De Maria Kerk te Kortezwaag

Transcriptie

1 De Maria Kerk te Kortezwaag 't Ff! itq,,is$$ '.*f' l{(,, NNI i$s"' N $

2 KORTEZWAAG Het oude dorp Kortezwaag in de Gemeente Opsterland ligt in de omgeving van het dorp Gorredijk. Kortezwaag beslaat uit een aantal woningen en verspreid in de omgeving enkele boerderijen. De kerk van Kortezwaag is gelegen op een kleine verhoging en rondom de kerk ligt de aloude ronde begraaíplaats, die een aantal jaren geleden is uitgebreid tot een nieuwe grote begraaf plaats van het dorp Gorredijk. ln 1797 is de kerk te Kortezwaag gebouwd, teí veívanging van de middeleeuwse kapel, gewijd aan de Heilige Maria. De oude kloostermoppen zijn tijdens de laatste restauratie (1981) zichtbaar geweest. Deze moppen ziin waarschijnlijk de laatste overblijfselen geweest van de aígebroken kapel. De kerk te Kortezwaag heeít waarschijnlijk gebrandschilderde vensters gehad, wani een oude Íoto van 1896 geeft te zien dat er luiken voor de ramen hangen. Ook wij constateren dit, daar de ophangingsverankering nog aanwezig is. De rijke adel van weleer uit de gemeente Opsterland heeft waarschijnlijk gebrandschilderde ramen laten plaatsen, ter ver- Íraaiïng van de kerk, doch dit is niet zeker (onderzoeken hiertoe hebben tot nu toe niets opgeleverd). Dat'er een katholieke kerk te Kortezwaag is geweest, is zeker, want tijdens het delven van een graí heeít men één oude altaarsieen gevonden, die eerder als sarcoíaagdeksel diende. Deze zandstenen deksteen met vijí kruisen ligt nu onder de preekstoel. KLOKKESTOEL Voor 1896 stond er naast dit zaalkerkje een klokkestoel met twee klokken. Maar de klokkestoel was in slechte staat, in 1880 had de kerkvoogdij al plannen voor een algehele restauratie. Doch de Íestauratie heeít nog negen jaar op zich laten wachten, want ook toen was het verkrijgen van subsidie moeilijk. De kerkvoogdij had plannen om de klokkestoel maar aí te breken en één van de oude klokken, uit de 12de eeuw, maar te verkopen, zodat er op de westgevel een dakruiter (torentje) kon worden gebouwd. ln een advertentie in de Leeuwarder Courant op 24 april 1896 biedi de kerkvoogdij één klok te koop aan, hangende in de klokkestoel. De klok weegt 536 kilo en heeft een Maria-monogram. (ln de klokkestoel hangen twee klokken, beide met het zelfde monogram). ln dezelfde krant wordt de aanbesteding vermeld van het afbreken van de klokkestoel en het bouwen van een houten toren op de kerk te Kortezwaag Eén klok is verkocht en vertrokken naar Amsterdam en heden te zien in het klokkenmuseum te Asten N.B. Van dit geld en subisidie van de Gemeente Opsterland kon men starten met de (nieuwbouw) toren. Wel moest de kerkvoogdij zelí ook nog de nodige f inanciën bijdragen. Een groot deel van de bevolking vond het plan prachtig, maar er waren ook anderen, die sterk tegen deze verandering gekant waren. Ze noemden het een "nieuw-modisch idee" en ze richtten zich tot Gedeputeerde Staten met het verzoek om het raadsbesluit van Opsterland te willen vernietigen. Maar ze kregen nul op het request. Natuurlijk is met de verdwiining van de klokkestoel een stukje Íomantiek, of folklore verloren gegaan. 2

3 Kerk en toren zijn in iuli '1977 overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken De kerkelijke gemeente van Kortezwaag is in 1964 met Gorredrjk als één hervormde gemeente ontsiaan, omdat het kerkje geen bestaansrecht meer had' En dan 85 jaar na de bouw is de dakruiter aan restauratie toe. Al jaren lang staat het torentje van Kortezwaag te wachten op betere tijden. De dakruiter is in gerestaureeid, o'l v architektenbureau Dubbeling-Partners te Groningen voor f ,-. De restauratie is uitgevoerd door het restauratiebedrijf Schakel en Schrale B.V. uit Exmorra. De dakruiter heeít ook de oude kleuren uit 1896 herkregen, volgens een bestek uit het schetsboek van de schilder Jan Ringenoldus. Er is althans geprobeerd de situatie van toen opnieuw te doen herleven. Waar verílagen nog wel aanwezig waren had men andere dan oorspronkelijke kleuren gebruikt, voornamelijk wit' Het Architectenbureau maakte een kleuren studie, zodat men de oorspronkeliike kleuren kon achierhalen. ln de kerk is aangebracht een wapenbordkast of te wel rouwbord. Dit wapenbord is af komstig uit Beetsterzwaag. Voorheen hing dit bord in de hal van het Lycklama à Nijeholt-huis aan de Hoofdstraat. Dit pand doet nu dienst als gemeentehuis van Opsterland. De Oudheidkamer had het ten geschenke gekregen, maar men had er geen plaats voor. Gelukkig dat de kerk van Kortezwaag wel Plaats heeít. Tekst van het wapenbord: AYSO VAN BOELENS, Olterterp ' gehuwd (1754) met ENA ROMELIA VAN IDSINGA hunne dochter YPKJEN HILLEGONDA VAN BOELENS gehuwd (1778) met REINHARD BARON VAN LYNDEN 1842'1819 (grietman van Opsterland )' Het lateíe nageslacht van deze'n echtelieden waren de Van Harinxma thoe Slooten - Lycklama à Nijeholt de BeauÍort en de Van Lynden - Van Pallandt " familie. 4

4 DE KACHEL UIT DE KERK TE KORTEZWAAG De foto op pagina 5 van het interieur geeft nog de oude kachel te zien. Het is een zogenaamde oude Samson uit de vorige eeuw. Een kachel, die bestaat uit acht gedeeltes en gemaakt is van gietijzer. Dit type kachels werd destijds gestookt met hout en turf. De kachel zelí is verdwenen uit de kerk en tentoongesteld in het Fries Museum te Leeuwarden, want een museumstuk is het zeker! DE HAAN VAN KORTEZWAAG HEEFT POTEN. Wie kerktorens restaureert, moet beslist geen hoogtevrees hebben. Dat is met deze twee heren dan ook niet het geval. Op 3 juni 1981 brachten de heer P. Kuperus uit Exmorra met zijn collega de haan weer op zijn oude plaats terug. Overigens een bijzondere haan. ln tegenstelling tot veel andere torenhanen is deze te Kortezwaag voorzien van twee poten. Het haantje zal steeds met elke wind meewaaien, zodat men in Kortezwaag precies weet uit welke hoek deze komt. 6

5 De kerk is nu na de restauratie en het extra aanbrengen van een keuken en w.c., zeet geschikt voor het houden van conserten, lezingen, exposities en vele andere kulturele aktiviteiten. Er kunnen natuurliik kerkdiensten in worden gehouden, huwelijksdiensten en rouwdiensten. De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft een klein stukje Friesland weten te behouden, dankzij de donateurs van de Stichting en de bevolking van Kortezwaag en Gorredijk e.o. Wilt U de kerk eventueel gebruiken, dan kunt u kontakt opnemen met de plaatselijke kommissie van de Stichting te Kortezwaag: de heer G. Veenstra tel Mw. H. Schippers-Stoelwinder tel Mw. G. Tuininga-de Jong de heer R. Groensma de heer J. van der Meulen tel tel tel Wilt u een biidrage voor het behoud van deze kerk te Kortezwaag schenken, dan kuni u deze storten op de rekening van de plaatselijke Kommissie: Rabobank, nr te Gorredijk. Natuurlijk kunt u ook het werk van de Stichting Alde door donateuí te worden, voor een minimaal bedrag. Antwoordnummer 76 te Leeuwarden. Fryske Tsjerken stimuleren U schrijít een briefje aan Mag deze kleine gids u geleiden bij het rondkijken om en in deze kerk te Kortezwaag. Voor de Siichting Alde Fryske Tsjerken, U. Zwaga. blz. 1, voorblad blz. 3 blz. 5 hlz.7 Verantwoording Íoto's: Leeuwarder Courant, Leeuwarden U. Zwaga, Goutum. Riturgisch lnstituut, Groningen. Friesch Dagblad, Leeuwarden.