Staten en stinzen in Fryslân. Inleiding. Peter Nieuwenhuijsen

Transcriptie

1 Staten en stinzen in Fryslân Inleiding Peter Nieuwenhuijsen

2

3

4

5 Anno >2000

6 Aytta State Reduzum

7

8

9 Tjepma State Reduzum

10 Rinia State Blessum

11 Versterkte boerderij bij Manfredonia (It.)

12 Camminghaburg

13 Kaart eind 16 e eeuw

14

15 Winkelcentrum Camminghaburen

16 Onderwerpen Wat zijn staten en stinzen? Geschiedenis Gebouwen en bijgebouwen Bewoners Interieurs Details Tuinen, parken, landgoed Stinzenflora De stichting Staten en Stinzen

17

18 Wiarda State Goutum

19 Maquette Wiarda State Goutum

20 Vele gingen ten onder Een bezoeker die na de uitbreiding in 1683 het huis heeft beschreven, geeft een indruk van het interieur van de state. "Rondgaande zien we hier een zoldering met rood en goud beschilderde balken, daar goudleeren behang vol bolle figuren, apen, papegaaien, kinderen, bloemen en andere figuren, elders schilderstukken, meegebracht uit Italië en andere kunstwerken, verder beschilderde plafonds, deuren met brons en goud en beschilderde ruiten, met wapens van zijn geslacht. ( ) vond men er een toiletkamer, ( ) voorts ( ) een groote danszaal met prachtig gestucadoord plafond, een ridderzaal met zoldering van groen en goud, een soort gerichtskamer, een pastoorskamer met de kapel er nevens, blauw geschilderd". Toen in 1881 in de kranten advertenties verschenen waarin Wiarda State te koop werd aangeboden, heeft het Fries Genootschap nog overwogen de state aan te kopen en daarin zijn museum onder te brengen. ( ) De aanschaf en het onderhoud was ook voor hen te duur en de state ging roemloos ten onder. In juli 1881 werd de state op afbraak verkocht. Een jaar later lag alles tegen de vlakte. Tekst: J. Leemburg

21 Het einde van Jouwsma State bij Ferwerd (LC, )

22 Overzichtskaart

23 Het begin

24 De woorden stins en state State: oorspronkelijke naam voor land dat afgesplitst was van de gemeenschappelijke grond; aanvankelijk vooral het erf. (Breuker) Stins: steenhuis, zaal of toren met verdedigingsfunctie bij conflicten; later ook gebruikt voor het complex van gebouwen. State: later ook toegepast op het woonhuis. Nog later gebruikt voor aanzienlijke woonhuizen zonder deze voorgeschiedenis. Stins, state: later ook door elkaar gebruikt voor states en zelfs boerderijen mét middeleeuwse voorgeschiedenis.

25 Kasteel Heeze is een statig landhuis

26 Stins (steenhuis) In het algemeen privaat bezit Verdedigbaar (dikke muren) vanwege grensconflicten en strijd tussen Schieringers en Vetkopers

27 Schierstins, Feanwâlden

28 Stinswier (bij Bitgum)

29 Dwarsdoorsnede stins

30 Stins In het algemeen privaat bezit Verdedigbaar vanwege grensconflicten en strijd tussen Schieringers en Vetkopers

31 Grensgeschillen Over Albanië (2002): Toen hij bij het grasland aankwam, zonder omheining maar met hier en daar een moeran, een platte steen waar onkruid en jong hakhout omheen groeiden (eeuwenoude tekenen van grensgeschillen die door bloedwraak waren beslecht) (uit: Jef Geeraerts, Het dossier K.)

32 Vakantie-appartement Zrnovo, Korcula (Dalmatië, Kroatië) (1439)

33 Friese stinzen in 1468

34 San Gimignano (It.)

35 Fresco te Den Andel (Gr.)

36 Allemastate (Oudwoude) (<1500)

37 Camstrastate (Firdgum)

38 Camstrastate (kelder)

39 Dekemastate, Jelsum

40 Martenastins (Museum Martena) Franeker

41 Epemastate

42 Poptaslot of Heringastate

43 Poort Poptaslot

44 Enkele poort(gebouw)en

45 Sjuxmastate, Waaxens

46 Poortgebouw Epemastate

47 Tjaerdastate Rinsumageest

48 Burmaniastate, Stiens

49 Liauckamastate Sexbierum

50 Uniastate, Bears

51 Enkele staten Uniastate Marsum, kort voor de afbraak in 1869

52 Harstastate, Hegebeintum

53 De Klinze, Aldtsjerk

54 Stadhouderlijk Hof, Leeuwarden

55 Princessehof

56 Voormeer, Heerenveen

57 Landgoed Oranjewoud

58 Buitenplaats Oranjewoud (1676, 1701)

59 Maquette buitenpaleis Oranjewoud

60 Harinxmastate, Beetsterzwaag

61 Harinxma State is een particulier landgoed dat bestaat uit het gelijknamige familiehuis, verpachte boerderijen in Lippenhuizen, Beetsterzwaag en Kortehemmen en een aantal bossen en natuurterreinen in de Gemeenten Opsterland en Smallingerland. Het beheer is gericht op de instandhouding van het landgoed. Daarom heeft het een bosexploitatie, een eigen landbouwbedrijf, en een kwekerij. De Menthenberg (Beetsterzwaag en Olterterp), vooral belast met bosbeheer, dus leverancier van brandhout en zaaghout. De Massaliteit (Lippenhuizen en Boornbergum), twee grote natuurterreinen. New Forest Pony s worden ingezet voor het heidebeheer. Jonge hengsten worden verkocht. Het Biologische Landbouw Bedrijf (Beetsterzwaag), vleesvee en biologischgrasproducten. De Beetstertuin, (Beetsterzwaag), kerstbomen en siergroen.

62 Riniastate, Oudemirdum

63 Meer dan een hoofdgebouw

64 Rinsmastate Driezum

65 Vijversburg

66 Voormeer

67 Uitkijktoren Oranjewoud

68 Oranjestein, Orangerie

69 Rijschool bij Princessehof

70 Fogelsangh State, Veenklooster

71 Bewoners

72 Ús heit (stadhouder Willem-Lodewijk van Nassau-Dillenburg)

73 Wiggele van Aytta (St.Baafskathedraal, Gent)

74 Laatste rustplaats Wiggele van Aytta

75 Tjepke van Eminga

76 Onno Zwier van Haren (Lindenoord)

77 Rienk van Cammingha

78

79 Graf Rienk van Cammingha, Dronrijp

80 Eppo-steen, Rinsumageest, 1341

81 Friens, rouwborden Van Sytzama (Beslingastate)

82 Pipenpoyse bruiloft (Liauckamastate)

83 Interieurs

84 Princessehof (kamer Maria-Louise van Hessen- Kassel, Marijke Meu)

85 Zaal Poptaslot

86 Zaal Dekemastate

87 Zaal Schierstins

88 Keuken Voormeer, Heerenveen

89 Keuken Voormeer voor restauratie (1975)

90 Rococo stucwerk, Voormeer

91 Tegeltableau Lycklamahûs (Beetsterzwaag)

92 Glaasjes, nu in kerk Swichum

93 Friese kast

94 Detail Friese kast

95 Wapens familie Van Aytta

96 Fogelsanghstate, tuinkamer

97 Van Iddekinge-collectie

98 Voormeer, voorkamer

99 Voormeer, voorkamer, goudleerbehang

100 Tuinen

101 Strak ontwerp (Klein Hermana, Minnertsga)

102 Vlaskamp-tuin (Vreewijk, Drachten)

103

104 Prinsentuin (Lucas Pieters Roodbaard)

105 Heremastate (Joure)

106 Park Schatzenburg

107 Boomgaard Schatzenburg

108 Oranjestein

109 Oranjestein, Oranjewoud

110 Notarishuis (Philippusfenne) Kollum

111 Notarishuis (Philippusfenne) Kollum

112 Philippusfenne, na 28 oktober 2013

113 Stinzenflora

114 Winterakoniet (Ayttablomke)

115 Winterakoniet bij Lindenoord

116 Lijst D.T.E. van der Ploeg Ayttablomke Liderke Maarteblomke Helmblom Holwoartel Krookjes Anemonen Titelroas Longkrûd Wylde tulp Blêdlok Haarl. klokkespul Grutte gersstjer Aronstsjelken Njirrewoartel

117 Lijst Wikipedia Adderwortel Blauwe anemoon Blauwe druifjes Bosanemoon Boerenkrokus Bonte krokus Bosgeelster Bostulp Daslook Gele anemoon Gevlekt longkruid Gevlekte aronskelk Gewone vogelmelk Grote bosaardbei Holwortel Herfsttijloos Italiaanse aronskelk Haarlems klokkenspel Knikkende vogelmelk Kievitsbloem Kraailook Lelietje-van-dalen Lenteklokje Mansoor Oosterse sterhyacint Sneeuwklokje Trompetnarcis Vingerhelmbloem Vroege sterhyacint Wilde hyacint Wilde narcis Winterakoniet

118 Lenteklokje

119 Holwortel (li) en Helmbloem (re)

120 Vindplaatsen (2008)

121 Gele anemoon

122 Longkruid

123 Bostulp

124 Haarlems klokkenspel

125 Aronskelk

126 Aronskelkbessen

127 Keizerskroon

128 Philippusfenne, Kollum

129