1 Timoteüs was kind van een gelovige Joodse vrouw en een Griekse vader. Van huis uit vertrouwd met

Transcriptie

1 Paulus aan Timoteu s: deel I (intro) We beginnen vandaag met een nieuwe prekenserie over de eerste brief van Paulus aan Timoteüs. Timoteüs bevond zich tijdens de ontvangst van deze brief in Efeze [dia 1]. Paulus stond eerder aan de wieg van het ontstaan van de kerk in deze (haven)plaats. Daarbij moet je niet een kerkgebouw zoals wij dat kennen voorstellen maar eerder verschillende huisgemeenten die samen als één kerk werden geleid door oudsten. Timoteüs 1 is daar door Paulus als een soort predikant gestationeerd om voor een bepaalde periode leiding te geven, met name door onderwijs en de verkondiging van het evangelie. Een paar bijzonderheden over de kerk van Efeze. Deze gemeenschap bestond waarschijnlijk vooral uit heidenen: een term die duidt op niet-joden. Het grote probleem in de tijd na Pinksteren was de verhouding tussen joden en heidenen in één kerk. Heidenen voelden zich maar al te vaak tweederangs christen en verdiepten zich soms ook in joodse gebruiken (wetten, feesten). Het waren dus niet alleen de joden die zich met zulke dingen bezig hielden, maar (misschien wel vooral) ook anderen. Een bijzonderheid in Efeze schijnt ook te zijn geweest dat daar een groep rijke vrouwen zich aangetrokken voelde tot het evangelie van God. Hun positie in de kerk van Efeze was voor hen een manier om zich verder te emanciperen. Waarschijnlijk niet toevallig was Efeze ook home-town van de jacht- en vruchtbaarheidsgodin Artemis. Er was dus iets vrouwelijks aan deze stad zou je kunnen zeggen. Paulus besteedt zowel in zijn brief aan de Efeziërs als in deze brief daarom relatief veel aandacht aan de positie van mannen en vrouwen in de gemeente van Christus. Paulus schrijft ook over religie (de omgang met regels), over politieke verhoudingen, over leiding in de kerk van Christus en over geld. [dia 2 - doorklikken] We gaan in de komende weken al deze onderwerpen bij langs, te beginnen (vandaag) bij de vraag hoe je als christen mag omgaan met regels en in het bijzonder met de wet van God. [dia 3 leeg scherm] 1 Timoteüs was kind van een gelovige Joodse vrouw en een Griekse vader. Van huis uit vertrouwd met het Oude Testament en door Paulus bekend gemaakt met het evangelie van Jezus Christus. Paulus noemt Timoteüs daarom zijn kind. Paulus heeft Timoteüs meegenomen als medewerker (Handelingen 16:1-4).

2 Preek over 1 Timoteu s 1 vers 3-11: christelijk omgaan met de Wet en regels Als mensen weten dat je christen bent is de kans groot dat ze vragen of je dan soms ook naar de kerk gaat. Of ze vragen of dit betekent dat je van allerlei andere dingen ook moet of juist niet mag. Bijvoorbeeld sex, uitgaan (alcohol) en geldbesteding. Als je dan vertelt dat het allemaal wel meevalt dan halen mensen opgelucht adem, alsof dat (voor henzelf?) een opluchting is. Toch ben je, en terecht, weinig overtuigend als je levensstijl in niets verschilt van een ongelovige. Dat laatste merk je vooral in contacten met bijvoorbeeld moslims. Gelovig zijn of religieus zijn heeft op de een of andere manier te maken met regels. Mensen die bang zijn voor islamisering van Nederland vrezen vooral de invoering van de sharia: islamitische wetgeving. Maar ook mensen die zichzelf niet gelovig (een term die ik reserveer voor: christelijk) maar wel religieus noemen vinden doorgaans dat je minstens een goed mens moet zijn. Wat dat dan is, vult ieder voor zichzelf in. Wanneer Paulus een brief schrijft aan een predikant in een jonge kerk, heeft de eerste instructie betrekking op de omgang met regels. En dat is, gehoord wat ik zonet heb gezegd, heel logisch. Elke religie kenmerkt zich nu eenmaal door afspraken en regels. Belangrijker nog: door een bepaalde levensstijl. Een overtuiging die geen verschil maakt is ongeloofwaardig. In Efeze waren er ook mensen die zich geroepen voelden om de wet van God te onderwijzen. (vs. 7) Uitgangspunt van de preek is Paulus stelling dat de wet niet bedoeld is voor de Rechtvaardige maar voor wie zich aan wet of gezag niet stoort. (vs. 9-11) Paulus schrijft dat de wet goed is als hij op de juiste wijze gebruikt wordt. (vs. 8) Eigenlijk staat er: als de wettig wordt gebruikt, volgens de wet zelf dus. Wat is dat: een wettig gebruik van de wet? We gaan met Paulus op zoek naar een antwoord op deze vraag. De bedoeling is dat we zo a) een beter inzicht krijgen in Gods evangelie. Beter inzicht leidt tot diepere aanbidding. Paulus schrijft verderop: Aan de koning der eeuwen, de onvergankelijke, onzichtbare en enige God, zij de eer en glorie tot in alle eeuwigheid. Amen. (vs. 17)

3 Beter inzicht b) leidt ook betere verantwoording tegenover anderen. Je kunt beter uitleggen waar het in het christelijk geloof nu eigenlijk om draait. [dia 4] Drie vragen: 1. wat bedoelt Paulus wanneer hij schrijft over de wet? 2. Hoe belangrijk is de wet (en zijn regels) voor een christen? 3. Hoe werkt de wet voor een christen in de praktijk? De wet Het eerste. Wat bedoelt Paulus als hij het heeft over de wet? [dia 5 leeg scherm] Voor een jood (Paulus was een joods wetsgeleerde) betekende de wet: de vijf boeken van Mozes. Jezus spreekt ook, als Hij het heeft over het Oude Testament, over de wet en de profeten. 2 De 10 geboden, dat bedoelen wij vaak als we het hebben over de wet, zijn daarvan een krachtige samenvatting maar de wet is méér. De wet, en dat is belangrijk en ik kom daar straks nog op terug, bevat ook regels rondom de dienst in tabernakel en tempel. De wet, dat is ook: schepping, uittocht uit Egypte en intocht in het beloofde land. Leren leven het beloofde land. De wet is dus: Gods weg met mensen van schepping tot intocht in het beloofde land. Die wet is volop goed. Wet is ook, en ik denk dat Paulus die betekenis laat mee-klinken: regels in het algemeen. Er is een algemeen menselijke behoefte aan regels en omgangsvormen. Wanneer pasbekeerde heidenen een jonge kerk gaan vormen is één van de eerste gevaren die het evangelie bedreigt dat ze terugvallen in regels. Wet is dus ook religie: de algemeen menselijke neiging om niet meegenomen te worden in Gods weg van schepping tot herschepping maar om die weg zelf te organiseren. Wet in deze betekenis is niet goed. In Efeze bedachten mensen allerlei wettische voorschriften niet trouwen, geen vlees eten, geen alcohol (1 Tim. 4) die ze blijkbaar combineerden met een bepaalde manier van bijbelstudie. Een soort Kaballa misschien, een soort mengeling van oud (joods) en nieuw. Kaballa: ieder letterteken van de joodse geschriften heeft een verborgen betekenis die alleen ingewijden kennen, die anderen onderwijzen in de betekenis ervan. 2 Bijvoorbeeld Matt. 22:40.

4 Een oude kerkvader (Ignatius) waarschuwde in hetzelfde gebied: luister niet naar iemand die u een uitleg geeft die neerkomt op joodse opvattingen. Want het is beter van een besnedene het christelijk geloof te vernemen dan van een heiden joodse opvattingen. M.a.w: je kunt beter het evangelie van Paulus horen dan Kaballa van Madonna. Wat is de wet? [dia 6] De algemeen menselijke behoefte aan regels, aan religie. Meer specifiek: de vijf boeken van Mozes. Met als meest duidelijke samenvatting: de 10 geboden. Hoe belangrijk is de wet (en zijn regels) voor een christen? Tweede vraag. [dia 7 leeg scherm] Hoe belangrijk zijn regels voor christenen? Wanneer ben je als christen fundamentalistisch? Is dat net als bij moslims wanneer je je nauwgezet houdt aan de wet of is dat misschien iets anders? Dat laatste. Ik leg uit wat ik bedoel. Als er iets principieel of fundamenteel is voor een christen, zijn dat niet regels of wetten maar de relatie tussen God en mensen. Het gaat God niet om de regels maar om herstel van die relatie. De wet speelt daarin een rol. Maar als middel, niet als doel. Paulus legt uit aan de Galaten dat de wet pas is ingevoerd, 430 jaar ná de belofte. Dat is: na de relatie die God aanging met Abraham. Dan is het grondpatroon. In het Oude Testament: éérst bevrijding, dán wetgeving. Maar ook nu in de liturgie zichtbaar doordat er eerst de zegengroet is, en dán (of na de preek) pas de wet wordt voorgelezen. Het gaat God om de relatie. Een drietal voorbeelden om duidelijk te maken wanneer je een principieel of fundamentalisch christen bent. Voor de ouderen onder ons. Vroeger hadden we het vaak over belofte en eis. Die manier van spreken heeft een duidelijk risico. Alsof beiden van hetzelfde gewicht zijn. Alsof tegenover Gods trouw onze gehoorzaamheid zou staan. Eerst God. Nu wij. Maar als dat waar zou zijn dan zouden we Christus niet (meer) nodig hebben. Maar we hebben Hem wel nodig. Waarom? Omdat onze gehoorzaamheid in geen enkele verhouding staat tot Zijn trouw. Daarom.

5 We hebben ook de neiging om belofte (genade) en eis (wet) tegen elkaar uit te spelen. Genade zonder dat het iets kost, zeggen we dan, is goedkoop. En zo kan nadruk op Gods belofte, zijn trouw, genade ten koste gaan van wat er van ons (meestal: van anderen in de kerk) verwacht wordt. Voor je gevoel. Maar toch is het eerder andersom. Hoe meer we de nadruk leggen op wat er van ons verwacht wordt, hoe goedkoper Gods genade wordt (wij doen het immers zelf!). Ik heb thuis een espressoapparaat van een goed merk. Als er wat mee is, bel ik het servicenummer en dan komen ze m halen, repareren de boel en brengen het weer terug. Zo vaak als dat nodig is. De goede naam van het merk staat op het spel. Zo is het ook bij God. Als er iets niet klopt dan zeg ik niet tegen mezelf of anderen dat ik beter m n best moet doen. Maar dan mag ik steeds terug om te putten uit de bron van zijn genade. Is dat goedkoop? Ga ik mijn espressomachine steeds kapot maken? Natuurlijk niet! Gods Naam staat op het spel! Belofte en eis zijn niet gelijkwaardig: van hetzelfde gewicht. Nooit geweest ook. Toen God zijn contract sloot met Abraham ging alleen Híj door de dierhelften heen. Om daarmee aan te geven: IK ben verantwoordelijk voor onze relatie. Als er iets mis gaat, ga IK eraan. Voor de jongeren. Met de God van de Bijbel heb je geen relatie zoals moslims met Allah. Geen contract waarin Hij God is, zolang jij een goede christen bent. Daarmee doe je God tekort (alsof Hij van jouw goede gedrag afhankelijk en alsof jouw fouten wel door de vingers zal zien). En je overschat jezelf: belijdenis doen wordt eigenlijk onmogelijk: ga jij je nu je hele leven gedragen zoals God wil? Ik hoop het maar. In de relatie die je met God mag hebben is altijd zijn liefde, zijn aanbod, zijn belofte de grond waarop je staat. Denk aan je doop. Daar verandert niks aan. Van zijn kant. Weet je nog dat voorbeeld met die 5 euro? Je hebt met God geen voor-wathoort-wat relatie maar een uit genade. Het houdt niet op. Nooit. Echt niet. Als ik doorga met dat voorbeeld wordt ik arm. Maar God niet. Hij heeft alle liefde die nodig is om jouw God te zijn. Aan de andere kant, misschien zou het wel mooi zijn als er nog iets klaar zou liggen. Wie kijkt? Bij God kan het nooit op, echt niet!

6 Is dit goedkoop? Ik dacht het niet. Het wordt zelfs steeds duurder. Vergelijk het met een relatie waarin een van beiden vreemd gaat. Als je dat kunt vergeven wordt het voortbestaan van die relatie eerder kostbaarder dan goedkoper. Voor de kleine kinderen. Hebben jullie thuis regels? Welke? Moet je thuis wel eens meehelpen met tafeldekken, je kamer opruimen? De vaatwasser uitruimen? Wat gebeurt er als je dat niet doet? Misschien krijg je straf. Oké. Maar heeft papa of mama wel eens gezegd: als je dat niet doet ben je m n kind niet meer? Even tussen twee haakjes voor de ouders: beide dingen zijn in een verbondsopvoeding dus van belang om je kinderen God te leren kennen: dat er regels zijn maar ook: dat ze weten, voelen, ervaren dat hun relatie met jullie daar niet op gebaseerd is. Dat die onvoorwaardelijk is. De wet in de praktijk Derde vraag. Als de wet, als regels niet grondleggend zijn voor het leven als christen/in de kerk, wat is dan wat is de functie van de wet voor een christen? Waarom lezen we dan nog de tien geboden in de kerk? Paulus schrijft: Wij [ ] weten dat de wet goed is als hij op de juiste wijze gebruikt wordt. We weten ook dat de wet er niet is voor de rechtvaardige, maar voor wie zich aan wet of gezag niet stoort. (vs. 8-9) Paulus schrijft dat de wet er niet is voor de Rechtvaardige. Er is niemand rechtvaardig behalve één en dat is Christus. De wet is er niet, dat betekent zij bestaat niet meer, is niet langer in staat om te veroordelen (haar functie te vervullen) voor wie één met Christus is. Johannes schrijft dat wie gelooft in Jezus Christus niet wordt veroordeeld. Dat is hetzelfde. De wet is bedoeld om zonde aan het licht te brengen, om te kunnen veroordelen. Voor een/de Rechtvaardige gaat die vlieger niet op. Luisteren naar de wet, dat mag je nooit doen los van Christus. Anders breng je jezelf grote schade toe. Los van Jezus leidt wets- en ellende kennis tot de dood! De bedoeling van de wet is niet om daarnaar te luisteren en daarbij alleen maar tot de conclusie te komen dat je slecht bent. De wet wordt na de preek of in ieder geval voorgelezen na de genadegroet. Er is éérst genade, dán komt de wet.

7 Los van Jezus blijft de wet (trouwens elke regel) veroordelen. Is het nooit genoeg. Je mag wel luisteren naar de wet, ook de ceremoniële gedeelten uit de wet (over bijvoorbeeld de offerdienst) om dichter bij Christus te komen. In de overtuiging dat inderdaad niet jij kunt voldoen, maar dat Christus heeft voldaan. De wet is dus niet bedoeld om jezelf te veroordelen maar om dichter bij Jezus te komen. Wet en verzoening horen altijd bij elkaar. Vroeger: wet en tempeldienst. Nu: wet en verzoening door Jezus Christus. Sinds de verwoesting van de tempel (niet voor niets!) hebben joden alleen nog de wet. Los van de tempeldienst is wetbetrachting één grote poging om vanuit je zelf, door zelf vroom te zijn, dichter bij God te komen. De wet alle regels komen alleen bij Jezus tot hun recht. Zo is de wet tuchtmeester tot Christus. Hij is de Rechtvaardige. Wij niet. Laat dat ook zo zijn. Lees zo de wet. Zing over de wet. Bestudeer zo de Schriften. Om dichter, niet bij jezelf, maar bij Hem te komen. Je mag de wet of regels ook niet misbruiken om anderen te beoordelen. Paulus vraagt de Galaten (die dat doen) of zij soms gek geworden zijn. Geeft God u de Geest en goddelijke krachten omdat u de wet naleeft? Of geeft hij ze omdat u naar hem luistert en op hem vertrouwt? (Galaten 3:5) Luisteren en vertrouwen, daar gaat het om. En wie luistert en vertrouwt, écht luistert en vertrouwt begrijpt de andere bedoeling van de wet, namelijk als leefregel. Om bij Gods genade te blijven. We beoordelen elkaar in de kerk dus, als het goed is, niet op regels. En op vormen. Maar op geloof. Als christenen blijk geven van een slappe levenshouding is het niet de vraag of zij (of wij) strenger moeten zijn maar de vraag is of je eigenlijk wel gelooft in Jezus Christus. Want wie je Hem ziet, ziet de vervulling van de wet. Een slappe levenshouding is dan geen optie meer. Over regels en vormen trouwens kunnen we daarom ook rustig nadenken. En veranderen als dat nodig is. [dia 8-9] Niet beoordelen maar hoe dan wel? [dia 10] Om dichter bij Christus te komen. Om al luisterend, toevluchtnemend in Zijn armen terecht te komen. Dat is één. En om, verbonden met Hem, te leren leven. Echt leven. Ook daarvoor kan de wet gebruikt worden.

8 In Efeze was de wet een hobby geworden voor rijke mensen. Die de wet wel interessant vonden en erover praatten maar tegelijkertijd leefden in tegenspraak met de weet: roer niet, smaak niet, raak niet aan. Dat lijkt mij trouwens een niet denkbeeldig gevaar, ook vandaag. In onze rijke Hoofddorp (e.o.) Dat we, veilig in onze kerk vooral praten en kababellen óver de wet, in plaats van ons te onderwerpen aan de wet. Of beter: aan Christus. In wie we de vervulling van de wet zien. Van alle regels die God mensen ooit gegeven heeft. Van alle ceremoniën. Als je dat beseft ga je met een andere houding Bijbellezen. Niet om daarin interessante dingen te ontdekken. Maar dan ga je op zoek naar wat heeft een zondaar nodig? genade. Je gaat ook anders leven. In overeenstemming met de Wet. In plaats van andersom. Zo heeft Hij ons het evangelie toevertrouwd van de majesteit, de heerlijkheid van de gelukzalige God. Dát bedoel ik met een dieper inzicht in wetten en regels. God beter kennen, onze aanbidding verdiepen en onszelf nóg meer en nóg onvoorwaardelijker toevertrouwen aan God. En betere kennis van wetten en regels. Dat wíj de wet gebruiken om anderen te laten zien wie Christus is en door Hem wie God is. Laat maar zien dat elke regel als het erop aan komt, dichter naar Christus drijft. Lees maar uit de Bijbel. En ja, daar moet je even voor gaan zitten. Laat ook maar dat de wet en regels je in de praktijk helpen. Dat je ook echt betrouwbaar bent in relaties, dat je geld middel is in de dienst aan God en geen doel op zich en dat je tijd inruimt voor God. Door te zingen, te bidden en te luisteren. In de ogen van mensen de meest nutteloze dingen die een mens kan bedenken. Maar niet in de ogen van God die ieder mens juist daarvoor heeft gemaakt! Dan zien mensen de Rechtvaardige in jouw doen en laten. Een struikelblok, tot op de dag van vandaag voor Joden. Dwaasheid voor anderen, misschien. Maar voor hen die geroepen zijn, zowel Joden als heidenen Gods kracht en Gods wijsheid. [amen]