In de uitgave Stadstuin Kempkensberg, Groningen

Transcriptie

1 Het dak van de ondergrondse parkeergarage van de Dienst Uitvoering en Onderwijs (DUO) en de Belastingdienst in Groningen is aan het oog onttrokken door een stadstuin, die naadloos overgaat in de natuurrijke omgeving van onder andere het nabij gelegen eeuwenoude Sterrebos. De daktuin is publiek gebied, dat is doorsneden door honderden meters aan wandelpaden. Het is met een dakoppervlakte van vierkante meter een van de grootste daktuinen van Nederland. Aan de bouwkundige en daktechnische aspecten is in dit medium al uitvoerig aandacht besteed (Dakenraad nr. 113). In dit artikel komt de tuininrichting aan bod. Samen met de adviseur voor de keuze van beplanting maakten we een wandeling door de tuin. HINRY HOLTHOF Draai- en valwinden bepalen plantenkeuze Tekst: Annemieke Langendoen, Albert F. van den Hout Beeld: Annemieke Langendoen, tenzij anders aangegeven In de uitgave Stadstuin Kempkensberg, Groningen van Lodewijk Baljon landschapsarchitecten wordt de tuin een schakel tussen kantoorgebouw met zijn gebruikers en de omgeving genoemd. In de uitwerking van de Stadstuin gaat het voortdurend om het ruimte maken voor en het vormgeven aan duo s van tegengestelde begrippen: levendig en rustig, verhard en begroeid, beschut en open, bewegen en verblijven. Juist het samengaan van die tegenstellingen maakt de Stadstuin interessant. Tuinontwerp Het tuinontwerp is van Lodewijk Baljon landschapsarchitecten, de combinatie Antea Group/ Reef Infra heeft de realisatie van de tuin verzorgd. 6

2 Elke plant is uitgetekend LODEWIJK BALJON LANDSCHAPSARCHITECTEN BOMEN Bestaande bomen Meerstammige bomen daktuin Malus Evereste Carpinus betulus Crataegus persimilis Splendens Amelanchier lamarckii (large) Amelanchier lamarckii (small) Amelanchier lamarckii (medium) Bomen ecologische randen Castanea sativa Betula pendula Quercus cerris Ulmus Dodoens Prunus avium Quercus petraea Het hoofdgebouw, het aan de tuin grenzende paviljoen en de ondergrondse parkeergarage zijn ontworpen door Ben van Berkel/UNStudio. De tuinpaden doorsnijden het gebied met een kruispunt in het midden en sluiten aan op het stedelijke netwerk. Tijdens de wandeling rond een middagpauze in begin oktober werden de paden druk gebruikt door voetgangers en fietsers. Ook de vele bezette banken, natuursteen vijverranden en andere zitelementen onderstreepten het publieke karakter van de stadstuin. In genoemde uitgave wordt de in het oog springend centrale lichtsculptuur aangeduid met: Het kruispunt van wegen wordt door een bijzonder lichtobject gemarkeerd. Met als inspiratie het beeld van baltsende jan-van-genten zijn twee masten ontworpen. 7

3 De symboliek is meervoudig: het beeld verwijst naar de twee rijksdiensten in het gebouw, naar het samenkomen van ambtenaren en bewoners van de stad Groningen en naar het kruispunt van de paden van Sterrebos en Helperzoom: het samenkomen van natuur en stad. Om de wind van de grond te houden, zijn er 3 meter hoge licht gekromde schermen geplaatst. Daktuinsysteem Op de volledig gekleefde bitumen dakbedekking is een daktuin met vijverpartijen, wandelpaden en een bijzondere beplanting ontworpen. De tuin bestaat uit een standaard opbouw met een drainagelaag, een filterlaag en worteldoek, een substraatlaag met een afdekking van lavakorrels. De substraatlaag is 400 mm tot 800 mm dik, afhankelijk van de beplanting. De bomen zijn meerstammig, waardoor de grootte beperkt blijft. Door de hoogte van de kantoortoren (92 m) is er sprake van draai- en valwinden, bij meerstammige bomen waait de wind daar anders doorheen, waardoor scheef staan van bomen minder voorkomt. Als sfeerbeeld had Baljon een vaste plantentuin boven de parkeergarage voor ogen, die alle seizoenen iets te bieden heeft. Met de windgevoelige omgeving zijn zogenoemde prairieplanten dan een geëigende keuze. Om de wind van de grond te houden zijn er drie meter hoge, licht gekromde schermen in een radiaal patroon gebruikt. De plaatsing van de met klimop bedekte schermen is zodanig dat het doorzicht van de tuin is behouden en er een interessant patroon is ontstaan, dat de daktuin zelfs vanaf de bovenste verdiepingen beleefbaar maakt. DAKENRAAD 9

4 LODEWIJK BALJON LANDSCHAPSARCHITECTEN De bomen zijn meerstammig waardoor de grootte beperkt blijft. Waterhuishouding De daktuin is ontworpen vanuit de gedachte dat het regenwater zo veel mogelijk wordt benut. De tuin is met het substraat, de filterlagen en de drainagelaag in combinatie met de vijverlinie zodanig ingericht dat er sprake is van waterretentie, filtering en hergebruik van regenwater. De vijvers langs het hoofdpad lopen af. Het rondgepompte water klettert gelijkmatig via overlopen van de ene in de andere vijver, wat de sfeer van het gebied aangenaam versterkt. De flauwe oeverdelen van de vijvers zorgen voor een moerascultuur wat de biodiversiteit van de tuin vergroot. Onderhoudsarme beplanting De keuze voor een afdekking van het substraat met lavakorrels heeft voordelen voor het dakonderhoud, omdat het onkruid gemakkelijker is te verwijderen. Een ander voordeel is dat de planten deels in de lava en deels in het substraat worden geplant en daardoor worden gedwongen dieper te wortelen, zodat ze meer wind kunnen weerstaan. De wortelvaste SBS-dakbanen zijn volledig op de betonnen onderconstructie gekleefd. Vijverpartij met overlopen en op de achtergrond een moerascultuur. DAKENRAAD JAN BOL 10

5 Projectinformatie Opdrachtgever : Rijksgebouwendienst, namens de dienst Uitvoering Onderwijs en de Belastingdienst Opdrachtnemer : Bouwcombinatie DUO2 met aandeelhouders Strukton, Ballast Nedam en John Laing Architect : UNStudio Tuinontwerp : LODEWIJK BALJON landschapsarchitecten Ecologie : Alterra Wageningen UR Cultuurtechniek : SmitsRinsma Advies vaste planten : Annemieke Langendoen, Hollandsgroen Uitvoering : Antea groep / Reef infra DAKENRAAD Centrale lichtsculptuur. 11

6 De flauwe oeverdelen van de vijvers zorgen voor een vloeiende overgang tussen en natte en droge prairie, wat de biodiversiteit van de tuin vergroot. In totaal zijn vaste planten in 200 soorten gepoot en bloembollen. Het beplantingsadvies van Annemieke is door een medewerker van Baljon uitgewerkt, die elke plant heeft uitgetekend. LODEWIJK BALJON LANDSCHAPSARCHITECTEN Het substraat, dat vochtiger blijft dan gebruikelijk door de afstrooilaag met lavakorrels, zorgt voor minder verdamping. Uitdroging door de wind is daardoor amper een issue. De beplanting is 2 jaar na oplevering een eldorado geworden voor mens en dier. Tijdens de rondwandeling zien we onder andere vlinders, libellen en wilde bijen tussen herkenbare en ook onbekende planten en siergrassen, wat de tuin extra levendig maakt. Er is gekozen om hier flink veel siergrassen toe te passen, niet alleen omdat die bij een prairiebeplanting passen, maar ook omdat ze op zo n winderige plek veel bewegen en dynamiek uitstralen. Bijzonder daarbij is dat dit soort beplanting leeft van de wind. Zie je elders siergrassen na een lichte storm al op de grond liggen, op deze altijd winderige plek staat alles mooi fier rechtop. Als je door je oogharen naar de tuin kijkt, zie je dat een aantal plantsoorten steeds terugkomt. Niet alleen de bomen, met vast sortiment beplanting eronder, maar ook karakteristieke planten, zoals een grote duizendknoop of het ijzerhard. Er zijn patronen en subpatronen, die heel zorgvuldig zijn ingepast. Alles vanuit de visie dat de beplanting tussen de hagen en klimopschermen door moet stromen. Lopend door de tuin kom je daardoor soms ongemerkt in een andere wereld. Heel bijzonder was het om de suppoost van het gebouw trots te horen vertellen dat hun tuin zó mooi is dat er zelfs rondleidingen worden gegeven. Helaas hebben we volgens hem net de mooiste tijd gemist, maar daarna relativeert hij dit met de mededeling dat de tuin eigenlijk het hele jaar door iets anders te bieden heeft en dat we nog maar een keer op een ander moment moeten komen kijken. Altijd welkom. De stadstuin is publiek gebied, dat is doorsneden met wandelpaden. Meer over dit onderwerp: onder kennisplatform/gebruiksdaken Details in het werk bepaald, nr. 113, april