DE ENERGIE OM TE VERANDEREN STRATEGISCH PLAN

Transcriptie

1 DE ENERGIE OM TE VERANDEREN STRATEGISCH PLAN Onder voorbehoud van goedkeuring door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 20 april 2017

2 Enexis Holding N.V. is een organisatie die met bijna gedreven medewerkers werkt aan de betrouwbaarheid en betaalbaarheid van de energienetten en aan de toekomst van onze energievoorziening. Enexis Holding stimuleert, coördineert, faciliteert en financiert initiatieven, samenwerkingsverbanden, innovatieve kracht en kennis om een duurzame energietransitie vaart te geven. Met als doel de energievoorziening van de 21 e eeuw vorm te geven. Onze activiteiten zijn ondergebracht in drie verschillende bedrijven: Samen zijn we snel en wendbaar en kunnen we de maatschappelijke eisen en uitdagingen van de energiewereld aan. Nu en in de toekomst. Daar waar in dit strategisch plan de term Enexis wordt gebruikt, doelen we op Enexis Holding N.V. ENEXIS NETBEHEER B.V. de publieke netbeheerder die zorgt voor excellente dienstverlening en netwerken. ENPULS B.V. de versneller die de innovatieve activi teiten bundelt op het gebied van de energietransitie. INHOUD VOORWOORD RAAD VAN BESTUUR 5 TRENDS EN ONTWIKKELINGEN 6 De energietransitie krijgt vaart 6 Vier toekomstscenario s voor de veranderingen in de energiewereld 8 Dialoog met stakeholders 10 STRATEGISCHE KOERS 12 EXCELLENT NETBEHEER 15 Snelle service, gemak en lage tarieven 15 Netwerken geschikt voor de energietransitie 16 Hoge betrouwbaarheid en publieke veiligheid 16 Veilig werken 17 BEVLOGEN MEDEWERKERS IN EEN DUURZAME ORGANISATIE 24 Bevlogen en wendbare medewerkers die duurzaam inzetbaar zijn 24 Duurzame keuzes in bedrijfsvoering 27 FINANCIEEL VERANTWOORD 28 Financiële doorrekening 30 Wet- en regelgeving 32 Sectorordening 32 BEGRIPPENLIJST 34 FUDURA B.V. de partner in effectief energiemanagement voor de zakelijke markt. VERSNELLEN ENERGIETRANSITIE 19 Duurzame gebiedsontwikkeling 19 Energiebesparing met consumenten 20 Data beschikbaar stellen 20 Slimmer omgaan met bestaande netten 21 Duurzame mobiliteit mogelijk maken 23 3

3 VOORWOORD RAAD VAN BESTUUR WE KUNNEN DE TOEKOMST NIET VOOR SPELLEN MAAR ER WEL SAMEN NAARTOE GROEIEN De energiewereld is flink in beweging. Wereldwijd worden afspraken gemaakt over energiebesparing, het terugdringen van broeikasgassen en het remmen van de opwarming van de aarde. We zien dat steeds meer consumenten en bedrijven zelf zonne- of windenergie opwekken. Lokaal wordt duurzaam opgewekte energie opgeslagen en uitgewisseld. Elektrisch vervoer is aan een stevige opmars bezig. En steeds vaker wordt biogas of restwarmte van een fabriek ingezet om woningen te verwarmen. Het zijn maar een paar voorbeelden van hoe de energievoorziening in Nederland bezig is aan een transitie. In onze netten zien we dat vraag en aanbod van energie steeds meer fluctueren. De transitie vraagt dat we ons netwerk en onze dienstverlening aanpassen om de energievoorziening betrouwbaar en betaalbaar te houden. Daarom hebben we onze strategische koers aangescherpt. Wij richten ons op excellent netbeheer én het versnellen van de energietransitie. Het excellent beheren van het net is onze maat - schappelijke taak. Een taak die we al sinds jaar en dag veilig, betrouwbaar en betaalbaar uitvoeren. Maar de snelheid van veranderingen en onzekerheden over hoe de energietoekomst eruit ziet, maken onze opdracht complex. Hoe lang nog en in welke mate investeren we in nieuwe aardgasnetten nu steeds meer gemeenten alternatieven overwegen, zoals biogas of warmte? Wat wordt de precieze rol van warmte in de energiemix en hoe organiseren we dat? Hoe zorgen we ervoor dat de niet planbare duurzame elektriciteitsproductie maximaal wordt benut? Hoe houden we de focus op veilig werken bij al deze veranderingen? Want ons motto blijft: We werken veilig of we werken niet. In de energieketen zien we volop nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan. Bijvoorbeeld tussen kennisinstellingen, marktpartijen, overheden en lokale energiecoöperaties. Samen met externe partijen werken wij aan schaalbare oplossingen op het gebied van duurzame gebiedsontwikkeling, flexibiliteit, energiebesparing en duurzame mobiliteit. Omdat deze thema s relevant zijn in het licht van de Nederlandse klimaatdoelen en een relatie hebben met onze energie-infrastructuur. Zo kunnen we de energietransitie versnellen. Het is onze uitdaging te leren omgaan met de on zekerheden die de energietransitie met zich meebrengt. Dat zal niet altijd makkelijk zijn, maar we hebben de energie, de expertise en de ervaring om in te spelen op veranderingen. Vol overtuiging zetten wij onze strategische koers in voor het uitvoeren van excellent netbeheer én het versnellen van de energietransitie. Peter Vermaat en Maarten Blacquière Raad van Bestuur 5

4 TRENDS EN ONTWIKKELINGEN Door duurzame energie-opwek, energieopslag, diversificatie van warmtebronnen en elektrisch vervoer veranderen vraag en aanbod in de energievoorziening. Er ontstaan nieuwe spelers en nieuwe diensten. De energietransitie stelt andere eisen aan de energie-infrastructuur en vraagt om samenwerking en wendbaarheid. DE ENERGIETRANSITIE KRIJGT VAART De toenemende aandacht voor duurzaamheid leidt tot andere keuzes bij beleidsmakers, consumenten en bedrijven. Steeds vaker willen consumenten zelf energiekeuzes maken. Bijvoorbeeld door energie op te wekken via zonnepanelen. Zij willen ook kunnen kiezen hoe de opgewekte elektriciteit wordt inge zet: zelf gebruiken, opslaan in een thuisaccu of verhandelen aan derden. Hierdoor verschuift de invloed van energiebedrijven naar klanten. Tevens zien we dat grote windparken op zee worden aangelegd en nieuwe collectieven centrale zonneparken en warmtenetten ontwikkelen. Afhankelijk van lokale omstandigheden, zoals de aanwezigheid van restwarmte, gaan energiebronnen regionaal verschillen. Nieuwe ontwikkelingen zoals het inzetten van waterstof als energiedrager gaan mogelijk een rol spelen. De vraag naar energie verandert ook. Door betere isolatietechnieken vermindert het energieverbruik voor verwarming in huishoudens. De behoefte aan gas in de bebouwde omgeving neemt af en nieuwbouwwijken worden steeds vaker aardgasloos gebouwd. De vraag naar elektriciteit neemt juist toe door elektrisch vervoer, koeling, warmtepompen en automatisering. Naast de veranderingen in vraag en aanbod zien we dat er grotere verschillen gaan ontstaan in de mate waarin en de wijze waarop het netwerk gebruikt wordt. Er zijn klanten die van het net af gaan, omdat zij zelfvoorzienend worden. Andere klanten gaan door elektrisch vervoer of warmtepompen juist meer gebruik maken van het net. De energieinfrastructuur krijgt door al deze ontwikkelingen te maken met grotere pieken in vraag en aanbod. Tenslotte spelen data en ICT een steeds belangrijkere rol in de energievoorziening. Bijvoorbeeld om de energiestromen in het net te kunnen volgen en sturen. Klanten vragen data om energie te besparen, te verhandelen op marktplaatsen of te gebruiken op een zelfgekozen moment. Diensten rondom elektrisch vervoer hebben data nodig om auto s te kunnen laden op het meest goedkope of duurzame moment. Ook de toepassing van variabele energietarieven leidt tot meer datauitwisseling. VISIE Iedereen wil altijd en overal energie kunnen gebruiken. De noodzakelijke verandering van de energie voorziening gaat steeds sneller. Groeiende opwek van duurzame energie en energiebesparing vragen om nieuwe oplossingen. 6 7

5 Nieuwe energiediensten en dienstverleners VIER TOEKOMSTSCENARIO S VOOR DE VERANDERINGEN IN DE ENERGIEWERELD Hoe en met welke snelheid de veranderingen verlopen is niet te voorspellen. Dat maakt het kiezen van een strategische richting complex. Daarom hebben we ons grondig verdiept in de externe ontwikkelingen en vier toekomstscenario s ontwikkeld voor de mogelijke veranderingen in de energievoorziening richting De grootste onzekerheden die aan de basis liggen van de vier toekomstscenario s zijn: De mate waarin consumenten en bedrijven wel of niet streven naar zelfvoorzienendheid, gekoppeld aan weinig of veel vertrouwen in instituties. De mate waarin het speelveld voor energie gerelateerde diensten en diensterleners zich ontwikkelt: geleidelijke vernieuwing versus disruptieve innovatie. DE VIER TOEKOMST- SCENARIO S De scenario s beschrijven vier mogelijke, maar extreme toekomstbeelden. De scenario s hebben gemeen dat de energietransitie, gedreven door technologie, internationale klimaatafspraken en een groeiend maatschappelijk bewustzijn, zal versnellen. Het verschil zit in de manier waarop dat gebeurt. Elk scenario, of een afgeleide ervan, heeft de mogelijkheid om werkelijkheid te worden. We kunnen niet bepalen welk scenario werkelijkheid wordt, maar wel hoe we ons voorbereiden op de toekomst. Daarbij is wendbaarheid cruciaal: continu anticiperen en reageren op kansen en bedreigingen in de omgeving. We achten de kans groot dat het aantal partijen in de energieketen zal toenemen, en daarmee ook de complexiteit. Daarom is het nodig dat partijen intensief samen optrekken bij het vormgeven van nieuwe oplossingen en marktrollen. DE ENERGIE TRANSITIE VERSNELLEN BETEKENT ONZEKERHEID OMARMEN Geen hang naar zelfvoorzienendheid, vertrouwen in instituties Overheersend beeld: ENERGIE, LOGISCH DAT HET ER IS. In Europa is een nieuw elan ontstaan, het draagvlak voor Europa is teruggekeerd. Na de politieke unie ontstaat een energie unie, die verduurzaming realiseert. Mensen geloven dat grootschalige standaardoplossingen maatschappelijk het meest optimaal zijn. Netbeheerders fuseren tot één centraal gestuurd netbedrijf, dat de uitrol van warmtenetten en infrastructuur voor elektrisch vervoer ter hand neemt. Overheersend beeld: ENERGIE, DAT WORDT VOOR MIJ GEREGELD. AANBOD GEBUNDELD ALLES GEREGELD Er is veel vertrouwen in bestaande en nieuwe partijen. In Europa worden kaders gesteld, op regionaal niveau worden deze verder ingevuld. Overheid en bedrijven zorgen samen in publiekprivate samenwerking voor oplossingen die doorgaans grootschalig zijn. Innovatieve producten vinden hun weg naar klanten via de kanalen van grote, bekende bedrijven. Overheersend beeld: ENERGIE, DAT REGELEN WE SAMEN. Burgers en bedrijven willen onafhankelijk worden van falende instituties. Ze zoeken elkaar op in coöperaties en (online) communities. De focus ligt op de buurt, het doel is samen loskomen van het net. Er is een geliberaliseerde markt, waarin vraag en aanbod zorgen voor veel innovatie en oplossingen die lokaal optimaal zijn. De deeleconomie is sterk opgekomen. Het draagvlak voor centrale infrastructuur neemt af. SAMEN ZELFSTANDIG DOE T ZELF Overheersend beeld: ENERGIE, DAT REGEL IK ZELF. Omdat het de politiek en grote bedrijven niet lukt om orde te scheppen, keren mensen zich naar hun directe omgeving. Ze kiezen voor oplossingen die ze begrijpen. Er wordt veel kennis gedeeld, zowel lokaal als in online communities. Het delen van data met overheidsinstanties en grote bedrijven is minimaal door het grote belang dat aan privacy wordt gehecht. De businesscase voor innovatieve bedrijven is matig, lokaal georiënteerd MKB floreert. Het aantal consumenten en kleine bedrijven dat de netaansluiting opzegt groeit. Hang naar zelfvoorzienendheid, weinig vertrouwen in instituties Nauwelijks nieuwe energiediensten en dienstverleners De uitwerking van de vier scenario s is te vinden op: s 8 9

6 DIALOOG MET STAKEHOLDERS Enexis staat midden in de maatschappij. Als centrale speler in de energievoorziening, wegen we de belangen af van een grote, diverse groep stakeholders. Hiertoe zijn we doorlopend in gesprek met de verschillende stakeholders. Om recht te doen aan de verscheidenheid en de dialoog gestructureerd te kunnen voeren, onderscheidt Enexis acht verschillende groepen stakeholders: Klanten Medewerkers Aandeelhouders Ketenpartners Investeerders Beleidsbepalers Belangenverenigingen Lokale energiepartners Bij de uitwerking van het strategisch plan zijn onze stakeholders geconsulteerd. Zo hebben we met onze stakeholders vastgesteld welke onderwerpen van belang zijn én veel impact hebben. De belangrijkste zijn betrouwbaarheid van de energievoorziening, veiligheid, duurzaamheid van de energievoorziening, klanttevredenheid en innovatie. 10

7 STRATEGISCHE KOERS MISSIE We realiseren een duurzame energievoorziening door state of the art dienstverlening en netwerken en door regie te nemen in innovatieve oplossingen. Dit om de energietransitie te versnellen én excellent netbeheer uit te voeren. Enexis heeft het Energieakkoord voor duurzame groei mede ondertekend. Daarmee hebben we ons verbonden aan drie belangrijke ambities: het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen met 16% in 2020, het verhogen van het Nederlands energieverbruik uit duurzame bronnen met 14% in 2020 en een jaarlijkse energiebesparing van 1,5%. Inmiddels is ook het klimaatakkoord van Parijs gesloten en dat stelt ambitieuzere doelen. Wanneer de Nederlandse klimaatdoelen worden aangescherpt, zullen we ons inspannen om ook deze versnelling mogelijk te maken. Gemeenten, provincies en woningcorporaties starten initiatieven op het gebied van duurzame opwek en energiebesparing. Enexis heeft de kennis en kunde om hen daarbij te helpen en gaat graag de samenwerking aan. We stellen alles in het werk om samen met lokale partners de Nederlandse klimaatdoelen te realiseren. Het excellent beheren van het net is onze maatschappelijke taak. Externe ontwikkelingen zoals (decentrale) duurzame opwek, energieopslag, diversificatie van warmtebronnen en elektrisch vervoer raken de kern van deze taak omdat vraag en aanbod van energie meer gaan fluctueren. Met state of the art dienstverlening en netten zorgen we dat we tijdig kunnen inspelen op deze veranderingen in de energiewereld. Dit is nodig om de energievoorziening betrouwbaar, veilig, betaalbaar en toegankelijk te houden en om onze klanten in de gelegenheid te stellen om bijvoorbeeld zonnecellen te plaatsen en elektrische auto s op te laden. We vereenvoudigen onze processen en systemen zodat klanten moeiteloos en op elk gewenst moment hun zaken kunnen regelen. Daarmee willen we een hoge klanttevredenheid bereiken en het heeft een verlaging van de kosten tot gevolg. We willen de energietransitie versnellen door innovatieve, schaalbare oplossingen te realiseren gericht op energiebesparing en -vergroening. We richten ons daarbij op thema s die relevant zijn in het licht van de Nederlandse klimaatdoelen en een relatie hebben met onze energie-infrastructuur. Enpuls is het bedrijf dat zich hiermee bezighoudt. Enpuls werkt actief samen met andere bedrijven, overheden, consumenten, coöperaties en kennisinstellingen. Want alleen door de krachten te bundelen en kennis maximaal te delen, komen er oplossingen die voor alle partijen werken. De oplossingen die Enpuls realiseert vinden hun weg naar de netbeheerder of naar de markt. We realiseren een duurzame energie voorziening door state of the art dienst verlening en netwerken en door regie te nemen in innovatieve oplossingen Onze netten en dienstverlening zijn tijdig gereed voor de veranderingen in de energiewereld. Onze energievoorziening is betrouwbaar. Onze dienstverlening is excellent met als gevolg een hoge klanttevredenheid en verlaging van de kosten. EXCELLENT NETBEHEER STRATEGISCHE DOELEN We realiseren samen met lokale partners de Nederlandse doelen ten aanzien van duurzame opwek en energiebesparing. We realiseren innovatieve, schaalbare oplossingen die de transitie naar een duurzame energievoorziening versnellen. VERSNELLEN ENERGIETRANSITIE 12

8 EXCELLENT NETBEHEER Netbeheer houdt meer in dan het aanleggen en beheren van het energienetwerk zelf. We transporteren ook energie van A naar B. En we faciliteren de energiemarkt zodat de administratieve marktprocessen, zoals verhuizen, switchen en het verrekenen van energiestromen voor alle marktpartijen geruisloos verlopen. Een taak die door de energietransitie steeds complexer wordt door de onvoorspelbare fluctuaties in vraag en aanbod van energie en de groeiende decentrale opwek. Klanten rekenen op een snelle service, gemak en lage tarieven. Wij werken hieraan door processen te vereenvoudigen, te digitaliseren en slim gebruik te maken van data. Onze netten en dienstverlening zijn tijdig gereed voor de veranderingen in de energiewereld. Daarbij verhogen we de betrouwbaarheid van de energievoorziening en borgen de publieke veiligheid en de veiligheid van medewerkers. SNELLE SERVICE, GEMAK EN LAGE TARIEVEN Als een klant iets bij ons wil regelen, moet dat gemakkelijk en snel kunnen. Wij vereenvoudigen onze processen en systemen, zodat klanten moeiteloos en op elk gewenst moment hun zaken kunnen regelen. Zo worden bijvoorbeeld de mogelijkheden om verzoeken via internet in te dienen uitgebreid. Klanten krijgen meer invloed op de planning van werkzaamheden aan hun aansluiting, zodat het werk uitgevoerd wordt op een moment dat hen uitkomt. We geven actueel inzicht in de status van verzoeken, verwachte doorlooptijden en werkzaamheden in de directe omgeving van de klant, zoals gepland onderhoud of de uitrol van slimme meters. Als een storing zich voordoet kunnen klanten statusupdates op hun telefoon ontvangen. We werken samen met andere partijen in de keten, bijvoorbeeld bij het maken van aansluitingen en het aanleggen van kabels en leidingen, om het voor de klant zo makkelijk mogelijk te maken en kosten te besparen. De netbeheerders hebben een wettelijke taak om de vrije energiemarkt te faciliteren. De vrije marktprocessen vereisen intensieve datacommunicatie tussen netbeheerders en andere marktpartijen zoals energieleveranciers. Samen met andere netbeheerders zorgen we voor efficiënte, uniforme marktprocessen, waardoor de vrije energiemarkt optimaal blijft werken en we anticiperen op de veranderingen in de energiewereld. Door processen te digitaliseren en data slim te combineren zorgen we dat processen niet alleen voor klanten eenvoudiger zijn, maar ook dat ze gemakkelijker uit te voeren zijn voor medewerkers. Of klanten over onze dienstverlening tevreden zijn, meten we met de zogenaamde Customer Effort Score (CES). De score geeft aan hoeveel inspanning een klant moet doen om een vraag of verzoek afgehandeld te krijgen. Onze ambitie is dat eind 2020 minder dan 10% van de klanten aangeeft dat de afhandeling van een verzoek (zeer) hoge inspanning heeft gekost. De ambitie van deze doelstelling blijkt uit het feit dat eind 2016 de CESscores per proces varieerden tussen de 11% en 36%. De vereenvoudiging van processen en systemen 15

9 BIJNA KLEINE COMPUTERS MAKEN ONZE NETTEN SLIMMER leidt ook tot een verwachte efficiencyverbetering van 20% in Zo zorgen we dat onze dienstverlening aan blijft sluiten bij de nieuwe eisen en betaalbaar blijft. Want omdat onze klanten niet kunnen kiezen welke netbeheerder ze hebben, zien we het als onze plicht om op de kosten te letten zodat onze tarieven zo laag mogelijk blijven. NETWERKEN GESCHIKT VOOR DE ENERGIETRANSITIE Enexis Netbeheer maakt het netwerk tijdig geschikt voor de veranderingen in energievraag en -aanbod. Met ICT in de netten krijgen we meer inzicht in de actuele energiestromen. Dat helpt ons om beter in te spelen op de groeiende fluctuaties en onvoorspelbaarheid in vraag en aanbod van energie. Met big data analyses combineren we de data uit het net en uit de slimme meter met de energieplannen van lokale overheden en ons vervangingsbeleid om het netwerk tijdig aan te passen. Zo houden we de energievoorziening ook op lange termijn betrouwbaar. HOGE BETROUWBAARHEID EN PUBLIEKE VEILIGHEID Een betrouwbare en veilige energievoorziening behoort tot de kerntaak van Enexis Netbeheer. De afhankelijkheid van elektriciteit neemt toe en klanten rekenen er op altijd en overal toegang te hebben tot energie. Daarom zullen we in de komende jaren de hoge betrouwbaarheid van het elektriciteits- en gasnet handhaven. Enexis Netbeheer zorgt voor betrouwbare en veilige netten door goed onderhoud, tijdige vervanging en gebruik van componenten en materialen van hoge kwaliteit. Als zich een storing voordoet lossen we die snel op om de overlast te beperken en de publieke veiligheid te borgen. Door te monitoren waar storingen zich voordoen, kunnen we ons onderhoudsbeleid bijstellen als daar aanleiding voor is. Betrouwbaarheid uit zich voor klanten in het kunnen gebruiken van het netwerk voor energieafname en -teruglevering. De jaarlijkse uitvalduur (JUD) is een indicator voor de betrouwbaarheid van het net. Deze indicator geeft aan hoeveel minuten per jaar een klant gemiddeld geen energie heeft als gevolg JAARLIJKSE UITVALDUUR ELEKTRICITEIT (IN MINUTEN) 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0, JUD Enexis JUD Nederland JUD Enexis streefwaarde van een storing. Ondanks alle maatregelen om storingen te voorkomen en sneller op te lossen, zijn helaas niet alle storingen te voorkomen. Toevallige incidenten maken dat de jaarlijkse uitvalduur van jaar tot jaar fluctueert. Voor elektriciteit verlagen we de streefwaarde van de jaarlijkse uitvalduur van 22,4 minuten naar 17,5 minuten. Deze verlaging is mogelijk door automatisering van de netten, die ook nodig is om de energietransitie te faciliteren. Voor gas is de jaarlijkse uitvalduur van oudsher heel laag. Als er iets kapot gaat, blijft de levering bijna altijd intact. Ons streven is dat de jaarlijkse uitvalduur voor gas onder de 1 minuut blijft. VEILIG WERKEN In alles wat we doen is veiligheid het belangrijkste. Want excellent werken aan de energievoorziening kan alléén als dit veilig gebeurt. We zetten daarom onverminderd hoog in op veilig werken en willen het veiligheidsniveau en -bewustzijn de komende jaren nog een stap verbeteren. We werken veilig of we werken niet blijft ons motto. WE WERKEN VEILIG OF WE WERKEN NIET DART-RATE ENEXIS EN DART-RATE DERDEN 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0, DART-rate Enexis DART-rate Enexis prognose DART-rate derden DART-rate derden prognose We investeren in veiligheidsopleidingen, trainingen en instructies voor leidinggevenden en medewerkers. Er is continu aandacht voor de veiligheid in het dagelijkse werk en er wordt lering getrokken uit onveilige situaties om die in de toekomst te voorkomen. De veiligheid van eigen medewerkers is voor ons net zo belangrijk als de veiligheid van medewerkers van aannemers en andere partijen die voor ons werken. Wij stellen ook aan hen hoge veiligheidseisen en helpen hen om hun veiligheid te verbeteren. Onze doelstelling is het minimaliseren van het aantal ongevallen en onveilige situaties. Dit wordt uitgedrukt in de zogenaamde DART-rate die het aantal verzuimde uren door ongevallen meet per gewerkte uren

10 VERSNELLEN ENERGIETRANSITIE We maken energiebesparing en -vergroening door consumenten, overheden en andere stakeholders mogelijk. Dit doen we door onze kennis en expertise te delen en samen te werken aan de ontwikkeling van nieuwe diensten. DUURZAME GEBIEDSONTWIKKELING Agrarisch gebied, industrie, drukke stad of dorp? Elk gebied heeft zijn eigen kansen en uitdagingen als het gaat om energie. Er zijn verschillen in type en ouderdom van de bebouwing en de nabijheid van duurzame (rest-) warmtebronnen. Dat betekent dat er geen generieke beste aanpak is in de transitie naar een duurzame energievoorziening. In de verduurzaming van de warmtevoorziening blijft energiebesparing een belangrijke manier om CO 2 -uitstoot te verminderen. Bovendien is isolatie een voorwaardelijke stap om duurzame alternatieven zoals warmtepompen tegen acceptabele kosten binnen bereik te brengen. Warmte heeft als energiedrager op een aantal locaties potentieel, maar is niet overal beschikbaar. Enexis ziet biogas als een duurzaam alternatief voor aardgas. Het heeft als voordeel dat het na bewerking als groen gas ingevoed kan worden in het bestaande gasnet. Omdat groen gas dezelfde eigenschappen heeft als aardgas, hoeven apparaten bij de klant in huis niet aangepast te worden. Aardgas zal in 2050 geen rol meer spelen in de warmtevoorziening. Maar in de transitie naar een volledig CO 2 -neutrale energievoorziening blijft aardgas voorlopig nodig. Vooral in de industrie en bij extreme koude in de bestaande bebouwde omgeving. Hybride oplossingen kunnen hier snel en betaalbaar resultaat bieden in het bereiken van de energiedoelstellingen. Bijvoorbeeld hybride warmtepompen waarbij de elektrische warmtepomp de basiswarmtebehoefte verzorgt en de gasgestookte HR-ketel alleen bij extreme koude een beperkt aantal uren bijspringt. In goed-geïsoleerde nieuwbouwwoningen zijn energieconcepten gebaseerd op uitsluitend duurzame bronnen technisch en economisch goed mogelijk. Samen met lokale partijen zetten we bij nieuwbouw in op deze energieconcepten. Met onze kennis en kunde willen we lokale overheden en andere partijen helpen om weloverwogen keuzes te maken. Dat doen we bijvoorbeeld door het geven van inzicht in de lokale energiestromen. We stellen energiekaarten beschikbaar voor alle delen van ons verzorgingsgebied. Zo kunnen gemeenten en 18 19

11 woningcorporaties energiebesparende maatregelen initiëren op plekken waar dit het meeste effect heeft. Daarnaast willen we samen met gemeenten energiebestemmingsplannen opstellen en uitvoeren. In deze plannen worden keuzes gemaakt voor de lokaal optimale verhouding tussen gas, elektriciteit en warmte vanuit maatschappelijk oogpunt. In de uitvoering zorgt Enexis voor de benodigde energie-infrastructuur. Naast het aanleggen en beheren van het elektriciteits- en gasnetwerk hebben we de ambitie om warmtenetten aan te leggen en te beheren. We dragen daarmee bij aan de Nederlandse klimaatdoelen en bieden een duurzaam alternatief voor aardgas. ENERGIEBESPARING MET CONSUMENTEN De Nederlandse klimaatdoelen beogen een jaarlijkse energiebesparing van 1,5 % en Enexis wil daar aan bijdragen. We richten ons bij energiebesparing met consumenten op bewustwording en het creëren van urgentie. We proberen consumenten te verleiden tot het nemen van besparingsmaatregelen. WIJ WILLEN CONSUMENTEN VERLEIDEN OM STAPPEN TE NEMEN De eerste stap is inzicht hebben in het verbruik. We motiveren onze klanten om energiemanagement - systemen te koppelen aan hun slimme meter. Omdat onze ervaring leert dat er meer nodig is om klanten aan te zetten tot daadwerkelijke actie, brengen we buurtbewoners bij elkaar. We helpen ze grip te krijgen op hun energieverbruik en ondersteunen ze bij het nemen van besparings maatregelen. Enexis biedt zelf geen energie besparende maatregelen aan. We laten basis schoolkinderen op een laag drempelige, interactieve en speelse manier kennismaken met de energie van nu en de toekomst. We geven inzicht in de gevolgen van de uitstoot van broeikasgassen en de opwarming van de aarde en proberen daarmee de basis te leggen voor een gedragsverandering bij hen en hun omgeving. DATA BESCHIKBAAR STELLEN Enexis beschikt over allerlei data met betrekking tot energiestromen en energie-infrastructuur. Deze informatie kan de innovatie van diensten op het gebied van energiebesparing en -vergroening versnellen. Daarom zullen we deze data zoveel als mogelijk extern gemakkelijk toegankelijk maken. Uiteraard zorgen we dat we daarbij voldoen aan wet- en regelgeving, bijvoorbeeld rond de bescherming van klantgegevens. SLIMMER OMGAAN MET BESTAANDE NETTEN De productie van wind- en zonne-energie valt niet noodzakelijk samen met het moment dat energie nodig is, bijvoorbeeld wanneer elektrische auto s opladen of warmtepompen veel energie vragen. Het uitbreiden van het net is een traditionele oplossing om pieken in vraag en aanbod op te vangen. Wij zoeken naar mogelijkheden om slimmer om te kunnen gaan met de groeiende pieken. Dit kan door het inzetten van flexibiliteitsdiensten zoals opslag en vraagsturing. Zo kunnen we dure netuitbreidingen minimaliseren en wordt duurzaam opgewekte energie maximaal gebruikt. We willen een goede afweging maken tussen de inzet van flexibiliteit en netuitbreiding om te komen tot de meest betrouwbare en betaalbare oplossing. Samen met andere partijen en consumenten ontwikkelen we nieuwe oplossingen en voeren we experimenten uit. Bijvoorbeeld op het gebied van vraagsturing via tarieven van energieleveranciers en/ of netbeheerders. Vooral bij specifieke veroorzakers van piekmomenten, zoals tuinders of klanten met laadpalen voor elektrische auto s, zien we sturing via tarieven als veelbelovende optie. We verkennen ook technische oplossingen zoals batterijen in het netwerk, waar energie tijdelijk in opgeslagen kan worden. Tenslotte doen we ervaring op met het inhuren van marktoplossingen op het gebied van opslag en vraagsturing. Enexis streeft er naar dat er voor 2020 een flexibiliteitsmarkt voor kleinverbruik bestaat, waarin het netbeheerdersperspectief is meegenomen. Daarmee kan flexibiliteit ingezet worden om een onnodig dure infrastructuur en daarmee kostenstijging voor de consument te voorkomen. 20

12 DUURZAME MOBILITEIT MOGELIJK MAKEN Een substantieel onderdeel van de CO 2 - uitstoot wordt veroorzaakt door vervoer. Bij het verduurzamen zien wij elektrisch vervoer als de meest kansrijke optie voor personenvervoer. De groei van elektrisch vervoer kan veel impact hebben op onze energienetten, omdat de vraag naar elektriciteit toeneemt én er grotere pieken in de vraag ontstaan. Tegelijkertijd biedt de opslagcapaciteit in elektrische auto s kansen. We intensiveren de samenwerking met overheden om te zorgen dat er voldoende publieke laad infrastructuur komt. Daarnaast ontwikkelen we samen met andere partijen slimme laaddiensten. Hiermee kunnen accu s geladen worden op het meest duurzame moment of kan het laden uitgesteld worden om de belasting op het elektriciteitsnet te spreiden. Dit beperkt dure investeringen in het netwerk. Tenslotte faciliteren en versnellen we de ontwikkeling van slimme laaddiensten door operationele laadpalen ter beschikking te stellen aan marktpartijen, zodat zij hun producten in praktijk kunnen testen

13 BEVLOGEN MEDEWERKERS IN EEN DUURZAME ORGANISATIE De energietransitie doet een beroep op het verandervermogen van Enexis. We willen inspelen op veranderende wensen van onze klanten, nieuwe ontwikkelingen begrijpen en goed kunnen toepassen. En we moeten er tegelijkertijd voor blijven zorgen dat klanten 24/7 energie hebben. Dat vraagt om bevlogen medewerkers die duurzaam inzetbaar zijn en weten wat er in de buitenwereld speelt. We maken duurzame keuzes in onze bedrijfsvoering omdat we als medewerker en bedrijf het goede voorbeeld willen geven. BEVLOGEN EN WENDBARE MEDEWERKERS DIE DUURZAAM INZETBAAR ZIJN Om goed in te kunnen spelen op alle veranderingen, moeten we weten wat stakeholders belangrijk vinden. Enexis voert daartoe periodiek stakeholder analyses uit en we stimuleren medewerkers om in gesprek te gaan met externe stakeholders. Bijvoorbeeld via bedrijfs- en beursbezoeken en door in multidisciplinaire project teams samen te werken met andere bedrijven en instanties. Daar naast investeren we in vakmanschap en stimuleren we medewerkers om verantwoordelijk heid te nemen voor hun eigen ontwikkeling. Enexis biedt medewerkers hiervoor de faciliteiten. De dynamiek van de huidige tijd vraagt om leiderschap om Enexis meer wendbaar te maken. Onze leiderschapsvisie is daarom gebaseerd op inspireren, verbinden, realiseren en leren. Onze leiders moedigen mensen aan het beste van zichzelf te geven en zich te blijven ontwikkelen. Zij geven ruimte aan het vakmanschap van de medewerker en sturen op resultaat. Bovendien maken zij medewerkers bewust van veranderende eisen en omstandigheden, coachen zij hen in hun ontwikkeling en stimuleren ze mobiliteit. Zo draagt leiderschap bij aan het krijgen en houden van bevlogen en wendbare medewerkers. De verwachting is dat de werkgelegenheid binnen Enexis in de toekomst zal afnemen door verdergaande digitalisering. Voor medewerkers is het daarom van belang dat zij werken aan hun duurzame inzetbaarheid om hun arbeidsmarktpositie te behouden en te versterken. Een professioneel loopbaan- en mobiliteitscentrum ondersteunt medewerkers in hun loopbaanontwikkeling en begeleidt hen van werk naar werk. Gezien de krimpende werkgelegenheid binnen Enexis zal de focus bij het vinden van werk steeds meer buiten Enexis liggen. INSPIREREN Wij hebben een inspirerende visie op de toekomst waarbij wij de klant en om - ge ving steeds voor ogen hebben en inspelen op ontwikke lingen. Wij hebben een heldere richting en koers. LEREN Wij willen leren, investeren in de persoonlijke groei van onszelf en collega s. Aandacht voor diversiteit, vakmanschap en talenten is voor ons vanzelfsprekend. Leren Inspireren Realiseren VERBINDEN Wij luisteren oprecht, proberen elkaar te begrijpen en gaan het gesprek aan. Wij vertrouwen en waarderen elkaar, zijn open, authentiek en stellen ons kwetsbaar op. Verbinden REALISEREN Wij zijn duidelijk in onze verwachtingen, maken keuzes, doen wat we zeggen, spreken aan en vieren successen. Wij stimuleren eigenaarschap, geven ruimte om te pionieren

14 DE MEEST DUURZAME REIS IS DE REIS DIE JE NIET MAAKT DUURZAME KEUZES IN BEDRIJFSVOERING Wij zijn ons bewust van de impact van onze bedrijfsvoering op het milieu. Verduurzamen begint bij onszelf. Wij willen het goede voorbeeld geven door als bedrijf en als medewerkers ons energieverbruik te reduceren, te verduurzamen en dit actief uit te dragen. We willen energie besparen door het netverlies te verminderen. Netverlies is het verschil tussen de energie die het net in gaat en de energie die door klanten wordt afgenomen. Een groot deel van het netverlies ontstaat door het transporteren van energie en is onvermijdelijk. Energiediefstal is een andere belangrijke oorzaak. Wij willen dat het netverlies met 16% gereduceerd is in Dit doen we door een krachtige aanpak van energiediefstal in samenwerking met politie en justitie. Enexis Netbeheer koopt het netverlies in op de energiemarkt. We kiezen daarbij voor 100% duurzame energie die bij voorkeur in Nederland is opgewekt. Deze energie is nu nog maar beperkt beschikbaar. Daarom sluiten we vroegtijdig contracten af voor additioneel in Nederland opgewekte en nog op te wekken energie. Zo stimuleren we de bouw van duurzame opwek in Nederland. Ons streven is dat in 2023 minimaal 40% van ons netverlies bestaat uit additioneel in Nederland opgewekte energie. Enexis-medewerkers gaan verspilling tegen en maken bewuste vervoerskeuzes. Het is onze ambitie om de CO 2 -uitstoot als gevolg van onze eigen mobiliteit fors te verlagen: 50% minder in Daarom stimuleren en faciliteren we dat collega s op afstand samenwerken, vergaderen en thuiswerken. Het gebruik van fiets, openbaar vervoer en elektrische auto wordt aangemoedigd. Via workshops en met ondersteuning om ook privé te verduurzamen laten we medewerkers kennis en ervaring opdoen met verduurzamen en besparen. Hierdoor kunnen ze ook buiten Enexis over dit onderwerp vertellen, bijvoorbeeld op scholen en in buurt- of sportclubs. Onze gebouwen reflecteren het duurzame karakter van het bedrijf. Bij nieuwbouw is energieneutraal de norm; bij bestaande gebouwen wordt het gebruik van (de duurzaam ingekochte) energie continu gemonitord. En door slim gebruik en beheer van de gebouwen minimaliseren wij de belasting op het milieu. Tenslotte hanteren wij bij het inkopen van producten en diensten ambitieuze selectiecriteria op het gebied van milieu en sociale aspecten. We werken samen met leveranciers aan duurzame productontwikkeling. Daarnaast zoeken we naar sectorbrede samenwerking door gezamenlijke maatschappelijk verantwoorde inkoop

15 FINANCIEEL VERANTWOORD Enexis beheert vitale energie-infrastructuur. Het is daarom van groot belang dat onze financiële positie solide is. Een solide financiële positie geeft vertrouwen bij rating agencies en investeerders en daarmee toegang tot de kapitaalmarkt tegen optimale kosten. Enexis Netbeheer streeft naar het realiseren van het redelijk rendement zoals vastgesteld door de toezichthouder. Daarnaast nemen we onze verantwoordelijkheid door tijdig te investeren in een duurzame energievoorziening. Dit is nodig om ook in de toekomst betaalbaar en betrouwbaar te blijven. Door continue aandacht voor efficiencyverbetering zijn de tarieven niet hoger dan strikt noodzakelijk. Enexis benut de tariefruimte die de toezichthouder geeft om de benodigde investeringen in de energietransitie te kunnen doen. Met onze strategische koers streven we naar een goede balans tussen bedrijfsresultaat, de hoogte van klanttarieven en investeringen in de transitie naar een duurzame energievoorziening. Een solide financiële positie is voor Enexis en haar aandeelhouders belangrijk voor: 1. De continuïteit van het bedrijf vanwege het beheer van de vitale infrastructuur. 2. Het vertrouwen bij credit rating agencies en investeerders en daarmee toegang tot de kapitaalmarkt tegen optimale kosten. Enexis hanteert een financieel kader om te waarborgen dat onze financiële positie solide blijft. Dit kader is vertaald in enkele financiële ratio s die belangrijk zijn voor de credit rating. We streven ernaar tenminste aan onderstaande financiële ratio s te voldoen en beogen daarmee minimaal een A credit rating te behouden: FFO / netto rentedragende schuld 16% FFO rentedekking 3,5x Netto rentedragende schuld / (eigen vermogen + netto rentedragende schuld) 60% Met een A credit rating heeft Enexis voldoende toegang tot de kapitaalmarkt. Ook vanuit regulatorisch perspectief is een A credit rating te prefereren. De vermogenskostenvergoeding die de toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) hanteert, is gebaseerd op een A credit rating profiel. Enexis hanteert aanvullend onderstaande doelstellingen: Het realiseren van het redelijk rendement op gereguleerde activiteiten. Bij de vaststelling van de maximum tarieven zorgt ACM ervoor dat een efficiënte netbeheerder een redelijk rendement kan behalen. Het realiseren van een rendement op niet-gereguleerde producten en diensten, dat recht doet aan het risicoprofiel van deze activiteiten. Een meerjarenafspraak met aandeelhouders over het dividend gebaseerd op de netto winst. Dividend bedraagt over de planperiode maximaal 50% van de netto winst, met een streefwaarde van minimaal 100 mln. per jaar. Dit percentage zal verlaagd worden als deze uitkering ertoe leidt dat het bedrijf binnen vijf jaar haar A rating profiel kan verliezen. De investeringsprognose van Enexis ligt voor de jaren tot en met 2020 op een hoog niveau onder andere vanwege het aanbieden van slimme meters, het aansluiten van windparken, het automatiseren van de netten, het uitvoeren van warmteprojecten, het digitaliseren van processen en het optimaliseren van het ICT-landschap. Hoewel de onzekerheden na deze periode groot zijn, verwachten we daarna een daling van de investeringen. Door de investeringen zal het balanstotaal van Enexis sterk groeien. Het dividendbeleid draagt er zorg voor dat het eigen vermogen maat houdt met de groei van het balanstotaal. Dit is nodig om aan het financiële kader te voldoen en toont de actieve steun van de aandeelhouders voor een solide financiële positie. 28

16 FINANCIËLE DOORREKENING De financiële doorrekening wijst uit dat we ons strategisch plan kunnen realiseren binnen het financiële kader: het redelijk rendement op gereguleerde activiteiten wordt gerealiseerd. De waardes van de financiële ratio s ontwikkelen zich zodanig dat deze binnen de grenswaarden van minimaal een A credit rating blijven. Enexis heeft haar strategisch plan doorgerekend middels de Lange Termijn Financiële Doorrekening (LTFD). De LTFD is een proces waarbij op basis van diverse in- en externe gegevens de lange termijn financiële effecten voor Enexis in kaart worden gebracht. Dit betreft onder andere de ontwikkeling van de financiële ratio s, het rendement op de gereguleerde activiteiten, de netto winst en de tariefontwikkeling. Het bedrijfsresultaat van Enexis wordt sterk beïnvloed door de hoogte van het gereguleerde rendement, de WACC. Deze wordt vastgesteld door toezichthouder ACM. Gedurende de huidige reguleringsperiode ( ) daalt de WACC geleidelijk van 4,0% naar 3,0%. Deze dalende WACC, die het gevolg is van de ontwikkeling van de langjarige rente, heeft een drukkend effect op het verdienvermogen van Enexis. Voor de periode ná de huidige reguleringsperiode is de WACC de belangrijkste parameter voor de ontwikkeling van de netto winst van Enexis. De samenhang met de ontwikkeling van de rente maakt de onzekerheid rondom de hoogte van de WACC na 2021 groot. De financiële doorrekening van diverse scenario s geeft vertrouwen dat we ook na 2021 binnen de gestelde grenswaarden van de financiële ratio s blijven. Netto winst (Enexis Holding NV) FFO rentedekking (Enexis Holding NV) 10x 8x 6x Netto rentedragende schuld / (eigen vermogen + netto rentedragende schuld) (Enexis Holding NV) 70% 60% maximale grenswaarde 50% 40% 30% 20% 10% 0% FFO / Netto rentedragende schulden (Enexis Holding NV) 35% 30% 25% 20% 4x 2x minimale grenswaarde 15% 10% 5% minimale grenswaarde 0x %

17 WET EN REGELGEVING Het beheren van het elektriciteits- en gasnetwerk is verankerd in de Nederlandse wet. In deze wetgeving worden de kaders gesteld waaraan de dienstverlening moet voldoen. ACM ziet er op toe dat netbeheerders aan die kaders voldoen. Daarnaast stimuleert ACM netbeheerders via tariefregulering om de energienetwerken in een goede conditie te houden tegen zo laag mogelijke kosten. Enexis zorgt ervoor dat het energienetwerk betrouwbaar, betaalbaar en toegankelijk blijft. We stemmen onze netwerken en dienstverlening af op de veranderende behoeften van klanten en marktpartijen. Daarbij zullen we zichtbaar bijdragen aan het publieke debat over de energietransitie en de ontwikkeling van wet en regelgeving. We bieden onze diensten non discriminatoir aan en zijn compliant aan wet en regelgeving. Enexis gaat secuur om met klantdata en voldoet aan gedragscodes voor medewerkers en ketenpartners. De afgelopen jaren zijn stappen gezet op weg naar de beoogde gebiedsindeling. Bij individuele vervolgstappen in dit kader worden de volgende toetsingscriteria gehanteerd: Een heldere gebiedsindeling met per provincie één netbeheerder voor elektriciteit en gas. Synergievoordelen leiden tot een structurele verlaging van de totale sectorkosten. Een positieve business case voor Enexis en binnen de financiële mogelijkheden van het bedrijf. Beoogde gebiedsverdeling Nederland SECTORORDENING Enexis is voorstander van een gebiedsindeling waarbij per provincie één netbeheerder actief is voor elektriciteit en gas. De voordelen van één netbeheerder per provincie zijn: Eén aanspreekpunt voor de klant. Synergievoordelen in de bedrijfsvoering. Eén aanspreekpunt voor overheden en lokale partners bij het opstellen en realiseren van gezamenlijke energieplannen. Enexis Netbeheer Liander Stedin Enduris Uitgave 2017 Enexis Holding N.V. Postbus AW s-hertogenbosch Het strategisch plan kunt u online downloaden via onze website enexisgroep.nl/strategischplan 32 33

18 BEGRIPPENLIJST ACM: Autoriteit Consument & Markt. Toezichthouder, ziet erop toe dat bedrijven eerlijk concurreren en beschermt consumentenbelangen. ACM ziet toe op de netbeheerders op de elektriciteits- en gasmarkt. Ze stelt maximum tarieven vast voor het transport, de aansluiting op het net en de systeem- en transporttaken van de landelijke netbeheerder. A credit rating: Een credit rating is een oordeel met betrekking tot de kredietwaardigheid van een bedrijf dat wordt afgegeven door credit rating agencies als Standard & Poor s en Moody s. Een A credit rating is binnen Enexis gedefinieerd als tenminste een credit rating van A flat met stable outlook (Standard & Poor s ) en/of tenminste A2 met stable outlook (Moody s). Biogas: Gas dat wordt geproduceerd door de vergisting van organische materialen zoals mest, rioolslib, speciaal geteeld energiegewas of huisvuil. CES: Customer Effort Score. Meetmethode waarmee de klant aangeeft hoeveel inspanning hij/zij heeft moeten doen om een vraag/verzoek afgehandeld te krijgen. DART-rate: Indicator voor veiligheid in de uitvoering van werkzaamheden uitgedrukt in het aantal verzuimde uren per gewerkte uren. Energieakkoord voor Duurzame groei: Het akkoord dat in september 2013 door veertig partijen, waaronder de Nederlandse overheid, is getekend met als doel de energievoorziening te verduurzamen. Energietransitie: Aanduiding voor de verandering van de energievoorziening van centrale opwekking vanuit fossiele energiebronnen naar decentrale opwekking vanuit duurzame energiebronnen. FFO / netto rentedragende schulden: Deze wordt als volgt berekend: (bedrijfsresultaat + afschrijvingen - amortisaties + operating lease aanpassing (afschrijving) + ontvangen dividend van deelnemingen - financiële lasten + financiële baten acute belastingen) / Netto rentedragende schulden FFO rentedekking: Deze wordt als volgt berekend: ((bedrijfsresultaat + afschrijvingen - amortisaties + operating lease aanpassing (afschrijving) + ontvangen dividend van deelnemingen - financiële lasten + financiële baten acute belastingen) + financiële lasten (incl. rentecomponent operational lease)) / betaalde rente Groen gas: Duurzame variant op aardgas die gemaakt wordt door biogas op te waarderen tot dezelfde kwaliteit als aardgas Hybride warmtepomp: Systeem dat een elektrische warmte - pomp combineert met een gasgestookte HR-ketel. Jaarlijkse Uitvalduur: Het aantal minuten (elektriciteit) of seconden (gas) dat de klant gemiddeld geen energietoevoer heeft in een kalenderjaar, als gevolg van onvoorziene onderbrekingen (storingen). Kapitaalmarkt: De markt waarop vermogenstitels (onder meer leningen, obligaties, aandelen, Medium Term Notes (MTN), etc.) worden verhandeld met een onbepaalde looptijd of met looptijden van ten minste 2 jaar. Klimaatakkoord Parijs: Klimaatverdrag dat in 2016 op de klimaattop in Parijs is gesloten door 195 landen. Het verdrag beoogt het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen en het beperken van de opwarming van de aarde tot maximaal twee graden eind deze eeuw (en te streven naar maximaal anderhalve graad). Netbeheerder: Een onafhankelijk nutsbedrijf dat is aangewezen om in een vastgesteld gebied het transport van gas en elektriciteit tussen leverancier en klant te verzorgen en daarvoor netten aan te leggen en te onderhouden. De taken van de netbeheerder zijn vastgelegd in de Elektriciteitswet 1998 (zoals van tijd tot tijd gewijzigd) en de Gaswet 2000 (zoals van tijd tot tijd gewijzigd). Netto rentedragende schulden: Deze worden als volgt berekend: Totaal rentedragende verplichtingen + operationele leasekosten aanpassing (schuld) + nominale waarde aanpassing beursgenoteerde obligatieleningen beschikbare kasmiddelen. De beschikbare kasmiddelen in deze berekening worden als volgt bepaald: (liquide middelen - schulden aan kredietinstellingen) + deposito s + overige vrij ter beschikking staande kasmiddelen. Slimme meter: Een verbruiksmeter voor elektriciteit en/of gas die op afstand uit te lezen is door de netbeheerder en die de klant via een lokale toegangspoort verbruiksgegevens ter beschikking stelt voor verdere verwerking via eigen randapparatuur. Stakeholder: Partij die betrokken is bij of geraakt wordt door de activiteiten van Enexis. WACC: Weighted Average Cost of Capital ofwel gemiddelde vermogenskostenvoet. Dit betreft de, naar omvang van het eigen en vreemd vermogen gewogen, gemiddelde vergoeding voor vermogenskosten

19 SAMEN WERKEN WE AAN EEN BETROUWBARE EN DUURZAME ENERGIEVOORZIENING VOOR VANDAAG ÉN VOOR DE TOEKOMST