De geboorte van een veulen

Transcriptie

1 De geboorte van een veulen Voor de fokkers onder ons is het voorjaar altijd een spannende tijd. Meestal verloopt de geboorte bij de merrie zonder problemen. De drachtige merrie Een goede voedingstoestand van de merrie is belangrijk voor het goed verlopen van de geboorte en voor een gezond veulen. Vanaf 8 maanden dracht gaat het veulen sneller groeien en daarom is het vanaf die periode nodig om meer energie, eiwitten en essentiële voedingsstoffen te voeren om tekorten bij het veulen te voorkomen. Hiervoor kunt u een goede merrie/veulen brok gebruiken. Een veulen wordt geboren zonder antistoffen en moet alle antistoffen binnenkrijgen via de biest. Om een grotere hoeveelheid antistoffen in de biest te krijgen is het verstandig de merrie ongeveer 4-6 weken voor de geboorte extra in te enten met influenza en tetanus. Naast de tweejaarlijkse entingen tegen het equine herpes virus kunt u uw drachtige merrie extra beschermen tegen abortus veroorzaakt door het equine herpes virus (rhino) door haar extra te laten inenten in de 5 e, 7 e en 9 e maand van de dracht. Het is goed om een merrie 4-5 weken voor de verwachte geboorte in de omgeving te plaatsen waar zij ook gaat veulenen. Zo kan de merrie antistoffen maken tegen de kiemen die in die omgeving heersen en deze via de biest doorgeven aan het veulen. Uiteraard moet de box waarin de merrie gaat veulenen ruim en schoon zijn. De ontworming van de drachtige merrie is niet anders dan de ontworming van de niet drachtige merrie. U kunt haar een keer extra ontwormen voordat ze de schone veulenstal ingaat. Als uw merrie is dichtgezet kunt u haar het beste vlak voor de geboorte (ongeveer 2 weken) open knippen om inscheuren van de vulva te verkomen. Voortekenen van de geboorte De drachtduur van de merrie is gemiddeld dagen. Echter de draagtijd kan bij paarden erg variëren. Sommige merries kunnen een week te vroeg een gezond veulen ter wereld brengen terwijl andere merries zonder problemen een aantal weken overdragen. Het tijdstip van geboorte is vooral bij merries die voor het eerst een veulen krijgen vaak moeilijk te voorspellen. Het opuieren kan een maand voor de geboorte beginnen en is vaak het duidelijkst in de laatste twee weken. Het vullen van de tepels en het veranderen van de uiersecretie treden vaak vlak voor de geboorte op. Naast het veranderen van de secretie zelf verandert ook het gehalte aan elektrolyten (zouten en calcium) vlak voor de geboorte. Er zijn testkits verkrijgbaar die deze veranderingen in elektrolytenconcentratie kunnen meten. Vlak voor de geboorte verslappen de banden van het bekken en de vulva en een tot vier dagen voor de geboorte kunnen er wax-achtige druppels aan de tepels komen te hangen (het kegelen). Dit laatste gebeurt echter niet bij alle merries. Bij enkele merries kan er al enkele dagen tot weken voor de geboorte veel melk lekken. Dit kan leiden tot een verlies aan biest waardoor het veulen uiteindelijk te weinig biest en dus te weinig antistoffen krijgt. Het is verstandig om deze veulens ingevroren biest of kunstbiest te geven en om de hoeveelheid antilichamen in het bloed met een bloedtest te controleren (zie verderop).

2 Er zijn verschillende tools beschikbaar die u kunnen helpen te voorkomen dat u de geboorte mist (bijvoorbeeld een singel of een birth alarm). Welk systeem voor uw geschikt is hangt af van de situatie en uw persoonlijke voorkeur. De geboorte En dan is het zover. De geboorte van het veulen! De geboorte wordt in drie fasen verdeeld: 1. Voorbereidingsfase of contractiefase Onder invloed van hormonen wordt de baarmoeder geactiveerd. Het optreden van weeën (samentrekkingen van de baarmoeder) gaat vaak gepaard met onrust en koliekachtige verschijnselen. De merrie kan vaak naar haar flank kijken, steeds gaan staan en weer gaan liggen, met de staart zwiepen of kleine beetjes plassen. Deze fase duurt vaak 30 minuten tot 4 uur. Tijdens deze fase nemen de contracties van de baarmoeder toe en wordt de baarmoedermond verwijdt. Ook draait het veulen gedurende deze fase. Tijdens de dracht ligt het veulen op zijn/haar rug met opgetrokken benen. Tijdens de geboorte moet het veulen dus op zijn/haar buik draaien en de benen uitstrekken. Een merrie is in staat om onder invloed van onrust (publiek of eigenaar in de stal) deze fase te onderbreken. Pas als alles rustig en vertrouwd is gaat de geboorte weer verder. De meeste veulens worden dan ook tussen en 8.00 geboren. 2. De uitdrijvingsfase Zodra de waterblaas breekt en het vruchtwater naar buiten komt begint de tweede fase van de geboorte. Als er vruchtdelen in het bekkenkanaal komen begint de merrie met persen. Dit persen gaat vaak met erg veel geweld gepaard en de merrie kan tussendoor gaan staan en zich weer laten vallen. Denk dus om uw eigen veiligheid! Tussen het knappen van de waterblaas en het verschijnen van de pootjesblaas (witte, glinsterende vlies) zit maar 5 tot 10 minuten! Normaal komt eerst een voorvoetje naar buiten dat snel gevolgd wordt door het tweede voetje met de zool van het voetje naar beneden gericht. De neus volgt waarbij het hoofd op de voorbenen ligt. Zodra de heupen van het veulen door het bekken zijn houdt de merrie meestal een pauze. Als het vlies om het hoofd van het veulen nog niet is gebroken kunt u deze nu rustig met de hand breken zodat het veulen kan ademen (werk met schone handen!). De navelstreng blijft nog even intact waardoor er nog bloed vanuit de placenta en de navelstreng naar het veulen loopt. Het is dus belangrijk merrie en veulen in deze fase met rust te laten zodat de merrie niet voortijdig gaat staan en de navelstreng te snel afbreekt. Zodra de merrie opstaat of het veulen pogingen doet om te gaan staan breekt de navelstreng vanzelf af. Controleer de navelstomp op bloeden en desinfecteer het daarna met een chloorhexidine oplossing, betadineoplossing of blauwspray. Gedurende de eerste uren na de geboorte wordt de band tussen merrie en veulen bevestigd. Het is dan ook belangrijk om in deze periode merrie met veulen zo veel mogelijk met rust te laten en de hoeveelheid kraambezoek te beperken. Normaal is het veulen na het breken van de waterblaas binnen 20 tot 30 minuten geboren. Als de geboorte langer duurt of niet vordert of als u geen twee benen met het snuitje erop ziet is het verstandig direct contact op te nemen met uw dierenarts! Een enkele keer gaat er iets mis met het breken van de vruchtvliezen en komt er in plaats van de witte pootjesblaas een fluweel achtige rode blaas naar buiten (een red bag delivery). Dit is de buitenkant van de placenta en dat houdt in dat deze geheel of gedeeltelijk is losgelaten van de

3 baarmoederwand en nu het veulen niet meer van zuurstof kan voorzien. In dit geval is er geen tijd te verliezen. U kunt het beste direct uw dierenarts bellen waarna u zelf vast de bevalling gaat assisteren. De blaas moet gebroken worden, dit lukt meestal met uw vingers. Hierna ziet u dat het vruchtwater naar buiten komt zetten. Vervolgens moet het veulen geholpen worden om zo snel mogelijk ter wereld gebracht te worden. Kijk of het veulen normaal ligt en zoek de voorbenen op. Trek tijdens de weeën van de merrie aan de benen van het veulen om het naar buiten te begeleiden. 3. Uitdrijven van de nageboorte Zodra het veulen geboren is begint de uitdrijving van de nageboorte. Meestal zal de nageboorte er binnen een half uur af zijn. Als de nageboorte er gedeeltelijk uithangt kunt u deze opknopen zodat het net boven de hakken hangt om te voorkomen dat de merrie er op gaat staan. Ga nooit aan de nageboorte trekken! Als de nageboorte langer dan 2 uur blijft zitten is het verstandig contact op te nemen met uw dierenarts. Van het aan de nageboorte staan kan een merrie ernstig ziek worden. Het pasgeboren veulen Een pasgeboren veulen hoort binnen een halve minuut te ademen en de slijmvliezen moeten daarbij snel roze kleuren. Het kan binnen vijf minuten in borst-buik ligging blijven liggen en normaal gesproken kan het veulen binnen een uur staan en drinkt het binnen twee uur. Omdat het veulen geboren wordt zonder antistoffen en alle antistoffen via de biest moet binnenkrijgen is het van essentieel belang dat een veulen kort na de geboorte voldoende biest binnenkrijgt. Heeft het veulen binnen 2 uur nog geen biest gedronken neem dan contact met ons op. Als u twijfelt of het veulen voldoende biest heeft opgenomen is het mogelijk om vanaf een leeftijd van 18 uur met een bloedtest te onderzoeken of uw veulen voldoende antistoffen in het bloed heeft opgenomen. Ook het urineren en mesten komt de eerste uren op gang. Een hengstveulen urineert vaak binnen ongeveer 6 uur voor het eerst en een merrieveulen binnen 12 uur. De eerste ontlasting van het veulen (meconium of darmpek) bestaat uit zwarte harde knikkerk s en kan wel een halve meter lang zijn. Het kan daarom een dag duren voor de normale gele veulenmest geproduceerd wordt. Sommige veulens, voornamelijk hengst veulens, krijgen problemen met het kwijt raken van het meconium. Ze staan dan regelmatig te persen of krijgen zelfs koliekachtige verschijnselen. Uw dierenarts kan uw veulen een clysma geven waarmee dit probleem meestal wordt verholpen. Het is verstandig om op de dag van geboorte uw dierenarts uit te nodigen om merrie, veulen en nageboorte te controleren. Schakel bij twijfel over de gezondheidstoestand van uw veulen zeker altijd een dierenarts in!

4 De tweede fase van de geboorte is begonnen. De waterblaas is gebroken. Zodra er vruchtdelen in het bekken komen begint de merrie met persen.

5 Tijdens de geboorte kan de merrie een aantal keer gaan staan en liggen. Hier is de normale ligging van het veulen te zien. Twee beentjes met daar op een snuitje. Als het veulen met het bekken door het geboortekanaal is houdt de merrie vaak een pauze zoals hier is te zien. Tijdens deze periode stroomt er nog bloed van de nageboorte en de navelstreng naar het veulen. Het vlies om het hoofd van het veulen is gebroken zodat het kan gaan ademhalen.

6 Het veulen komt al vlot in borst-buik ligging. Zodra de merrie opstaat of het veulen pogingen doet om te gaan staan zal de navelstreng breken. Moeder en kind maken kennis. Hierbij worden vaak typische geluiden geproduceerd.

7 De merrie is opgestaan en de navelstreng is gebroken. Het veulen doet zijn eerste pogingen om op te staan.