Anglo-Saksisch Engeland,

Transcriptie

1 Anglo-Saksisch Engeland, In de loop van de 10 de eeuw breidden de West-Saksische koningen hun macht uit naar Mercia, het zuiden van Danelaw en Northumbria. Er ontstond een schijn van politieke eenheid, het aanzien van het koningschap steeg en pogingen werden ondernomen om een sociale orde te vestigen. Dit proces begon met Edward de Oudere. Er werd veel in het werk gesteld om Engelse invloed te herstellen in de gebieden die door de Denen waren veroverd. Toen zijn zus Athelflæd (heerseres over Mercia) stierf kwam Mercia bij Wessex en het Huis van Wessex voerde het bewind over Engeland. De zoon van Edward, Ǣthelstan, annexeerde Northumbria en dwong de koningen van Wales zich te onderwerpen. In de slag van Brunanburh in 937 versloeg hij een allantie van Scoten, Denen en Vikingen. Zo werd hij de eerste officiële koning van Engeland, hoewel enkele Anglo-Saksische rijken het niet wilden accepteren. In 973 werd Edgar, de achterkleinzoon van Alfred, in Bath gekroond tot koning van Engeland en keizer van Britannië. Koning Edgar in New Minster Charter, 966 Tijdens het bewind van koning Ǣthelred the Unready werden vanaf 978 de aanvallen van Vikingen op Engeland hervat. De aanvallen werden steeds heviger en dwongen de bevolking in op de knieën toen een groot deel van het land was verwoest. Zo kon Sven Gaffelbaard, koning van Denemarken in Engeland veroveren. Zijn zoon Knoet de Grote veroverde Engeland opnieuw en versloeg koning Edmund in De koningen van Wessex voerden in de jaren 80 van de 10 e eeuw een krachtig beleid ten aanzien van het muntwezen. In het land waren ongeveer 60 munthuizen. Het controlesysteem van koersen was goed ontwikkeld. Zo kon de koning over grote sommen geld beschikken als dat nodig was. Ǣthelred besloot losgeld te betalen liever dan oorlog te voeren. Dit werd bekend als Danegeld. In ruil zouden de Denen stoppen met hun aanvallen. Het Danegeld bleek echter meer een stimulans voor de Denen om terug te komen en meer te eisen. De hertogen van Bretagne waren blij met de komst van de Denen en boden hen hun havens aan om vandaar operaties uit te voeren in Engeland. Zo raakten de vorstenhoven van Engeland en Normandië uiterst vijandig naar elkaar. Het huwelijk van Ǣthelred met de dochter van Richard I van Normandië, Emma, in 1002 was een poging omde band tussen plunderaars en Normandië te verbreken. 26 Posterheide Brabant, Helmond

2 In 1016 wist Knoet de Grote de Engelsen in het graafschap Essex verpletterend te verslaan. Knoet en Edmund kwamen overeen dat het koninkrijk verdeeld werd, maar in hetzelfde jaar stierf Edmund en bleef Knoet als enig heerser over. Hij was nu koning van Engeland, Noorwegen en Denemarken. Hij aanvaardde de traditionele rol van Angel- Saksisch koningschap, maar liet ook de tradionele aristocratie verdwijnen en uitsterven. In 1017 verdeelde hij Engeland in vier grote graafschappen: Wessex, Mercia, East Anglia en Northumbria. In 1018 stuurde hij zijn vloot terug naar Denemarken. Om zich te verbinden met de oude Engelse monarchie en zichzelf te beschermen tegen aanvallen van Normandië trouwde Knoet met de dochter van Richard zonder Vrees, hertog van Normanië. Omdat zijn toekomstige voruw Emma christen was, bekeerde hij zich. De zoon uit dit huwelijk, Knoet III, werd zijn opvolger en daarmee werd Harold uit het huwelijk met zijn eerste vrouw gepasseerd. In 1019 deed Knoet een greep op de Deense troon. In 1028 veroverde hij vanuit Engeland Noorwegen, hoewel de rebellerende Noren de oude dynastie onder Magnus I weer op de troon zetten. In 1028 werd Knoet tot koning gekroond van Engeland, Noorwegen en een deel van Zweden. Na de dood van Knoet in 1035 ontstond er een warrige situatie waarbij delen van zijn rijk in diverse handen kwamen. Het huis van Wessex regeerde weer in Engeland toen Edward de Belijder, 7 e zoon van Emma en Ǣthelred de Unready, uit ballingschap in Normandië naar Engeland terugkeerde en in 1042 tot koning werd gekroond. Edward de Belijder, kinderloos, regeerde over Engeland. Lange tijd had hij in Normandië gewoond, en het schijnt dat hij zijn achterneef Willem de Veroveraar tot zijn opvolger maakte.willem was een buitenechtelijk kind van Robert de Duivel en Herleva. Na de dood van zijn vader in 1035 werd hij hertog van Normandië. Willem de Veroveraar Edward stuurde Harold om Willem officieel te verwittigen. Harold strandde bij zijn overtocht echter op de kusten van Picardië, in het gebied van hertog Guy de Ponthieu, die hem gevangen nam. Willem liet Harold bevrijden en ontving hem plechtig aan het hof van Normandië. Harold werd gedwongen om met de dochter van de hertog, Hedwig, te huwen. Vervolgens streed Harold met Willem mee in Bretagne. Harold zwoer op de relieken trouw aan Willem. Toch zou Harold, na de dood van Edward op 5 januari 1066, de kroon van Engeland accepteren. Op 27 september 1066 vertrok Willem 'de Veroveraar' vanuit Dives-sur-Mer met een Normandische vloot naar Engeland. Een dag later zetten 27 Posterheide Brabant, Helmond

3 zij voet aan wal, in Sussex, en namen Hastings in. Tijdens de gevechten werd Harold dodelijk getroffen door een pijl in zijn oog. Geheel dit verhaal is uitgebreid behandeld op het beroemde Tapis de Bayeux. Bayeux in Normandië was de wieg van de Normandische hertogen. Willem de Veroveraar werd met Kerstmis 1066 in Westminster Abbey tot koning van Engeland gekroond. Toen Willem in 1087 stierf, waren de Angelsaksische heersers gestorven, verbannen of in de boerenstand opgenomen. Slechts 8% van het land was nog onder Angelsaksisch bewind. Bijna alle Anmgelsakische kerken en kloosters waren verwoest. Veel Angelsaksen moeste de Franse taal leren om te communiceren met hun heersers. Zo werd Engeland drietalig: Angelsaksisch voor de gewone burgers, Latijn voor de Kerk en Norman-Frans voor de bestuurlijke elite. Het Angelsaksisch veranderde snel als taal in het zog. Midden-Engels. Tapis de Bayeux, koning Edward De eerste echte romaanse kerk in Engeland was de door Edward de Belijder verbouwde Westminster Abbey. Een meer decoratieve interpretatie van de romaanse stijl in kleinere kerken dateren tussen het midden en einde van de 11dee eeuw, zoals in Hadstock, Clayton en Sompting. In het noorden domineerde de Vikingkunst in de 11 de en 12 de eeuw, met stenen sculptuur gedecoreerd in Anglo-Scandinavische stijl. In het zuiden was er in deze periode duidelijk invloed van het continent met zelfs invloed uit Byzantium. De welvaart van Engeland op het einde van de 10 de en in de 11 de eeuw blijkt uit het rijkelijk gebruik van bladgoud in de manuscripten. De religieuze kunst uit het zuiden van Engeland was zeer invloedrijk in Normandië, Frankrijk en Vlaanderen vanaf ca Het Tapis de Bayeux, mogelijk ontworpen door een kunstenaar uit Canterbury voor bisschop Odo van Bayeux lijkt de zwanenzang van de Angelsaksische kunst. Mont Saint-Michel 28 Posterheide Brabant, Helmond

4 De beroemde Viking Rollo huwde Popa, dochter van hertog Béranger, bestuurder van de stad. In 905 werd zijn zoon, de toekomstige William Langzwaard, in Bayeux geboren, dat zo tot wieg van de hertogelijke dynastie werd. Rollo had zich laten bekeren tot het christendom. Sinds die tijd verbreidde zich het christendom snel onder de Normandiërs. De Normandiërs waren oorspronkelijk Vikingen uit Scandinavië die zich in de 9de eeuw in Normandië vestigden. De opvolgers van Rollo waren gekerstend. Binnen één tot twee generaties zou dit krijgersvolk zich manifesteren als bouwers van kerken en kloosters. De opvolger van Rollo, Willem Langzwaard, was de grootste sponsor van de abdij van Mont St-Michel. Zij groeiden ook uit als vakkundige bestuurders, maakten zich de Franse taal eigen, maar verloren hun, soms wrede, Scandinavische trekjes niet. Van Vikingen tot een christelijk Scandinavië De creativiteit van de Vikingen kwam onder andere tot uiting in toegepaste kunst. Rijkdommen die dankzij plunderingen en handel Scandinavië binnenstroomden, werden gebruikt om praktische gebruiksvoorwerpen van te maken. De ambachtslieden waren meestal anoniem, pas op het einde van de Vikingentijd zetten vaklieden hun naam op sommige runenstenen. Op het eiland Gotland heeft een lange traditie van steenhouwen bestaan, de vervaardiging van zogenaamde plaatstenen. Gotland, plaatsteen Metaalbewerking heeft een lange traditie in Scandinavië. Al in het tweede millennium v. Chr. waren de Noordse bronsbewerkers de beste van Europa. Tot de meesterwerken uit die tijd behoren de zogenaamde lurs, ceremoniële hoorns. Meer bekend nog zijn de vele broches, mantelspelden, armbanden, halskettingen, harnassen, wapens en zelfs met walrusbeen ingelegde kistjes. Opmerkelijk motief daarbij is het vlechtwerk, gebaseerd op de natuur. Als uitgangspunt werd vaak een dier gebruikt, dat soms tot het abstracte werd gestileerd. Vanaf het midden van de 10 de eeuw kwamen planten als motief vaker voor. Mensfiguren waren betrekkelijk zeldzaam. Er worden maar liefst zes stadia van ontwikkeling in de Vikingenkunst herkend, gekenmerkt door subtiele verschuivingen in de stijl. De vroegste stijl is typisch voor de introductie van het zogenaamde grijpende beest. In de periode van de 9 e tot de 12 e eeuw ziet men veel lintwezens, figuren met vervlochten lichamen. In de latere stijlen zijn dieren prominenter aanwezig en komen plantmotieven vaker voor. Aan het begin van de 11 de eeuw waren planten gemeengoed geworden met als hoogtepunt de Urnesperiode, genoemd naar de oudste stavkerk in Noorwegen. 29 Posterheide Brabant, Helmond

5 Het christendom doorbrak de grote barrière die de Noordse landen afsloot van de rest van Europa. Op het einde van de 11 de was het kersteningsproces voltooid, maar de Vikingen kenden door hun vele reizen al veel eerder het christelijk geloof. In 826 werd al een Deense koning gedoopt. De zendeling Anskar bouwde kerken in belangrijke plaatsen als Hedeby en Ribe in Denemarken, maar de bekering van het land vond pas echt plaats in 965, toen koning Harald Blauwtand zich liet bekeren. In Noorwegen werd de kerstening gezien als realistische politiek: koningen die hun wil probeerden op te leggen aan de onafhankelijke edelen van het land, zagen de kerk als steunpilaar voor centraal gezag. Het nieuwe geloof werd uiteindelijk opgelegd door twee Olafs: Olaf Tryggvason, die er in 955 op uittrok om het land met zijn zwaard te bekeren, en daarna de heerser die St. Olaf wordt genoemd en het werk afmaakte voor hij op het slagveld in 1030 stierf. Rond dezelfde tijd accepteerde Ijsland het christendom, maar op democratische wijze. Zweden was het laatste land waar pas in de 12 de eeuw het christendom definitief wortel schoot. De bekering viel samen met een verschuiving van plaatselijke hegemonie naar centraal bestuur, van een mondelinge naar een geschreven cultuur en van een heldhaftige mentaliteit naar een van onderdanigheid en vergeving. De christelijke Kerk fungeerde als een kanaal waarlangs de Westeuropese cultuur in de 11 de en 12 de eeuw in de noordelijke landen kwam. Dit gold vooral voor Denemarken, waar de Kerk kon vertrouwen op de steun van de machtige dynastie van de Valdemars. Borgund, staafkerk, ca Sinds de Vikingentijd zijn in Noorwegen de karakteristieke staafkerken gebouwd. De oudste dateren van rond 1000 en tegen 1300 waren er tussen de 800 en 1000 in het gebied, alle in het zuiden van Noorwegen. Vandaag zijn er nog maar zo n 30 bewaard. In het interieur lijken zij op de kop geplaatste schepen. De bouwtechniek is even perfect als die van hun schepen. Opvallend aan het exterieur is de verticale lijn, en de bekroning met drakenkoppen. De gebouwen zijn vol symboliek. De hoekpalen symboliseren de vier evangelisten, alle palen samen de twaalf apostelen. Het dak symboliseert de mensen...die met hun gebeden de mensheid tegen het kwaad beschermen. Het koor staat voor de heilige mensen in de hemel, het schip voor de christenen op aarde. De staafkerk van Borgund, ca. 1180, is de best bewaarde en heeft als voorbeeld gediend voor diverse andere kerken, als die van Gol. De staafkerk van Urnes is beroemd om het fraaie houtsnijwerk met ingewikkelde vlechtbanden. Of de kerken lage zijbeuken hebben of omgeven door een buitengalerij, altijd zijn de steile daken bedekt met houten dakpannen, gelijkend op vissenschubben. Onder invloed van de romaanse architectuur ontstonden meer complexe vormen, met zijbeuken en halfronde absiden. 30 Posterheide Brabant, Helmond