BESTUUR. Voorzitter Gerko Lieftink Secretaris/ Zevenwouden 192

Transcriptie

1 BESTUUR Voorzitter Gerko Lieftink Secretaris/ Zevenwouden 192 Ledenadministratie 3524CX Utrecht Penningmeester Tonny Antheunisse Meekrapstraat 19a DL Rotterdam 2e Penningmeester Fred Pronk Aad Kuik COMMISSIES Beurzen/Braderieën Aad Kuik Cursussen Bernard Hollestein Excursies Vacant Jeugd Henk Verhoeckx Micromount Dirk Slijkhuis DIENSTEN Bibliotheek Chris Antheunisse Catering services Aad Kuik Internet Fred Pronk Ledenbijeenkomst Gerko Lieftink Materiaalbeheer Chris Antheunisse Publiciteit Joop v.d. Wulp Redactie Maandblad Leo Hemmes

2 VERENIGING VAN VERZAMELAARS EN VERWERKERS VAN MINERALEN EN FOSSIELEN GEODE BIJEENKOMSTEN GEODE De bijeenkomsten van Geode worden gehouden op elke 3e woensdag van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus): in december de 2e woensdag van de maand, in het Develstein - college, Develsingel 5, Zwijndrecht. Aanvang uur. BIJEENKOMSTEN JEUGD De bijeenkomsten van de jeugd worden in principe gehouden op elke 3e zaterdagmorgen van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus) in t Weetpunt Zwijndrecht, Develpad 169, 3335 AR Zwijndrecht. Voor de juiste datum, zie het hoofdstuk VOOR DE JEUGD in het Geodeblad. Aanvang uur. IEDERE WEEK SLIJPEN EN EDELSMEDEN IN HET GEODROOM Even week edelsmeden. Oneven week siersteen slijpen. Plaats: Kinderboerderij De Kooi, Maeterlinckweg 85, Rotterdam. Ingang Scottstraat. Het GEODROOM is open op dinsdag van uur tot uur. Info: Bernhard Hollestein tel of tel blghollstein@hetnet.nl BIJEENKOMSTEN MICROMOUNT De bijeenkomsten Micromount worden gehouden op elke 2e woensdag van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus), in december de 3e woensdag van de maand, in het t Weetpunt Zwijndrecht, Develpad 169, 3335 AR Zwijndrecht. Aanvang u. KOSTEN LIDMAATSCHAP (BEDRAGEN PER KALENDERJAAR) Volwassen leden Euro Lid+huisgenoot lid Euro Volledig gezin Euro Jeugd tot 18 jaar Euro Eenmalig inschrijfgeld Euro 2.25 p.p. Het Geode-boekjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. Oprichtingsdatum Geode: 14 februari Gironummer: , t.n.v. Geode Zwijndrecht GEODE NU OOK OP INTERNET: geodezwijndrecht@gmail.com 2

3 38 e JAARGANG NR 5 NOVEMBER/DECEMBER 2013 VAN HET BESTUUR Aad Kuik heeft aangegeven te zullen stoppen met haar werkzaamheden als bestuurslid. Dit vanwege persoonlijke omstandigheden. Wij danken Aad voor de inzet als bestuurslid. Tevens doet het bestuur een dringende oproep voor nieuwe bestuurs leden. Belangstellenden kunnen zich aanmelden bij de bestuurs leden. Informatie inwinnen over de bestuursfuncties kan ook. Voor een goede voortgang van onze vereniging is het absoluut noodzakelijk dat het bestuur met een of enkele leden wordt uitgebreid. De Algemene Leden Vergadering zal het komende jaar in februari worden gehouden vanwege het 40-jarig bestaan van Geode in maart. WOENSDAG 20 NOVEMBER 2013 De lezing tijdens de novemberbijeenkomst zal worden verzorgd door de heer Kees Mak. De titel is "Het Kinzigtal". Hij zal mineralen laten zien van diverse vindplaatsen in het Kinzigtal in het Zwarte Woud. Naast vondsten uit de Clara, die ook aan bod komen, zal het gaan over de andere vindplaatsen in het Kinzigtal. De vertoonde voorbeelden zijn zelf gevonden mineralen. Het geheel wordt aangevuld met toeristische tips voor het Kinzigtal. WOENSDAG 11 DECMBER 2013 (de tweede woensdag!!!) Er is weer een jaar voorbij en de Kerstbijeenkomst staat weer voor de deur. Deze avond zal vooral in het teken staan van gezelligheid. Een mineralenquiz en enkele bingorondes met mooie prijzen staan op het programma. Van enkele te winnen prijzen zijn foto's beschikbaar. 3

4 Hieronder zijn ze afgedrukt. Amethyst Apofylliet Exogyra Ammoniet (uitgestorven weekdier) Skolesiet Pyriet 4

5 VOOR DE JEUGD. De bijeenkomst van de jeugd op zaterdag in het Weetpunt in Zwijndrecht. 23 november e zaterdag van de maand 21 december e zaterdag van de maand Jaarafsluiting Geode en NLC BIJEENKOMSTEN MICROMOUNT Op woensdag 13 november en woensdag 18 december houden wij onze micromountavond. Woensdag 13 november brengen we elk een aantal stuks Goethiet mee. Op woensdag 18 december brengen we mineralen mee, die ons in het bijzonder bezig houden en zo als gebruikelijk enige versnaperingen om het gezellig te maken. We starten weer om uur. Tot ziens in het Weetpunt. Afmelden kan bij Dirk Slijkhuis tel GEVRAAGD Vrijwilligers voor het opbouwen en afbreken van onze beurs! We starten op vrijdagmiddag 15 november a.s.. om uur, NIET EERDER, in de aula van het Develsteincollege. We hopen dan om ongeveer uur klaar te zijn. Voor een natje en een droogje wordt gezorgd. Zaterdagmiddag 16 november vanaf uur afbreken. Degenen die helpen bij het afbreken van de beurs kunnen een gratis toegangsbewijs tot de beurs tegemoet zien. Dit toegangsbewijs is bij Con van As verkrijgbaar. Helpt u ons weer een handje? Graag tot ziens en alvast bedankt! 5

6 CURSUS SLIJPEN en/of DETERMINEREN O.H. Bruins Vlaamsestraat 221, 3332 ES Zwijndrecht Tel: INLEVEREN KOPIJ De kopij voor het januari/februarinummer dient uiterlijk woensdag 11 december 2013 bij het redactieadres te zijn ingeleverd. Dit i.v.m. de kerstvakantie van de drukkerij. GEZOCHT/TE KOOP GEVRAAGD Larimar, Rhodochrosiet en Schalenblende Tel

7 Toegang: Volwassenen 3,00 Kinderen tot 18 jaar 2, ,00 Internet: 7

8 VAN DE LEESTAFEL Lapis, september 2013 De Steckbrief is cornetiet, een vlakkenrijk, blauw koperfosfaat. De beste kristallen komen uit de Republiek Congo. Calcieten uit de de Briloner Hartsteingrube. Deze groeve staat bekend om z'n mooie en grote calcietkristallen, die vrij gemakkelijk en in veel verschillende vormen te vinden zijn. Prachtige pyrietkristallen van het eiland Elba. Digitale makrofotografie. Kort geleden werden in de Juchemgroeve glasheldere, groene fluorieten gevonden. Ook een geel gekleurd kristal van "Kanonenspat" behoorde tot de geborgen schatten. Bergkristallen uit de Allgäu. Agaten uit Australië. Stelleriet uit Val Onsernone in Zwitserland. Nieuwe mineralen. Mineralienwelt, september/oktober Mineralen uit de omgeving van de Pfitscher Jochs in Zuid-Tirol. Zeldzame en minder zeldzame mineralen zijn te vinden in dit mooie berggebied. Sfaleriet en pyriet uit de groeve Schretzmair in het Bergischen Land. Vooral de sfalerieten vallen op door hun rode kleur en de vele vlakken. Ook de pyrieten zijn fraai ontwikkeld in allerlei naaldvormige kristallen. Nieuwe vondsten van calciet uit Tennessee, ver weg maar misschien wat voor de beurs. Het gaat vooral om oranje gekleurde skalenoëders (foto). 8

9 Ullmanniet en gersdorffiet uit Ramsbeck. Portret van een verzamelaar: Veel Harz - mineralen uit de tijd toen in dat gebied nog wat te vinden was. De groeve Christiane, niet ver van de Diemelsee. Oude foto's uit een bijna vergeten geschiedenis. Regenboog kogelvormige fluorieten uit Namibië. Een onderzoek naar de donkere banden in onyx-agaten. Geonieuws, september De MKA bestaat 50 jaar. In dit jubileumnummer wordt een aantal hoogtepunten uit de geschiedenis van de MKA belicht. Daarbij hoort een chronologisch overzicht van het wel en wee van de Antwerpse mineralenvereniging. Geonieuws, oktober Een themanummer ter gelegenheid van het gouden jubileum van de MKA. Belgische mineralogie onder Nederlands bewind. Hierin komt bijv. het mineraal willemiet ter sprake. Het gebied rond Moresnet was belangrijk voor het zinkerts. Het aantal mineralen dat in België ontdekt werd is niet mis. Denk aan ardenniet en vantasseliet. Calciet uit de kleigroeves van Rumst. Het mysterie van de Stenen van de Zoölogie vertelt iets over de mineralenverzameling van de Antwerpse Zoo. Mineralen uit de streek rond Aarschot, wederom in kleigroeves. Een nachtelijke zoektocht naar Belgische autuniet. Fluoriet uit Wellin. De mineralen van Bertrix. Dit stadje in Zuid-België is vooral 9

10 bekend om de leisteenmijn die bezocht kan worden. En tenslotte een lijst van Belgische fluorescerende mineralen. Het aardige is dat u dit themanummer kunt downloaden op de website van de MKA, met kleurenfoto's en al. Beslist aan te raden!!! Fossilien, september/oktober Raadselachtig gefossiliseerd hout uit woestijngebied in Egypte. De fossielenverzameling van Peter Borer in het museum Laufental. Op zoek naar fossielen in een reageerglas. Sporen van sauriërs in het gebied rond Stuttgart en Tübingen. De Kammerbühl en zijn vulkanische gesteenten. Deze bult ligt in een veel bezocht kuurgebied op de grens van Duitsland en Tsjechië. Neteldieren in de Hunsrückschiefer. Hoe prepareer ik een sprinkhaan uit de Solnhofener Plattenkalk?. Fossielen uit de Drôme (Frankrijk). De vondst van een fossiele zeester. Gea, september Spoorfossielen op Valentia Island, Ierland. Hier werden bijna 400 miljoen oude pootafdrukken in versteende modder gevonden. De Eridanosdelta, een begraven wereld tot leven gewekt. Een nieuw Geopark, de Hondsrug, met z'n alom bekende hunebedden. Vesuvianiet, het mineraal uit de vulkaan. Heel fraai zijn de roze en oranje vesuvianietkristallen. Een tsunami van nieuwe mineralen. Alleen al in de afgelopen maand juni zijn er maar liefst 17 nieuwe mineralen bijgekomen. Een ervan is hutcheoniet, ter grootte van minder dan een tiende van de dikte van een mensenhaar. Omdat het zo klein is kon niet eens de kleur worden vastgesteld. Klimaatonderzoek rond Antarctica. De oorsprong van goud. Waarschijnlijk is dit ontstaan door de botsing van twee neutronensterren, ergens in de ruimte heel lang geleden. Schreibersiet is een mineraal dat mogelijk aan de basis van het aardse leven stond. Dit bevat fosfor, een element dat onmisbaar is voor het ontstaan van leven. 10

11 BEURZEN Zaterdag 2 november: Mineralen- en fossielenbeurs, Partycentrum Concordia, Koemarkt 45, Purmerend Zondag 3 november: Mineralen- en fossielenbeurs, Wertastraat 1, Weert. Zondag 10 november: Mineralen- en fossielenbeurs, Geo-Oss, D'n Iemhof, Sterrebos 35, Oost-Ruwaard. Zaterdag 16 november: Mineralen- en fossielenbeurs Geode, Develsteincollege, Develsingel 5, Zwijndrecht. Zaterdag 23 november: Mineraal-Paranormaal Hoevelaken, Intres, Koninginneweg 1, Hoevelaken. Zondag 1 december: Mineralen- en fossielenbeurs, De Verzamelaar, Corneliushuis, Groot-Genheij, Heerlen-Noord. Zondag 15 december: Mineralen- en fossielenbeurs, NLC-Haarlem, Kennemer Sportcenter, IJsbaanlaan 4, Haarlem. 11

12 CERUSSIET Cerussiet is een secundair mineraal dat gevormd is door decompositie van galeniet en primaire loodertsen. Het wordt aangetroffen op plaatsen waar polymetallische ertsen voorkomen. Cerussiet, witloodglans, PbCO 3 (loodcarbonaat), kristalliseert volgens het rombisch systeem in de dipiramidale rombische klasse. Cerussietkistallen worden gevormd als enkelkristallen en in groepen, in piramidale vorm en schijnbaar in hexagonale habitus door combinaties van kristallen welke met de vlakken (111) en (021) zijn vergroeid. Een prismatische habitus wordt gevormd naar de a-as, de tafelvorm naar (010) en de naaldvorm naar (111), waarbij talrijke vlakken worden gevormd in de richting van de a-as. Op de kristalvlakken is een fijne streping te herkennen. Cerussiet komt in ongeveer 90 verschillende vormen voor. Tweelingen en cyclische drielingen worden vaak gevormd. Niervormige, stengelachtige, bundel- en borstelvormige aggregaten 12

13 komen ook voor. Ook als een dunne korst, gevormd uit poederige of aardachtige cerussiet. Cerussiet komt voor in de kleuren: kleurloos, melkwit, grijs, geelbruin tot roodachtig. Een verbinding met galeniet of grafiet geeft een grijs-zwarte en met linariet een blauwe kleur. De transparantie is doorschijnend en de glans diamantglans. In korstvorm is de cerussiet vaak verontreinigd en de zo kenmerkende glans is verdwenen. De splijting is onvolkomen en het breukvlak oneffen tot schelp - vormig. De chemische samenstelling van cerussiet is: PbCO3 (83,53 % PbO (loodoxide) en 16,47 % CO2 (kooldioxide). De dichtheid is: 6,40 tot 6,50, de hardheid 3,00 tot 3,75 en de streepkleur is wit. In korte golf UV licht het bruinachtig op en in lange golf UV zwak rose-oranje. Reinigen in gedistilleerd water en let op met zuur, het lost op in salpeterzuur HNO 3. Ben Ockeloen 13

14 DE GROEI VAN DIAMANT Diamanten bestaan uit sterk samengeperste koolstofatomen en ontstaan diep onder de grond bij relatief hoge druk en temperaturen van boven de 1000 graden Celsius. Gedurende honderden miljoenen jaren ontstaan op die manier heel langzaam maar zeker schitterende edelstenen. Uit onderzoek van aardwetenschappers van de Vrije Universiteit Amsterdam blijkt dat diamanten net als bomen vaak jaarringen hebben: door bijvoorbeeld temperatuurverschillen verandert de chemische samenstelling in de groeizones en dat is terug te zien in de diamant als ringen. (zie foto) Daarnaast hebben de wetenschappers laten zien dat diamanten er miljoenen jaren over kunnen doen om te groeien. Bovendien zijn diamanten vaak half zo oud als de aarde zelf. Diamanten zijn miljarden jaren oud De onderzochte diamanten komen uit Jakoetië in Rusland en laten zien dat in het verleden in die regio twee belangrijke periodes zijn geweest waarin diamanten zijn ontstaan: 1 miljard jaar geleden en 2 miljard jaar geleden. Het onderzoek laat zien dat veel diamanten in beide periodes zijn gegroeid, waarmee voor het eerst is aangetoond dat diamanten er miljoenen jaren over doen om te groeien. In beide periodes vonden grote veranderingen plaats in de aardkorst: tektonische platen in de regio schoven tegen elkaar waardoor vloeistoffen rijk aan koolstof zich verplaatsten en de diamanten konden groeien. Omdat diamanten zo oud zijn en heel langzaam groeien zijn ze uitermate geschikt om meer te weten te komen over de geschiedenis van de aarde. Radioactief verval In de meeste diamanten zitten microscopische hoeveelheden andere mineralen: mineraalinsluitsels genoemd. De wetenschappers gebruikten speciale apparatuur om de leeftijd van de ringen in diamanten te kunnen bepalen. In bepaalde mineraalinsluitsels in diamanten zit het element renium dat langzaam uiteen valt en daarbij het element osmium vormt, een proces dat radioactief verval wordt 14

15 genoemd. Op het moment van insluiten van zo n mineraal in de diamant bevat het vooral renium. Na verloop van tijd neemt de hoeveelheid renium af en de hoeveelheid osmium toe. Bij gelijktijdige vorming van de diamant en het ingesloten mineraal, komt de ouderdom van het mineraal overeen met de leeftijd van de diamant. Bron: Persbericht van de VU Amsterdam. Oeroud ijs geeft informatie over klimaat op aarde Onderzoekers zijn tot een recorddiepte van 3190 meter gekomen bij het boren in Zuidpoolijs. Via ingesloten lucht kunnen zij het paleoklimaat reconstrueren. De volgende ijstijd zal waarschijnlijk veel langer uitblijven dan tot dusver is aangenomen. Het huidige interglaciaal, het Holoceen, vertoont in de jaar dat het nu bestaat frappante overeenkomst met een interglaciaal dat omstreeks jaar geleden ontstond. Dat interglaciaal (periode tussen twee ijstijden) duurde bijna jaar. Dat is één van de voorlopige resultaten van het onderzoek aan een geheel nieuwe boorkern uit het ijs op de Zuidpool. De boorkern bevat verijsde sneeuw inclusief luchtinsluitsels van ruim jaar oud. Dat wil zeggen dat de geschiedenis van maar liefst acht complete ijstijden erin is vastgelegd. De extreem oude lucht en sneeuw die nu kan worden onderzocht beschrijft een uiterst intrigerende periode uit de geologische geschiedenis van de aarde. Het is al ruim veertig jaar bekend dat de kilometersdikke ijskappen op Groenland en Antarctica een archief zijn met informatie over prehistorisch weer en klimaat. De lagen sneeuw die gevormd werden, 15

16 blijken op veel plaatsen nog volkomen onverstoord. Overjarige sneeuw (firn) wordt onder druk van nieuwere, verse sneeuw steeds compacter en gaat in ijs over. De lucht die tussen de sneeuw zat opgesloten, blijft grotendeels op zijn plaats en verspreidt zich. In niet al te oud ijs zijn de afzonderlijke jaren te herkennen zoals jaarringen in een doorgezaagde boom. Zo zijn de uitbarstingen van de vulkanen Krakatau en Tambora met grote precisie terug te vinden. In heel oud ijs lukt dat niet meer, daar worden minder directe dateringsmethoden gebruikt. Doorslaggevend is vaak de vergelijking met de chronologie die in boorkernen uit oceaansediment is aangetroffen. Ook dat sediment (versteend slib dat in de loop van honderdduizenden jaren neerdaalde) vertoont fijne gelaagdheid. Omdat er betrekkelijk veel materiaal is kan het ijs op een veelheid aan eigenschappen worden onderzocht. In feite moet het grote werk nog beginnen, maar nu al staat vast dat de ijskern de informatie uit oceaansediment bevestigt: Vanaf ongeveer jaar geleden wisselden de ijstijden elkaar af met een ritme van eens per jaar (samenhangend met variaties in de baanvorm van de aarde: ellips of cirkel) en daarvóór domineerde een regelmaat van eens per jaar. Het vermoeden bestaat dat het Holoceen ( tot nu) lang gaat aanhouden. Een ander belangrijk nieuw gegeven is dat de interglacialen van vóór jaar geleden bij lange na zo warm niet werden als de laatste vier. De koude toestand lijkt de natuurlijke toestand van de aarde. Bron: NRC 16