pagina 1

Transcriptie

1 Betreft kanskaarten waarde toerisme restauratieligplaatsen op de kop van de scheepmakersdijk 6 maart 2014 M.H. Slegtenhorst Aan de leden van de commissie ontwikkeling. Het bijgaande stukje van de St. Kotterzeilen: Scheepsbouw en -restauratie Haarlem locatie Scheepmakersdijk beschrijft de periode van 1217nc tot heden. Het laat zien dat deze locatie van bijzondere waarde is voor Haarlem. Het is de laatste plaats in de stad waar een scheepswerf was en waar nu nog wordt gerestaureerd, maar tevens was het de eerste plaats in Haarlem waar schepen werden gemaakt. In een klein millennium zijn duizenden houten schepen gemaakt op de locatie Scheepmakersdijk. Deze schepen hebben in de vaderlandse geschiedenis meerdere malen een cruciale rol gespeeld. Het gaat bij de kanskaarten voor het toerisme niet om het gebruik van een steiger of de werf Zuidam maar om een zeer belangrijk stuk historie voor Haarlem. De damiaatjes (kerkklokken) die elke avond klinken en in het wapen van Haarlem zijn afgebeeld staan symbool voor he roemrijke maritieme verleden van Haarlem gegrondvest op de locatie Scheepmakersdijk. Het zou een onvergeeflijke bestuurlijk fout zijn om dit stuk historie helemaal aan de kant te schuiven. Juist een combinatie van Molen, helling monument, gerestaureerde woningen en werfloodsen en historische vaartuigen kan uitstekend hand in hand gaan met het toerisme. In andere plaatsen is voldoende aangetoond dat historische vaartuigen op historische maritieme locaties in combinatie met musea/tentoonstelling en horeca een trekker zijn voor bezoekers. De St. Kotterzeilen wil graag in overleg met alle partijen om te zoeken naar een zo optimaal mogelijke invulling van de locatie kop van de Scheepmakersdijk. Ons advies: - niet betalende kleine passanten (alleen hapje drankje) voor de horeca aan de ZuidWest zijde af te laten meren - Aan de Westzijde ruimte te houden voor de (historische) rondvaartboot. Graag zullen wij helpen om subsidie aan te vragen bij het Pr. Bernhard Cultuurfonds om de huidige oude PostVerkade rondvaartboot terug te restaureren. - Samen met de andere behoudsorganisaties van het FONV te zorgen voor historische passantenschepen zoals Hollandse en Friese klassieke Jachten, stoomen zeilschepen, Botters, Kotters, Tjalken, Sleepboten, etcetera. - Restauratieactiviteiten aan historische houten schepen verrichten - Open ateliers voor klassieke beroepen bevorderen, zoals de sloepenbouwer Gé, etcetera. - Samen met betrokkenen zoals de molen, buurtvereniging en omwonenden, restaurant, etcetera adviseren omtrent passende evenementen. - Met behulp van informatie (systemen) het bezoekende publiek informeren omtrent de historische locatie (bijvoorbeeld sponsoring Kenau ). Met vriendelijke groet, Ing. M.H. Slegtenhorst Voormalig voorzitter St. Kotterzeilen pagina 1

2 Haarlemse Kogge doorbreekt ketting Damietta 1218nc Vele schepen zijn in Haarlem op de locatie Scheepmakersdijk gebouwd ten bate van de 5 e kruistocht en maakten deel uit van de vloot die op 29 mei 1217 onder leiding van graaf Willem II via Akko (Israël) naar Damietta (Egypte) vertrok om Egypte te verslaan. Na lange strijd om de ingang van de Nijl bij Damietta gaat het verhaal dat een Haarlemse kogge de ketting voor de ingang weet te breken. De heroïsche daad heeft later als gevolg dat in het wapen van Haarlem twee belletjes (Damiaatjes) worden weergegeven in het gewei. Elke avond zijn als herinnering de Damiaatjes (kerkbellen) in de toren van de St. Bavo kerk op de grote markt te horen. pagina 2

3 Scheepsbouw in Haarlem film, was in deze tijd scheepsbouwer en houthandelaar. Er kwamen meer scheepswerven, complete retourschepen werden gebouwd en getuigd te Haarlem. De schepen die in Haarlem werden gebouwd noemde men Kogge schepen. Vele verschillende soorten zeegaande schepen werden Kogge genoemd en het model dat hier is weergegeven betreft een zogenaamde Bremer Kogge. Het wrak van dit zeeschip is bij werkzaamheden in het Spaarne gevonden. Haarlem was reeds aan het begin van de middeleeuwen een belangrijke plaats aan zowel de doorgaande inlandse waterweg van Noord naar Zuid (Zuiderzee naar de delta) als ook voor de landroute van Den Haag naar Alkmaar. Goederen, reizigers en armee, alles kwam samen bij Haarlem. De Spaarne was een getijdenrivier en de locatie in de bocht van het Spaarne welke momenteel de Scheepmakersdijk wordt genoemd werd de ideale plaats waar schepen konden worden gemaakt. De scheepsbouw floreerde en eind van de 15 e eeuw werden 33 nieuwe schepen geëxporteerd alleen al naar Antwerpen. Tijdens het Spaans beleg rond 1572 werden er zelfs 5 galeien gebouwd. Kenau Hasselaar, nu ook bekend van de pagina 3 Met een sprong naar de industriële revolutie zien we een enorme toename van de scheepsbouw in vooral het Noorden van Haarlem. In de 20 ste eeuw werden grote zeeschepen gebouwd en bijzondere schepen zoals draagvleugelboten en baggervaartuigen. Vele bekende Haarlemse werven zoals Figee, Conrad, HSM, Holland Nautic, etc. zijn verdwenen. Wereld-beroemde scheeps-architecten zoals H.W. de Voogt hebben hun signatuur aan de scheepsbouw toegevoegd. (Situatie werf rond 1820) Werf Zuidam In 1915 kwam de werf op de kop van de Scheepmakersdijk na een openbare verkoop in handen van de familie Zuidam en zijn ze de werf met dezelfde naam gestart. De bouw van houten schepen werd beëindigd en men schakelde

4 over naar staal. De sleehellingen werden voor de 2 e wereldoorlog vervangen door wagenhellingen. In 1980 was Zuidam de enige overgebleven scheepswerf in Haarlem maar kon door de veranderende tijd niet meer commercieel functioneren. De faciliteiten konden door hobbyisten worden gebruikt voor het opknappen van schepen. (Situatie werf heden) De gemeente Haarlem heeft huizen en werf opgekocht om de kop van de scheepsmakersdijk- Papentorenvest op te knappen. aanwezig en de houten schepen herinneren aan de bloeiende periode van scheepsbouw en restauratie in Haarlem op dezelfde locatie als tot voor 1200nc De SKZ is voor motor- en zeilkotters. De ongeveer 350 stuks aangesloten motor- en zeilschepen zijn zee, kust, wad en Zuiderzee vaartuigen, "kotters", met vaak als herkomst visserij, minder vaak als vrachtschip en ook als jacht. Het huidige gebruik is meestal recreatief maar sommige schepen doen dienst in de chartervaart. 25 jaar kotters in Haarlem In 1989 nam de Stichting Kotterzeilen (SKZ) op de locatie ligplaats met te restaureren schepen. Er zijn nu dus 25 jaar kotters aan de Scheepmakersdijk. De afgebrande molen de Adriaan werd in 1999 herbouwd op de fundamenten van de stadstoren waarmee de kop van de Scheepmakersdijk een geheel ander aanzien kreeg. De houten kotters hebben een onderwaterschip dat al 150 jaar ongewijzigd is en de kotter kan worden gezien als het eindproduct in de ontwikkeling van houtbouw van kleine zeegaande schepen met lang-kiel. De hellingbanen zijn als monument uit de werfperiode nog De bij de stichting aangesloten kotters zijn alle uniek en hebben hun eigen karakter. De meeste schepen zijn ouder dan 50 jaar en een aantal haalt zelfs de 100 en een enkeling meer dan 100 jaar. Daarnaast zijn er ook enkele schitterende, naar oude tekeningen herbouwde, nieuwe kotters bij ons aangesloten. pagina 4

5 Het vaargebied van de kotters had een internationaal karakter zoals bijvoorbeeld de Engelse Smacks wel eens bij Texel te vinden waren, zo waren de Nederlandse Haringsloepen te zien in de Schotse havens en de Franse yoles werden vroeger aan de Engelse zuidkust gesignaleerd. Dat het vervolg op de Hanzevaart de kotters en galjassen van Frankrijk tot aan Leningrad en terug bracht zal ook geen verbazing oproepen. Tegenwoordig komen de lichtblauwe houten kotters uit Hviddesande Denemarken nog steeds wel eens in de haven van IJmuiden. Behoudsorganisatie De SKZ is een echte behoudsorganisatie en kan vaartuigen aanmelden voor inschrijving in het nationaal register van varende monumenten De organisatie is aangesloten bij de landelijke FONV. De SKZ kan helpen bij de restauratie van een vaartuig zoals bijvoorbeeld bij het maken van een plan, het geven van advies en bij de aanvraag van een restauratie-subsidie van bijvoorbeeld het Prins Bernhard Cultuurfonds of bij het aanvragen van een restauratie-lening Restauratieligplaatsen De restauratieligplaatsen in Haarlem zijn uniek, niet in het laatst door de bijzondere geschiedenis van de locatie voor scheepsbouw van houten schepen die terug gaat tot het begin van de Middeleeuwen. De kotteraars hopen in samenwerking met alle betrokken partijen op de kop van de Scheepmakersdijk een mooi stukje Haarlem te kunnen behouden en invulling te kunnen geven op een wijze die eer doet aan de historische locatie en die iedereen tot tevredenheid stemt. pagina 5