Is hun flexibele AOW u veel waard?

Transcriptie

1 Is hun flexibele AOW u veel waard? Ook personen met een zwaar beroep moeten langer doorwerken tot hun pensioen. Maar fysiek zullen zij een pensioenleeftijd van 71,5 jaar veelal niet halen. Dat heeft gevolgen, ook voor u. DOOR NANDA TROOST FOTO'S NAJIB NAFID Hans is een zwembadmonteur van 55 jaar, die een maand geleden volledig werd afgekeurd vanwege zijn versleten rug. Hans heeft zijn rug verknald door 'over de hele wereld te vaak met te zware materialen' te sjouwen. 'Tachtig, negentig kilo tillen: het mag niet van de wet, maar als je bang bent je baan kwijt te raken doe je je mond niet op. Ik heb daar zwaar voor moeten betalen.' Wie zwaar werkt doet, is eerder versleten, zegt hij. 'Als je op je 15de begint met werken, ben je op een gegeven moment op. Dan helpen pijnstillers niet meer. Ik lever als arbeidsongeschikte een kwart van m'n salaris in, en ondertussen schuift de pensioenleeftijd steeds verder voor me uit.' De gemiddelde leeftijd waarop Nederlanders stoppen met werken gaat sinds de eeuwwisseling snel omhoog en zal nog veel verder stijgen: van 61 jaar in 2000 naar - volgens de prognose - 71,5 jaar in Maar de gezondheid laat dat lange doorwerken niet altijd toe. Vooral werknemers met een fysiek zwaar beroep houden het niet zolang vol. De oplossing voor de 'zware beroepen' leek zich in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen aan te dienen. Na jarenlang gesteggel bleek er ineens een Kamermeerderheid voorstander van een flexibele AOW waarbij de hoogte afhankelijk wordt van de ingangsdatum: hoe eerder met pensioen, hoe lager de AOW. De statistieken geven aan dat laagopgeleiden korter leven dan hoogopgeleiden. Bovendien beginnen laaggeschoolden eerder met werken en is dat werk vaker lichamelijk zwaar. Zij hebben doorgaans lagere inkomens, dus lagere pensioenen. Hoe de flexibele AOW er precies uit gaat zien, is nog lang niet duidelijk. De vraag is vooral - ook in Den Haag - wie uiteindelijk de rekening moet betalen. Ervan uitgaande dat personen met een zwaar beroep dat zelf niet kunnen omdat hun inkomen daarvoor meestal te laag is, moet iemand anders dat doen. Mensen die al AOW ontvangen, betalen geen AOW-premie meer. Als dat zo blijft, moeten de werkenden dus meer premie en/of inkomstenbelasting betalen om een vroegpensioen voor zware beroepen mogelijk te maken AANVULLEND PENSIOEN Bij veel pensioenfondsen is het al langer mogelijk om eerder te stoppen met werken. Een willekeurige steekproef bij een paar grote pensioenfondsen laat zien dat de belangstelling voor het vroegpensioen zeer uiteenloopt. Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW), met veel deeltijdwerkers, noemt de animo met vroeggepensioneerden 'beperkt'. Datzelfde geldt voor metaalpensioenfonds PMT, waar jaarlijks slechts tweeduizend oudere werknemers eerder stoppen met werken. Maar bij het grootste pensioenfonds, ambtenarenfonds ABP, nam vorig jaar 45 procent zijn pensioen eerder op dan de officiële pensioendatum. Dat heeft vermoedelijk veel te maken met de gemiddeld hogere inkomens van ambtenaren in vergelijking met die van medewerkers in de gezondheidszorg. Dankzij de gemiddeld hogere salarissen van ambtenaren en leerkrachten liggen de pensioenen bij het ABP - gemiddeld 14 duizend euro bruto per jaar -beduidend hoger dan die bij PMT (gemiddeld pensioen euro per jaar) en PFZW (gemiddeld euro per jaar). de Volkskrant donderdag 22 juni 2017 Pagina 9 (1)

2 Bijna elke oplossing kost belastingbetaler geld NANDA TROOST 1 AOW-leeftijd terug naar 65 jaar Een idee dat in de discussie rond de zware beroepen en de pensioenleeftijd altijd opduikt, is om de hoogte van de AOW-uitkering gelijk te laten en de verhoging van de AOW-leeftijd terug te draaien tot 65 jaar. Dat zou 12 miljard euro per jaar kosten. Dit voorstel krijgt weinig handen op elkaar in Den Haag. Alleen 50Plus, PVV, SP en de Partij voor de Dieren willen terug naar wat het was. 2 Flexibele AOW zonder inkomenscompensatie Een andere denkrichting is om het mogelijk te maken de AOW eerder te laten ingaan, maar dan wel levenslang een lager staatspensioen. Dat zou neerkomen op ongeveer 50 euro per maand minder voor elk jaar dat de gepensioneerde eerder stopt. Politiek Den Haag ziel veel in deze - voor de staatskas kostenloze - oplossing. Hoewel er geen wetsvoorstel ligt, is er een Kamermeerderheid voor het loslaten van de vaste AOW-leeftijd. Wel binnen grenzen: de ideeën variëren van 1 tot maximaal 5 jaar eerder stoppen met werken, tot maximaal 5 jaar langer doorwerken. Wie langer doorwerkt, krijgt dan de rest van zijn leven meer AOW, ongeveer 50 euro per maand extra voor elk jaar dat de pensionado doorwerkt. Maar is de flexibele AOW een oplossing voor zware, en doorgaans minder goed betaalde beroepen? Wie een jaar voor de officiële AOW-leeftijd stopt met werken, krijgt volgens deze oplossing de rest van zijn leven een AOW-uitkering die ongeveer 7 procent lager is dan die voor mensen die niet eerder stoppen. Wie vijf jaar eerder stopt, krijgt de rest van zijn leven dan bijna eenderde minder aan AOW. Op deze manier is eerder stoppen met werken voor zware beroepen financieel onhaalbaar, zegt Jan Berghuis van metaalpensioenfonds PMT. Voor de schatkist is deze oplossing aantrekkelijk. Het zou de staatskas zelfs geld kunnen opleveren. 3 Flexibele AOW met inkomenscompensatie Vakbond FNV heeft een - nog niet kant en klaar - plan gelanceerd dat zware beroepen wel in staat stelt eerder te stoppen met werken, maar dat vraagt een 'grondige herziening van de AOW'. De vakbond wil ten eerste de AOWuitkering verhogen. Wie tot modaal verdient (33 duizend euro per jaar bruto) en eerder stopt met werken zou minder op de uitkering gekort moeten worden. Verder wil de FNV in cao's afspreken dat lagere inkomens - vrijwillig - kunnen sparen voor een vroegpensioen. Ook vakbond CNV en GroenLinks en de PvdA willen dat zware beroepen - lees lagere inkomens - niet te veel hoeven in te leveren. Maar deze oplossing kost veel belastinggeld. Als mensen met een laag inkomen en een zwaar beroep eerder stoppen met werken en dus worden gekort op hun AOW, zakken ze veelal onder het bestaansminimum. Ze zullen dan ook een groter beroep doen op de bijstand en allerlei toeslagen. 4 koppel pensioenleeftijd aan aantal arbeidsjaren Jan Berghuis van pensioenfonds PMT ziet nog een andere oplossing. 'In Duitsland heb je na 45 jaar werken recht op pensioen. Wie heeft gestudeerd werkt dus langer door, wie vroeg begint met werken kan ook eerder stoppen. Dat is eerlijk.' De Tweede Kamer voorziet vooral veel administratieve problemen die niet één-twee-drie zijn op te lossen. 'Wat doe je met iemand die ook parttime of als zzp'er heeft gewerkt? Of een paar jaar werkloos is geweest? Of een ouder die een aantal jaar stopt met werken om voor de kinderen te zorgen?', zegt Theo Nijman van pensioendenktank Netspar De AOW-leeftijd koppelen aan het aantal gewerkte jaren is geen oplossing, zegt Paul de Beer, hoogleraar arbeidsverhoudingen aan de Universiteit van Amsterdam. 'De AOW is een volksverzekering, gebaseerd op het aantal jaren dat iemand in Nederland heeft gewoond. Ook wie helemaal niet heeft gewerkt, krijgt AOW. Het lijkt me principieel onjuist om in zo'n systeem rekening te houden met het aantal gewerkte jaren.' 5 zorg ervoor dat werknemers het volhouden De werkgevers zijn niet tegen een flexibele AOW, maar VNO-NCW en MKB-Nederland vinden een algemene regeling voor zware beroepen te duur. In veel cao's worden al afspraken gemaakt over de duurzame inzetbaarheid van werknemers, zeggen de werkgevers. Daar wordt soms ook geld voor uitgetrokken. Zonder nog een bouwsteiger te beklimmen kunnen ouderen hun jonge collega's begeleiden; voor wie met een computer uit de voeten kan, is er soms een kantoorbaan. Daarnaast wijzen de werkgevers erop dat het bij veel pensioenfondsen mogelijk is met deeltijdpensioen te gaan. Door een of twee dagen minder te werken kunnen mensen met een zwaar beroep zo de AOW-leeftijd halen, aldus de werkgevers. Maar daarmee wordt eraan voorbijgegaan dat dit voor mensen de Volkskrant donderdag 22 juni 2017 Pagina 8 (1)

3 met een laag inkomen financieel moeilijk haalbaar is. Theo Nijman van pensioendenktank Netspar denkt ook dat voorkomen beter is dan genezen. 'De echte oplossing ligt toch in het op tijd beginnen met bijscholing, zodat ouderen flexibel blijven en tijdig kunnen overstappen naar banen die lichamelijk minder zwaar zijn.' Niet de overheid maar de sectoren met veel zware beroepen moeten met oplossingen komen, zegt ook hoogleraar De Beer. Een sector met veel zware beroepen kan in de cao afspraken maken over vroegpensioen. Daarvoor kunnen ze zelf geld reserveren. 'Ja, dat maakt dan de bouw als bedrijfstak duurder. Maar waarom zou iemand uit de detailhandel moeten meebetalen aan het vroegpensioen van een bouwvakker? Het is voor een duurdere sector meteen een prikkel iets aan de arbeidsomstandigheden te doen zodat iedereen de pensioenleeftijd haalt.' de Volkskrant donderdag 22 juni 2017 Pagina 8 (2)

4 Laagopgeleide later met pensioen dan hbo-plusser AMSTERDAM Laagopgeleiden gaan ruim een jaar later met pensioen dan hoogopgeleiden, hoewel zij veelal de zwaarste beroepen uitoefenen én minder lang leven dan andere Nederlanders. Terwijl hbo-plussers het bijltje er gemiddeld al enkele maanden voor hun 64ste bij neergooien, stoppen laagopgeleiden in de praktijk pas met werken als ze 65 zijn. JONATHAN WITTEMAN Dit blijkt uit onderzoek van Raymond Montizaan van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit Maastricht. Voor zijn onderzoek combineerde Montizaan statistieken van het CBS over de werkelijke pensioenleeftijd met opleidingsgegevens uit de jaarlijkse Enquête Beroeps Bevolking. Hij concludeert dat het verschil in werkelijke pensioenleeftijd tussen mensen van verschillende opleidingsniveaus steeds groter wordt. Dat verschil is ontstaan door het geleidelijk afschaffen van de vut en het prepensioen (vanaf 2006) en de verhoging van de AOW-leeftijd (vanaf 2013). In 2005, toen de gemiddelde Nederlander vlak voor zijn 61ste stopte met werken, gingen laag- en hoogopgeleiden vrijwel tegelijkertijd met pensioen. Een decennium later is de gemiddelde pensioenleeftijd in de praktijk inmiddels 64,5 jaar en blijken Nederlanders plots in twee snelheden richting AOW te rijden. Hbo- of universitair geschoolden stopten in 2015 enkele maanden voor hun 64ste, middelbaar geschoolden enkele maanden ná hun 64ste en mensen met alleen basisschool, vmbo of het laagste mbo-niveau op hun 65ste. De reden dat hoogopgeleiden zoveel eerder stoppen met werken is simpel, zegt Montizaan: zij kunnen het zich financieel veroorloven al voor de officiële AOW-leeftijd - 65 jaar en 9 maanden in hun betaalde baan op te geven. Vroegtijdig met pensioen gaan is steeds meer een 'luxegoed' voor vermogenden, constateert hij. 'Als je eerder met pensioen wilt, moet je je vermogen aanspreken, bijvoorbeeld je spaargeld, of door je huis te verkopen. Maar laagopgeleiden hebben tijdens hun carrière over het algemeen minder vermogen kunnen opbouwen. Ook is hun aanvullend pensioen lager, waardoor ze afhankelijker zijn van hun AOW-uitkering.' En die gaat nu eenmaal steeds later in. Extra wrang is dat laagopgeleiden een veel lagere levensverwachting hebben dan hoogopgeleiden. Mensen met een hbo- of wodiploma leven gemiddeld 72 jaar in goede gezondheid, laagopgeleiden slechts 53 jaar, blijkt uit CBScijfers. 'Dit roept de vraag op in hoeverre het verschil in de pensioenleeftijd rechtvaardig is. Want een groot deel van de laagopgeleiden moet doorwerken met lichamelijke klachten en de meeste hoogopgeleiden niet', zegt Montizaan. Vooral mensen met een fysiek zwaar beroep betalen een hoge prijs voor hun arbeid. Wie na zijn 50ste een zwaar beroep uitoefent - metselaar, timmerman of verpleegkundige bijvoorbeeld - veroudert in een jaar tijd biologisch gezien niet 12, maar 28 maanden, becijferde gezondheidseconoom Bastian Ravesteijn vorig jaar in zijn proefschrift. Arbeidseconoom Ronald Dekker (universiteit Tilburg) vermoedde al dat laagopgeleiden langer doorwerken dan hoogopgeleiden, maar noemt het goed dat dit nu met gedegen cijfers is onderbouwd. Dekker constateert dat de armen feitelijk pensioengeld overdragen aan de rijken. Laagopgeleiden beginnen immers eerder met werken en gaan langer door, maar overlijden ook jonger dan hoogopgeleiden. De laatsten profiteren zo van de door laagopgeleiden betaalde AOW- en pensioenpremies. 'Dat zit ingebakken in ons pensioensysteem: de vuilnisman subsidieert de hoogleraar.' Pagina 8-9: flexibele AOW gaat iedereen veel geld kosten de Volkskrant donderdag 22 juni 2017 Pagina 2 (1)

5 Lage scholing, lang werk later met pensioen Laagopgeleiden gaan ruim een jaar later met pensioen dan hoogopgeleiden, hoewel zij veelal de zwaarste beroepen uitoefenen én minder lang leven. Terwijl hboplussers gemiddeld enkele maanden voor hun 64ste stoppen, houden laagopgeleiden pas op met werken als ze 65 zijn. De reden dat hoogopgeleiden eerder stoppen met werken is simpel: zij kunnen het zich financieel veroorloven al voor de AOW-leeftijd te stoppen. Ten eerste pagina 2 de Volkskrant donderdag 22 juni 2017 Pagina 1 (1)