BESTUUR COMMISSIES/AANSPREEK PERSOON. Beurscommissie Aad Kuik Cursussen Con van As

Transcriptie

1 BESTUUR Voorzitter Marna Booltink Laaghagen BD Rotterdam Vicevoorzitter Con Van As marna.booltink@gmail.com Laaghagen BD Rotterdam Secretaris/ Lucky Thijssen lucky.thijssen@upcmail.nl Ledenadministratie Luxemburgsestaat EK Zwijndrecht Penningmeester Tonny Antheunisse antheunisse@gaiafosmin.nl Meekrapstraat 19a 3073 DL Rotterdam 2e Penningmeester Fred Pronk apronk60@gmail.com Bestuurslid Joop van der Wulp j.v.d.wulp10@kpnmail.nl COMMISSIES/AANSPREEK PERSOON Beurscommissie Aad Kuik nicokuik@hetnet.nl Cursussen Con van As marna.booltink@gmail.com Braderieën Vacant Excursies Vacant Jeugd Henk Verhoeckx henk@verhoeckx.nl Micromount Dirk Slijkhuis dslijkhuis.1@kpnmail.nl DIENSTEN Bibliotheek Chris Antheunisse antheunisse@gaiafosmin.nl Catering Services Aad Kuik nicokuik@hetnet.nl Internet Fred Pronk apronk60@gmail.com Publiciteit Joop van der Wulp j.v.d.wulp10@kpnmail.nl Redactie Geodeblad Leo Hemmes leohemmes@online.nl CURSUSSEN Geodroom Bernard Hollestein blghollestein@hetnet.nl Sier- en edelsteen Slijpen oneven week Edelsmeden even week 1

2 VERENIGING VAN VERZAMELAARS EN VERWERKERS VAN MINERALEN EN FOSSIELEN GEODE BIJEENKOMSTEN GEODE De bijeenkomsten van Geode worden gehouden op elke 3e woensdag van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus): in december de 2e woensdag van de maand, in het Develstein college,develsingel 5, Zwijndrecht. Aanvang uur. BIJEENKOMSTEN JEUGD De bijeenkomsten van de jeugd worden in principe gehouden op elke 3e zaterdagmorgen van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus) in t Weetpunt Zwijndrecht, Develpad 169, 3335 AR Zwijndrecht. Voor de juiste datum, zie het hoofdstuk VOOR DE JEUGD in het Geodeblad. Aanvang uur. IEDERE WEEK SLIJPEN EN EDELSMEDEN IN HET GEODROOM Even week edelsmeden. Oneven week siersteen slijpen. Info: Bernhard Hollestein tel of tel blghollstein@hetnet.nl BIJEENKOMSTEN MICROMOUNT De bijeenkomsten Micromount worden gehouden op elke 2e woensdag van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus), in december de 3e woensdag van de maand, in het t Weetpunt Zwijndrecht, Develpad 169, 3335 AR Zwijndrecht. Aanvang uur. KOSTEN LIDMAATSCHAP (BEDRAGEN PER KALENDERJAAR) Volwassen leden Euro Lid+huisgenoot lid Euro Volledig gezin Euro Jeugd tot 18 jaar Euro Eenmalig inschrijfgeld Euro 2.25 p.p. Het Geode-boekjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. Oprichtingsdatum Geode: 14 februari Gironummer: , t.n.v. Geode Zwijndrecht GEODE NU OOK OP INTERNET: geodezwijndrecht@gmail.com 2

3 39 e JAARGANG NR 4 SEPTEMBER- OKTOBER JOOP WOLTERS Hoewel we wisten dat Joop niet lang meer te leven had, was het bericht van overlijden toch nog onverwachts gekomen. Tot het laatste moment heeft Joop zich bezig gehouden met mineralen en, waar nodig, Anneke zoveel als mogelijk wegwijs gemaakt.. Wat was Joop gelukkig toen hij zijn laatste wens in vervulling zag gaan: een vierdaagse reis met ambulance en verpleegkundige samen met Anneke naar het museum in Terra Mineralia in Freiberg, Duitsland. De crematieplechtigheid heeft op 16 juli samen met Anneke door kennissen, Geode bestuur en enkele leden en standhouders en klanten plaats gevonden. Geode heeft hiermee een waardig lid met veel kennis van mineralen verloren. Ook zal de plek op onze beurzen van Anneke en Joop nog lang hun plek zijn. Wij wensen Anneke alle sterkte. WOENSDAG 17 SEPTEMBER Op de septemberavond kunnen de leden hun vakantievondsten laten zien. Dus iedereen wordt opgeroepen om de vakantievondsten mee te nemen. Chris Antheunisse zal een korte lezing geven over Wales. Een interessant gebied voor mineralen en fossielen. Hij komt er al jaren en kent het gebied goed. Gerko Lieftink zal een korte lezing geven over calcietkristallen uit de groeve Briloner Hardsteinwerke in Brilon. Sinds 1996 komt hij met enige regelmaat in de groeve. Hij zal de vormenrijkdom van calciet tonen en vertellen hoe de verschillende vormen zijn ontstaan. 3

4 WOENSDAG 15 OKTOBER De lezing van de oktoberbijeenkomst zal verzorgd worden door de heer Paul Mestrom. De titel is: DIGITAAL BEHEER VAN EEN MINERALENVERZAMELING. 'Digitaal beheer van een mineralenverzameling: hoe doe je dat?' Als je verzameling bestaat uit een beperkt aantal mooie stenen in een vitrine, dan heeft het geen zin daar een database bij te gebruiken. Als je hobby echter een (overigens niet zo gevaarlijke) ziekte dreigt te worden en je collectie uit vele honderden of zelfs duizenden stukken bestaat, dan wordt het een ander verhaal. Vragen als Heb ik dat mineraal al?, Ook van die vindplaats?, Waar heb ik dat opgeborgen? en zo meer zijn dan zonder behoorlijke boekhouding niet meer te beantwoorden. Dan is het dus tijd voor een database. Maar welke? Welke mogelijkheden zijn er en welke daarvan is voor mij het meest geschikt? In mijn verhaal wil ik op dergelijke vragen een antwoord te geven. Aan bod komen de meest gangbare databases als Excel en Access, maar ook andere mogelijkheden, zoals de Lapis database en Mindat. Ook voor de kennis die nodig is om met dergelijke systemen te kunnen werken is er de nodige aandacht. Een aantal van de mogelijkheden zal daarbij te zien zijn. Paul Mestrom VOOR DE JEUGD De bijeenkomst van de jeugd op zaterdag in het Weetpunt in Zwijndrecht: 20 september 3e zaterdag van de maand 11 oktober 2e zaterdag van de maand 22 november 4e zaterdag van de maand 13 december 2e zaterdag van de maand Jaarafsluiting Geode en NLC. 4

5 BIJEENKOMSTEN MICROMOUNT Op woensdag 10 september en woensdag 8 oktober houden wij onze micromountavonden. We starten het nieuwe seizoen op woensdag de 10e september met eventuele vakantie vondsten. Ook eigen voorkeuren kunnen mee gebracht worden. Op de 8e oktober brengen we een aantal siderieten mee. We starten weer om uur. Tot ziens in het Weetpunt. Tel INLEVEREN KOPIJ De kopij voor het november-decembernummer dient uiterlijk zaterdag 18 oktober 2014 bij het redactieadres te zijn ingeleverd. 5

6 FACETSLIJPEN Voor liefhebbers kan een cursus FACETSLIJPEN starten. De startdatum en de tijd worden in overleg vastgesteld. De plaats en de onkosten zijn nog nader te bepalen. Belangstellenden kunnen zich in verbinding stellen met Bernard Hollestein (zie pag. 2) of met het Bestuur. VAN DE LEESTAFEL Lapis, mei 2014 De Steckbrief behandelt het mineraal djurleiet, een kopersulfide, net als het wat bekendere chalkosien. Het verzamelen van kleine groepjes mineralen, met een omvang van zo'n 2,5 cm, net iets groter dan de micromounts. In het Engels heet zoiets "thumbnail collecting". Bijna de helft van dit nummer is aan deze manier van verzamelen gewijd. Bijzondere kopermineralen uit China. Zelf etiketten ontwerpen. De mijnbouw in het Ahrdal, Rheinland, met een geschiedenis van meer dan 450 jaar. Met een beetje geluk kan men hier en daar nog wat pyromorfiet vinden. Nieuwe mineralen.. Lapis, juni In de Steckbrief komen we het telluriummineraal rodalquilariet tegen, dat voor het eerst in 1968 beschreven werd en gevonden is in Almeria, Spanje. Mijnbouw in Almeria, waar goud werd gevonden. Op de Halden kunnen nog steeds aardige vondsten gedaan worden, o.a. van lavendulaan. De lijst van aldaar voorkomende mineralen is lang. Scepteramethyst uit Rauris in Oostenrijk. Vreemd gevormde rookkwartsen uit de Mina Pestarenga in Portugal. Nieuwe mineralen uit de Eifel. 6

7 Lapis, juli, augustus In de Steckbrief wordt een mooie bekende behandeld: Mesolieth, een zeoliet die precies tussen natroliet en skoleziet ligt. De mooiste komen uit Poona en zijn soms moeilijk van skolezieten te onderscheiden. Een groot deel van dit nummer is gewijd aan de mineralen van Panasqueira in Portugal. Deze mijn is vooral beroemd vanwege tin en wolframiet. Prachtig zijn de stukken waarop apatietkristallen zitten (foto). De Lapis begint een serie over gesteenten en hun mineralen. In dit artikel wordt gesproken over "Greisen", graniet met tin, zinnwaldit en enkele andere mineralen. Zeldzame boraten uit China. Terugblik op de beurs van Ste.Marie-aux-Mines. Geonieuws, mei Jaaroverzicht. Mineralen zoeken in Asturias. Kristalmodellen. Mineralen genoemd naar hun kristallen. Geonieuws, juni Symmetrie in kirstallen. Het mineraal van de maand is curetoniet, een zeldzaamheid. Mineralen uit China. Mineralienwelt, april, mei Anataas uit Rauris, Oostenrijk, in verschillende vormen en kleuren. Secondaire kopermineralen uit Peru. Mineralogische bijzonderheden uit Brixlegg, een zeer uitgebreid artikel met veel namen en foto's. Fadenkwarts uit Ramsbeck. Lood- en zinkertsvindplaatsen in Slovenië. Epidoot van een nieuwe vindplaats bij Austefjorden in Noorwegen. Nieuwe mineralen. Een interessante fluorietvondst bij Hotzenwald in het Zwarte Woud. De laatste nieuwtjes over agaten. Mineralienwelt, juli, augustus Verslag van een mineralenbeurs in China. Mijnbouw in het Erongo-gebied, Namibie. Een interessante koperertsgang in het Kleinelendtal, Oostenrijk. 7

8 Fosfaat- en arseenmineralen uit de Groeve Nöchelchen bij Gülleshein, ten zuidoosten van Bonn. Deze vindplaats uit een ver verleden kwam korte tijd boven water bij bouwwerkzaamheden. Portret van een verzamelaar. De verzameling van de Abdij St. Peter bij Salzburg. Een prachtige verzameling vlak onder de hanenbalken. De vondst van blauwe titaniet in het Felbertal bij Salzburg. Een bezoek aan de Graulei, waar nog steeds prachtige micro's gevonden worden. Trepça in Kosovo is nog steeds een vindplaats voor mooie handstukken. Nieuwe mineralen. Fossilien, mei, juni Fossiele sprinkhanen, zowel in steen als in barnsteen. Mooie onkolieten uit Salzburg. Het gaat hier om kalkafzettingen die door cyanobacteriën veroorzaakt worden. Als je de foto's ziet van sterke vergrotingen doen die denken aan agaten. Zeereptielen van de Zuidpool uit het Onder-Krijt. Trilobieten met koraal. De opbouw van zeelelies wat nader bekeken. Het prepareren van een snavelvis uit Plattenkalk. Fossiele eendenmossels. De Plegiosaurus. Ook brokstukken van fossielen kunnen interessante gegevens leveren. Roofspinnen in aragoniet. Tenslotte toch nog iets over mineralen: Granaat in graniet en wat dat met fossielen te maken heeft. Fossilien, juli, augustus Kwallen uit het Jura zijn bekend van Solnhofen, maar komen op meer plekken voor. De leisteengroeve Schielenberg in de Hunsrück. Alleen nog wat Halden zijn terug te vinden, met wellicht nog wat fossielen. In het verleden werd hier veel moois te voorschijn gehakt. Veel van de aldaar gevonden leisteen is terug te vinden in het prachtige plaatsje Herrstein, in de buurt van Idar-Oberstein. Fossielen in barnsteen. Het eiland Öland. De vondst van een Caturus, prehistorische vis, in een rommelbak. 8

9 Nieuwe verrassingen in Solnhofen. Fossielen uit het Cambrium in noord-duitsland, een zeldzaamheid. Oesters uit het Onder-Krijt in de Provence. DE BEURSKALENDER Zondag 28 september: Mineralen- en Fossielenbeurs, Cultureel Centrum, Henri Dunantplein 4, Den Bilt. Zondag 19 oktober: Geologisch Evenement Mineralen en Fossielen Amstelhal, Borchlandweg 6-12, Amsterdam Zondag 2 november: Mineralen- en Fossielenbeurs, Wertastraat 1, Weert EN RESERVEER VAST: ZATERDAG 15 NOVEMBER ONZE GEODE-BEURS IN ZWIJNDRECHT 9

10 KORUND Het mineraal korund, een aluminiumoxide (Al 2 O 3 ), kristalliseert tijdens de vorming van stollingsgesteente waarin een grote hoeveelheid aluminium aanwezig is. Korund komt op vele plaatsen voor, maar is nooit talrijk te vinden. De naam korund is vermoedelijk afgeleid van het Oudindische woord kauruntaka of kurund. Algemeen heeft het de kleur grijs, bruinrood of geelachtig en is dof, soms met een zwakke glasglans. Het is een hard mineraal, hardheid 9,00. De dichtheid bedraagt 4,00 tot 4,10 en de streepkleur is wit. Wanneer aluminiumrijke magma en kalksteen samenkomen kan zich door metamorfose korund vormen. Ook door metamorfose van gesteenten die rijk zijn aan aluminiumoxide en siliciumoxide. Kleurloze korund komt voor, maar is zeldzaam. Zo kennen we de kleurloze heldere korund welke leukosaffier wordt genoemd. De naam is afgeleid van het Griekse woord leukos = wit en het woord saffier. Soms bevat heldere korund sporen van de elementen ijzer (Fe) en titaan (Ti). Hierdoor krijgt de korund de kleur blauw, geel tot roodgeel. Deze korund kennen we als saffier. Saffier is de blauwe of groenblauwe variëteit van korund, (afb 1.) Saffier is afkomstig uit het Sanskriet en via het Griekse woord sápfeiros en het Latijnse woord sapphirus dat blauw betekent. Saffier is blauw van kleur. Soms is het blauw zo donker dat het bijna zwart lijkt. De diepblauw gekleurde saffier is het meest zuiver. Vaak toont saffier een meer levendig helderblauw met vlekken waar de kleur meer of minder intenser is. Afb. 1 Saffier (India) Door insluitingen en kristalfouten toont korund meer kleuren, te weten: Blauw saffier Bruin amaril Geel geel saffier Oosterse topaas Groen groen saffier Oosterse smaragd 10

11 Grijs amaril Kleurloos leukosaffier Meer kleurig amaril Rood robijn Roze roze saffier Violet violet saffier Oosterse amethyst Wit wit saffier (toepassing als imitatie van diamant) De rode korund bevat sporen van het element chroom (Cr). Deze variëteit kennen we als robijn. De naam robijn is afgeleid uit het Latijnse woord rubeus wat rood betekent. Robijn wordt ook genoemd naar het Latijnse woord carbunculus wat karbonkel betekent. Karbonkel = als gloeiende kool. De kleur van robijn varieert van vurig rood naar purper ( afb.2). Door het pleochroïsme toont een steen verschillende tinten van baksteenrood naar karmijnrood 11

12 Afb. 2 Robijn Madagaskar Is de rode tint zeer licht, dan spreekt men van roze saffier. Is het rood meer violet, dan spreekt men van violet In sommige korundkristallen komen ook uiterst dunne kristalnaalden van rutiel (TiO 2 ) voor. Deze rutielnaalden zorgen voor het stereffect in een cabochon of bol geslepen saffier. Robijn die evenwijdig liggende ingesloten rutielnaalden bevat toont een zijdeglans. De door metamorfose gevormde robijn bevat altijd insluitsels van kleine kristallen, de hoeveelheid aan insluitsels bepaalt de helderheid van robijn. De meest heldere robijnen zijn meestal kleine kristallen. De niet-edelsteen kwaliteit korund kennen we als amaril. Amaril wordt toegepast als slijpmiddel, zoals schuurpapier. Heldere korund in verschillende kleuren is zeldzaam en wordt al eeuwen lang bewerkt tot siersteen. De meest waardevolle korund is saffier en robijn. Zowel saffier als robijn kennen een lange historie en worden erkend als edelsteen. Beroemd zijn de saffieren en robijnen uit Ratnapura in het zuidoostelijk deel van Colombo, in Sri Lanka (Ceylon). Korund van goede kwaliteit wordt heden ook gewonnen in Australië, Borneo, Kashmir, Madagaskar, Thailand en in de Verenigde Staten van Amerika. Robijnkristallen die ingebed zijn in groene zoïsiet en afkomstig uit de omgeving van Asusha in Tanzania zijn zeer decoratief (afb. 3). Afb. 3 Robijnkristallen ingebed in groene zoïsiet (Tanzania). 12

13 In de oudheid versierden Indiase hogepriesters hun mantels met saffieren. In geschriften uit de 6e eeuw wordt robijn al als edelsteen genoemd. Weer later is beroemd geworden de robijn uit de mijnen van Mogok in het noordelijk deel van Birma. De daar gevonden robijn is de meest heldere welke we kennen. Gedurende de middeleeuwen zijn de meeste juwelen bezet met geslepen saffier en robijn. In die tijd was de slijpvorm cabochon en zelden werden facetten aan de bovenzijde aangebracht. Het slijpen was in die tijd zeer moeilijk en vergde veel tijd. Korund met een hardheid van 9.00, volgens de schaal van Mohs, is na diamant het hardste mineraal dat we kennen. Dit verklaart waarom het slijpen niet zo eenvoudig was. Door zijn hardheid is korund geschikt als slijppoeder welke we kennen als amarilslijppoeder. Korundkristallen komen voor in de vorm van een tablet, figuur 1 en afbeelding 4, als een gestreepte spoel, figuur 2, of als een tonnetje, figuur 3. Over het algemeen is het korrelig of vormt het een compacte massa. figuur 1 figuur 2 figuur 3 13

14 Afb. 4 Korund uit Kenya Korund kristalliseert volgens het trigonale kristalstelsel als ditrigonale scalenoëder met soms aan de uiteinden een spitse piramide. Hoe is een ditrigonale scalenoëder opgebouwd naar de kristalvorm van korund? De basisvorm is de romboëder, welke je mag vergelijken met een vervormde kubus die zo is geplaatst dat de c-as door twee hoekpunten loopt, figuur 4. Door vanuit de zes hoekpunten van de romboëder naar een punt op de verlengde c-as te construeren ontstaat de ditrigonale skalenoëder, figuur 5. figuur 4. Romboëder figuur 5. Ditrigonale scalenoëder 14

15 De trigonale kristalvorm is nauw verwant met de hexagonale kristalvorm, waardoor een korundkristal van bovenaf gezien een zeskantige vorm heeft. Om dit te kunnen zien is hier het bovenaanzicht van de basisvorm uitgebeeld, figuur 6. Door de trigonale kristalvorm te combineren met de hexagonale kristalvorm is het hexagonaal prisma van de 2 e orde te construeren, figuur 7. Door de zes hoekpunten van de basisvorm te verbinden op een punt op de c-as, ontstaat de ditrigonale skalenoëder met hexagonaal prisma van de 2 e orde, waarin de vorm van een korundkristal is te herkennen, figuur 8. Worden de uiteinden afgeplat, dan vormt zich de pinakoïde 0001, figuur 9. figuur 6 figuur 7 figuur 8 15

16 Korundkristallen tonen niet altijd het prisma figuur 9. Vaak worden extra skalenoëdervlakken op de negatieve assen gevormd, figuur 10 en 11. figuur 9 figuur 10 Dit artikel werd geschreven en getekend door Ben Ockeloen.. figuur 11 VERGEET U NIET ZATERDAG 15 NOVEMBER VRIJ TE HOUDEN? ONZE GEODE-BEURS IN ZWIJNDRECHT!!!!! 16