thema IT & Vision e jaargang # CHAREL VAN HOOF Bedrijf in beweging JEANETTE HORAN Innovatie als kernwaarde HYLECO NAUTA

Transcriptie

1 thema IT & Vision e jaargang # CHAREL VAN HOOF (Philips) Bedrijf in beweging CEO bekent kleur ten aanzien van INFORMATIE- TECHNOLOGIE JEANETTE HORAN (IBM) Innovatie als kernwaarde HYLECO NAUTA (UMC Utrecht) Zorggerichte architectuur

2

3 Paul Schuyt: Levi9 Global Sourcing Muiderstraat PZ Amsterdam +31 (0) info@levi9.com

4 Op zoek naar zekerheid? Kies voor BedrijfsZeker Mobiel! Het juiste mobiele abonnement tegen een scherpe prijs is vaak een ingewikkelde zoektocht. U weet daar alles van. Als telecom verantwoordelijke bent u constant op zoek naar de juiste balans tussen kosten, bereikbaarheid en het gebruikersgemak voor uw mobiele gebruikers. Tevens wilt u controle houden over het gebruik en verbruik van uw mobiele abonnementen, toestellen, smartphones en tablets. Gevoelige bedrijfsinformatie mag per slot van rekening niet bij de concurrent terecht komen. Met BedrijfsZeker Mobiel nemen wij u dit allemaal uit handen. Met BedrijfsZeker Mobiel bieden wij u: Bespaargarantie * 1 2 Inkoop & Advies Besparing door ondersteuning en advies bij de inkoop van uw mobiele abonnementen. De beste deal met de juiste provider gebaseerd op uw eigen verbruiksgegevens. Kosten Beheer Inzicht & bewustwording door heldere maandelijkse rapportages voor u én uw mobiele gebruikers. Hierdoor wordt sturing op mobiele kosten veel eenvoudiger. Dit is van essentieel belang om uw mobiele kosten onder controle te houden. Gemak en veiligheid Mobiel Beheer Gemak door onze ondersteuning en minder inzet van eigen mensen voor het dagelijks beheer van uw mobiele abonnementen. Toestel Beheer De (privé) smartphones en tablets in uw organisatie veilig en eenvoudig beheren. Gevoelige bedrijfsinformatie op deze mobiele apparatuur valt daardoor niet in verkeerde handen. Support Desk Uw eigen servicepunt met professionele medewerkers die alles voor u uit handen nemen. De beste ondersteuning voor alle vragen van uw mobiele gebruikers. U heeft er zelf géén omkijken meer naar! Ieder van deze diensten kunt u apart afnemen of in combinatie met 1 of meer andere diensten. * Bespaargarantie betekent dat de kosten voor het gebruik van deze diensten lager zijn dan het bespaarde bedrag. U bespaart dus altijd op uw mobiele kosten.

5 De voordelen van BedrijfsZeker Mobiel voor u! 1. Zeker besparen op uw mobiele kosten 2. Zeker een optimalisatie van uw mobiele abonnementen 3. Zeker het beste contract met de juiste provider 4. Zeker het gemak van een goede administratieve ondersteuning 5. Zeker heldere maandelijkse rapportages over uw mobiele kosten 6. Zeker helder inzicht in gebruik & verbruik door uw medewerkers 7. Zeker sturing mogelijk op kosten door inzicht & bewustwording 8. Zeker uw bedrijfsinformatie veilig op (privé) smartphones & tablets 9. Zeker een professionele support desk voor u en uw medewerkers 10. Zeker ALLES ONDER CONTROLE. Start daarom vandaag nog met het optimaliseren van uw mobiele communicatie! Voor BedrijfsZeker Mobiel betaalt u een vast bedrag per mobiel nummer per maand en een laag eenmalig bedrag. De kosten worden bepaald door het aantal mobiele nummers. tel:

6 inhoudsopgave IT & Vision Patiënt krijgt grip op zorgproces Onder leiding van CIO Hyleco Nauta wordt binnen UMC Utrecht de centrale IT-infrastructuur aangepakt. Interessant is de dialoog met de business om binnen het ziekenhuis tot IT-gerelateerde oplossingen te komen. Architectuur speelt daarbij een belangrijke rol, zo blijkt uit het interview gehouden door Daan Rijsenbrij en Raymond Slot. 52 Wat vindt de CEO ervan? De IT -functie had nog nooit eerder zo veel om handen. Kostendruk, security, integratie en rationalisatie van systemen blijven hoog op de agenda staan. Tegelijk lonken de IT-gebaseerde kansen voor de business. Hoe kijkt de CEO aan tegen de IT-functie? Tjero R. Zomer, voormalig CEO van Transavia, vraagt het ex-vakgenoten van diverse grote Nederlandse bedrijven. 76 Jeanette Horan (IBM) IBM is getransformeerd van een hardwareleverancier naar een onderneming waarin software en dienstverlening de boventoon spelen. De nadruk ligt op producten en diensten die op korte termijn waarde toevoegen voor klanten. De IT- en CIO-functie binnen IBM zijn hierin meegegaan. 120 Transformatie binnen Philips Aangejaagd door CEO Frans van Houten en CIO Jeroen Tas maakt Philips een omvangrijke transformatie door. De nadruk ligt daarbij sterk op de eindklant, innovatie en operational excellence. Charel van Hoof, CIO Philips IT Delivery, gaf met succes handen en voeten aan de veranderingen. 6 CIO MAGAZINE

7 Colofon Document- en informatieproces verbeterd CEO-rondetafel: wisselwerking kan beter De toegevoegde waarde van scenarioanalyse Interview: Dennis Kamst (RWE) Hybride sourcing: cloud is niet zaligmakend SEPA, de stand van zaken (3): Hans de Wolff Rondetafelbijeenkomsten 76 en 77 Sturen op soft controls: gebruik van metaforen Visie op videocommunicatie Converged infrastructure: basis voor innovaties Verslag SC 12 Salt Lake City Investeren in een social enterprise Columns 31Peter Hagedoorn 47Daan quakernaat 59Bernhard van oranje 73Aloys krechting 95Roel Wolbrink 126Eric Vroon En verder. 9Redactioneel 10Bits & Bytes 12onze cio 24van de voorzitter 62Maarten denkt door 80Research 82Gezien, geweest, gesproken 86opinie 88cio in de zorg 100out of office 106Valkenoog 116Heb je even? 128DigIT hoofdredactie: Hotze Zijlstra Website: Eindredacteur: Yvette Polman MEDEWERKERS: Patrick Aerts, Gerko Baarslag, Mark Boelhouwer, Arnoud van Gemeren, Timber Haaker, Peter Hagedoorn, Gijs Hillenius, Rob Hilterman, Maarten Kleyn, Aloys Kregting, Anita Lettink, Bram van Mechelen, Teus Molenaar, Hyleco Nauta, Bernhard van Oranje, Paul Piebinga, Rube van Poelgeest, Ben Pring, Guus Pijpers, Daan Quakernaat, Paul Roehrig, Jerry Rozeman, Daan Rijsenbrij, Sytse van der Schaaf, Raymond Slot, René Steenvoorden, Robbert-Jan Stegeman, Jan Peter de Valk, Eric Vroon, Roel Wolbrink, Tjero Zomer UITGEVER: Rob Beijleveld tel ICT Media BV Magistratenlaan MA s-hertogenbosch T F Sales & Marketing Events: Bart de Vaan bart@ictmedia.nl Sales & Marketing Media: Jeffrey Ploeg Jeffrey@ictmedia.nl / Traffic Advertenties: Jeffrey Ploeg Jeffrey@ictmedia.nl (max 5mb) / ABONNEMENTEN: Een abonnement in Nederland kost 175 euro per jaar exclusief btw. Zie Opgave en vragen over abonnementen: ICT Media BV Magistratenlaan MA s-hertogenbosch Tel Fax Site: voor abonneren of redactie@ictmedia.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. CIO Magazine is een vakblad Beëindigen abonnement: Als vakblad zijnde, hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat het blad ontvangen wordt uit hoofde van beroep. Hierdoor wordt een abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Opzeggingen (uitsluitend schriftelijk of via redactie@ ictmedia.nl) dienen 30 dagen voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Prijswijzigingen voorbehouden. FOTOGRAFIE: Mark van den Brink, Eric Fecken, Paul Piebinga, Roelof Pot, Marcel Willems Illustraties: Walter van Kalsbeek Vormgeving: Mathieu Westerveld Drukker: PRinterface Aanlevering van artikelen: Inzending van een artikel naar de redactie ter publicatie houdt in dat de auteur akkoord gaat met de volgende voorwaarden: de auteur heeft het volledige auteursrecht op het werk; het artikel is niet eerder, in welke taal dan ook, gepubliceerd; met publicatie wordt geen geheimhoudingsplicht geschonden; de auteur zal het artikel niet zonder schriftelijke toestemming van de uitgever elders publiceren. Artikelen herpubliceren? Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet toegestaan om artikelen uit dit blad integraal over te nemen in eigen of andere media (zoals tijdschriften, websites en intranet). Nota bene: geen toestemming is nodig om van een artikel de titel en de inleiding over te nemen (circa 50 woorden) onder de strikte voorwaarde dat er tevens een goed zichtbare en werkende link of verwijzing wordt geplaatst naar de website van dit blad. jaargang 9 Ó nummer 1 Ó 2013 ISSN ICT Media BV, s-hertogenbosch 2013

8 Give yourself thinking space with networks that think, from BT Join us in the new dimension where your network thinks for itself and keeps connectivity under control, leaving you better placed to think about your business. Talk to NIQI at about taking the IQ test for your network. BT Connect

9 redactioneel rubriek Management-informatie- management De houding van de CIO ten aanzien van de informatiestromen blijft halfslachtig. Als het gaat om de (technische) informatievoorziening zien we onszelf absoluut als leidende man of vrouw, maar wanneer ons wordt gevraagd of we daarbij ook het eigenaarschap over die informatie willen opeisen, dan doen we graag een stapje terug. Het is een bekende reflex die volgens mij verband houdt met dominantie van de financefunctie op dit terrein. Tijdens de CFO Day van enkele jaren geleden was ik eens getuige van een masterclass voor CIO s en CFO s, waarbij onderzoeker en succesauteur Thomas Davenport lonkende vergezichten schetste rondom het thema informatie als een asset. Heel gezellig allemaal, totdat de deelnemers gevraagd werd positie in te nemen ten aanzien van het eigenaarschap. Want toen zette de f-side de hakken tijdens hun thuiswedstrijd stevig in het zand. Niks geen kruisbestuiving, zelfs geen gedeelde verantwoordelijkheid. De i moest netjes in zijn hok blijven en leveren wat er gevraagd werd. Begripsverwarring Wat ook niet helpt, is alle begripsverwarring over het onderwerp. Neem de vooral hier in de Lage Landen populaire informatiemanagementfunctie, als (belangrijk) smeermiddel tussen IT en de diverse bedrijfsonderdelen. Hoewel de naam eigenlijk iets anders suggereert, acteert de IM er daarbij vooral als tolk tussen functionele vraag en IT-gebaseerde oplossingen. Leg dat maar eens uit aan een Amerikaan, die bij het woord information al gelijk denkt aan BI en analytics. Om het allemaal nog ietsjes ingewikkelder te maken, roept de uitgever van dit tijdschrift met regelmaat dat we van managementinformatie naar informatiemanagement moeten. Een terechte stelling, hoor: het gaat vanuit ons CIO-perspectief niet om het domweg leveren van de door anderen gevraagde stuurinformatie, maar om het zelf beheren en besturen van de pot met informatiegoud. Wij zijn hier per slot van rekening als geen ander voor toegerust. We kennen de interne en misschien zelfs de externe gegevensbronnen, de processen en de systemen. In combinatie met de juiste KPI s wordt alles (beter) bestuurbaar. Themanummer Vanzelfsprekend is succes op dit gebied alleen verzekerd wanneer er sprake is van een wisselwerking tussen diverse functies en disciplines. Het geldt zowel voor het managen van informatie als voor alles wat op basis van IT-gebaseerde mogelijkheden tot stand kan komen. In dit themanummer IT & Vision 2013 hebben we daarvan weer voldoende voorbeelden. Ten aanzien van architectuur, klantcontact, technologietrends en agile werkwijzen. Maar ook als het gaat om de wisselwerking tussen CIO en leverancier. Met het oog op de bredere discussie over managementinformatie of informatiemanagement zou het daarom misschien goed zijn om de CFO weer eens uit te dagen. Bijvoorbeeld tijdens het Jaarcongres Information Management, dat mede op initiatief van dit blad op 12 maart te Groenekan wordt gehouden. CU daar! Hotze Zijlstra, Hoofdredacteur CIO Magazine jaargang 9 Ó nummer 1 Ó

10 Rubriek Bits & Bytes Dick Heerschop CIO Nationale Politie Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie heeft Dick Heerschop benoemd tot CIO in de korpsleiding van de nieuwe nationale politie. In zijn nieuwe functie is hij verantwoordelijk voor de informatievoorziening en IT-activiteiten. Heerschop werkte daarvoor voor de Dienst Justitiële Inrichtingen waar hij sinds 2010 lid van de hoofddirectie was met de portefeuille bedrijfsvoering in zijn beheer. Daarvoor werkte hij bij het Ministerie van Justitie als Hoofd Keteninformatisering. Ook heeft hij diverse functies in de automatisering in het bedrijfsleven vervuld. Heerschop krijgt een flinke kluif aan zijn nieuwe baan. De Nederlandse politie krijgt volgend jaar de beschikking over een nieuw, geïntegreerd systeem dat de huidige informatiesystemen voor handhaving en opsporing moet vervangen. De kosten worden begroot op 201,9 miljoen euro, plus een reservepot die gevuld is met nog eens 124,1 miljoen euro. De carrière van zijn voorganger Aad Meijboom is hierop stukgelopen. Deze oud-commissaris van het politiekorps Rotterdam stapte in april 2012 uit eigen beweging op na een kritische evaluatie over de voortgang van dit zware verbeterprogramma bij de Nederlandse politie. Een onafhankelijke commissie van deskundigen oordeelde dat de aansturing van dit programma veel beter moest. Pieter Cloo en Jo van den Hanenberg van het bureau Boer & Croon hebben een tijdje als interimmers gefungeerd. Oppassen voor Office-lock-in Microsoft heeft de nieuwste versie van Office 2013 voor de consument uitgebracht. Onderzoeksbureau Forrester raadt bedrijven nu al aan verder te kijken dan de glimmend opgepoetste user interface van deze populaire kantoorsoftware. CIO s moeten zichzelf serieus de vraag stellen of het voor hun organisatie verstandig is om voor communicatie en samenwerking volledig gestandaardiseerd te blijven op Microsoft-technologie, zo suggereert de researchfirma. De eenvoudigere en krachtige gebruikerservaring kan volgens Forrester een reden zijn voor bedrijven die ook het nieuwe Windows uitrollen, om het nieuwe Office gelijk mee te pakken. Als IT-managers deze keuze maken, is het wel belangrijk om ook naar het integratieaspect van deze populaire software te kijken. Communicatievoorzieningen als Exchange, Share- Point en Lync zijn nauwer geïntegreerd met Word, Excel en Powerpoint. Dat verbetert de gebruikerservaring, maar zorgt er tegelijkertijd ook voor dat het in het collaborationdomein een kwestie van alles of niets wordt. Uiteindelijk belemmert dit afnemers in de mogelijkheid om andere best-of-breedproducten in te zetten en heeft Microsoft een belangrijke troef in handen om de enterprise stack te blijven domineren. Een nieuwe keuze voor een Windowsmonocultuur heeft in het mobiele tijdperk namelijk flinke repercussies. Microsoft heeft nog maar net het doek afgehaald van het nieuwe Windows-mobile dat enigszins in de buurt komt van marktleiders ios en Android. Microsoft heeft wel ondersteuning aangekondigd voor Office op deze mobiele platformen. Hana-systeem als database Nu het nieuwe analyticssysteem Hana zich in talloze grote en kleine losse installaties bewezen heeft, zet SAP de stap om het analyticssysteem uit te leveren als een database voor SAP Business Suite en SAP Business All-in-Oneimplementaties. Het concern rekent eenzelfde prijs als voor een gangbare database, terwijl klanten hun redundante analyseomgeving aan de kant kunnen schuiven. Met het Hana-analysesysteem dat onder leiding van SAP-oprichter en voorzitter van de raad van bestuur Hasso Plattner ruim twee jaar terug als innovatie in de markt werd gezet, kunnen organisaties Nullen & enen Ó BlackBerry breidt de samenwerking met Trend Micro, dat zich richt op de bestrijding van malware en de bescherming van privacy bij applicaties van derden, verder uit. Ó Acorel mag zich SAP s beste partner op het gebied van mobility noemen, zo bleek tijdens het SAP Partner Award event in het Haagse Louwman Museum. Ó SAS Visual Analytics is nu ook beschikbaar voor middelgrote organisaties en projectgroepen, de nieuwe versie van SAS grafische data-exploratiesoftware is zodanig schaalbaar dat dezelfde functionaliteit waarmee multinationals grote hoeveelheden data razendsnel analyseren nu ook beschikbaar is op stand-alone servers en als hosted omgeving. Ó Management & Technology Consultancy-firma BearingPoint Caribbean heeft een Be Infor- 10 CIO MAGAZINE

11 Door IT-Executive.nl voor hun analyses rechtstreeks inprikken op operationele data. Hana doet zijn werk door ruwe data in-memory te houden. Deze techniek zorgt ervoor dat er snel marktanalyses, financiële afsluitingen, ontvangstbeheer, planning van materiaalgebruik, en het analyseren van consumenten- en sociale sentimenten te maken zijn zonder dat de productieomgeving daar onder te lijden heeft. Standaardimplementaties voor SAP Business Suite en SAP Business All-in-One combineren transactieverwerking en analyse in één platform. Vertragingen en tekortkomingen in de informatie over transacties in het informatiesysteem zijn hiermee verleden tijd. Belabberd beveiligde Java opgekalefaterd Technologieconcern Oracle heeft toegegeven dat de beveiliging van de pc-versie van Java heel erg slecht is en verbeterd zal worden. Meteen na een update zijn er al weer nieuwe kwetsbaarheden opgedoken. Ondertussen verliest Oracle elk restje van geloofwaardigheid door crapware te installeren met zijn updates. Oracle heeft de stilte doorbroken over de volslagen ontoereikende beveiliging van de Java-software die als plug-ins in browsers geïnstalleerd is op pc s. In een recente blog gaf Oracle aan dat de grote onrust in de media aanleiding is om de kwetsbaarheden in deze software te onderkennen en de software beter te beveiligen. De Java-technologie op servers of die ingebed is in talloze systemen zou geen of veel minder beveiligingsissues kennen. De beveiliging van de Java-plug-ins is dermate problematisch dat het Amerikaanse ministerie voor binnenlandse veiligheid ook na de patch alle ambtenaren opdroeg Java standaard uit te zetten en te verwijderen van de pc. Dit advies is niet bepaald vrijblijvend. Java-eigenaar Oracle geniet de twijfelachtige eer de eigenaar te zijn van een softwarestack die het meest populair is onder hackers. Een nieuw Java-lek zorgt ervoor dat malafide content via de plug-in nog steeds automatisch kan worden uitgevoerd als internetters een website bezoeken waarop malware geïnstalleerd is. De nieuwe beveiligingsinstellingen helpen niet afdoende tegen dergelijke malware. VMware meldt tegenwind Specialist in virtualisatiesoftware VMware liet onlangs bij de publicatie van teleurstellende kwartaalcijfers weten dat ongeveer 7 procent van het personeelsbestand moet vertrekken. Door een nauwere samenwerking met EMC komt het bedrijf later dit jaar met vernieuwende opslagproducten. De ingreep in het personeelsbestand is volgens VMware nodig omdat de marktvraag hapert. De specialist in virtualisatiesoftware, die tot nu toe spectaculair groeide, merkt dat de bestedingen vanuit de Amerikaanse overheid zijn afgenomen. Ook gooit de nog steeds kwakkelende economie in Europa roet in het eten. Daarnaast komt het bedrijf steeds meer concurrentie tegen. Zo is Microsoft met zijn Hyper-V-virtualisatieproduct redelijk succesvol in de markt. Het vertrek van de betrokken negenhonderd personeelsleden gaat het bedrijf ongeveer 90 miljoen dollar kosten. Gek genoeg gaf VMware CEO Pat Gelsinger in een toelichting op de reorganisatie aan dat er eind dit jaar waarschijnlijk duizend nieuwe mensen bij VMware aangenomen zullen zijn. Achter de schermen is het bedrijf bezig om samen met moederbedrijf EMC nieuwe producten te ontwikkelen die data-analyse combineren met de beheermogelijkheden van de VMware-software. Websites gemeenten slecht beveiligd Bijna een kwart van de gemeenten gebruikt verouderde contentmanagementsoftware en andere websoftware, zo blijkt uit systematisch onderzoek door het bedrijf DongIT. Dit heeft dramatische gevolgen voor de beveiliging van deze netwerken doordat med Platinum Partnership gekregen. Ó De Compliance Services-praktijk van PwC heeft het documentmanagementsysteem van UNIT4 in gebruik genomen. Ó Genesys, wereldwijd aanbieder van software en diensten op het gebied van klantenservice- en contactcenters, heeft Microsoft Lync geïntegreerd in haar klantenserviceplatform. Ó ETTU, specialist in productiviteitsverhogende Microsoft SharePoint-oplossingen en -diensten voor overheid en bedrijfsleven, heeft Robin van Dorrestein (49) aangesteld als commercieel directeur. Ó EMC, leverancier op het gebied van informatie-infrastructuuroplossingen, heeft Coen Bos (46) benoemd tot countrymanager voor de Nederlandse markt. Ó Software AG sluit een strategische overeenkomst met inqdo; beide bedrijven zetten samen jaargang 9 Ó nummer 1 Ó

12 onze CIO 12 CIO MAGAZINE

13 Rubriek Bits & Bytes kwetsbaarheden door hackers te misbruiken zijn. Een script gekoppeld aan een aantal open-sourcehulpmiddelen leverde informatie op over de softwareversies van websystemen van alle Nederlandse gemeenten. Vervolgens werden van alle opgespoorde versies de kwetsbaarheden en bijbehorende impactrating opgezocht. Ruim een jaar na alle ophef over de beveiliging van gemeentelijke websystemen blijkt er bij veel instellingen nog steeds veel te veel oude software in gebruik te zijn. Het gaat om grote en kleine gemeenten. Bij een aantal veel voorkomende softwarepakketten als Drupal, Joomla, phpmyadmin, Apache en PHP zijn alleen maar geïnstalleerde versies gevonden met kwetsbare softwareversies. Bij 24 procent van alle gedetecteerde gemeentelijke systemen zijn er kwetsbaarheden met een hoge of kritische impactrating gevonden. De verouderde software op deze systemen kan relatief eenvoudig misbruikt worden door kwaadwillenden. De Informatiebeveiligingsdienst (IBD) van de Vereniging Nederlandse Gemeenten heeft na beoordeling van het rapport de betrokken gemeenten gewaarschuwd. Impuls geven aan ict-onderwijs Het onderwijs in ict op havo en vwo moet anders worden aangepakt. In plaats van de basale uitleg over de computer, moeten leerlingen verplicht de basisvaardigheden aangeleerd krijgen voor het goed functioneren in de informatiemaatschappij. Dat adviseert de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). De KNAW heeft de oproep voor een nieuwe aanpak rond IT op de middelbare scholen opgenomen in een advies dat aan het Ministerie van Onderwijs gestuurd is. Er moet een nieuw vak komen in de onderbouw van havo en vwo om digitale geletterdheid na te streven. Dit moet scholieren inzicht geven in de impact en de risico s van digitale communicatie. Scholieren lijken erg handig te zijn met smartphones en sociale media, maar missen volgens de KNAW toch essentiële basisvaardigheden. Het nieuwe, verplichte vak moet het bestaande vak informatiekunde vervangen, dat in de praktijk bijna nergens meer gegeven wordt. Dit digitale rijbewijs brengt leerlingen het gebruik van toetsenbord, beeldscherm en software voor tekstverwerking, berekeningen, presentaties en bij. In de praktijk hebben leerlingen dit al onder de knie. Informatica Een tweede aanbeveling is het keuzevak informatica voor de bovenbouw grondig te vernieuwen. Volgens de KNAW is de technologie razendsnel verbeterd, terwijl het keuzevak informatica sinds de invoering in 1995 niet noemenswaardig is aangepast. Een flexibele en modulaire opzet moet het vak actueel houden en leerlingen van alle profielen aanspreken. Interactie tussen de nieuwe informaticavakken en toepassing in andere schoolvakken zoals talen, economie en geschiedenis moet worden gestimuleerd. Het huidige keuzevak wordt maar door 5 procent van de leerlingen gevolgd. Cisco zegt consumentenmarkt vaarwel Netwerkfabrikant Cisco heeft het Linksys-merk, waarmee het routers en switches voor consumenten aan de man bracht, verkocht aan concurrent Belkin. Het bedrijf wil zich concentreren op de zakelijke markt. Het was juist met de overname van Linksys dat Cisco in 2003 in de consumentenmarkt stapte. Destijds had Cisco 500 miljoen dollar over voor Linksys. Voor hoeveel het bedrijf nu verkocht is, is niet bekendgemaakt. Het voornemen van Cisco om Linksys te verkopen kwam al in december naar buiten, toen bekend werd dat de netwerkleverancier de zakenbank Barclays had gevraagd een koper voor de consumententak te zoeken. Cisco-topman John Chambers besloot al Nullen & enen de oplossing inqdo Connect in de markt voor hogescholen en universiteiten. Ó KPN en Accenture hebben een vierjarige managementconsulting- en technologieovereenkomst gesloten voor de ontwikkeling, bouw en het onderhoud van een volledige range aan online managed services. Ó RSA, de securitydivisie van EMC, introduceert RSA Security Analytics: een nieuwe beveiligingsoplossing voor het analyseren en onderzoeken van big data gecombineerd met security intelligence. Ó Interoute, eigenaar en operator van het grootste cloudservicesplatform van Europa, maakt de lancering van CloudStore bekend: een combinatie van een netwerk- en computingplatform, een app-marktplaats en een kenniscentrum speciaal voor grootzakelijke ondernemingen die behoefte hebben aan schaalbare ict-infrastructuur. Ó F5 introduceert een Application Delivery Firewall, een beveiligingsoplossing die voor het eerst firewall, trafficmanagement, jaargang 9 Ó nummer 1 Ó

14 Rubriek Bits & Bytes eerder afscheid te nemen van consumentenproducten. Naast de thuisrouters van Linksys nam Cisco in 2011 al afscheid van de Flip-videocamera s en in 2012 van de Cius-tabletcomputers. Hardware en diensten voor bedrijven leveren het bedrijf een hogere marge op. Een van de groeimarkten waar Cisco op dit moment op aast, is de telecomsector. Wereldwijd zijn providers druk bezig om de nieuwe generatie LTE-datanetwerken uit te rollen, waarmee mobiel internet fors te versnellen is. Onlangs maakte Cisco de overname bekend van het Israëlische bedrijf Intucell dat een platform ontwikkeld heeft voor telecombedrijven om hun LTEnetwerk uit te bouwen en uit te baten. Meer IT-bedrijven willen salaris verlagen Nederlandse IT-bedrijven buitelen over elkaar heen met de vraag aan vooral oudere werknemers om salaris in te leveren. Capgemini kwam begin dit jaar in het nieuws toen het vierhonderd oudere werknemers vroeg loon in te leveren. Deze week sneed CGI, het vroegere Logica, het onderwerp aan. De vakbonden wijzen het IT-outsourcen als oorzaak aan en willen een structurele oplossing. CGI-directeur Ron de Mos liet in een interview met Het Financieele Dagblad weten dat hij graag oudere werknemers langer binnen het bedrijf aan de slag wil houden. Dat kan volgens hem alleen als de arbeidsvoorwaarden in de hele Nederlandse IT-sector worden hervormd. In januari gooide Capgemini Nederland-directeur Jeroen Versteeg de knuppel in het hoenderhok door aan vierhonderd oudere werknemers met een hoog salaris een loonoffer te vragen van 10 procent. Naast Capgemini en CGI hebben ook Ordina en Atos aangegeven dat de lonen omlaag moeten omdat de tarieven blijvend onder druk staan. Waarde uit stromende data In Silicon Valley is een aantal bedrijven bezig met opvallende innovaties rond informatiemanagement. Een daarvan is Numenta. Het dit jaar gelanceerde Grok-systeem ontwaart patronen in productiedata en baseert daar voorspellingen op. Het Grok-systeem dat nu op beperkte schaal in de Amerikaanse markt getest wordt, is het geesteskind van Palm Pilot-medeoprichter Jeff Hawkins, die al jaren gefascineerd is door neurowetenschappen. Centraal in deze technologie staat het begrip stromende data die op eenzelfde manier als informatie in de hersenen verwerkt wordt. Er moet volgens Hawkins veel minder energie gaan naar dataopslag en verwerking. Als je je concentreert op patronen in datastromen in de productiedatabases dan kun je heel veel praktische problemen oplossen. Halfwaardetijd Door on the spot rekenmodellen te ontwikkelen aan de hand van live data of streaming data, zoals Numenta het noemt, kun je de val van de halfwaardetijd van informatie ontlopen. Informatie verliest ontzettend snel zijn waarde zodra het losgekoppeld is van de productiesystemen. Volgens Hawkins is Grok te vergelijken met de werking van de menselijk neocortex. Ook die herkent patronen en anticipeert meteen daarop. De technologie wordt momenteel getest bij een aantal klanten. Bij een van de implementaties wordt de energieconsumptie voorspeld aan de hand van analyse van het realtime verbruik. Grok kan ook worden gebruikt om de stroom van advertenties beter te distribueren via verschillende sites van een of meer uitgevers. Extranet voor boeren Zuivelfabrikant FrieslandCampina is met Melkweb gekomen, een interactieve ontmoetingsplek voor melkveehouders en de zuivelcoöperatie. Informatiedeling, kennisverhoging en onderlinge interactie moeten de bedrijfsvoering verbeteren en de concurrentiepositie versterken. Nullen & enen applicatiebeveiliging en toegangscontrole combineert. Ó De raad van bestuur van Brocade benoemt unaniem en per direct Lloyd Carney tot chief executive officer (CEO). Ó Acquia, het open cloudplatform voor geïntegreerde digitale ervaringen, kondigt aan dat KPN Corporate Market Acquia heeft geselecteerd voor de ondersteuning bij de lancering van Grip, een nieuwe dienst die grote ondernemingen in staat stelt om cloudservices te monitoren, te beheersen en overzichtelijker te maken. Ó Hogeschool Utrecht heeft na een Europese aanbesteding gekozen voor Winvision, ict-dienstverlener gespecialiseerd in oplossingen voor het onderwijs en de zorg, om een hogeschoolbreed digitaal portfolio te realiseren. Ó Rob Baggerman gaat vanaf 1 februari 2013 de franchiseorganisatie TeamLogic IT operationeel leiden. Ó Ordina heeft een nieuw kantoor in Luxemburg geopend, waarmee het bedrijf zijn aanwezigheid in de regio hoopt te ver- 14 CIO MAGAZINE

15 Alle leden melkveehouders uit Nederland, België en Duitsland (circa ) hebben een gebruikersaccount. Hierdoor kunnen zij kennis delen en deelnemen aan discussies. Daarnaast hebben zij toegang tot eigen actuele bedrijfsdata, zoals de melkuitslagen en Foqus-planetuitslagen, het kwaliteit- en duurzaamheidssysteem van FrieslandCampina. Administratieve wijzigingen kunnen via Melkweb worden doorgegeven en melkveehouders kunnen zich aanmelden voor bijeenkomsten van FrieslandCampina. Voor strategie, ontwerp en ontwikkeling van het extranet heeft FrieslandCampina internetbureau efocus ingeschakeld. efocus heeft data en kennis gekoppeld en maakt deze via Melkweb eenvoudig beschikbaar voor de melkveehouders. Hackers verleggen doel Het hacken van bedrijfsgegevens heeft vorig jaar een nieuw record bereikt. Waren tot een aantal jaar geleden medische dossiers en overheidsinformatie vaak het doelwit, nu richten hackers zich met name op het bedrijfsleven. Wereldwijd steeg het aantal aanvallen op het bedrijfsleven van 8 procent in 2010 tot 52 procent vorig jaar. Dat blijkt uit de Data Loss Barometer van KPMG, een periodiek, internationaal onderzoek naar het verlies van vertrouwelijke informatie bij bedrijfsleven en overheid. Het onderzoek geeft alleen een beeld van de incidenten die gemeld moeten worden aan de overheid en de incidenten die in de publiciteit zijn gekomen. Incidenten waarbij commerciële informatie verloren of gestolen is maar die geen gevolgen hebben voor het individu, komen in het algemeen niet naar buiten. Daarom schat KPMG het totaal aantal geregistreerde incidenten veel hoger in. Volgens dit onderzoek zijn er vorig jaar wereldwijd 835 incidenten met vertrouwelijke informatie geweest, een toename van 40 procent vergeleken met KPMG schat dat bij deze incidenten de persoonsgegevens van 160 miljoen mensen gecompromitteerd zijn geraakt. Uit het onderzoek blijkt dat bijna 70 van de incidenten veroorzaakt is door hackers, mensen of organisaties die inbreken in computersystemen. Nieuwe trend: modulaire datacenters Het datacenter van de toekomst zal tot in de kleinste details modulair opgebouwd zijn. Dat betekent glasvezelconnecties in en tussen racks, een fundamentele scheiding van opslag, rekenwerk en geheugen, en een open standaard voor moederborden. Dat bleek tijdens de onlangs in Silicon Valley gehouden bijeenkomst rond het Open Compute Project (OCP). Dit project, dat een aantal ingrijpende innovaties in het datacenter op de agenda heeft gezet, is vorig jaar begonnen door Facebook. Deze grootgebruiker van datacentertechnologie is er alles aan gelegen om ingrijpende vernieuwingen waar de gevestigde orde in de datacenterwereld niet op zit te wachten, toch voor elkaar te boksen. Een van de speerpunten is het openbreken van de serverhardware. In de huidige opzet zijn de processors in servers onlosmakelijk verbonden met moederborden, die op hun beurt weer gekoppeld zijn aan specifieke netwerktechnologie. Dit leidt tot suboptimaal presterende serversystemen die om de zoveel tijd in hun geheel vervangen moet worden sterken en is voorbereid op toekomstige groei in de Luxemburgse markt. Ó Aquima en Everest zijn officieel twee zelfstandig opererende organisaties geworden. Ó Atos heeft zich samen met de UAB-universiteit van Barcelona en de Spaanse organisatie voor de automobielsector Sernauto aangesloten bij T-Trans, een internationaal consortium dat de innovatie van intelligente transportsystemen in Europa wil stimuleren. Ó Ricoh heeft bij monde van CEO Shiro Kondo gesteld vereerd te zijn voor het negende achtereenvolgende jaar te zijn uitgeroepen tot een van de 100 meest duurzame bedrijven ter wereld. Ó Stibo Systems is door Landal GreenParks geselecteerd voor het managen van de kwaliteit van haar productdata van parkfaciliteiten tot en met accommodatiekenmerken. Ó Voor het onderbrengen van het bedrijfskritische CRM-systeem heeft de Vrije Academie, die zich richt op het overbrengen van kennis van kunst en cultuur, gekozen jaargang 9 Ó nummer 1 Ó

16 Rubriek Bits & Bytes Kapitaalvernietiging Dat kan anders vindt de OCP. Behalve voor minder optimale prestaties zorgt vervanging in zijn geheel ook voor kapitaalvernietiging rond de hardware. Om dit probleem op te lossen moeten de huidige serverontwerpen uit een stuk omgewerkt worden tot modulaire componenten. Zo werkt de OCP aan een zogenaamd Group Hug -moederbord. Dit moet leiden tot een moederbord voor rackservers dat meerdere processorvernieuwingen kan ondergaan voordat dit hardwareonderdeel zijn levenseinde bereikt. Rabobank brengt applicatiebouw onder Cognizant is door Rabobank gekozen voor het leveren van een breed portfolio aan applicatiediensten om de operationele efficiëntie en productiviteit te verbeteren. De komende vijf jaar gaat de Rabobank Cognizant inzetten voor de zorg voor applicatieontwikkeling en het onderhoud en testen van Rabobank-applicaties. Dit wordt gedaan met de inzet van Cognizants consultancydiensten en expertise in de financiële industrie. Cognizant combineert zijn wereldwijde kennis en ervaring met een team van Nederlandse professionals dat kennis heeft van de lokale markt. Het doel is om Rabobank te ondersteunen in het verlagen van de total cost of ownership en een hoge kwaliteit en consistentie te garanderen voor het applicatieportfolio. Ontbrekende informatie Door Guus Pijpers Redundante informatie Wij mensen zijn geneigd iets meer informatie te geven dan strikt noodzakelijk is. Die redundantie is goed om zeker te weten dat de boodschap aankomt. Maar soms is er minder informatie. Cul8er, ff, If u cn rd ths of wanneer je halverwege een zin de rest al weet: voorbeelden van minder informatie dan strikt nodig. Alpha Romeo Tango komt uit het luchtvaartalfabet en heeft veel schijnbaar overbodige gegevens. Er bestaat zelfs een formule om de hoeveelheid informatie in een boodschap aan te geven: H = n log s, met H de hoeveelheid informatie, n het aantal symbolen in de boodschap en s het aantal symbolen beschikbaar in de betreffende taal. Sommige talen, zoals het Engels, hebben een redundantie van meer dan 50 procent in een boodschap. Maar de Shipibo indianen in Peru gebruiken een taal die voor een stuk tekst met dezelfde inhoud vijf keer meer letters nodig heeft dan het Engels. Zien doe je nauwelijks met je ogen Meer dan negentig procent van de informatie die we tot ons nemen, komt uit ons geheugen. We maken abstracten van wat we zien, of denken te zien, en combineren dat met wat we al weten. Vooroordelen, je huis, je werkkamer, de dagelijkse weg naar je werk: alles hebben we al vele malen waargenomen. Het verrast ons niet meer. Informatie die er niet is Jos loopt met een ballon over straat. Vragen als hoe oud is Jos, is Jos mannelijk of vrouwelijk, of wat is de kleur van de ballon, beantwoorden de meeste mensen zonder dralen. Maar daar staat niets over in die ene zin. We vullen ontbrekende informatie automatisch aan. Anders gezegd we verzinnen (negatief) en interpreteren (positief) de hele dag door. Zwarte gaten We krijgen zoveel informatie te verwerken dat we soms door de bomen het bos niet meer zien. Daardoor valt het niet op dat er misschien informatie ontbreekt. Soms blijkt achteraf dat die informatie juist het meest interessant was. Internet en kunnen we als zwarte gaten ervaren: er lijkt geen enkele informatie uit te kunnen ontsnappen. Hoe vaak heb je mensen of organisaties niet een bericht gestuurd zonder dat je daar iets op hoorde? Het lijkt dan letterlijk alsof jouw informatie in een zwart gat terecht is gekomen. GUUS PIJPERS geeft adviezen over de inzet en het gebruik van informatie (ask@guuspijpers.com). Nullen & enen voor Bright Migration, specialist in cloudmigraties. Ó Digital Realty, wereldwijd aanbieder van datacenteroplossingen, neemt drie datacenters in de omgeving van Parijs over van Bouygues Telecom. Ó Na een uitvoerige selectieprocedure is TCS door Nokia verkozen tot IT-partner wereldwijd, om het IT-landschap van Nokia te transformeren en te moderniseren. Ó Het onderdeel Application Services van Capgemini Nederland heeft als eerste organisatie in Europa een Capability Maturity Model Integration niveau 3-certificering gekregen voor zowel het ontwikkelen als het implementeren, managen en onderhouden van applicaties. Ó Imtech ICT is gestart met de implementatie van een virtuele desktopomgeving bij juridisch en financieel dienstverlener DAS. Ó Oracle introduceert Oracle Infrastructure as a Service (Oracle IaaS) voor een eigen datacenter, met capaciteit op aanvraag, en breidt daarmee zijn flexibele cloudportfolio verder uit. 16 CIO MAGAZINE

17

18 interview IT & Vision CIO MAGAZINE

19 Door Daan Rijsenbrij en Raymond Slot Ó Fotografie Eric Fecken HYLECO NAUTA, CIO UMC UTRECHT Een mens- en zorggerichte architectuur Onder leiding van CIO Hyleco Nauta wordt binnen UMC Utrecht de centrale IT-infrastructuur aangepakt. De programma s omvatten onder andere de volledige vervanging van de primaire zorginformatiesystemen, de introductie van webportalen die patiënten toegang geven tot hun elektronisch dossier, ict-ondersteuning voor onderwijs en research, en de transitie en uitbreiding van de ondersteunende systemen. Bij het opwaarderen van de data- en telecominfrastructuur staan mobiel werken en apps centraal. Interessant is de dialoog met de business om tot IT-gerelateerde oplossingen te komen, waarbij architectuur een belangrijke rol speelt. Hoe kijk jij als CIO naar het UMC Utrecht? Een ziekenhuis kan je vergelijken met een luchthaven. Op een luchthaven ben je op zoek naar vliegtijden, tussenstops, je boardingpas, het restaurant, het toilet, de gate. Hier moeten elke dag duizenden mensen hun weg zien te vinden; naar de spreekkamer, de onderzoeksafdeling, de prikpost of naar gespecialiseerde verpleegkundigen. Ze nemen een verwijzing mee, komen in poli-spreekkamers terecht, hebben een gesprekje van tien minuten en ondergaan een onderzoek. Het proces is bovendien enorm informatie-intensief. Op het laboratorium werken tussen de 500 en 800 mensen. Op een drukke dag komen er per buizenpost zo n reageerbuisjes binnen waar onderzoek op gedaan moet worden. Elk buisje kan vijftien analyseresultaten opleveren. Dat betekent op zo n dag analyseresultaten terug naar de juiste patiënt. Daarnaast speelt de medicatielogistiek. Dit komt allemaal tezamen in het elektronisch patiëntendossier, dat de toolkit is geworden voor de arts. Wat zijn hier de primaire processen? We onderkennen er drie: zorg verlenen, onderzoek verrichten en onderwijs geven. Het zorgproces kantelt daarbij steeds meer naar de patiënt toe. Vroeger was het voornamelijk een artsenproces, waarbij deze nogal dominant was. Inmiddels krijgt de patiënt hier steeds meer grip op; een stuk zelfmanagement op het zorgproces dus. De patiënt is een partij geworden in ons denken en doen. Voor de patiënt is het prettig wanneer er in het proces zoveel mogelijk verrichtingen achter elkaar gebeuren. Hoe regel je dat iemand slechts een halve dag vrij moet nemen van zijn werk, waarin meerdere zaken tegelijk afgehandeld worden? Integraal plannen vanuit het perspectief van de patiënt is een van de uitgangspunten, wat ook weer gevolgen heeft voor de zorgpa- jaargang 9 Ó nummer 1 Ó

20 den. Het doel is dat je s ochtends binnenkomt en s avonds met de diagnose en een behandelplan naar huis kunt. In het geval van bijvoorbeeld oncologie heb je tussentijds allerlei onderzoeken en scans gehad. Om dat integraal te kunnen plannen heb je een enorme hoeveelheid IT nodig. Maar ook een stuk procesarchitectuur en een flexibele organisatie die zich wil voegen rond de patiënt. Besturingsmodel UMC Utrecht heeft een decentraal besturingsmodel en elf zorginhoudelijke divisies, die je kunt zien als productdivisies in het bedrijfsleven: interne geneeskunde, kinderen, heelkunde, vitale functies, hart en longen, et cetera. Deze zijn verantwoordelijk voor hun eigen winst en verlies. Erboven zit een raad van bestuur, ernaast een aantal centrale directies waarvan de directie Informatietechnologie (DIT) er een is. Deze heeft een faciliterende en sturende rol naar de divisies en over de divisies heen. Heb je voor elke divisie een specifieke architectuur? En daarnaast een overkoepelende architectuur die vooral gaat over het delen van informatie? Vaak zie je dat dergelijke divisies zoveel eigen budget hebben dat zij zelf zaken regelen als het aanschaffen van een softwarepakket zonder na te denken over de architecturele integreerbaarheid. Elke divisie heeft haar eigen dynamiek en belangen. Deze staan soms haaks op elkaar of op het algemene belang. Bijvoorbeeld wanneer een divisie een bepaald softwarepakket wil kopen, terwijl wij liever een UMC-brede oplossing zien omdat dat beter integreert. Divisies hebben dus eigen slagkracht, maar de IT is altijd wel heel dominant aanwezig. Vergeleken met tien jaar geleden is er nu veel meer integraliteit. Zo hebben wij in de zomer van 2011 een nieuw kernsysteem voor de zorg (EZIS) in gebruik genomen. Twee jaar daarvoor hebben wij SAP voor de bedrijfsvoering uitgerold. Dit zijn centrale toepassingen waar iedereen van gebruikmaakt. Het is mijn uitdaging om aantrekkelijke generieke oplossingen voor te stellen, maar loop daarbij soms het risico dat het te duur is of dat het niet precies is wat een bepaalde divisie wil. Ben je dan wel in staat om de architectuur een bepaalde focus te geven, met toch een bepaalde toekomstvisie? Of moet je kiezen voor veel meer ad hoc en korte termijn? We zijn steeds beter in staat om een overallarchitectuur neer te zetten. De centrale systemen zijn fors dominant aanwezig en de periferie is veelal het onderwerp van de debatten. Soms voldoet een door ons voorgesteld systeem in hun optiek functioneel niet aan de gestelde eisen. Wij zetten dan de voor- en nadelen voor de korte en lange termijn goed op een rij, inclusief de bijbehorende kosten. Als zij dan toch kiezen voor de eigen oplossing, dan weten wij in ieder geval precies wat daarvan de mogelijke consequenties zijn. Dan staat de IT in feite buitenspel, maar er is wel bewust gekozen. Bij het Erasmus Medisch Centrum hebben ze naast de CIO ook een CMIO, een corporate medical information officer. Wellicht zien zij medical information als andersoortige informatie. Is dat terecht? Het is in Rotterdam misschien ingegeven vanuit de gedachte dat de medische professionals goed weten hoe de informatievoorziening zou moeten zijn, omdat ze hun vakkennis meebrengen. Het Divisies hebben eigen slagkracht, maar de IT is altijd wel heel dominant aanwezig is een model dat in Amerika ook veel wordt gebruikt. Wij hebben dit niet. Er is hier ook geen overkoepelende IT-governanceraad; wij hebben vrij praktisch gekozen voor de governance op de grootste verandergebieden: de bedrijfsvoering, de zorg, de research, het onderwijs, de portalen en de infrastructuur. De IT faciliteert en initieert die veranderprocessen. De business bepaalt de inhoudelijke scope. Wij doen tempovoorstellen en proberen de eventuele noodzaak te accentueren. Jullie zijn dus veel meer ondersteunend aan het proces van de verandergebieden? We kijken specifiek naar de verbindende rol van informatie. Daartoe initiëren wij projecten vaak ingegeven door een technologische noodzaak omdat niet meer kan worden voldaan aan de vraag. Daarbij hanteren wij altijd dezelfde formule: een strategiefase, een specificatie- en selectiefase, en een implementatiefase. In eerste instantie nemen wij de business mee. Als het om inhoudelijke keuzes gaat, is de business natuurlijk nadrukkelijk aan zet. Dan vinden wij het fijn als dit met een relatief korte doorlooptijd gebeurt. Wij hebben dus een soort meerwaarde in het projectaspect, en de business bepaalt de inhoud. Wij sturen hier enorm op besluitvorming. Kun je aangeven wat de rol van architectuur in de verschillende fasen is? De architectuur komt telkens aan bod. In de strategische fase ontwikkelen we een visie op wat de gewenste architectuur is. Dat is altijd een uitspraak op hoofdlijnen. Daarna proberen wij alternatieven te schetsen. Wij kunnen bijvoorbeeld een geïntegreerde oplossing aanschaffen, best-of-breed of maatwerk. Het heeft allemaal voor- en nadelen en het is van invloed op de architectuur die je kiest. Daarover brengen wij vanuit IT een advies uit. In de ontwerpfase wordt het wat concreter, want dan heb je het over software. Dan moet je grenzen trekken over wat sla je waar op bijvoorbeeld of wat is onze filosofie op bepaalde koppelingen. En dat is bepalend voor de pakketten die je gaat kopen. We proberen overigens zoveel mogelijk te kopen. Als wij iets maken, dan hebben wij daar onze standaarden voor. Ons vak is vervolgens koppelen en integreren in de zorg. Hoe uniek is het UMC vanuit architecturaal oogpunt? Ten opzichte van elkaar zijn de UMC s en de andere ziekenhuizen niet uniek. Wij doen wellicht meer research en dat heeft een eigen karakteristiek, maar voor onze zorgprocessen zijn wij gewoon een algemeen ziekenhuis. Er is dan ook veel voor te zeggen dat we allemaal naar eenzelfde infra- en informatievoorziening groeien. Wij zijn daarom al bezig met een soort referentiearchitectuur. De UMC s zijn reeds in gesprek over standaardisatie van data en er wordt getracht afstemming te verkrijgen over terminologie. Daarnaast is er ook het CCR-protocol (Continuity of Care Record), dat betrekking heeft op de informatie-uitwisseling tussen ziekenhui- 20 CIO MAGAZINE