Op welke manier kan Europa plastic in de oceanen terugdringen? DE SOCIALE SCHOONMAAK

Transcriptie

1 Op welke manier kan Europa plastic in de oceanen terugdringen? DE SOCIALE SCHOONMAAK Tom Hink, cultuur en maatschappij Eva Hein, economie en maatschappij Jan van Egmond Lyceum 19 januari 2016 Economie, mevrouw Simpson

2 Voorwoord Het Worldschool programma waar wij deel van hebben uitgemaakt heeft ons een interessant onderwerp aangeboden. Nog nooit hebben wij zoveel over milieuproblemen geweten. De hypothese die wij het meest passend vonden rondom dit onderzoek was daarom ook men is niet goed genoeg op de hoogte van de problemen die de plasticsoep met zich meebrengt. Door dit te onderzoeken in Amsterdam en Purmerend hebben wij soms interessante gesprekken gehad, mensen die wel meer wilden doen, maar simpelweg daar de tijd niet voor hadden. Juist dit is de kern van het probleem: de mens produceert, consumeert en vervuilt. Maar het is ook aan hem om het afval dat hierbij geproduceerd wordt weer op te ruimen. Wij zijn immers de enigen die dit tot stand kunnen brengen. PAGINA 1

3 1. Inleiding 1.1 Doel van het onderzoek Het doel van ons onderzoek is het onderzoeken wat de mogelijkheden zijn betreft de verspreiding van bewustwording onder de Nederlanders over het probleem dat de oceaanplastic veroorzaakt. Door te onderzoeken wat men wel en niet weet rondom dit onderwerp, is het mogelijk hierop in te spelen. Hier moet gedacht worden aan speciale campagnes rondom plasticbeheer en recycle projecten. 1.2 Deelvragen De door ons opgestelde deelvragen geven een zo duidelijk mogelijk beeld van wat plastic inhoudt, wat het probleem is betreft plastic in combinatie met de oceanen en hoe er volgens ons gehandeld moet worden om deze problemen tegen te gaan. In het hoofdstuk het begint bij de mens leggen we hier nog eens de nadruk op. 1.3 Werkwijze De kern van de oplossing van ons probleem ligt bij de mens zelf: alleen wij kunnen de oceanen vervuilen met ons afval. Daarbij zijn wij ook de enigen die de oceanen zelf weer kunnen opruimen. Daarom zijn wij naar de mensen toegegaan. Wij hebben op straat de gewone man en vrouw gevraagd wat zij weten van dit milieuprobleem en hoe zij, mits zij er weet van hebben, mee om gaan. Hetzelfde geldt voor de mensen die geen weet hebben van de problemen rondom het oceaanplastic: hoe komt dit en zou je eraan mee willen werken om hier verandering in te brengen? Door de verschillende antwoorden met elkaar te vergelijken kunnen wij een redelijk beeld scheppen van de kennis rondom het oceaanplastic en daardoor een passende, sociale oplossing verzinnen. PAGINA 2

4 2. Plastic Plastic is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Het zit immers overal waar we kijken, snoeren voor de computer en mobiele telefoon, je tandenborstel, pennen, handvaten van pannen en fietsen, de binnenkant van ons pak melk en ga zo maar door. Plastic is verweven in ons leven. Doordat we al zo gewend zijn aan een leven met plastic, is een leven zonder niet meer voor te stellen. Om deze reden is het goed om te weten wat plastic is, waarom het ons milieu vervuilt en hoe het in onze oceanen terecht is gekomen Hoe en wat Wanneer men met een microscoop zou inzoomen op een plastic oppervlak, dan zouden er lange, dunne slierten gezien worden die gelijk zouden kunnen zijn aan een bord (kale)spaghetti. Iedere draad is opgebouwd uit een ketting van moleculen, zo n aaneenschakeling van moleculen heet een polymeer. De polymeer die plastic bevat wordt gemaakt door mensen en is dus synthetisch. Er zijn verschillende soorten plastic te onderscheiden, door bepaalde toevoegingen krijgt de kunststof bepaalde eigenschappen. Door de verschillende soorten aanwezige moleculen en verschil in bindmiddelen worden er verschillende soorten plastic gemaakt. De bindmiddelen zijn nodig om die aaneenschakeling van moleculen, de polymeer, aan elkaar te binden. Een voorbeeld hiervan is glycerol. Plastic wordt gemaakt uit aardolie. Daarom gaat ongeveer 10% van alle aardolie winning op aan het maken van plastic. Dat is ook logisch, plastic heeft bijna alle voordelen: het is licht, makkelijk schoon te houden, te modelleren in haast iedere bedenkbare vorm en bovendien haast niet kapot te krijgen. Bovendien is plastic herbruikbaar. Dat plastic veel gebruikt wordt is duidelijk merkbaar: een huishouden heeft ongeveer 20 kilo plasticafval per jaar. Wanneer je je bedenkt dat de meeste plastic verpakkingen niet zwaarder zijn dan een paar gram, is dit erg veel. PAGINA 3

5 2.2. Vervuiling Dat een lichtgewicht, goedkoop en makkelijk te modelleren productiemiddel geen nadeel met zich meebrengt klinkt als te mooi om waar te zijn. Plastic is een van de meest rondzwervende afvalsoorten van onze tijd. Het nadeel van het onbreekbare karakter, is dat de natuur ook vrijwel niets kan met de synthetische onderdelen. Plastic dat op straat, in de natuur of het water terecht komt wordt dus niet afgebroken door de natuur. Een van de meest zwaar getroffen onderdelen in de natuur zijn de oceanen. Wie langs het strand loopt kan het niet ontgaan dat het strand vaak bezaait is met afval. Dit afval verschilt van kleine plastic dopjes, tot visnetten en strandmatten. Het plastic afval dat je ziet liggen is een splinter van een groter geheel: de plasticsoep. Door de stroming van de oceanen en plastic dat blijft drijven zijn er in de loop der jaren ophopingen in verschillende gebieden ontstaan. De onderstaande afbeelding laat in de omcirkelde delen zien waar deze gebieden (en de ophopingen van plastic) zich bevinden. Het afval dat zich in deze gebieden heeft opgehoopt is via verschillende manieren in de oceanen terecht gekomen. Zeshonderd keer per jaar komt het voor dat een vrachtschip zijn container verliest. De container en zijn inhoud zijn verloren en worden vaak niet meer geborgen. Echter, dit gebeurde niet op 10 januari Deze specifieke container had namelijk twee factoren waardoor hij bekender zou worden dan alle andere verloren containers. De eerste factor was het openbreken van de container zelf, hierdoor kwam de inhoud van badeenden vrij. De tweede factor waren de badeenden en hun materiaal: het plastic waarvan de badeenden gemaakt waren PAGINA 4

6 hadden het vermogen om te blijven drijven en konden daarom vrijelijk de oceaan over. Na het bekend worden van de uitbraak van badeenden heeft een oceanograaf een onderzoek opgezet. In dit onderzoek verzocht hij strandjutters na het vinden van een badeend de locatie te vermelden, zo kon de weg die iedere badeend heeft afgelegd in kaart worden gebracht. Maar liefst twaalf jaar later bereikt een badeend een Schots strand, een flinke reis voor een enkele badeend. Het is duidelijk dat plastic afval zich constant door de oceanen blijft verplaatsen. Dit is ook logisch, aangezien de oceanen door constante stromingen altijd in beweging zijn. Afgelegde reis door de badeenden Naast het verliezen van containers zijn er ook landen die het plastic afval dat zij produceren simpelweg in zee lozen. De koplopers op dit gebied zijn China, Indonesië en Vietnam. Een groot onderdeel van deze problemen zijn te wijten aan een verkeerde manier van afvalverwerking. Door open vuilnisbelten waait er veel plastic regelrecht de zee in, een betere afvalverwerking zou al snel leiden tot een vermindering van 40% in oceaan-afval. De gebieden met een grote plasticdichtheid hebben niet allemaal een dikke laag plastic in het water liggen. Veel plasticdeeltjes zijn niet meer met het blote oog te zien, doordat zij uit elkaar zijn gevallen in het proces van de stroming en verwering door de zon. PAGINA 5

7 Door de grootte van deze deeltjes wordt dit aangezien voor voedsel door in zee levende dieren. Vissen zien plankton, maar eten plastic. Zeevogels zien een prooi, maar vissen een plasticdop uit het water. Doordat ook dieren deze deeltjes niet kunnen verwerken, sterven zij vaak door een ophoping van plastic in de maag. Wanneer de vogel al deels verwerkt is door consumenten, ziet dit er als volgt uit. Dit treft niet alleen vogels, maar ook de vissen die wij consumeren. Het afval dat wij gebruiken, verbruiken en vervolgens lozen komt dus uiteindelijk weer terug op ons eigen bord. PAGINA 6

8 3. Onderzoek Bent u bereid om op te treden tegen de vervuiling van plastic? Een vraag die wij op donderdag 2 november vaak gesteld hebben in Amsterdam aan voorbijgangers. Door deze vraag te stellen aan het winkelende publiek wilden wij een grotere diversiteit van onze antwoorden creëren. Omdat Amsterdam een stad is waar veel mensen van een andere plek komen, zorgt dit voor een internationaal karakter. Na het onderzoek in Amsterdam hebben wij dezelfde enquête voorgelegd in Purmerend. Het onderzoek hebben wij verspreid over drie verschillende generaties. De categorieën die wij hebben ingedeeld bestonden uit studenten, volwassenen en ouderen. Door deze drie categorieën te creëren hebben wij een goed beeld gekregen van verschillende meningen, belangen en interesses. De meningen waar wij het meeste waarde aan hechten, is de mening van de student. Wij vinden dit de belangrijkste stem, sinds zij de beslissende generatie zijn. De enquête die wij hebben voorgehouden bestond uit twee mogelijkheden: ja, ik weet van de gevolgen van het plastic in de zee en nee, ik weet niets van de gevolgen van plastic in de zee. Op beide antwoorden hebben wij een aantal vervolgvragen gesteld, om een duidelijker beeld te krijgen waarom er wel of geen kennis is van het zee plastic. De enquête eindigde, ongeacht het antwoord met dezelfde vraag: Zou u bereid zijn om wat aan het plastic in de zee te doen? De enquêtes werden anoniem ingevuld, enkel de leeftijd werd vermeld. Wij hebben hiervoor gekozen omdat wij de ondervraagde niet onder druk wilde zetten waardoor er wellicht eerder geneigd kon woorden naar het antwoord ja in plaats van nee. Om dit extra te versterken hebben wij weggekeken en het blad niet nagekeken waar de ondervraagde bij zou zijn. Op die manier hebben wij geprobeerd een betrouwbare enquête te creëren. Enquête op de volgende bladzijde te vinden. PAGINA 7

9 Enquête 1) Wat is uw geslacht? O Man O Vrouw 2) Wat is uw leeftijd?.. 3) Bent u bekend met de gevolgen van het plastic in de zee? O Ja, ik ben bekend met de gevolgen van het plastic in de zee O Nee, ik ben niet bekend met de gevolgen van het plastic in de zee - Ja; ga verder tot vraag 5 - Nee; ga verder naar vraag 5 4) Bent u hier actief mee bezig? O Ja, ik ben actief bezig met het helpen van de verwijdering van de plastic soep O Nee, ik ben niet actief bezig met de oplossing van de vervuiling 5) Bent u bereid om op te treden tegen plastic vervuiling door bijvoorbeeld: - Duurdere, duurzame producten te kopen O - Geld te doneren aan goede doelen O - Recyclen/beter omgaan met uw plastic O - Andere O - Geen van alle opties O - Indien u heeft gekozen voor geen van alle opties 6) Waarom bent u niet bereid om op te treden tegen plastic vervuiling? - Niet geïnteresseerd O - Plastic vervuiling speelt niet in mijn omgeving O - Ik lees hier geen nieuws over O - Andere O PAGINA 8

10 4. Resultaten De resultaten die wij verkregen hebben vanuit de enquête hebben wij hieronder uitgewerkt. 14 Amsterdam Ouderen Volwassenen Studenten Ja Nee bent u bekend met de gevolgen van plastic vervuiling in de oceaan? Amsterdam Ouderen Volwassenen Student Ja Nee Bent u actief bezig met het oplossen van de plastic vervuiling in de oceaan? PAGINA 9

11 14 Purmerend Ouderen Volwassenen Student Ja Nee Bent u bekend met de gevolgen van plastic vervuiling in de oceaan? 12 Purmerend Ouderen Volwassenen Student Ja Nee Bent u actief bezig met het oplossen van plastic vervuiling in de oceaan? PAGINA 10

12 5. Bestaande projecten Plastic Heroes Plastic afval kun je beter scheiden. Dat weet toch iedereen? Dat is de slogan van de nieuwste campagne van Plastic Heroes. Met deze campagne wil Plastic Heroes Nederlanders aanzetten tot het beter scheiden van plastic verpakkingsafval. Plastic in Renkum De inzameling van plastic in Renkum lijkt dit jaar op een gemiddeld aantal kilogram rond de 23 te komen. Afgezet tegenover het landelijk gemiddelde van 20 kilogram per persoon is dat een compliment waard. Maar het kan natuurlijk altijd beter als u bedenkt dat een gemiddeld Nederlands huishouden maar liefst 50 tot 60 kg plastic per jaar produceert! Plastic vóór 7.30 aan de weg Het tijdstip waarop uw plastic wordt opgehaald kan per week verschillen. Zet daarom uw zakken vóór 7.30 uur aan de weg. Doe dit bij voorkeur op de ochtend zelf en niet de avond ervoor. Zo verkleint u de kans dat de zakken wegwaaien of dat dieren de zakken openscheuren. Om wegwaaien te voorkomen vragen wij u daarom om de zakken aan elkaar te knopen. PAGINA 11

13 Verbod op gratis plastic tasjes Vanaf 1 januari 2016 zijn gratis plastic tassen niet meer toegestaan. Het doel is om zwerfvuil op straat en in zee tegen te gaan en verspilling van grondstoffen te voorkomen. Minder plastic afval In Nederland gebruiken alle consumenten samen ieder jaar zo'n 3 miljard plastic tasjes. Een groot deel belandt in de afvalbak en een ander deel wordt zwerfafval. De Europese Unie heeft daarom alle lidstaten verplicht het gebruik van plastic tassen te verminderen. Nederland voldoet met het verbod op gratis plastic tassen aan deze Europese verplichting De Rijksoverheid wil ook het bewustzijn van consumenten vergroten. Het verbod op plastic tassen kan bijdragen aan duurzaam gedrag, bijvoorbeeld door hergebruiken van een tas. In sommige gevallen mogen levensmiddelen nog wel worden verpakt in dunne plastic tasjes. Namelijk als dit voedselverspilling tegengaat, of als er geen andere manier is deze hygiënisch te verpakken. Vergoeding voor plastic tas Klanten krijgen in de winkel geen gratis plastic tas meer, tenzij deze onder de uitzondering vallen. Wanneer u toch een plastic tas wilt, betaalt u daarvoor een klein bedrag. Winkeliers mogen zelf de prijs bepalen. De richtprijs voor een plastic tas is 0,25. WeCycle Inzameling en recycling van elektrische apparaten en energiezuinige lampen WeCycle organiseert de inzameling en recycling van elektrische apparaten en energiezuinige verlichting (e-waste). WeCycle wil zoveel mogelijk e-waste inzamelen en werkt hiervoor samen met diverse instanties. WeCycle zorgt in opdracht van producenten en importeurs voor verantwoorde inzameling, garandeert recycling met een hoog milieurendement en rapporteert hierover aan de overheid. Recyclen is een methode dat men weerhoudt om iets weg te gooien, wat betekent dat het minder waarschijnlijk is dat het in de zee terecht komt. PAGINA 12

14 De producenten en importeurs hebben een wettelijke verantwoordelijkheid om afgedankte elektrische apparaten en energiezuinige verlichting verantwoord te laten inzamelen en te recyclen. Deze verantwoordelijkheid komt voort uit de Europese wetgeving over Waste of Electric and Electronic Equipment (WEEE). WeCycle is de uitvoeringsorganisatie van producenten en importeurs. Met een compact team organiseert WeCycle op een effectieve en efficiënte manier de landelijke inzameling van e-waste en laat dit hoogwaardig recyclen. Meldpunt Verpakkingen Meldpunt verpakkingen is een organisatie die zich inzet tegen producten die met onnodig veel plastic zijn verpakt. Wanneer verpakkingen te groot zijn of wanneer er teveel plastic wordt gebruikt kan er via de website een melding van worden gemaakt. Nadat de melding is verstuurd, stuurt Meldpunt Verpakkingen de klacht door naar het desbetreffende bedrijf met de vraag of er een reactie gegeven kan worden. Het antwoord dat gegeven wordt door het bedrijf is daarna te lezen op de website. Het is een goede manier om zelf als consument een verandering te maken. Enkel door oplettendheid kan er al een hoop plastic afval bespaard blijven. PAGINA 13

15 6. Het begint bij de mens Zonder de realisatie van de gevolgen die plastic afval met zich mee brengt, is het vechten tegen vervuiling een verloren strijd. Daarom moet er op maatschappelijk niveau een doorgroei plaatsvinden die niet alleen onze generatie zal beïnvloeden, maar ook de daarop volgende generaties nog lang bij zal blijven. Het levend maken van een probleem dat vrijwel niets te maken heeft met het dagelijkse leven dat je leeft. Want, zoals veel mensen denken heeft niemand er op de korte termijn last van of er nu meer, of minder plastic in de oceaan wordt geloosd. Hoe langer deze gedachtegangen doorgaan, hoe verder weg de schone zee van ons vandaan ebt. Hierom hebben wij drie campagnes bedacht waarvan wij denken dat de mens zijn gedrag zal veranderen ten opzichte waarvan die nu bezig is. 1. Vis Wat weinig mensen weten is dat ook wijzelf aan ons eigen plastic worden blootgesteld. Dit proces heeft accumulatie. De simpelste uitleg volgens het woordenboek is hiervan iets waarbij er steeds meer van iets is. De vis die wij vangen, heeft zichzelf vanbinnen opgehoopt met minuscule stukjes plastic. Wanneer wij een vis bereiden en vervolgens opeten, zijn deze deeltjes ook nog aanwezig. Het gevolg hiervan is dat door ophoping (accumulatie) wij zelf ziek worden. Doordat dit soort onderwerpen veel minder aan bod komen, zijn de problemen ook onbekender. Om de mensen die geregeld vis eten zich ook bij de risico s van ons plastic afval stil te laten staan, moet er volgens ons een bepaald keurmerk komen voor vis. Hierop moet makkelijk af te lezen zijn uit welk gebied de vis komt (hoge concentratie plastic of lage concentratie) en wat de geschatte procentuele hoeveelheid plastic is die zich in de vis kan bevinden. Om deze resultaten weer te geven op verpakkingen moet er wel goed onderzoek verricht worden. Er moeten uit verschillende streken dezelfde soorten vis gevangen en onderzocht worden, zo kan er gekeken worden of er verschil zit in concentratie plastic en zo kunnen ook de gezondheidsrisico s worden bekeken per vissoort. 2. Kunst Een veld waarin creativiteit nodig is en waar altijd aan gedaan wordt: kunst. Specifieker gezien, kunst lessen die op scholen worden gegeven. In plaats van PAGINA 14

16 bestaande materialen te gebruiken zoals hout, ijzer en metaal, is plastic een goede optie. Plastic is namelijk te modelleren in iedere vorm, heeft vaak een felle, opvallende vorm. Met de plastic materialen kunnen werkstukken in elkaar gezet worden, waardoor het materiaal 100% gerecycled wordt. Bovendien is het blootstellen van jongeren aan plasticafval bewust, en onbewust, een geheugensteun. De belangen van afvalscheiding, plasticgebruik en vervuiling worden op deze manier nog eens benadrukt. Een voorbeeld van plastic bottle art ' PAGINA 15

17 7. Hypothese De hypothese waarmee wij zijn begonnen luidt: Men is niet genoeg op de hoogte van de problemen die de plasticsoep met zich meebrengt. Om dit op een juiste manier te onderzoeken, zijn wij een kleinschalig onderzoek gestart in onze eigen omgeving. Op die manier hebben wij er geprobeerd achter te komen hoe de plasticsoep leeft. Door middel van een korte enquête die wij door voorbijgangers hebben laten invullen hebben wij onze gegevens verkregen. De resultaten die wij hieruit hebben verkregen waren opvallend. De doelgroep studenten wist vaak niets van de plasticproblemen af en waren daarom ook niet direct opzoek naar een verbetering in gedrag. De doelgroep volwassenen wist vaak meer van problemen rondom de oceanen. De doelgroep met de meeste kennis rondom plasticvervuiling was de groep ouderen. Ons vermoeden is dat dit komt doordat ouderen vaak meer tijd hebben voor zichzelf en daardoor net wat vaker het nieuws erbij pakt dan de mensen in de andere doelgroepen. Het is dus duidelijk dat er geconcentreerd moet worden op de generatie jongeren, zij zijn inmiddels de toekomst en bepalen het verdere verloop van de plasticsoep met hun gedrag. Door deze groep op een andere manier kennis te laten maken met de ontwikkelingen op de oceaan (zie hoofdstuk zes), is er een manier om meer bewustwording te verspreiden rondom dit onderwerp. Door deze groep op een andere manier kennis te laten maken met de problemen, maar ook de ontwikkelingen, op de oceanen is er een grote kans op een algehele verandering in gedrag. Het is van groot belang dat de algehele verandering in gedrag onder de Nederlandse bevolking doorzet. De omgang met het milieu is iets dat de overheid niet kan opleggen door middel van wetten, het is iets dat vanuit onszelf moet komen. Wij produceren, wij gebruiken en wij vervuilen. Daarom is het belangrijk om nu het roer stevig vast te grijpen en de ommezwaai te starten. PAGINA 16

18 Nawoord Door het schrijven van dit verslag hebben wij allebei een andere kijk gekregen op het milieu om ons heen. Het is voor ons nu ook duidelijk dat het gebruik van plastic een gegeven is en niet moet worden misbruikt. Doordat de natuur het niet kan verwerken zal het uiteindelijk ook ons als mensen gaan benadelen. Zonder het schrijven van dit verslag hadden wij waarschijnlijk staan klagen aan de kassa wanneer er geen plastictasje wordt gegeven, echter, nu snappen wij heel goed waarom. We zijn blij dat we na een lange periode hard werken het verslag eindelijk definitief kunnen inleveren. Dit was ons niet gelukt zonder de hulp van onze begeleidster mevrouw Simpson, die wij daarom ook van harte willen bedanken voor haar hulp. Tom Hink en Eva Hein PAGINA 17

19 Bronnen theoceancleanup.com/donate.html PAGINA 18

20 Logboek Datum Activiteit Uren Problemen en oplossingen Finishing touch 1u Kleurenprinter doet moeilijk Werken aan pws 2u Werken aan pws 1u Werken aan pws 3u Werken aan pws 2u Werken aan pws 4u Werken aan pws 1,5u Werken aan pws 1u Werken aan pws 1u Werken aan pws 2u Werken aan pws 1u Werken aan pws 3u Werken aan pws 2u Werken aan pws 2u Werken aan pws 1u u Werken aan pws 3u Werken aan pws 2u Werken aan pws 2u Werken aan pws 3u Onderzoek Purmerend 4u Onderzoek Amsterdam 5u Werken aan pws 1u Werken aan pws 1u Werken aan pws 1u Den Haag 8u Brainstormen 3u Werken aan pws 3u Werken aan pws 2u Werken aan pws 1u Werken aan pws 2u Werken aan pws 4u Vastgelopen Pws dagen 5u Pws dagen 5u Pws dagen 5u Onderwerp besproken 2u Den Haag 8u PAGINA 19

21 PAGINA 20