleden. Wanneer de opleiding plaatsvindt tijdens de arbeidstijd van de militair, bestaan er mogelijkheden om hiervoor vrijstelling te krijgen. 15 DE VLIEGENDE HOLLANDER

16 ACHTERGROND Fotosysteem Nederlandse F-16 s gooit ook hoge ogen bij ISAF-partners RecceLite brengt Afghanistan in beeld Terwijl in Nederland de nieuwe politiemissie in Kunduz het nieuws over Afghanistan vormt, is de voorgaande ISAF-bijdrage van Nederland nog niet voorbij. Naast de Redeployment Task Force (RDTF) die zorg draagt voor het terughalen van het materieel, is de Air Task Force (ATF) nog volop actief vanaf Kandahar Airfield (KAF). Vooralsnog blijft deze Nederlandse bijdrage in Afghanistan tot 1 mei gegarandeerd. Commandant ATF-16 kolonel Erik Rab: ATF is een on going proces. Tekst en foto s: Martin Tennekes Illustratief voor een standaard missie: twee F-16 s taxiën uit op KAF, één voorzien van een RecceLite gondel aan de luchtinlaat, de ander van een ATP. Als ze echt moeten ingrijpen, hebben de vliegers de beschikking over GPS- en lasergeleide bommen. Foto: Richard Frigge, AVDD DE VLIEGENDE HOLLANDER 16

17 ACHTERGROND Al sinds eind 2002 neemt de Koninklijke Luchtmacht deel aan de militaire operaties in Afghanistan. Eerst vanaf vliegbasis Manas in Kirgizië, daarna vanaf Kabul International Airport en sinds november 2006 vanaf Kandahar Airfield. Hoewel Nederland zich heeft teruggetrokken uit Uruzgan, zijn nog steeds zo n honderdtwintig militairen van de ATF dagelijks actief voor de inzet van vier F-16 s op Kandahar. Een on going proces want eind januari nam ATF-16 het estafettestokje over van 15. In maart zette de ATF een nieuwe mijlpaal neer door de grens van zevenduizend missies boven Afghanistan te overschrijden, met een totaal van ruim vlieguren. Air Task Force Het detachement bestaat uit verschillende disciplines. De dagelijkse inzet van de vier vliegtuigen vraagt om een adequate manier van optreden. Het komt dan ook regelmatig voor dat onderhoudsspecialisten tot s avonds laat bezig zijn om de vliegtuigen de volgende dag weer de lucht in te kunnen sturen. Dit vraagt veel van hun flexibiliteit, maar het moreel is hoog, weet detachementssergeant-majoor ATF-16 Eddy. Naast de vele technici bestaat het detachement verder bijvoorbeeld ook uit een team van Force Protection dat zorgt voor de bewaking, een CIS-team dat zorg draagt voor alle communicatie en informatie systemen en een medisch team onder leiding van een vliegerarts. Dagelijks gaan de Nederlandse F-16 s de lucht in, vertelt overste Erik Rab, vlieger en tevens commandant van ATF-16. De taakstelling verschilt per dag. We voeren vooraf geplande vluchten uit met het RecceLite-luchtverkenningssysteem. Daarnaast staan twee toestellen paraat om ondersteuning te leveren aan grondtroepen door Armed Overwatch. Eén keer per week hebben we een maintenance dag waarop niet wordt gevlogen. Sergeant 1 Patrick (avionicatechniek) plaatst de Solid State Recorder voor het testen van de RecceLite pod. RecceLite Sinds september 2009 wordt RecceLite ingezet in Afghanistan. Vanaf de invoering heeft het systeem haar kwaliteit zeker bewezen, aldus Rab. Met dit digitale luchtverkenningssysteem kunnen gedetailleerde foto s worden gemaakt. Het wordt primair ingezet voor counter IED (Improvised Explosive Devices, red.), waarbij we dus zoeken naar geïmproviseerde explosieven. De foto s die worden gemaakt leveren veel informatie op en er worden daadwerkelijk IED's gevonden. Kortom, voor de militairen die buiten de poort komen is dit essentiële informatie. Het komt dan ook regelmatig voor dat grondtroepen routes aanpassen naar aanleiding van de Standaard bestaat een ploeg van het TARC op KAF uit analisten, systeembeheerders en specialisten logistiek. TARC-4 poseert hier bij de RecceLite pod, die uiterlijk amper verschilt van de ATP. Foto: Richard Frigge, AVDD 17 DE VLIEGENDE HOLLANDER

18 ACHTERGROND door ons gemaakte beelden. Daarnaast wordt het systeem steeds vaker ingezet voor tactical reconnaissance waarbij foto s worden gemaakt van specifieke doelen. Het zijn de beeldanalisten van het Tactical Air Reconnaissance Centre (TARC, red.) die de beelden beoordelen. Door middel van een datalink kunnen de in de lucht verzamelde gegevens tijdens de vlucht al richting het Ground Exploitation Station (GES, grondstation) op KAF worden gestuurd. De beeldanalisten bekijken iedere individuele foto en zien daarmee per persoon per dag ruim duizend foto s voorbij komen. Na de analyse komt de verkregen informatie beschikbaar voor de klant, zowel eigen eenheden als coalitiepartners. De resultaten van RecceLite zijn niet alleen voor de Nederlanders interessant. Ook bij de coalitiepartners staan ze in hoog aanzien, weet Rab. Canadezen hebben aangegeven dat RecceLite zeer geschikt is voor counter IED. En we werken veel samen met de Britten. ISAF Joint Headquarters noemt RecceLite het werkpaard voor tactische fotoverkenning. Wij leveren ruimschoots meer foto s dan andere systemen en we maken nog steeds foto s als andere systemen niet meer kunnen vliegen. Dit is voornamelijk omdat wij nog steeds een operator lees de vlieger in de loop hebben die zijn missieprofiel kan aanpassen aan de weersomstandigheden. Ja, we doen goed werk, én het spaart levens. Swing Role Tijdens de verkenningsmissies kan het voorkomen dat de F-16 s een retasking krijgen. Dat is mogelijk omdat standaard één toestel voorzien is van RecceLite en de andere F-16 van de Advanced Targeting Pod (ATP). Rab: Deze swing role-inzet van de twee toestellen, met beiden een verschillende configuratie, maakt de Nederlandse F-16 s juist zo flexibel inzetbaar. Grondtroepen kunnen daardoor altijd een beroep doen op onze vliegers. Naast de RecceLite-missies staan de Nederlandse jachtvliegtuigen een aantal uren op status voor zogenoemd Ground Close Air Support (G-CAS). De toestellen worden alleen ingezet voor ondersteuning aan coalitiepartners die in een TIC (troops in contact) terecht zijn gekomen. De vliegtuigen bewapend met lasergeleide en GPS-gestuurde wapens, en uiteraard het boordkanon staan klaar om binnen enkele minuten de lucht in te kunnen. Armed overwatch Behalve het paraat staan voor G-CAS vliegen de toestellen dagelijks armed overwatch-missies. ISAF grondtroepen kunnen hierbij een beroep doen op de Nederlandse vliegers. Die kunnen ondersteuning leveren door de live-luchtbeelden van de ATP via het Rover-systeem naar Forward Air Controllers te sturen. Deze zien de beelden op een soort laptop. Hiermee krijgen grondtroepen een beeld van de situatie vanuit de lucht en dat levert uiterst bruikbare informatie op. Tijdens een armed overwatch kan een F-16 te hulp schieten door show of presence; vijandelijke eenheden zien dat een F-16 in het gebied is, maar deze blijft nog op grote hoogte, legt Rab uit. Soms Beeldanalisten van het TARC bekijken per persoon dagelijks ruim duizend foto s. Systeembeheerders zorgen voor gereedstelling van het RecceLite grondstation. is een nadrukkelijker ontmoediging noodzakelijk en geeft het toestel een show of force; F-16 s vliegen laag over en als het nodig is, schieten ze flares af. Show op presence en show of force zijn aan de orde van de dag. Indien het gewenste resultaat niet is bereikt kan een waarschuwingsschot gelost worden. In het uiterste geval gaan vliegers over tot wapeninzet, maar over het algemeen is de aanwezigheid van de F-16 s al voldoende is om vijandelijke troepen af te schrikken. Nieuwe missie Voorlopig draait de missie vanaf Kandahar nog even door maar wordt er al wel toegewerkt naar de nieuwe. Inmiddels zijn diverse functionarissen van verschillende krijgsmachtdelen via Kandahar op verkenning geweest naar Kunduz en Mazar-e-Sharif in Noord-Afghanistan. De verkenningen richtten zich onder andere op de plannen om de vier F-16 s te verplaatsen naar Mazar-e-Sharif. De eventuele plaatsing wordt onderzocht in het kader van de geïntegreerde politie trainingsmissie die in de provincie Kunduz wordt opgezet. Illustratief voor een standaard missie: twee F-16 s taxiën uit op KAF, één voorzien van een RecceLite gondel aan de luchtinlaat, de ander van een ATP. Als ze echt moeten ingrijpen, hebben de vliegers de beschikking over GPS- en lasergeleide bommen. Foto: Richard Frigge, AVDD DE VLIEGENDE HOLLANDER 18

19 Mensen & Mutaties Bevorderingen militairen Kolonel Biezen JJA van der - DCIOD: EATC. Luitenant-Kolonel Eefting KJ - FBD: Regiokantoor Havelte; Kolman M - DIR P&C SIE INVEST; Oostema HK - Sectie Vastvleugelig; Beumer C LSK:SIE LOOPBAANMANAGEMENT; Zabel G - AFD GWPNS SIE TYPEMGMT BWPN. Majoor Busser GJ - LW:PVE LINE MAINTENANCE 920; Jacobs EAMR - Afd. Personeelsbel & Rechtspos; Mulder M - EHV:VLUCHT 1 KDC-10; Schuurman CS - Afdeling; Steeg MG van der - LW:PVE OPS 322; Thiel WG van - DHC:300 OPS COGP; Veer JR ter Sectie Vastvleugelig; Vorst JGL van der - LSK:BUR THEATRE AIR&MISS DEF.. Kapitein Eekelen SCG van - DHC:PH F&O BEDRIJFSBUREAU; Egeraat SFH van - DHC:301 OPS VLUCHT 3; Gabriëls VC - DHC:300 OPS VLUCHT 3; Gessel F van - VKL:VLUCHT 2 312; Hedde NMA ter - VKL:PVE MATERIAL MANAGEMENT; Kranenburg PGH CML:GOTC; Nellen B - LCW LOGMGMT HELIKOPTERS; Verberg JR - DHC:301 OPS VLUCHT 2. Eerste-Luitenant Bemmelen MCM van - VKL:P&O ADVISEURS&ONDERST P&O; Arend HAE van den - VKL:GZHC VLIEGBASIS VOLKEL; Bayens B - LSK:SIE LOOPBAANMANAGEMENT; Beex HJMJ - EHV:FLIGHT SUPPORT; Boel E - AOCS:OPS GL SIE C VLUCHT A; Davison NM - LMG:AFD LUMA METEO CENTR; Duijnhouwer T - DC BMW: RK Zuid; Kolthof AP - LW:STAF VKAM; Kraak MH - VKL:SECTIE COMMUNICATIE; Laureijssen DMME - DHC:931 PVE GZHC DHC GILZE; Lether H - GGW:KANT INZET & OEFENVOORBER; Robbers FA - CDC: Bureau Comm Advies B&B; Romano GTAJ GGW:BUR BEDR.VOERING/INFOVOORZ; Steenhuis JA - DCIOD: JFC-HQ Brunssum; Visser WJ - LW:PLANNINGSCELL LOG; Vorstenbosch MA van - DHC:STAF P&C BUR BV IV. Tweede-Luitenant Broekzitter D - DHC:300 OPS VLUCHT 1; Kessel ECL van VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Laar RW van de - DHC:300 OPS VLUCHT 3; Lezer MO - AOCS:BUR OPERATIONELE PLAN; Reisen JFPM van - DHC:300 OPS VLUCHT 2; Smeets GLJ LSKBOE:KETENREGIE AB 412. Adjudant-Onderofficier Boonstra RW - IDGO: Cluster AMA; Brug HJM van der - LCW FD BUR FORCE PROTECTION; Dorst MPJ van - VKL:KANT DEPLOYM. & CONTING.; Elen MAH van - LSK:SIE OPERAT. INLICHTINGEN; Folmer C - LW:TACTESS VLUCHT 323; Geulebert R - VKL:BUR BEDR.VOERING/INFOVOORZ; Konings ACH DHC:931 PVE LVL; Mol AJH van - EHV:PVE LUCHTVERKBEVEIL.; Nimwegen CW van - VKL:PVE LUCHTVERKEERSLEIDING; Verhaaren PTCM - LCW STGP FACZKN; Wal JH van de - LW:PVE VLIEGDIENST; Sergeant-Majoor Belleter CCJ - LCW FYSDISTR ONTV, OPSL&DISTR; Bergevoet NHJ - EHV:PVE LUCHTVERKBEVEIL.; Brink A ten - VKL:PVE LUCHTVERKEERSLEIDING; Cevik M - DHC:STAF OPP PLANBUREAU; Deurloo LA - VKL:SQN STAFBUREAU 313; Foppen M - VKL:CIS MAINTENANCE; Gevers SJ - EHV:PVE LUCHTVERKBEVEIL.; Hovius CCAM - DHC:931 PVE LVL; Hul ME van den - DHC:930 ON COGP; Jager KE de - LW:PVE VLIEGDIENST; Janssen JCJ - EHV:PVE LUCHTVERKBEVEIL.; Latumalea DGE - LW:PVE VLIEGDIENST; Notenboom Y - Kliniek Shortstay & Dagbehande; Pleyte MC - LW:CIS OPERATIONS; Rebergen K - VKL:PVE LUCHTVERKEERSLEIDING; Schimmel E - DHC:931 PVE LVL; Slot J - VKL:PVE LUCHTVERKEERSLEIDING; Solaro A - DHC:300 G&O COGP; Voorthuijzen HCP - DHC:931 PVE LVL; Weijs RAF - VKL:SIE VLIEGVEIL. UITRUSTING; Westdorp MLE - LW:PVE VLIEGDIENST; Willigenburg EP - GGW:BUR MANAGEMENT CONTROL. Sergeant 1 Coolen T - DHC:931 GRP A 671 OGRV; Coolwijk DWT van - AOCS:BUR OPLDNGSONTWIK & ONDER; Dijk RJH van VKL:WE SCHILDEREN/CORROSSIE; Hazebroek DGJ - VKL:WE VLIEGTUIGONDERHOUD; Jansen R - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Janssen WR - VKL:WE AVIONICATECHNIEK; Kas PAA - GGW:P&O ADVIES; Kloen BJH - VKL:WE AVIONICATECHNIEK; Lamers E - DHC:299 KNT FP TRAINING; Meijer JSC - DHC:300 OPS VLUCHT 2; Meijer RJ - VKL:TARC GROEP 2; Melis S - EHV:GZHC VLIEGBASIS EINDHOVEN; Miceli EM AOCS:OPS GL SIE C VLUCHT A; Muijen CW - EODD/SCHOOL/ OPLGP INTERN; Nelissen T - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Neumeier M - VKL:WE AVIONICATECHNIEK; Nijgh J VKL:WE AVIONICATECHNIEK; Pekasovic A - LW:PELOTONSTAF 631 OGRV; Prophitius G - AOCS:OPS GL SIE B VLUCHT A; Rouge M - LCW ON EQMT CL J&LVTGN; Sollie R - EHV:CIS COORDINATION CENTRE; Stelwagen MR - DHC:930 WE BASE APACHE; Tak IMCM - LCW ON EQMT CL J&LVTGN; Toor MFAM van - DHC:298 G&O VLUCHT 2; Tops HCPL - VKL:WE BASE MAINTENANCE F16; Visser H - LW:VLUCHT AIRCRAFT MAINT 322; Vries P de - LW:VLUCHT AIRCRAFT MAINT 323; Zelst SBT van - OTCRIJ/BCIE/1PEL KLU/B-GP. Sergeant Arends A - DHC:931 PVE LVL; Atazai K - LCW COMPO CL MECH SYSN; Berg E van den - DHC:930 WE METAAL HOUT; Cuijpers NJPM - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Dalen A van - DHC:931 CIS OPERATIONS; Dullaart T - LW:SIE WAPENTECHN; Fredriksz J - GGW:GWPATRIOT RECCECREWFP2 802; Groenendijk RJ - GGW:GW PATRIOT CREW 1 FP 4 803; Hart RR t - DBBO: Bew Nieuw Milligen; Hoftijzer G - DHC:931 DBBO BREDA; Johannes ROM - VKL:TARC GROEP 1; Kragt E van de VKL:SIE WAPENTECHNIEK; Kuiken S - LW:CIS MAINTENANCE; Macnack FAC - VKL:PVE LINEMAINTENANCE 313; Muller TB DBBO: Bewaking Rijen; Nijmeijers K - DHC:300 OPS VLUCHT 1; Ouweland BALJ van den - DHC:991 LVL; Pines RS - DHC:932 HSOOL; Roo JC de - DHC:930 WE NDSTRM LCHTBEH MEGU; Tans SJA - VKL:CIS COORDINATION CENTRE; Vos JG - VKL:SIE WAPENTECHNIEK; Wals K - DBBO: Bew Nieuw Milligen; Wolf PJ - DHC:299 BUR SCEN BEGELEIDING. Korporaal 1 Horsten RAW - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Purvis L - DHC:932 WE LOG OPSLAG POLCA. Korporaal Bakker T - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Broens HAHW - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Groen M VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Groot BHM de - VKL:WE WAPENTECHNIEK; Kuyper DM - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Lieshout JHC van - DHC:931 DBBO BREDA; Maasdijk GJM van - EHV:SHIFT B VRACHTAFHANDELING; Schellekens R - CAT: Van Hornekazerne; Slager RE - VKL:SIE WAPENTECHNIEK; Staalstra A - DHC:930 WE BASE APACHE; Stuut MAB - DBBO: Bewaking Rijen; Vries MN de - LW:WE WAPENTECHN (WT); Zonsbeek FHJ van - VKL:SIE WEGTRANSPORT. Bevorderingen burgers Soldaat 1 Gevers K - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Oskam BCC VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640. Schaal 05 IBBAD Kleijnen BCC - VKL:SIE MAGAZIJNEN; Brongers FI - LW:SIE EXPEDITIE; Goeij CEM de - VKL:SIE MAGAZIJNEN; Schokkenbroek P - VKL:ONDERST. MATERIEELVOORZ.; Tuininga JW - LW:REGIO MATERIEEL VOORZ TNOO; Vries E de - LW:REGIO MATERIEEL VOORZ TNOO; Vulders KHM - VKL:GZHC VLIEGBASIS VOLKEL. Schaal 04 IBBAD Badri DS - LW:SIE EXPEDITIE; Docter RJ - LW:SIE EXPEDITIE; Kiewiet PW - LW:SIE EXPEDITIE; Rozeboom F - LW:SIE EXPEDITIE. Dienst verlaten militairen Kolonel Raats J - LSK:SIE LOOPBAANMANAGEMENT. Luitenant-Kolonel Arens MA - LSK:AFD PERS. ONTWIK. & OPL.; Hoogervorst HLP - OKLU:VLUCHT 2 BVO; Meijers HCWJ - SPEER: Project Ost Team; Niessen JMGC - AFD B&THELI TYPEMGMT TPT HELI; Witte MGAM de - DCIOD: CAOC2 Uedem. Majoor Floor J - LSKBOE:PROJ.SPEER COORD GRP FO; Gevaerts A LSK:SIE PERSONEELSPLANNEN; Nab M - LSK:BUR A-3 CURRENT OPS; Thuis WG - AOCS:STAFBUR FORCE PROTECTION. Kapitein Mol WJR van - VKL:BUR ONDERZ INT BEHEERSI NG; Raaymakers OJA - DMO TMO ERP KP LUCHT PROJBUR; Vries J de - LSK:P&O ADVIES. Eerste-Luitenant Brouwer MPR - DHC:299 BUR VOORSCHR&DOC; Hunnik H van - LCW MD MAT VOORZ; Rijswijck GT van - GGW:BUR BEDR. VOERING/INFOVOORZ; Riks GJ - AFD LOG SYSN KENNISPOOL; Timmerman JM - EODD/GRONDGEBONDEN EOD/OSTPEL; Touwen J - DHC:930 COGP; Wieberdink ATH - BG IVENT: JCG Sie BDRV PROJN. Vaandrig Driel J van - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO; Grootte Bromhaar MBJ - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO; Hoogendoorn D - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO; Schilder TCD - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO; Scholtens M LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO; Snitjer FA - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO; Verbrugge AJ - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO. Adjudant-Onderofficier Brugman EH - BG IVENT: JCG Sie OPS DAG SSB; Heij H VKL:PVE BEWAKING; Heiligers J - DCIOD: AIR CC-HQ Izmir; Kokshoorn ALJ - LW:TACTESS VLUCHT 323; Lindert DJ te - RESSORT PROJN AFSTO BET EXTN; Ommering MPH van - EHV:VLUCHT-3; Wringer JP de - AGB DUO PRODGP DEPOT. Sergeant-Majoor Dooren DWML van - GLR:STAF COMMANDANT; Eijkel PJG van den - LSK:AFD PERSONEELSZAKEN; Koks F OKLU:BEWAKINGSPELOTON 2; Kupers BJW - DHC:301 G&O VLUCHT 2; Lancee T - GLR:STAF COMMANDANT; Lintel Hekkert W te - EODD/GRONDGEBONDEN EODCIE/2PEL; Rommy RM - VKL:SIE MAGAZIJNEN; Schaaik ACM van - DCIOD: CLD; Schepers FJM - GGW:GW PATRIOT CREW 2 FP 1 802; Terpstra M - VKL:SQN STAFBUREAU 313; Versteeg W - GLR:STAF COMMANDANT. Sergeant 1 Bergsma RD - DHC:930 WE VLIEGTUIGMECHANICA; Broek JWG van den - OKLU:WE GEREEDSTELLING; Dooren R van GGW:WC GRONDUITRUSTING 951; Ham JFM van - VKL:WE WAPENTECHNIEK; Harmsma ALJ - DHC:303 G&O; Heijmans S - LSK:BUR A-1 PERSONEEL; Hellewegen AJ - AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG; Heurman HB - AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG; Jaspers LGJ - LCW COMPO MOT&MODULES; Kapelle JAMG - GGW:GWPATRIOT RECCECREWFP1 802; Wal AP van der - LW:WE VLIEGT. ONDERHOUD; Woesik DL van - DHC:931 HONDENSECTIE. januari Sergeant Lai WM - DHC:930 WE BASE APACHE; SGT Schouten AR GGW:CIS MAINTENANCE 800; SGT Someren B van - DHC:930 WE BASE APACHE. Korporaal 1 Dijk W - LW:SIE WEGTRANSPORT; Gerwen R van VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640; Grieken HMJ van OKLU:BEWAKINGSPELOTON 1; Hazekamp C - LW:SQN STAFBUR LOGISTIEK SQN; Hoogland JHF - OKLU:RESSORT LEERLINGEN; Horst S van der - DHC:932 WE LOG OPSLAG POLCA; Ierland DJ van - EHV:PVE BRANDWEER; Jonkers PWM - EHV:941 PLATFORM SQN; Meeuwissen A - OKLU:BEWAKINGSPELOTON 2; Ripson AAPA - OKLU:SIE POL & CHEMISCH AFVAL; Smit CMF - DHC:931 PVE BEWAKING; Vis J - GGW:SIE MOTORSTRANSPORT 803; Wientjens MHHMM - DHC:931 PVE BRANDWEER; Wijnholts QHP - GGW:CIS COORDINATIONCENTRE 800; Wit JM de - VKL:SIE WEGTRANSPORT; Zee J van der - LW:SIE WEGTRANSPORT. Korporaal Blaauboer JW - OKLU:RESSORT LEERLINGEN; Deurssen RPJ van - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO; Haas N de LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO; Hubert BBJ - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO; Peters M - OKLU:RESSORT LEERLINGEN; Vliegenthart N - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO; Dienst verlaten burgers Soldaat 2 Wolthuis F - OKLU:RESSORT LEERLINGEN. Soldaat 3 Goulmy MPE - LSKBOE:OPL NLDA LANG MODEL MWO; Tuijl J - OKLU:RESSORT LEERLINGEN; Wielen M van der OKLU:RESSORT LEERLINGEN. Schaal 14 IBBAD Blom G - LSK:SIE LUCHTVERDEDIGING. Schaal 13 IBBAD Kooiman GPM - DHC:PH O&E; Tiggelman SAAA - VKL:GZHC VLIEGBASIS VOLKEL. Schaal 12 IBBAD Nooij SAE - CML:ARB.HYG./VEILIGHEIDSKUNDE; Twist WGJM van - CML:ONDERSTEUNENDE STAF. Schaal 11 IBBAD Ven PB van de - DHC:299 KNT CHINOOK. Schaal 10 IBBAD Biersteker JP - AOCS:KNT SOFTWARE ENGINEERING; Hendriks JH - AOCS:OPERATIEN LVL SIE D; Vegt GH - DHC:PH OPS KNT VEILIGHEID; Wolff CHJ - CML:GOTC; Schaal 09 IBBAD Godding GAJN - EHV:BUREAU CURRENT OPS; Soeters JFPCA DHC:300 OPS VLUCHT 3; Udo JJGM - EHV:PVE BEWAKING; Schaal 08 IBBAD Berg JMW van den - LMG:BUR MET BEDR & KZ KLU; Fennema LJ - LW:SIE MAGAZIJN; Konings MNM - DHC:930 ON COGP; Lankreijer HJM - AOCS:HONDENSECTIE; Schaal 07 IBBAD Janusch ML - LW:SQN STAFBUR 323; Os HG van - LSK:BOPZ; Otten LYH - DHC:STAF P&O BUR ADVIES OST; Post A LW:VLUCHT AIRCRAFT MAINT 323. Schaal 06 IBBAD Koopman ETS - EHV:LOAD & FACILITY PLANNING; Meijer M - LW:BUR ONDERZ INT BEHEERSING; Nieuwenhof JP van de EHV:BUREAU TECHN ONDERST; Tielen AHJJ - VKL:WE LOKALE VERWERVING. Schaal 05 IBBAD Emde SAMW van der - VKL:P&O ADVISEURS&ONDERST P&O; Guijt D - DHC:930 WE VLIEGTUIGMECHANICA; Staa C van DHC:WELFARE. Schaal 04 IBBAD Bos L - GGW:BUR INLICHT. & VEILIGHEID; Jansen AMJ OKLU:PVE LUCHTVERKEERSLEIDING; Rademaker S DHC:WELFARE; Roeterink WT - GGW:ONDERDEELS COORD CENTR OPS. Schaal 03 IBBAD Melgers AJM - GGW:BUR MILITAIRE SPORT 650; Schoot L EHV:GROUPAGEPUNT AIR. Geen Groes MJAG - CML:FACILITAIRE DIENST CML. Overplaatsing militairen Kapitein Soulages CEC - KLu naar Koninklijke Landmacht. Overplaatsing burgers Soldaat 1 Sebrechts, Adrianus CM - BBT naar BAV. 19 DE VLIEGENDE HOLLANDER

20 LEESWIJZER Fokker C.5 Ontwikkeling, gebruik en ondergang met ISBN telt 256 pagina s op formaat 22 x 28 cm. De hardback, voorzien van vele honderden (zwart-wit)foto s, afbeeldingen en tientallen kleurenschema s, is uitgegeven door Violaero, onderdeel van uitgeverij Lanasta. Verkoopprijs bedraagt 36,95, maar kijk voor de aanbieding voor lezers van de Vliegende Hollander op de pagina hiernaast. Kruisvaarders van de archipel Catalina vliegboten van de Marineluchtvaartdienst met ISBN telt 352 pagina s op formaat 22 x 28 cm. De hardback, voorzien van vier kleuren- en vele honderden zwart-witfoto s en afbeeldingen, is uitgegeven door uitgeverij Lanasta. Verkoopprijs bedraagt 39,95. Kijk voor meer informatie op Fokker C.5 Ontwikkeling, gebruik en ondergang Met 857 exemplaren is de Fokker C.V (en de met een iets lichtere motor uitgevoerde C.VI) het op één na meest gebouwde Fokkertype na WOI. Alleen van de D.VII worden er meer geproduceerd, maar van het verkeerstoestel F27 bijvoorbeeld minder. De Nederlandse luchtstrijdkrachten krijgen er 119 geleverd: 71 voor de Luchtvaartafdeeling (LVA), 24 voor de Militaire Luchtvaart van het Koninklijke Nederlands Indisch Leger (ML-KNIL) en evenzoveel voor de Marineluchtvaartdienst (MLD). Als de Duitse luchtmacht op 10 mei 1940 Nederland overvalt, bestaat de ruggengraat van het Wapen de Militaire Luchtvaart uit de Fokker C.V. Vijftig stuks vormen de kern van vier verkenningsgroepen. Ondanks de modernisering van de toestellen in de jaren voor aanvang van WOII, zijn ze totaal niet opgewassen tegen de moderne jagers van de Luftwaffe; te langzaam en te licht bewapend om in het geweld van de Blitzkrieg te kunnen overleven. Toch weten de vliegers en waarnemers vele opdrachten met succes uit te voeren. Slechts één (romp) overleeft de oorlog. Met delen van andere exemplaren bouwt de TH Delft in 1940 een compleet exemplaar dat tegenwoordig in handen is van de Aviodrome. Edwin Hoogschagen ontdekte dat er over de C.5 (zoals hij het toestel in zijn boek voor de leesbaarheid noteert) nog nooit een integraal boekwerk was verschenen. Na zes jaar onderzoek scheef hij een leesbaar verhaal, een klus waarvan velen van mening waren dat deze onmogelijk was door de complexiteit van het onderwerp. Het indrukwekkend dikke boek telt drie grote hoofdstukken die tevens de ondertitel van het boek weergeven, een inleiding, diverse bijlagen en een zeer beknopte Engelstalige samenvatting. Hoogschagen heeft een onvoorstelbare hoeveelheid zwart-witfoto s weten te traceren die bovendien stuk voor stuk erg goed bewerkt zijn. Een enkele opname mist helaas een bijschrift, en hier en daar is een taalfoutje in de tekst blijven staan. Het zeer goed verzorgde boek krijgt letterlijk extra kleur door diverse zijaanzichten in full color, en een aantal foto s van recenter datum. De auteur werkt momenteel aan een tweede deel over de C.V waarin toestellen van de ML-KNIL, MLD en buitenlandse exemplaren aan bod komen. Kruisvaarders van de archipel Catalina vliegboten van de Marineluchtvaartdienst Een van de werkpaarden van de Tweede Wereldoorlog was de Catalina. In vele uitvoeringen en bij vele luchtmachten en marineluchtvaartdiensten was dit de vliegboot bij uitstek. Terwijl Nederland al ruim een jaar bezet is door Duitsland, worden aan de vooravond van de oorlog met Japan in september 1941 de eerste toestellen in Nederlands-Indië afgeleverd. Ook daar verwerft het faam. Tijdens de strijd met Japan gaat de vijfmanscrew van Catalina Y-45 op zoek naar overlevenden van de strijd met de agressor. Ze weten in één vlucht liefst 79 drenkelingen aan boord te nemen. Dezelfde Catalina verlaat als laatste vliegtuig het Nederlands grondgebied en weet uiteindelijk Australië te bereiken. In dit boek beschrijft Bart M. Rijnhout de geschiedenis van de Consolidated Catalina bij de Nederlandse MLD in de Oost maar ook in eigen land. Na het uitwijken naar Australië bewijzen te toestellen hun waarde tijdens de rest van WOII. Als Japan capituleert, is het bevoorraden van de interneringskampen één van de taken, in later jaren gevolgd door inzet tijdens de Eerste en Tweede Politionele Actie. Na de soevereiniteitsoverdracht wijken de Catalina s uit naar Nederlands Nieuw-Guinea waar ze tot 1957 in dienst blijven. In Nederland op zo n honderd uur vliegen en waar de toestellen ook naartoe moeten voor groot onderhoud vliegen ze van 1953 tot en met 1958 voor de Opsporings en Reddingsdienst. Het enorme boekwerk is goed verzorgd, en kent naast een inleiding dertien (ongenummerde) hoofdstukken, diverse bijlagen, een lijst met afkortingen en een register. Het staat boordevol met foto s van Catalina s, maar ook diverse andere types passeren de revue, evenals opnames die het leven rondom de vliegtuigen en haar bemanningen tot leven brengen. Ook dit boek kent wat taaltechnische onvolkomenheden, en af en toe is niet helemaal duidelijk welke verhaallijn de auteur wil volgen. Kruisvaarders van de archipel is het eerste deel uit een serie van vijf over de Marineluchtvaartdienst in Zuidoost-Azië. DE VLIEGENDE HOLLANDER 20