LABORATORIUM- TECHNIEK. Overzicht postbachelor- en masteropleidingen

Transcriptie

1 LABORATORIUM- TECHNIEK Overzicht postbachelor- en masteropleidingen

2 HOE MAAK JIJ HET VERSCHIL? INHOUD VOORWOORD COEN TOEBOSCH 3 MEDEWERKERS 4 AVANS + LABORATORIUMCURSUSSEN 5 Postbachelor Chemisch analist 6 BESTE LEZER, Succesvol zijn. Uiteindelijk willen we dat allemaal. We willen erkenning en waardering krijgen voor geleverde prestaties. Iedereen heeft hierin zijn eigen dromen, idealen en doelen. Die bereikt u niet zomaar; u moet er gericht aan werken, u moet investeren in uw ontwikkeling en u doet dat nooit alleen. David Busby David Busby Veiligheid 6 Vloeistofchromatografie 10 Gaschromatografie 16 Perkin Elmer cursus en gebruikerstraining 17 Agilent gebruikerstrainingen 18 Spectrometrie 21 Kwaliteitszorg 23 Statistiek 28 Persoonlijke ontwikkeling 29 Chemie 31 Life Sciences 34 Microscopie 36 Lab automation 36 Fysische technieken 37 OVER AVANS + 39 ALLES BEGINT BIJ UW AMBITIE Wat is er dan nodig om succesvol te zijn? Bij opleidingen begint alles natuurlijk bij uw eigen ambitie. Maar ook bij de wil om die ambitie waar te maken. Een ontwikkeltraject dat is afgestemd op uw doelen én een goede begeleiding zorgen ervoor dat u uw ambitie daadwerkelijk waar kan maken. De allerbelangrijkste voorwaarde voor een succesvolle opleiding is de afstemming van iedereen die een bijdrage levert aan de realisatie van uw doel; van uw familie en organisatie tot aan de opleider. Nogal wat voorwaarden. Maar geen zorgen, want laat het nou net zo zijn dat wij uitblinken in het verzorgen van effectieve ontwikkeltrajecten. DE MEEST AMBITIEUZE OPLEIDER VAN NEDERLAND Avans + is gedreven om een succesvolle bijdrage te leveren aan uw ontwikkeling. Wij zijn namelijk de meest ambitieuze opleider van Nederland. We zijn gericht op de toekomst. Altijd bezig onszelf te ontwikkelen. We hebben niet voor niets een plus achter onze naam. Die plus is waarmee we samen het verschil willen maken, waarmee we ons onderscheiden van de rest. Die plus is het belangrijkste dat we professionals mee geven. DURF HET VERSCHIL TE MAKEN Avans + richt zich op professionals die meer uit hun carrière willen halen. Die geen genoegen nemen met de status quo. Die op zoek zijn naar meer kennis, meer vaardigheden en meer verdieping. Mensen die het verschil willen en durven maken. Die zichzelf steeds weer willen overtreffen. MET EEN PLUS ACHTER UW NAAM BEREIKT U MEER Als u denkt dat u er al bent, dan bent u bij Avans + op het verkeerde adres. Wij zijn ervan overtuigd dat u met een plus achter uw naam meer bereikt. En we doen er alles aan om samen met u die plus waar te maken. Iedere dag weer. MET EEN PLUS ACHTER JE NAAM BEREIK JE MEER Wij zijn er klaar voor, maar durft u de uitdaging aan? Succes komt immers niet vanzelf. U moet het uiteindelijk zelf doen. Maar met de juiste ondersteuning en begeleiding is het wel mogelijk uw ambities te realiseren en zelfs te overtreffen. Dus waar wacht u nog op? Coen Toebosch Directeur Avans + Laboratoriumtechniek 3

3 AVANS + LABORATORIUMCURSUSSEN Deze brochure geeft u het overzicht van de laboratoriumcursussen en -opleidingen van Avans +. Al vele jaren bieden we een breed pakket aan scholing voor laboratoriummedewerkers. Hiermee kunt u uw kennis en vaardigheden uitbreiden en direct in uw eigen praktijk toepassen. Mocht u het lastig vinden een keuze te maken of heeft u nog andere vragen? Ons enthousiaste team staat altijd klaar om u persoonlijk te adviseren MEDEWERKERS JOHN HAGEMAN John is opleidingsmanager en docent van activiteiten op het gebied van Chromatografie en Chemie. HELGA WALTERS Helga verzorgt het relatiebeheer voor de laboratoriumafdeling. Tevens is ze praktijkdocent bij de chromatografiecursussen. PETER FAES Peter is opleidingsmanager en praktijkdocent bij de cursussen Chromatografie, FTIR en LC-MS. Tevens is hij opleidingsmanager voor de Agilent gebruikerstrainingen, Chemie, Iitrimetrie, Spectrometrie en Microscopie. PETRA VAN DER VEEKEN Petra is opleidingsmanager veiligheidscursussen en tevens verantwoordelijk voor de gehele cursusadminstratie. Daarnaast assisteert zij bij de chromatografiepractica. WENDY VERWILLEGEN Wendy is opleidingsmanager van alle activiteiten op het gebied van Kwaliteitsmanagement, Statistiek, Life Science en Persoonlijke ontwikkeling. KENNISMAKEN MET AVANS + Avans + wil aantoonbaar de prestaties van mensen en organisaties verbeteren. Dit doen wij niet alleen voor de laboratoriumwereld, maar ook voor een groot aantal andere, uiteenlopende vakgebieden. Het aanbod strekt zich uit van korte, meerdaagse cursussen tot geaccrediteerde masteropleidingen. U kunt hiervoor bij ons terecht op locaties door heel Nederland. ZO WERKT AVANS + Avans + is pas tevreden als een cursus de kwaliteit en het plezier in uw dagelijkse werk verbetert. Om dit te bereiken werken we met docenten uit het werkveld. Deze professionals zijn gespecialiseerd in hun vakgebied en weten dus waar u in de praktijk mee te maken heeft. Verder wordt er veel aandacht besteed aan het zelf toepassen van de verworven kennis en vaardigheden tijdens praktijksessies. Hiervoor beschikt Avans + in, voor de cursussen Chromatografie, Spectrometrie en Titrimetrie, over een modern laboratorium, met eigen apparatuur en state-of-the-art instrumenten van leveranciers en partners. INDIVIDUELE CURSUSSEN OF INCOMPANY Wij verwelkomen u graag als deelnemer bij één van onze cursussen, maar wellicht zijn er binnen het bedrijf meer collega s die in hetzelfde onderwerp geïnteresseerd zijn. Steeds vaker kiezen bedrijven dan voor een incompany cursus. In samenspraak met onze docenten kunt u uw eigen cursus samenstellen. OPLEIDINGEN Sommige vaardigheden of kennisgebieden vereisen een langer leertraject om tot een goed resultaat te komen. Sinds een paar jaar biedt Avans + naast laboratoriumcursussen ook opleidingen aan met een langere looptijd. De opleiding Postbachelor Chemisch analist is daar een succesvol voorbeeld van. De belangstelling voor dit maatwerktraject neemt steeds verder toe. Daarnaast zijn ook opleidingen te volgen voor: + Basisvaardigheden voor laboranten + Basischemie + Algemene chemie + Kwaliteitsfunctionaris voor laboratoria + Persoonlijke en professionele ontwikkeling voor het laboratorium. KIEZEN VOOR AVANS + Wat mag u van Avans + verwachten: + Persoonlijk advies. Wij helpen u bij de keuze voor een cursus of opleiding die het beste bij uw ambities past. + Docenten uit de praktijk. Alle docenten zijn experts uit het beroepenveld. + Onafhankelijk. Avans + werkt nauw samen met vele partners en instrumentleveranciers, maar heeft geen enkel commercieel belang in deze bedrijven. + Praktijkgericht. Theorie en praktijk wisselen elkaar af tijdens de cursussen. De opgedane kennis en vaardigheden zijn direct toepasbaar in uw dagelijks werk. DEZE BROCHURE In deze brochure vindt u een overzicht van al onze cursussen en opleidingen voor laboratoriumtechniek. Een beknopte omschrijving geeft u een beeld van de inhoud, opzet en doelgroep voor iedere activiteit. BEZOEK ONZE WEBSITE Op kunt u alle actuele informatie lezen en ons complete aanbod raadplegen. Daarnaast is het mogelijk meer uitgebreide informatie te downloaden van deze cursussen. U vindt hier alle actuele data, locaties en prijzen en u kunt zich hier direct inschrijven voor alle cursussen en opleidingen. E CURSUSSEN IN Persoonlijke en professionele ontwikkeling voor het laboratorium + GC/MS en GC/MS/MS: kwalitatieve en kwantitatieve analyses + Analysis and immunogenicity of large biomolecules + Omgaan met (bijna)ongevallen in een laboratorium + Veilig werken met biologische agentia + Rol van BHV ers in een laboratorium 4 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 5

4 POSTBACHELOR CHEMISCH ANALIST Postbachelor Chemisch analist Als u analist bent met een mbo-achtergrond en een aantal jaar werkervaring, dan krijgt u soms de behoefte of de vraag om uzelf verder te ontwikkelen. Het volgen van een bacheloropleiding (hbo) lijkt dan de aangewezen weg, maar vaak is dit niet beschikbaar of bereikbaar. Bovendien wordt een deeltijdopleiding als een (te) grote aanslag op werk en privé ervaren. Daarnaast zijn deze opleidingen erg breed van opzet, zodat u ook veel voor u niet direct relevante materie te verwerken krijgt. Als alternatief biedt Avans + deze postbacheloropleiding aan. U kunt hierbij uw eigen opleiding samenstellen, zowel inhoudelijk als voor wat betreft studieduur. U kunt zich verder ontwikkelen op het gebied van analytisch chemische technieken en bijvoorbeeld dataverwerking (statistiek) en kwaliteitsmanagement. Bovendien gaat u ook werken aan uw generieke hbo-competenties zoals planning, overleg, verslaglegging en presentatie van resultaten. U heeft een (laboratorium)opleiding op mbo-niveau en de ambitie om uzelf aantoonbaar te ontwikkelen, in aansluiting op uw eigen werk. Na afloop ontvangt u een diploma van Avans + met een specificatie van alle onderdelen. OPLEIDING Scholingstraject samen te stellen in overleg. Geen vast startmoment. VERVOLG VEILIGHEID Opslag gevaarlijke stoffen op het laboratorium Diverse chemicaliën, vaak op het laboratorium verspreid aanwezig als grondstoffen, gassen, werkvoorraad, oplossingen, reactie producten en afval. Wat zijn de regels, de vergunningen, interpretatie van de PGS 15 norm voor opslag in een laboratorium? Hoe kan een incident of ongeval worden voorkomen met deze chemicaliën? Deze cursus helpt u bij het op een verantwoorde wijze opslaan van chemicaliën. De cursus geeft u inzicht waar de opslag aan moet voldoen en praktische tools om de kennis in de praktijk te brengen. Onze gastdocenten zijn Wim van Alphen en Corné Bulkmans van Muopo Inventive Consultancy. Deze cursus is relevant voor iedere medewerker, die bezig is met chemicaliën op het lab. De inhoud is ook van belang voor de verantwoordelijke voor opslag en beheer van chemicaliën op het laboratorium. Afhankelijk van de hoeveelheid chemicaliën die aanwezig is, dient er op basis van normering en vergunning een daartoe opgeleid persoon aanwezig te zijn. Met deze cursus wordt hieraan voldaan. Cursisten hebben al enige kennis en ervaring op het gebied van opslag en beheer van gevaarlijke stoffen. of Leiden VEILIGHEID Veiligheid in het chemisch analytisch laboratorium Verwacht u dat er nog wel wat valt te verbeteren aan de veiligheid in uw laboratorium? Tijdens deze cursus maakt u kennis met alle aspecten, voorschriften en aandachtspunten die daarbij spelen. Daarmee vergroot en handhaaft u de veiligheid bij de dagelijkse werkzaamheden in het laboratorium. De cursus wordt gegeven door onze gastdocent ir. Iris van t Leven van Iris-Advies te Arnhem. Gasveiligheid in het laboratorium Bent u zuinig op uw medewerkers? Wilt u het risico op incidenten in het laboratorium minimaliseren (gasexplosies, vliegende cilinders, verstikking of bevriezingsverschijnselen)? Tijdens deze cursus Gasveiligheid in het laboratorium leert u om veilig te werken met gassen en gascilinders. U maakt kennis met alle gevaren die kunnen ontstaan met gassen. De cursus wordt gegeven door onze gastdocent Dirk De Keulenaer van de firma Messer. Ergonomie en fysieke belasting in het laboratorium Voert u regelmatig dezelfde handelingen uit? Werkt u lang in dezelfde houding, of met herhaling van bewegingen? In deze cursus worden de risicofactoren die leiden tot fysieke klachten bij laboratoriummedewerkers besproken. Workflow in het laboratorium. Ergonomische pipetten, zuurkastramen en ergonomische aspecten van persoonlijke beschermingsmiddelen. De cursus wordt gegeven door onze gastdocent ir. Iris van t Leven van Iris-Advies te Arnhem. Deze cursus is interessant voor (hoofd) analisten, medewerkers en hoofden van analytische en chemische laboratoria. U denkt en werkt op minimaal mbo-niveau. U wilt zelf de risico s op de werkplek kunnen beoordelen en weten wat te doen om deze risico s te beheersen. Deze cursus is ook geschikt als u werkt in een milieulaboratorium, in de voedings- en genotsmiddelenindustrie, de chemische industrie of klinische chemie. Deze cursus is van toepassing voor iedereen die in een laboratorium, technische- of onderzoeksomgeving omgaat met gassen en/of gascilinders. Door het praktische karakter van de cursus is deze ook geschikt voor iedere (productie)medewerker, ongeacht het kennis- en opleidingsniveau. Medewerkers en leidinggevenden van medische, biologische, fysische en analytisch chemische laboratoria. Werknemers in afdelingen, waar veel repeterende handelingen moeten worden uitgevoerd, zoals fijn motorisch werk of microscoop- en computerwerk. of Leiden VERD In samenwerking met Messer 6 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 7

5 VERVOLG VEILIGHEID Risico inventarisatie & evaluatie voor het laboratorium Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) is hét vertrekpunt voor het inventariseren en optimaliseren van de arbeidsomstandigheden. Deze cursus biedt u een handleiding hoe een RI&E kan worden uitgevoerd. Tevens biedt het een stappenplan en instrument voor het uitvoeren van een gerichte laboratorium RI&E. Tijdens de cursus leert u hoe u een RI&E voor uw eigen laboratorium uitvoert en actueel houdt. De cursus is praktisch en concreet. Er wordt gewerkt met een nieuw ontwikkelde RI&E-tool. De gastdocenten zijn Wim van Alphen en Corné Bulkmans van Muopo Inventive consultancy. De cursus is bedoeld voor functionarissen die betrokken zijn bij het uitvoeren van de RI&E voor het laboratorium: + Milieu- of arbocoördinator + Veiligheidsfunctionaris + Preventiemedewerker + Hoofd laboratorium De cursus vereist minimaal een mbowerk- en denkniveau. U heeft al enige kennis en ervaring op het gebied van arbeids-omstandigheden. Rol van BHV'ers in een laboratorium Laboratoria zijn bijzondere werkruimtes. Binnen een laboratorium heb je te maken met een grote variëteit aan bronnen van gevaar die tot incidenten kunnen leiden. Als standaard opgeleide BHV'er kunt u mogelijk moeite hebben om deze gevaren te bestrijden. Om letsel en schade te beperken moet u adequaat kunnen ingrijpen. Na afl oop van deze cursus kunt u adequaat handelen bij uiteenlopende calamiteiten binnen laboratoria. Deze cursus wordt gegeven in samenwerking met het VeiligheidsOefenCentrum van de Brandweer Tilburg. Omgaan met (bijna)ongevallen in een laboratorium Als laboratoriummedewerker heeft u op uw werk te maken met een grote variëteit aan bronnen van gevaar. Ondanks zorgvuldig getroffen maatregelen bestaat er altijd nog een kans dat er ongevallen gebeuren. In deze cursus leert u adequaat om te gaan met dit soort situaties, zodat de algehele veiligheid op uw laboratorium vergroot wordt. Veilig werken met biologische agentia Wilt u meer inzicht in hoe u nog veiliger kunt werken met pathogenen op uw laboratorium en met potentieel besmet humaan of dierlijk materiaal? En wilt u uw interne beleid kunnen toetsen aan de regelgeving op dit vlak? Deze cursus geeft inzicht in de risico s en mogelijke maatregelen bij dagelijkse werkzaamheden. De cursus wordt gegeven door onze gastdocent ir. Iris van t Leven van Iris- Advies. U bent een bedrijfshulpverlener binnen een laboratorium of speelt als laboratoriummedewerker een rol in de veiligheid en gezondheid binnen uw laboratorium. U heeft een BHV diploma en wil dit uitbreiden met BHV kennis op laboratoriumgebied. U heeft minimaal mbo-werk- en denkniveau en kennis van en ervaring in laboratoriumwerk. De cursus is bedoeld voor laboratoriummedewerkers die een rol in de veiligheid en gezondheid binnen het laboratorium hebben. De cursus gaat uit van een minimaal mbowerk- en denkniveau en met kennis van en ervaring in laboratoriumwerk. Tijdens de cursus worden verschillende ongevalsanalysetechnieken geoefend. Deze cursus is geschikt voor iedereen die in een laboratorium of onderzoeksomgeving werkt, of in contact kan komen met bacteriën, virussen, schimmels en andere ziekteverwekkers. Medewerkers die werken met humaan materiaal, dierlijk materiaal, (riool)water en andere natuurlijke materialen. U denkt en werkt minimaal op mbo-niveau. U wilt zelf de risico s op de werkplek kunnen beoordelen en weten wat te doen om deze risico s te beheersen. Tilburg PAULIEN DE BRUINE-MULDER KAM-ADVISEUR HET WATERLABORATORIUM IN HAARLEM OPLEIDING VEILIGHEID IN HET LABORATORIUM CHEMIE EN BIOLOGIE "Het Waterlaboratorium had als doel om medewerkers weer op scherp te krijgen op het gebied van veiligheid, met andere woorden, het veiligheidsbewustzijn vergroten. Een incompany traject met Avans + bood hier de perfecte oplossing. EIGEN PRAKTIJK VERWERKT IN DE CURSUS Omdat het programma in overleg is samengesteld, kon extra aandacht besteed worden aan de door medewerkers ingebrachte aandachtspunten. Het betrof hier zowel de chemie- als de biologieafdeling. Het verwerken van praktijkvoorbeelden met foto s van Het Waterlaboratorium in het cursusmateriaal sprak erg aan. Onderwerpen als PBM s, zuurkasten, risicobeoordeling, afvalopslag, -inzameling en -etikettering zijn onder andere behandeld in de cursus. Ook zijn veiligheidsinformatiebladen, van door ons veel gebruikte gevaarlijke chemicaliën, besproken. OP BEWUST VAN ONVEILIGE SITUATIES Ik heb geleerd kritisch te (blijven) kijken naar de dagelijkse omgeving waarin je werkt. Risico s beoordelen en indien mogelijk de bron van de risico s te verwijderen, te vervangen of te verkleinen. Als je al jaren in dezelfde ruimtes werkt met gevaarlijke stoffen, ben je je soms niet meer zo bewust van de gevaren van de stoffen waar je mee werkt en van de onveilige situaties in je werkomgeving. ERVARINGEN DELEN EN LEREN VAN COLLEGA S Door het bespreken van goede en minder goede ervaringen van medecursisten, kom je er achter dat iedereen wel eens iets heeft meegemaakt dat net wel, of niet goed is gegaan. De risico s en de passende maatregelen werden gezamenlijk doorgesproken. Soms is het moeilijk om voorvallen te bespreken, maar deze ervaringen zijn goed om te delen en van elkaar te leren zodat er correctieve en preventieve maatregelen genomen kunnen worden. TOEGEVOEGDE WAARDE VOOR DE ORGANISATIE Als gevolg van dit incompanytraject wordt het melden van (bijna) ongevallen opgenomen in een eenvoudig in te vullen digitaal formulier. Hierdoor wordt de drempel van het melden van onveilige situaties verlaagd. Deze meldingen worden gebruikt om minder veilige werkwijzen/situaties te kunnen verbeteren. Woorden als leerzaam, interactief en duidelijk typeren voor mij de incompany cursus Veiligheid in het laboratorium Chemie en Biologie." 8 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 9

6 VLOEISTOFCHROMATOGRAFIE (HPLC) Inleiding in de HPLC (niveau 1) Waneer u weinig ervaring heeft met HPLC, maar u werkt er wel regelmatig mee (of u gaat ermee werken), dan biedt deze cursus u veel houvast. U leert de basisprincipes van de HPLC, de opbouw van instrumenten en soorten kolommen voor HPLC. Dit doet u niet alleen in theorie, maar u gaat ook practicum uitvoeren op verschillende merken HPLC-apparatuur. Na afloop van deze cursus kunt u beter communiceren met collega s en klanten over de belangrijkste aspecten van HPLC. U bent een laboratoriummedewerker op (k)mlo- of bachelorniveau. U werkt nog maar kort met HPLC en wilt graag uw inzicht en praktische vaardigheden op gebied van HPLC verbeteren. U wilt een beter begrip krijgen van scheiding en kolommen voor HPLC, kwantitatieve analyses en de bijbehorende apparatuur en mobiele fasen. of Leiden HPLC in de praktijk (niveau 2) VERD Wanneer u binnen uw werk verantwoordelijk bent voor één of meerdere HPLC-methodes, dan is het belangrijk deze zo optimaal en degelijk mogelijk te laten draaien. In deze cursus leert u de diepere achtergronden van HPLC. U maakt uitgebreid kennis met alle mogelijkheden van reversed phase vloeistofchromatografie (RPLC). Na afloop kunt u voor uw toepassingen de juiste kolomdimensies kiezen en uw bestaande methoden optimaliseren. U bent een laboratoriummedewerker op minimaal mbo-niveau en werkt al enige tijd met HPLC. U wilt meer weten over type en gebruik van scheidingskolommen, mobiele fasen, buffers en optimalisering voor allerlei HPLC-toepassingen. U heeft minimaal de cursus Inleiding in de HPLC (niveau 1) gedaan of u heeft aantoonbaar vergelijkbare ervaring. of Leiden Snelle (u)hplc: het omzetten van methodes Op uw laboratorium bent u bezig met het efficiënter en sneller maken van HPLC-methodes. U heeft de beschikking over of overweegt de aanschaf van een snel HPLC systeem (UHPLC, UFLC of andere). U wilt zich verdiepen in de voor- en nadelen van deze methoden en er snel praktisch mee aan de slag. Dan is deze cursus ideaal voor u. Naast de theoretische aspecten doet u op ons cursuslaboratorium ook praktische vaardigheden op. Kolomselectie voor HPLC Bij de optimalisatie van uw methodes hangt veel af van het type kolom. Hoe selecteer ik de beste kolom? Welke voordelen hebben nieuwe type kolommen als HILIC en Core-Shell materialen? In deze korte, praktische cursus worden deze, maar ook uw specifieke eigen vragen beantwoord. U werkt op een laboratorium op bachelorniveau en heeft de verantwoordelijkheid over beheer en ontwikkeling van HPLC-methoden. U werkt op een laboratorium op bachelorniveau en heeft de verantwoordelijkheid over beheer en ontwikkeling van HPLC-methoden VERVOLG VLOEISTOFCHROMATOGRAFIE (HPLC) Troubleshooting HPLC Wanneer u binnen uw werk verantwoordelijk bent voor één of meerdere HPLC-systemen is het belangrijk zo adequaat mogelijk in te kunnen grijpen wanneer zich storingen of calamiteiten voordoen. Hoe u dat het beste kunt doen leert u in deze cursus. Aan de hand van herkenningsmethoden en de bijbehorende oplossingen gaat u storingen effectief te lijf. Door afwijkende meetresultaten snel te leren herkennen, kunt u ze effectiever verhelpen en zelfs voorkomen. Methodeontwikkeling voor HPLC Ontwikkeling van nieuwe HPLC-methoden op R&D laboratoria, maar ook bij de implementatie van nieuwe methoden op QClaboratoria, vereisen nieuwe vaardigheden. In deze cursus leert u een systematische aanpak om nieuwe methoden op te zetten, met alle facetten die daarbij komen kijken. U bent een laboratoriummedewerker op minimaal mbo-niveau en heeft of krijgt het beheer over HPLC-apparatuur. U wilt veel voorkomende problemen snel herkennen en deze gestructureerd kunnen oplossen of, beter nog, voorkomen. U heeft minimaal de cursus Inleiding in de HPLC (niveau 1) gedaan, of u heeft aantoonbaar vergelijkbare ervaring. U bent (hoofd)analist, medewerker of hoofd op een laboratorium. U beschikt over bachelorniveau en heeft kennis en ervaring op het gebied van HPLC. U heeft bijvoorbeeld de cursus Inleiding in de HPLC (niveau 1) gevolgd. of Leiden 10 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 11

7 VERVOLG VLOEISTOFCHROMATOGRAFIE (HPLC) Vloeistofchromatografie Massaspectrometrie (LC-MS) LC-MS is een zeer krachtige analysemethode. In deze cursus leert u de basisprincipes om met deze methode te kunnen werken. U raakt vertrouwd met vrijwel alle aspecten, technieken, en hardwareconfi guraties van LC-MS. U bent (hoofd)analist, medewerker of hoofd op een laboratorium. U werkt al met LC-MS of overweegt daarmee te beginnen. U wilt methoden leren opzetten en een begin maken met kwalitatieve en kwantitatieve analyse van de resultaten. of Leiden " Methodeontwikkeling voor LC-MS Bij het opzetten en ontwikkelen van methodes voor LC-MS komt u een aantal specifi eke uitdagingen tegen. Denk aan mobiele fase selectie, keuze buffer, monstervoorbewerking, matrixeffecten, ionisatietechniek, kwalitatieve en kwantitatieve aspecten. In deze cursus leert u voor al deze facetten (en meer) beredeneerde keuzes te maken. U bent (hoofd)analist, medewerker of hoofd van een laboratorium, binnen bijvoorbeeld een farmaceutische, biomedische of klinisch-chemische omgeving, op een milieulaboratorium of binnen de levensmiddelenindustrie. U werkt al enige tijd met LC-MS en heeft bij voorkeur onze cursus Inleiding LC-MS gevolgd. U wilt meer leren over zowel HPLC- als MS-aspecten van methodeontwikkeling. (Kwantitatieve) Analyse van peptiden en proteïnen In deze cursus leert u alle aspecten, die belangrijk zijn voor de (kwantitatieve) analyse van peptiden en proteïnen in complexe matrices (plasma, serum, weefsels, urine) met behulp van LC-MS. Dit is vooral van belang voor klinische biomarkers en biofarmaceutica, zoals therapeutische monoklonale antilichamen. U maakt zich de verschillende stappen van de workfl ow eigen: denaturatie, digestie en monstervoorbewerking, LC-analyse van proteïnen en peptiden, MS-analyse van proteïnen en peptiden (ook met het oog op proteïnekarakterisering), selectie van signature-peptiden, SRM overgangen en interne standaarden. De theorie leert u herkennen aan de hand van relevante applicaties. Na afl oop kunt u ook de voordelen van recente ontwikkelingen, zoals het gebruik van hoog-resolutie MS (TOF, Orbitrap) in plaats van SRM op triple-quadrupole instrumenten benoemen. Interpretatie van LC-MS-(MS) spectra Gecombineerde vloeistofchromatografi e en massaspectrometrie (LC- MS) is een onmisbaar hulpmiddel bij kwalitatieve en kwantitatieve analyses van componenten. Met deze cursus verdiept u zich in de fragmentatie van even-elektronionen. U leert systematisch LC-MS-MS massaspectra van ge(de)protoneerde moleculen - verkregen met elektrospray ionisatie (ESI) of atmosferische druk chemische ionisatie (APCI) te interpreteren. U bent een laboratoriummedewerker op minimaal bachelorniveau en verantwoordelijk voor (kwantitatieve) analyse van peptiden en proteïnen. U werkt bijvoorbeeld op een bioanalytisch of een klinisch laboratorium aan analyses van biomarkers, en proteïne biofarmaceutica. U heeft behoefte aan een brede inleiding op dit onderwerp. U bent (hoofd)analist of medewerker op bachelorniveau. U werkt met LC-MS binnen een farmaceutische, biomedische of klinisch chemische omgeving. Of op een milieulaboratorium of binnen de levensmiddelenindustrie. U beschikt over een goede basiskennis van organische chemie. of Leiden MARJA VISSERS AANDACHTSANALIST ANALYTISCHE CHEMIE / APPARAATVERANTWOORDELIJKE HPLC, UPLC, LCMS SHL-GROEP IN ETTEN-LEUR OPLEIDING VLOEISTOFCHROMATOGRAFIE MASSASPECTROMETRIE (LC-MS) "Bij SHL-Groep werd een LC-MS aangekocht. Door de firma werden diverse trainingen gegeven, toegespitst op onze toepassingen. Ik wilde graag meer algemene theoretische kennis over massaspectrometrie. In deze cursus werd heel duidelijk uitleg gegeven en er werd naast het standaard programma ook veel aandacht besteed aan ervaringen en vragen van de cursisten. ZELF METHODEN ONTWIKKELEN De SHL-Groep is altijd bezig met innovatie op het gebied van de diagnostiek, om patiënten beter te kunnen ondersteunen. Dit start met het opleiden van de medewerkers. Door de kennis die ik tijdens deze cursus heb verkregen, kunnen we zelf methoden ontwikkelen en hebben we minder (dure) support nodig van firma s. We proberen indien mogelijk, nieuwe testen zelf te ontwikkelen in plaats van het gebruik van dure kits. TOEPASSING IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK Wat ik vooral geleerd heb is de ionisatie en fragmentatie in de MS. Bij het ontwikkelen van een nieuwe LC-MSmethode voor medicijnspiegels, heb ik deze kennis toe kunnen passen. Woorden als leerzaam, persoonlijk, duidelijk en praktisch typeren voor mij de cursus Vloeistofchromatografie massaspectrometrie (LC-MS)." 12 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 13

8 VERVOLG VLOEISTOFCHROMATOGRAFIE (HPLC) Size Exclusion Chromatografie (SEC) Aan de hand van chromatografische en Size Exclusion principes leert u de juiste condities te kiezen om tot een goede scheiding van polymeren en macromoleculen te komen. U leert hoe u een betrouwbare MWD kunt berekenen. Daarnaast leert u hoe u additionele informatie over polymeersamenstelling (chemische inhomogeniteiten, vertakkingen) kunt verkrijgen. U krijgt tot slot een overzicht van alternatieve technieken voor SEC. Polymeerkarakterisering m.b.v. LC, SEC & MS technieken In deze cursus leert u alles over geavanceerde detectiemethoden (MALDI-MS en ESI-MS) in combinatie met Size Exclusion Chromatografie (SEC) voor de bepaling van de grootte, de structuur en de molecuulgewichten van synthetische (co)polymeren en macromoleculen. Als scheidingmethode maakt u kennis met interactiechromatografie (gradiëntelutie en kritische chromatografie). U bent analist en heeft ervaring met chromatografie. U wilt leren hoe u SECanalyses aan polymeren moet opzetten en hoe u de molecuulgewichtsverdeling (MMD) van (co-)polymeren het best kunt uitvoeren. U bent analyticus en heeft ervaring met chromatografie. U bent geïnteresseerd in analyses van synthetische polymeren. U wilt meer weten over de bepaling van absolute molecuulgewichtsverdelingen en vertakkingen door het gebruik van lichtverstrooiings- en viscositeitsdetectoren ( triple -detectie). Daarnaast wilt u leren hoe karakteristieken als chemische samenstellingsverdeling en eindgroepfunctionaliteitsverdeling van complexe, synthetische (co)polymeersystemen bepaald kunnen worden. Geleen In samenwerking met DSM Resolve Geleen In samenwerking met DSM Resolve 14 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 15

9 GASCHROMATOGRAFIE (GC) VERVOLG GASCHROMATOGRAFIE (GC) Inleiding in de capillaire GC, niveau 1 GC/MS en GC/MS/MS: kwalitatieve en kwantitatieve analyses U maakt kennis met de basisprincipes van capillaire GC, de opbouw van instrumenten, injectie en detectie en met de toepassingen van de vele soorten kolommen voor capillaire GC. Tijdens de praktijk voert u praktische opdrachten uit op verschillende merken GC-apparatuur. U werkt sinds kort met capillaire GC maar heeft weinig of geen ervaring. U wilt beter begrip krijgen van de scheidingsprincipes en soorten kolommen voor GC analyses. Ook de invloed van injectoren en detectoren interesseert u. U wilt de achtergrond van GC analyses beter begrijpen. GC/MS is een techniek, die naast structuuropheldering en identificatie ook steeds meer wordt ingezet voor kwantitatieve bepalingen. Betrouwbaarheid van identificatie, hogere gevoeligheid en grotere selectiviteit en specificiteit zijn een aantal voordelen van multicomponent analyse. In deze cursus leert u, naast de praktische instrumentele aspecten van GC/MS en GC/MS/MS, aan de hand van aansprekende demo s, hoe u maximale informatie uit GC/MS en GC/MS/MS datasets kunt halen, zowel voor kwalitatieve als kwantitatieve doeleinden. U bent medewerker van een kwaliteitscontrole of researchlaboratorium en werkt (of gaat werken) met GC/MS of GC/MS/MS. U heeft voldoende achtergrond in GC, bij voorkeur opgedaan via onze cursus Capillaire GC (niveau 2) in de praktijk of vergelijkbaar niveau. U heeft behoefte aan theoretische achtergronden van Single en Tandem GC/MS om meer uit uw instrument te kunnen halen. Capillaire GC in de praktijk, niveau 2 Interpretatie van GC-MS massaspectra Tijdens deze cursus leert u alle facetten van capillaire GC. U maakt kennis met selectieve injectietechnieken voor sporenanalyses, selectieve detectoren, soorten kolommen en meerdimensionale GC. U leert dit niet alleen vanuit de theorie, maar u krijgt ook praktische opdrachten op verschillende merken GC-apparatuur. U werkt al geruime tijd met capillaire GC en bent bekend met de basisprincipes. U wilt meer weten over kolomkeuze en het verbeteren van bestaande GC-methoden. U heeft ook belangstelling voor het opzetten van nieuwe GC methoden. U heeft minimaal de cursus Inleiding in de capillaire GC (niveau 1) gedaan of heeft aantoonbaar vergelijkbare ervaring. GC-MS is een belangrijke techniek voor de identificatie van vluchtige componenten. Vaak maakt men daarbij gebruik van bibliotheekzoekprocedures. U kunt een beter begrip van massaspectra krijgen door fragmentatiemechanismen te bestuderen. In deze cursus leert u systematisch GC-MS massaspectra te interpreteren. U bent werkzaam als (hoofd)analist of medewerker in een laboratorium op bachelorniveau en werkt met GC-MS. U werkt bijvoorbeeld in milieulaboratoria, de voedingsmiddelenindustrie, de chemische industrie of de farmacie. U wilt inzicht krijgen in de fragmentatie van moleculen in GC-MS en zo leren hoe u informatie verkrijgt over de moleculestructuur uit het massaspectrum. Een goede basiskennis van organische chemie is vereist. Troubleshooting GC On-line gaschromatografie Wanneer u binnen uw werk verantwoordelijk bent voor één of meerdere GC-systemen is het belangrijk zo adequaat mogelijk in te kunnen grijpen wanneer zich storingen of calamiteiten voordoen. Hoe u dat het beste kunt doen leert u in deze cursus. Aan de hand van gestructureerde herkenningsmethoden en de bijbehorende oplossingsstrategieën gaat u storingen effectief te lijf. Door afwijkende meetresultaten snel te leren herkennen, kunt u ze effectiever verhelpen en zelfs voorkomen. U bent een laboratoriummedewerker op minimaal post-mbo-niveau en heeft of krijgt het beheer over GC-apparatuur. U wilt veel voorkomende problemen snel herkennen en deze gestructureerd kunnen oplossen of voorkomen. U heeft minimaal de cursus Inleiding in de capillaire GC (niveau 1) gedaan of heeft aantoonbaar vergelijkbare ervaring. Tijdens deze cursus leert u preventief en correctief onderhoud uit te voeren van instrumenten die worden gebruikt in de online procescontrole. Dat gebeurt aan de hand van de opbouw van instrumenten, injectoren en kolomschakeltechnieken. U leert dit niet alleen vanuit de theorie, maar u past deze ook direct toe tijdens praktische opdrachten in ons laboratorium. U werkt met online gaschromatografen in de proceschemie en moet regelmatig preventief en/of correctief onderhoud uitvoeren. De cursus is een vervolg op de cursus Inleiding in de capillaire GC (niveau 1). Enige ervaring met het onderhouden van online gaschromatografen is aan te bevelen, maar ook onervaren technici kunnen aan deze cursus deelnemen. PERKIN ELMER CURSUS EN GEBRUIKERSTRAINING Headspace GC sampling Tijdens deze cursus leert u de theoretische achtergrond en de praktische aspecten van headspace GC sampling. Het theoretische gedeelte geeft een beter inzicht in de werking van headspace, gebaseerd op het thermodynamische evenwicht. Ook leert u hoe op basis van de theorie de headspacemethode verder geoptimaliseerd kan worden door het variëren van parameters, zoals onder andere samplevolume, oventemperatuur en thermostatisatietijd. De cursus is gericht op analisten die werken met het PerkinElmer headspace systeem. Het programma is algemeen van opzet, zodat ook gebruikers van andere merken headspace- apparatuur meer dan voldoende informatie krijgen. 16 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 17

10 AGILENT GEBRUIKERSTRAININGEN VERVOLG AGILENT GEBRUIKERSTRAININGEN Agilent 1100/1200 HPLC basic operation, troubleshooting and maintenance Agilent ChemStation training HPLC and GC, data analysis and reporting Tijdens deze training leert u de Agilent 1100/1200 series LC efficiënt gebruiken. Elementen uit de bedieningstraining zijn gecombineerd met onderdelen van de troubleshooting en maintenance training om beginnende gebruikers een goede basis te geven. De bediening van het systeem, het aansluiten van capillairen en kolommen en de principes van de LC-onderdelen worden uitgebreid uitgelegd. U werkt sinds kort met een Agilent 1100/1200 LC-series systeem. U wilt weten hoe u het toestel het beste kunt bedienen, welk onderhoud u zelf kunt uitvoeren en hoe u storingen kunt lokaliseren en oplossen. Tijdens deze training leert u de fijne kneepjes om de Agilent ChemStation software voor de 1100/1200 series LC en/of 6890/7890 series GC te gebruiken. U werkt sinds kort met een Agilent 1100/1200 LC-series of 6890/7890 GC systeem. U wilt weten hoe u de ChemStation software het beste kunt bedienen om het maximale uit uw systeem te halen. Agilent 6890/7890 GC basic operation, troubleshooting and maintenance EZ-Chrom general training HPLC and GC Operation, data analysis and reporting Tijdens deze training leert u de Agilent 6890 series GC efficiënt gebruiken. Elementen uit de bedieningstraining zijn gecombineerd met onderdelen van de troubleshooting en maintenance training om de beginnende gebruikers een goede basis te geven. De bediening van het systeem, het aansluiten van de kolom en de principes van de GC-onderdelen worden uitgebreid uitgelegd. U werkt sinds kort met een Agilent 6890 GC-series systeem. U wilt weten hoe u het toestel het beste kunt bedienen, welk onderhoud u zelf kunt uitvoeren en hoe u storingen kunt lokaliseren en oplossen. Tijdens deze training leert u de fijne kneepjes om de EZ-Chrom software voor HPLC en GC instrumenten te gebruiken. U werkt sinds kort met een HPLC of GC systeem dat aangestuurd wordt door EZ- Chrom. Deze software wordt o.a. gebruikt door Agilent, Knauer, Separations, Shimadzu, Thermo, VWR-Hitachi. U wilt weten hoe u met de EZ-Chrom software de besturing van de apparatuur en de dataverwerking kunt aanpakken. Agilent GC-MSD basic operation, troubleshooting and maintenance Agilent OpenLab CDS software Tijdens deze training leert u de Agilent Massa Selectieve Detector efficiënt gebruiken. De bediening van het systeem, het aansluiten van de kolom en de principes van de werking van de massaspectrometer worden uitgebreid uitgelegd. Bovendien worden basisonderhoud en -troubleshooting behandeld. U werkt sinds kort met een Agilent GC- MSD systeem. U wilt weten hoe u het toestel het beste kunt bedienen, welk onderhoud u zelf kunt uitvoeren en hoe u storingen kunt lokaliseren en oplossen. U maakt kennis met de nieuwe generatie van ChemStation en EZ-Chrom. Deze software pakketten maken het mogelijk om uw laboratorium te optimaliseren op het vlak van data-rapportering, useren groepcreatie en beveiliging. U raakt vertrouwd met de nieuwe report template editor (intelligent reporting) waarmee u uw data-output kan optimaliseren en aanpassen aan de noden en wensen van uw lab. Indien u de OpenLab CDS software training los zou willen volgen zonder de ChemStation of EZ-Chrom softwaretraining gaan wij ervan uit dat u al zeer vertrouwd bent met deze software! U werkt al met Agilent OpenLab CDS software of gaat deze binnenkort gebruiken. De training is een aanvulling op de Chem-Station en EZ-Chrom trainingen. Agilent GC-MSD ChemStation training, data analysis and reporting Tijdens deze training leert u de fijne kneepjes om de Agilent ChemStation software voor de GC-MSD te gebruiken. U werkt sinds kort met een Agilent GC-MSD systeem. U wilt weten hoe de ChemStation software het beste kunt bedienen om het maximale uit uw systeem te halen. 18 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 19

11 SPECTROMETRIE ICP-AES: atomaire emissiespectrometrie met ICP Multi-element analyse op lage concentratieniveaus in diverse matrices kan uitstekend worden uitgevoerd met ICP-AES. Tijdens deze cursus wisselen voordrachten, intensieve praktische oefeningen en demonstraties elkaar af, zowel in theorie, als via analyses uitvoeren en resultaten beoordelen. Er wordt uitgebreid aandacht besteed aan optimalisatie en mogelijke storingen. De docent is mevr. Dr. Ir. M.T.C. de Loos-Vollebregt. ICP-MS spectrometrie Principes, interpretatie, instrumentatie en practicum vormen de basis van deze cursus ICP-MS. ICP-MS is een relatief nieuwe, complexe techniek voor elementanalyse op (zeer) lage concentratieniveaus. We besteden aandacht aan de theorie, maar u leert ook analyses uitvoeren en resultaten beoordelen. Aandacht voor optimalisatie, diverse applicaties en mogelijke storingen maakt deze cursus compleet. De cursus wordt gegeven aan de Universiteit Gent. De docenten zijn prof. dr. Frank Vanhaecke en dr. Lieve Balcaen. Atomaire absorptiespectrometrie AAS Wilt u alles weten over de hedendaagse praktijk van atomaire absorptiespectrometrie? Dan is dit de cursus waarmee u uw kennis kunt aanscherpen d.m.v. voordrachten, intensieve praktische oefeningen en demonstraties. We besteden aandacht aan de theorie maar u leert ook analyses uitvoeren en resultaten beoordelen. De docent is mevr. dr. ir. M.T.C. de Loos-Vollebregt. FT-IR spectrometrie Wilt u uitgebreid kennismaken met de Mid Infra Rood (MIR) spectrometrie? In drie dagen behandelen we de achterliggende theorie en de principes van FT-IR en bijbehorende spectrum interpretatie. U doet meteen ervaring op tijdens een veelzijdig practicum met diverse sampling accessoires. De docent is ing. Jan Henk Marsman van de Universiteit Groningen. U bent een laboratoriummedewerker en u wilt zich zowel theoretisch als praktisch verdiepen en bekwamen in ICP atomaire emissiespectrometrie. U bent medewerker of hoofd van een laboratorium en heeft enige ervaring met atoomspectroscopie. Het laboratorium heeft recentelijk ICP-MS apparatuur aangekocht of overweegt de aankoop ervan, of u werkt al enige tijd met ICP- MS, maar wilt toch wat nader inzicht in de werkingsprincipes, het gebruik van alternatieve monsterintroductiesystemen en de oorzaak van interferenties. Sectoren waar ICP-MS wordt toegepast zijn: milieu, voedingsmiddelen, (bio)medisch, chemische industrie en geologie. U bent laboratoriummedewerker en u wilt zich zowel theoretisch als praktisch in de principes en praktijk van AAS bekwamen. U bent fysisch-chemisch analist en u wilt meer leren over de achtergrond van FT-IR. Ook wilt u beter begrijpen hoe de techniek werkt en in staat zijn IR spectra te beoordelen en te interpreteren. Applicatiegebieden zijn de (petro) chemische industrie, voedingsmiddelen, milieu, farmacie, klinische chemie en materiaalkunde. Oosterhout In samenwerking met Aemas Gent Alleen incompany op aanvraag. Zie 20 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 21

12 KWALITEITSZORG Kwaliteitsbewustzijn op laboratoria Als u op een laboratorium werkt volgens een kwaliteitsmanagementsysteem (ISO, GMP, GLP, etc.), dan weet u dat u mede verantwoordelijk bent voor kwaliteit. Maar wat is het nut van al die regelgeving? Wat doet u bij afwijkingen? Hoe bereidt u zich voor op audits? En hoe houdt u het kwaliteitssysteem levendig? In deze cursus krijgt u een antwoord op deze vragen. Ook zeer geschikt om met collega s (incompany) te volgen, om gezamenlijk het kwaliteitsniveau naar een hoger level te brengen. Kwaliteitsfunctionaris laboratoria Een kwaliteitssysteem opzetten is één, maar hoe krijgt u uw collega s er in mee? Hoe houdt u het in stand? Dit is de eerste opleiding in Nederland voor laboratoria die leert hoe u een dergelijk systeem opzet, implementeert en voortdurend verbetert. Er is veel aandacht voor cultuuraspecten, communicatie en omgaan met weerstand. Via opdrachten past u uw nieuwe inzichten direct toe binnen uw eigen praktijk. Daarbij krijgt u feedback van de docenten. Validatie van laboratoriuminstrumenten (LSV) De regelgeving binnen laboratoria stelt u als gebruiker verantwoordelijk voor de validatiestatus van laboratoriumapparatuur. In deze cursus leert u wat het handhaven van de validatiestatus in een laboratoriumomgeving inhoudt; WAT vereist de regelgeving en HOE implementeert u validatie van laboratoriuminstrumenten in uw eigen werkomgeving. Na afloop van de cursus heeft u een helder beeld van de diverse validatiemodellen. U leert een validatieplan opzetten en uitvoeren, met voor iedere fase de juiste documentatie. Validatie van software in het laboratorium Naast de validatie van instrumenten krijgen laboratoria steeds meer te maken met de validatie van de gebruikte computersystemen en software, vaak beschreven in de GAMP-5. Dit betreft het hele bereik van LIMS Systemen en Excel datasheets tot de besturings- en dataverwerkingssoftware in analytische apparatuur. Wie is daar verantwoordelijk voor? Hoe kun je dit soort validaties het beste aanpakken? Waar zitten de haken en ogen? Deze cursus geeft u de praktische antwoorden op deze vragen. U werkt binnen een kwaliteitssysteem, of u heeft enige ervaring, maar behoefte aan opfrissing. Na deelname kunt u het nut en de noodzaak van een kwaliteitssysteem motiveren, uw eigen verantwoordelijkheid benoemen en actief preventieve maatregelen nemen, bijvoorbeeld aan de hand van de 4-O systematiek. U bent een ervaren laboratoriummedewerker op minimaal bachelorniveau (hbo). U zit in het (midden) management en bent belast met of werkt mee aan de invoering, het beheer of de verbetering van het kwaliteitssysteem. U wilt zich verder ontwikkelen op dit gebied, maar dan wel zo, dat het direct aansluit op uw eigen werksituatie. U vindt het bovendien prettig dat u daarbij wordt begeleid en gecoacht. U bent een laboratoriummedewerker, analist of hoofdanalist met een mbo- of bachelorachtergrond en als onderdeel van uw werkzaamheden voert u laboratoriuminstrumentvalidaties uit. Ook voor medewerkers, van validatie- en QAafdelingen die hun kennis omtrent validatie willen uitbreiden, is de cursus geschikt. U bent laboratoriummedewerker op minimaal bachelorniveau (hbo) en verantwoordelijk voor de laboratoriumsystemen. Ook de validatie van de gebruikte software en digitale systemen valt onder uw verantwoordelijkheid. U wilt graag weten wat de laatste ontwikkelingen zijn op dit gebied. Zo bent u meteen goed voorbereid op eventuele inspecties en/ of audits. of Leiden 7 dagen Diploma In samenwerking met GMP-TopConsult OPLEIDING 22 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 23

13 VERVOLG KWALITEITSZORG Methodevalidatie structuur en opzet onder ISO/GMP/GLP Moderne kwaliteitsmanagementsystemen voor kwaliteitscontrolelaboratoria (zoals bijvoorbeeld: ISO17025, ISO en GLP/ GMP) vereisen dat gewerkt wordt met gevalideerde analyse- en testmethodes. De kwaliteitsnormen beschrijven echter niet hoe analyse- en testmethodes gevalideerd kunnen worden. In deze cursus leert u validaties opzetten volgens de ICH richtlijn. Na afloop heeft u een helder beeld van de validatie van analyse- en testmethodes en kunt u een validatieplan opstellen en uitvoeren voor de methodes in het eigen laboratorium. Deze cursus hangt nauw samen met de cursus Praktische statistiek met Excel 2: voor methodevalidatie. Optioneel kunt u een extra cursusdag volgen specifiek gericht op de methodevalidatie voor HPLC. Methodevalidatie voor HPLC Deze cursus is een aanvulling op de cursus Methodevalidatie structuur en opzet onder ISO/GMP/GLP. Hierin komen de specifieke facetten aan de orde voor de validatie van HPLC methoden. U heeft minimaal een hbo-opleiding of u bent een mbo-er met veel ervaring. U bent direct of indirect betrokken bij de validatie van methoden en wilt meer weten van het opzetten van validaties, het verzamelen van de juiste informatie en het documenteren ervan. U heeft minimaal een hbo-opleiding of u bent een mbo-er met veel ervaring. U wilt meer weten specifiek over het valideren van HPLC methoden. VERD Algemene introductie in Good Manufacturing Practice (GMP) VERVOLG KWALITEITSZORG Deze cursus laat u op een laagdrempelige en snelle manier zien wat het werken onder GMP-regelgeving (Good Manufacturing Practice) inhoudt. Na afloop heeft u praktische handvaten om er in uw eigen werkomgeving mee aan de slag te gaan. GMP/GLP voor laboratoria Veel laboratoria werken in een gereguleerde omgeving en komen in aanraking met GMP-regelgeving (Good Manufacturing Practice) en GLP-regelgeving (Good Laboratory Practice). In deze cursus leert u hoe GMP- en GLP-regelgeving (tezamen ook wel GXP genoemd) in de praktijk wordt uitgevoerd en toegepast. Dit gebeurt door middel van veel oefeningen en interactie. U werkt bij een bedrijf dat te maken heeft of krijgt met GMP. U bent direct of indirect betrokken bij productie, magazijn- of laboratoriumwerkzaamheden. U heeft weinig of geen ervaring in GMP en hebt de behoefte uw kennis daarover te vergroten, om beter met collega s en klanten te kunnen communiceren. U bent een laboratoriummedewerker, analist of hoofdanalist met een mbo- of hbo-achtergrond. U werkt in een gereguleerde omgeving, of gaat binnenkort werken in een kwaliteitslaboratorium dat te maken heeft met GXP. Interpretatie en toepassing van ISO/IEC inspectie-instellingen Steeds meer inspectie-instellingen laten zich accrediteren. Hoewel accreditatie veelal geschiedt op basis van vrijwilligheid, verwachten consumenten, gebruikers en de overheid (in het kader van aanwijzing), dat inspectie-instellingen zijn geaccrediteerd. In deze cursus maakt u kennis met alle eisen van de ISO/IEC 17020:2012 en hoe u daaraan op pragmatische wijze invulling kunt geven. Pragmatisch omgaan met ISO/IEC test- en kalibratielaboratoria Iedere medewerker van een laboratorium, van laboratoriumdirecteur tot analist, heeft te maken met kwaliteitseisen. ISO/IEC 17025:2005 is de meest gehanteerde norm voor het aantonen van de competentie van test- en kalibratielaboratoria. Het lezen en begrijpen van de norm is niet eenvoudig. In deze cursus leert u, vanuit grondige kennis van de ISO/IEC 17025, op een efficiënte en praktische manier vorm te geven aan de verschillende eisen van deze norm, zodat uw laboratorium op efficiënte manier valide resultaten kan genereren en rapporteren aan de klant. U bent een laboratoriummedewerker, vakdeskundige, hoofdanalist of laboratoriummanager, met mbo- of bachelorniveau (hbo). U heeft in uw eigen werksituatie met ISO te maken. U wilt meer weten over achtergronden en de praktische aspecten van het werken binnen deze norm. U bent een laboratoriummedewerker, vakdeskundige, kwaliteitsmanager, hoofdanalist of laboratoriummanager op mbo-, hbo- of academisch niveau. U wilt meer weten over achtergronden en de praktische aspecten van het werken met ISO/IEC Managers kunnen ook alleen dag 1 volgen. Utrecht In samenwerking met Lab-QAcademy Utrecht In samenwerking met Lab-QAcademy 24 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 25

14 VERVOLG KWALITEITSZORG Pragmatisch omgaan met ISO 15189, medische laboratoria Met het verschijnen van de ISO/FDIS 15189:2012 is de defi nitieve tekst vastgesteld betreffende de eisen voor competentie van medische laboratoria. De verschillen met de 4e CCKL Praktijkrichtlijn zijn (alle details in aanmerking genomen) aanzienlijk. In deze cursus leert u op een effi ciënte en praktische manier vorm te geven aan de eisen van de nieuwe ISO/FDIS 15189:2012. U bent een laboratoriummedewerker, kwaliteitsfunctionaris hoofdanalist, vakdeskundige of laboratoriummanager met mbo-, hbo- of academisch niveau. U werkt binnen een medisch laboratorium. U wilt meer weten over de eisen, achtergronden en de praktische aspecten van het werken volgens ISO 15189:2012. Managers kunnen ook alleen dag 1 volgen. Utrecht In samenwerking met Lab-QAcademy Interne auditor kwaliteit voor laboratoria Binnen het proces van de interne audit ter verbetering van het kwaliteitssysteem is communicatie essentieel. Daarom is er in deze cursus veel aandacht voor communicatieve vaardigheden. Door middel van het zelf doen van rollenspelen (o.a. met actrice), leert u effectief communiceren tijdens een audit. Naast de communicatieve vaardigheden komen alle andere aspecten van het interne auditproces aan de orde: planning, voorbereiding, het nemen van steekproeven, formuleren van afwijkingen, rapportage, de beoordeling van corrigerende maatregelen en 4O-systematiek. Tevens wordt aandacht besteed aan het opstellen van een goed auditprogramma, het rapporteren en het beoordelen van corrigerende maatregelen. Risicomanagement in laboratoria Risicomanagement wordt steeds meer als verplicht element opgenomen in de nieuwe normen (bv ISO 15189:2012 voor medische laboratoria ISO IEC en ISO 9001). In deze nieuwe cursus leert u de tools van risicomanagement toe te passen binnen een laboratoriumomgeving. LEAN voor laboratoria LEAN management heeft als doel het primaire proces, inclusief ondersteunende processen en ruimten, in te richten op het voorkomen van verspillingen. In deze cursus leert u de principes en de verschillende facetten van LEAN management (5S, verbetercycli, voorraadbeheer, root cause analysis, etc.). U krijgt methodieken aangeboden die u in staat stellen om LEAN management op een pragmatische wijze toe te passen binnen uw eigen laboratorium. U bent vakdeskundige, kwaliteits- of laboratoriummedewerker in een medisch, test-, farmaceutisch of kalibratielaboratorium en gaat ingezet worden als interne auditor. Het laboratorium waar u werkzaam bent beschikt over een kwaliteitssysteem of is bezig dat op te zetten. U bent uiteraard bekend met de voor u relevante norm. Bent u leidinggevende en heeft u behoefte aan meer inzicht in de procesmatige kant van het kwaliteitssysteem en de wijze waarop dit beoordeeld moet worden, dan u kunt zich op deze manier uitstekend voorbereiden op een beoordeling door een certifi cerende dan wel accrediterende organisatie. U bent een laboratoriummanager, kwaliteitsfunctionaris, vakdeskundige of (hoofd)analist op een laboratorium dat werkt onder ISO normering. U wilt weten wat risicomanagement voor uw laboratorium kan betekenen. U bent een laboratoriummedewerker, analist of hoofdanalist met een mbo- of bachelor-achtergrond en als onderdeel van uw werkzaamheden voert u laboratoriuminstrument-validaties uit. Ook voor medewerkers, van validatie- en QAafdelingen die hun kennis omtrent validatie willen uitbreiden, is de cursus geschikt. Utrecht In samenwerking met Lab-QAcademy Utrecht In samenwerking met Lab-QAcademy Utrecht ESTHER VAN DEN HEUVEL KWALITEITSFUNCTIONARIS LABORATORIUM PATHOLOGIE RIJNSTATE IN ARNHEM OPLEIDING KWALITEITSFUNCTIONARIS LABORATORIA "Na het volgen van verschillende korte cursussen en trainingen was ik zoekende naar een opleiding waar alles bij elkaar komt en waar ik ook een diploma mee kon behalen. Zo ben ik bij de opleiding Kwaliteitsfunctionaris laboratoria gekomen. ERVARINGEN DELEN MET MEDEDEELNEMERS Wat ik als heel erg fijn heb ervaren is de theoretische verdieping die de opleiding bracht. Naast de theorie bespraken we in onze kleine groep deelnemers onze ervaringen. Juist die kleine groep vond ik heel erg prettig, omdat je zo veel van elkaar kunt leren. Ook kregen we veel input en hulp van de docenten. TERUGDRINGEN VAN INCIDENTEN Tijdens de opleiding krijg je 4 verschillende, gerichte opdrachten aangereikt. Eén daarvan was het schrijven van een verbetervoorstel. Ik heb toen een trendanalyse gemaakt van de incidenten die wij op de afdeling Pathologie hebben gemeld. Deze meldingen kunnen zowel betrekking hebben op onze eigen afdeling, als op andere afdelingen binnen het ziekenhuis. De incidentmeldingen heb ik gecategoriseerd en vervolgens heb ik samen met het VIM (veilig incident melden) team op elke categorie een risicoanalyse gedaan. De incidenten die in de categorieën hoog en verhoogd risico vielen zijn vervolgens door de medewerkers van de afdeling, middels werkgroepen, bekeken. Zij hebben hierop een oorzaakanalyse gedaan en verbetervoorstellen geschreven en uitgevoerd met als doel de risico s op onze afdeling terug te dringen. Dit proces zal ieder half jaar herhaald worden. VERBETERING DOOR AUDIT Naast het schrijven van het verbetervoorstel, heb ik ook een interne audit uitgevoerd. Uit deze audit zijn afwijkingen naar voren gekomen en deze hebben we vervolgens op de afdeling in behandeling genomen. Ook hieruit zijn verbeteracties ontstaan, waarmee we de kwaliteit naar een hoger niveau hebben kunnen tillen. Deze interne audit is mede ingezien door een extern auditteam en zij waren hier zeer over te spreken. Voor mij typeren woorden als verdiepend, kennis vergrotend en pragmatisch de opleiding Kwaliteitsfunctionaris laboratoria van Avans +." 26 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 27

15 VERVOLG KWALITEITSZORG Algemene metrologie de kunst van het meten Wanneer u zich wilt verdiepen in de achtergronden van het meten, de gebruikte eenheden, afleestechnieken, mogelijke storingen, kalibreren, kwaliteitsborging en onzekerheid, dan is dit de aangewezen cursus om u verder te brengen. De wetenschap van het meten voor uw dagelijkse praktijk. Docenten zijn experts van VSL. U bent beheerder van analyseapparatuur en verantwoordelijk voor kalibratie en onderhoud van instrumenten Delft In samenwerking met VSL STATISTIEK Omgaan met ISO normen en statistiek voor laboranten (lbo/mbo) Uw laboratorium is ISO geaccrediteerd en daarom werkt u volgens bepaalde procedures. Om onbekende redenen kan een getal fout zijn. Hoe kom je daar achter? Hoe werkt een controlekaart? Wat doe je als er iets niet klopt ( out of control of lage p-waarde)? Wat zijn de gevolgen wanneer foutieve waarden vrijgegeven worden. Wat is het verschil tussen routinemetingen en metingen voor validatieonderzoeken? Hoe wordt je geaccrediteerd? Deze en meer vragen komen allemaal aan bod in deze cursus. Praktische statistiek met Excel 1: voor kwaliteitscontrole U bent analist op lbo- of mbo-niveau. U werkt op een kwaliteitscontrolelaboratorium en voert voornamelijk analyses uit. U wilt graag weten hoe u correct met meetwaardes moet omgaan, wat de achtergrond is van de procedures die daarop betrekking hebben en wat uw rol daarin is. of Leiden In deze cursus leert u alles wat u nodig hebt om uw meetgegevens op de juiste manier te verwerken en rapporteren. Met behulp van de statistische functies in Excel kunt u op efficiënte wijze de onzekerheid in meetresultaten berekenen en vergelijken met andere metingen of methoden. U leert dat vooral toe te passen op kwaliteitscontrole, met name de opzet en het gebruik van controlekaarten en het interpreteren van kwaliteitsindicatoren. Praktische statistiek met Excel 2: voor methodevalidatie De regelgeving binnen laboratoria stelt u als gebruiker verantwoordelijk voor de validatiestatus van laboratoriumapparatuur. In deze cursus leert u wat het handhaven van de validatiestatus in een laboratorium omgeving inhoudt; WAT vereist de regelgeving en HOE implementeert u validatie van laboratoriuminstrumenten in uw eigen werkomgeving. Na afloop van de cursus heeft u een helder beeld van de diverse validatiemodellen. U leert een validatieplan opzetten en uitvoeren, met voor iedere fase de juiste documentatie. Design of experiments (DOE) in de praktijk Vanuit strengere kwaliteitseisen en kostenoverwegingen wordt het steeds belangrijker een onderzoek of experiment gestructureerd aan te pakken. Dat geldt vooral voor de optimalisatie van processen of analyses met meerdere variabelen. In deze cursus leert u met behulp van statistische methoden en software om maximale informatie te halen uit een minimaal aantal experimenten en de - (on)afhankelijkheid van variabelen vast te stellen. U bent laboratoriummedewerker of engineer op mbo- of bachelorniveau (hbo) met ervaring. U heeft in uw dagelijkse praktijk te maken met het verwerken en beoordelen van meetgegevens. U heeft weinig ervaring met de algemene principes van statistiek, maar wel basale vaardigheden in Excel. U heeft behoefte aan een praktijkgerichte cursus met begeleiding bij de integratie op het eigen werk. U bent laboratoriummedewerker of engineer op minimaal mbo+- of bachelorniveau (hbo). U heeft in uw dagelijkse praktijk te maken met de statistische kant van validatieprocessen. U heeft de cursus Praktische statistiek met Excel 1 voor kwaliteitscontrole gevolgd of voorkennis op een andere manier opgedaan. U heeft behoefte aan een praktijkgerichte cursus met begeleiding bij de integratie op het eigen werk. U werkt en denkt op bachelor- (hbo) of academisch niveau. U werkt bij een research-, technologische of ontwikkelingsafdeling. U bent verantwoordelijk voor het opzetten en optimaliseren van experimenten, en het analyseren en interpreteren van de uitkomsten. 4 dagen of Leiden 28 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 29

16 PERSOONLIJKE ONTWIKKELING VERVOLG PERSOONLIJKE ONTWIKKELING Persoonlijke en professionele ontwikkeling in het laboratorium Module 4: Lean en logistiek in het laboratorium LOS TE VOLGEN Naast de technische en inhoudelijke kennis die nodig is om als professional in een organisatie succesvol te functioneren, zijn ook persoonlijke kwaliteiten belangrijk. Door te leren reflecteren, feedback te geven en te ontvangen ontwikkelt u uw talenten. Na afloop bent u beter in staat klantwensen te realiseren, kwaliteitsvraagstukken op te lossen en verbetervoorstellen door te voeren. U leert helder te communiceren en in projecten samen te werken vanuit uw eigen kracht. Hierdoor kunnen u en de mensen om u heen efficiënter en effectiever functioneren en een grotere bijdrage leveren aan uw organisatie. Module 1: Persoonlijke ontwikkeling en effectiviteit in het laboratorium Wilt u zich verder ontwikkelen en het maximale uit uw talenten halen, waardoor u in staat bent deze effectiever in te zetten en hierdoor een waardevolle bijdrage te leveren aan uw organisatie? Met deze cursus verwerft u kennis, inzichten, technieken en vaardigheden om uw talenten verder te ontwikkelen en uw rol binnen uw organisatie beter te vervullen. U bent een gemotiveerde (research/ hoofd)analist, onderzoeker, laboratoriumhoofd, manager, projectmedewerker of projectleider. Deze opleiding omvat 5 modules waarin u werkt aan uw persoonlijke ontwikkelplan. U start altijd met de eerste module persoonlijke ontwikkeling en eindigt met het ontwikkelplan. De overige 3 modules kunnen in willekeurige volgorde gevolgd worden en staan in het teken van uw rol bij organisatieontwikkeling, samenwerken met anderen en het effect dat u heeft op uw omgeving. U werkt minimaal op bachelorniveau en bent een gemotiveerde (research/hoofd) analist, onderzoeker, laboratoriumhoofd, manager, projectmedewerker of projectleider. 1 Diploma Met deze cursus leert u het werkproces zodanig te verbeteren en ruimten zo in te richten, dat verspillingen voorkomen worden. U krijgt inzicht in de consequenties van acties, voorstellen en beslissingen op de gehele keten. U leert het belang van de betrokken partijen hierbij correct inschatten. Hierbij wordt tevens zowel naar de mens als naar de proceskant gekeken. Module 5: Persoonlijk en professioneel ontwikkelplan voor het laboratorium In deze laatste module van de opleiding Persoonlijke en professionele ontwikkeling in het laboratorium maakt u uw waardevolle bijdrage zichtbaar voor uw organisatie met het ontwikkelplan. U beschrijft met behulp van de Lean-methode hoe u vanuit uw talenten kan bijdragen aan de organisatie en hoe u de mensen in uw omgeving kunt stimuleren en motiveren om de organisatiedoelstellingen mede te realiseren. U werkt minimaal op bachelorniveau en bent een gemotiveerde (research/hoofd) analist, onderzoeker, laboratoriumhoofd, manager, projectmedewerker of projectleider. U heeft module 1 van de opleiding Persoonlijke en professionele ontwikkeling in het laboratorium gevolgd. U werkt minimaal op bachelorniveau en bent een gemotiveerde (research/hoofd) analist, onderzoeker, laboratoriumhoofd, manager, projectmedewerker of projectleider. U heeft module 1 tot en met 4 van de opleiding Persoonlijke en professionele ontwikkeling in het laboratorium met succes afgerond. LOS TE VOLGEN Diploma Module 2: Persoonlijke impact op ontwikkelingen in het laboratorium LOS TE VOLGEN Gezonde organisaties zijn steeds in beweging, veranderen en innoveren. Wilt u niet stil blijven staan, maar zich verder ontwikkelen en vanuit uw talenten ontwikkelkansen genereren voor u en uw organisatie? Met deze cursus verwerft u kennis, inzichten, technieken en vaardigheden die nodig zijn om uzelf continu te blijven ontwikkelen en om uw rol binnen uw organisatie effectiever te vervullen. Zodat u verbeteringen binnen uw organisatie kunt realiseren. Module 3: Projectmatig samenwerken in het laboratorium Naast contact met directe collega s heeft u ook te maken met (multidisciplinaire) projectteams, (interne) klanten en leveranciers. Om klantwensen te realiseren, kwaliteitsvraagstukken op te lossen en verbetervoorstellen door te voeren, is het van essentieel belang om efficiënt en effectief samen te werken. U leert wat de belangrijke aspecten zijn bij projectmatig werken en hoe u uw doelen kunt bereiken door anderen mee te nemen in de door u gewenste veranderingen. Heldere communicatie en het uiteenzetten van uw standpunten spelen hierbij een belangrijke rol. U werkt minimaal op bachelorniveau en bent een gemotiveerde (research/hoofd) analist, onderzoeker, laboratoriumhoofd, manager, projectmedewerker of projectleider. U heeft module 1 van de opleiding Persoonlijke en professionele ontwikkeling in het laboratorium gevolgd en u wilt zich nu persoonlijk verder ontwikkelen en wel zo dat het direct aansluit bij uw eigen werksituatie. U vindt het bovendien prettig dat u daarbij wordt gecoacht. U werkt minimaal op bachelorniveau en bent een gemotiveerde (research/hoofd) analist, onderzoeker, laboratoriumhoofd, manager, projectmedewerker of projectleider. U heeft module 1 van de opleiding Persoonlijke en professionele ontwikkeling in het laboratorium gevolgd. LOS TE VOLGEN 30 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 31

17 CHEMIE Basisvaardigheden voor laboranten Met deze opleiding leert u gedurende 9 lessen in theorie (middels zelfstudie) en praktijk de basiskennis en -vaardigheden, die noodzakelijk zijn om goed te kunnen functioneren op een laboratorium, zoals veilig werken, verdunningsreeksen maken, wegen en bijvoorbeeld gebruik van glaswerk. U werkt of gaat werken op een laboratorium, maar u heeft geen chemisch/analytische vooropleiding, zoals (k)mlo. U wilt de basisvaardigheden op een laboratorium onder de knie krijgen. Deze opleiding is speciaal gericht op de praktijk. 9 dagdelen Diploma OPLEIDING Basischemie voor laboratoriummedewerkers en proces operators (niveau 4) De meeste medewerkers op laboratoria hebben minimaal een mbo- of bacheloropleiding chemie of biomedisch achter de rug. Er zijn echter situaties dat laboratoriumwerk wordt uitgevoerd door werknemers die daar geen specifi eke opleiding voor hebben gevolgd. In deze opleiding leert u de chemische aspecten, die nodig zijn om meer inzicht te krijgen in wat zich tijdens analyses en processen afspeelt. Algemene chemie Voor uw werk is kennis van chemie essentieel. Een klant benadert u met een vraag over de chemische eigenschappen van een product of een collega vraagt uw advies over een probleem bij een chemische analyse. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over zuur-/baseeigenschappen, het redoxkarakter of over UV-gevoeligheid. Maar het kan ook gaan over de (water)oplosbaarheid, de vluchtigheid van een product of de stabiliteit ervan. Deze opleiding biedt u de kennis om goed mee te kunnen denken over oplossingen voor dit soort vraagstukken. Fysisch-chemische eigenschappen van organische verbindingen Wanneer u voor uw werk betrokken bent bij de ontwikkeling van nieuwe analysemethodes of de structuuropheldering van verbindingen, heeft u inzicht nodig in de fysisch-chemische eigenschappen van moleculen. Soms is die kennis in de loop der jaren verwaterd. Tijdens deze cursus worden veel aspecten rondom structuur en verbindingen behandeld. U bent een laboratoriummedewerker of procesoperators die behoefte heeft aan de chemische achtergronden van uw werk. U werkt en denkt op minimaal mbo-niveau. U bent werkzaam op een laboratorium of u krijgt tijdens uw werkzaamheden te maken met chemische productaspecten. U heeft minimaal een mbo-achtergrond op het gebied van scheikunde (mbo/ havo, niveau 4). Om de effectiviteit van uw werkzaamheden te vergroten en de communicatie met klanten en collega s te verbeteren wilt u uw kennis over de chemische eigenschappen van verbindingen opfrissen of uitbreiden. U heeft behoefte aan een praktische en goed begeleide instructie. U werkt als analist in een laboratorium en beschikt over bachelorniveau. U wilt meer inzicht krijgen in de opbouw van organische verbindingen en hoe de fysisch-chemische eigenschappen worden bepaald door hun molecuulstructuur. Uw wens is om meer te begrijpen van het (chromatografi sch) gedrag van verbindingen en/of de fragmentatie bij massaspectrometrie. U wilt uw kennis op dit gebied graag opfrissen en uitbreiden. In samenwerking met ROC Radius College,. 9 dagdelen Utrecht of Diploma 10 dagen Diploma 4 dagen OPLEIDING OPLEIDING LAURENS KOSSEN RADIOCHEMISCH ANALIST BV CYCLOTRON VU IN AMSTERDAM OPLEIDING ALGEMENE CHEMIE "De wereld staat niet stil en zeker in ons bedrijf vinden vele interessante ontwikkelingen plaats. Er worden nieuwe, vooruitstrevende producten gesynthetiseerd en daar komt een hoop bij kijken. Vele uitdagingen liggen constant in het verschiet. Sinds enige jaren ben ik werkzaam als radiochemisch analist bij BV Cyclotron VU. Met alle ontwikkelingen die binnen ons bedrijf plaatsvinden, had ik niet meer het gevoel dat ik, met alleen mijn mlo-opleiding, genoeg kennis in huis had om hier altijd goed mee om te gaan. Vandaar mijn besluit om de opleiding Algemene Chemie te gaan volgen. ER VALT ONTZETTEND VEEL TE LEREN! In mijn situatie was het niet mogelijk om een 4-jarige opleiding naast mijn werk te volgen. Dat is waarom de 1-jarige opleiding van Avans + mij direct aansprak. Kort genoeg om me erdoorheen te slaan mocht het zwaarder zijn dan verwacht, maar lang genoeg om me er echt in vast te bijten en veel te leren. En dat is precies het sterke punt van deze opleiding; er valt ontzettend veel te leren en er wordt aan alle algemene onderwerpen aandacht besteedt. Wat mij enorm geholpen heeft is dat het geleerde in je eigen werkomgeving in de praktijk wordt gebracht aan de hand van een opdracht op basis van de theorie. Dat zet je pas echt aan het denken en je leert meteen de vergaarde kennis toe te passen op de werkvloer! IK KAN NU VEEL MEER BETEKENEN OP MIJN WERK De opleiding Algemene Chemie heeft me veel geleerd, van basiskennis van het periodiek systeem tot de grondbeginselen van kwantummechanica. Het heeft vooral mijn begrip op het gebied van algemene chemische interacties verbeterd. Waarom vindt een scheiding in een bepaalde volgorde plaats en waarom reageren sommige stoffen alleen onder bepaalde omstandigheden? Voor mij zijn dit soort wetenswaardigheden erg belangrijk voor bijvoorbeeld een foutenanalyse tijdens een synthese of het verklaren van afwijkingen tijdens de kwaliteitscontrole van een product. Pas nadat ik deze opleiding gevolgd had kwam ik erachter hoe weinig ik wist en hoeveel meer ik nu kan betekenen op mijn werk. AFLEVERBETROUWBAARHEID EN TEVREDEN KLANTEN Met mijn nieuw opgedane kennis kan ik nu nog beter bijdragen aan de betrouwbaarheid van het productieproces. Dit is ontzettend belangrijk, want het bedrijf waar ik werk levert producten aan de medische wereld en dus is de kwaliteit en afleverbetrouwbaarheid het belangrijkste doel en streven. Uiteindelijk leidt dit tot tevreden klanten en een sterkere marktpositie. Woorden als horizon verbredend, inspirerend en fundamenteel (het heeft voor mij een stevig fundament gelegd voor de toekomst) typeren voor mij de opleiding Algemene chemie bij Avans +." 32 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 33

18 VERVOLG CHEMIE LIFE SCIENCES Titrimetrie 1: Directmetingen (ph, geleidbaarheid, ISE) Introduction to pharmacokinetics Wanneer u gebruik maakt van directmetingen als ph, geleidbaarheid en Ion-Selectieve-Electroden dan is het belangrijk dat u weet waar u op moet letten voor een optimale uitvoering. Tijdens deze cursus leert u de werking en tips and tricks voor dergelijke analysemethoden, instrumenten en elektroden. Tevens zal een practicum helderheid brengen over de theorie en praktische tips opleveren. U bent laboratoriummedewerker of analist op minimaal mbo-niveau en bent verantwoordelijk voor directmetingen of voert deze uit. Uw wens is om deze metingen met gedegen kennis van de apparatuur en analyse te verrichten. Pharmacokinetics describes the fate, or time course, of an administered drug within the body. The physiological processes that determine the time course of the drug are Absorption, Distribution, Metabolism and Elimination (ADME). This course will focus on the physiochemical properties underlying the pharmacokinetics of a drug, will give insight in the calculation and interpretation of the pharmacokinetic parameters and will also explain the importance and application of pharmacokinetics in preclinical and clinical drug development. You are interested in pharmacokinetics (or toxicokinetics), either because you started a career in drug development or in pharmacokinetics, you regularly interact with others working in pharmacokinetics, or simply because you want to broaden your knowledge on this topic. In samenwerking met Methrom Nederland In Samenwerking met Kinesis Pharma Titrimetrie 2: Titraties en titreren Ontwikkeling en validatie van immunoassays Wanneer u gehaltebepalingen met behulp van titraties uitvoert, bijvoorbeeld het zuurgehalte of een actief chloor-bepaling, is kennis over dit onderwerp essentieel voor een goede uitvoering. Tijdens deze cursus leert u de werking en tips and tricks voor zulke analysemethoden, instrumenten en elektroden. Tevens zal een practicum helderheid brengen over de theorie en praktische tips opleveren. U bent laboratoriummedewerker of analist op minimaal mbo-niveau en bent verantwoordelijk voor gehaltebepalingen met behulp van titraties, of voert deze uit. Uw wens is om deze bepalingen met gedegen kennis van de apparatuur en analyse te verrichten. Bij het opzetten van een bioanalytische assay komt nogal wat kijken. Wilt u een goed product op de markt brengen, dan zijn daarvoor kwalitatief goede analyses nodig. Bovendien is toestemming van de FDA (Amerikaanse markt) of de EMA (Europese markt) vereist. In deze cursus doorloopt u op een praktische manier het hele traject van ontwikkelen, optimaliseren, kwalificeren tot valideren van immunoassays. U werkt in Research & Development of in Quality Control. U bent verantwoordelijk voor het opzetten van bioanalytische assays die moeten voldoen aan de regulatoire eisen van de FDA of de EMA om producten of therapieën op de markt te krijgen of te houden. of Leiden Titrimetrie 3: Karl-Fischer; volumetrie en coulometrie Wanneer u waterbepalingen in grondstoffen en eindproducten uitvoert, zowel volumetrisch als coulometrisch, dient u natuurlijk alle ins and outs van een dergelijke bepaling te weten. Tijdens deze cursus leert u de werking en tips and tricks voor zulke analysemethoden, instrumenten en elektroden. Tevens zal een practicum helderheid brengen over de theorie en praktische tips opleveren. U bent laboratoriummedewerker of analist op minimaal mbo-niveau en bent verantwoordelijk voor waterbepalingen (volumetrisch of coulometrisch), of voert deze uit. Uw wens is om deze bepalingen met gedegen kennis van de apparatuur en analyse te verrichten. In samenwerking met Methrom Nederland Analysis and immunogenicity of large biomolecules Binnen de cursus Analysis and Immunogenicity of large biomolecules ligt de focus op preclinical assessment en bioanalyse, zoals ELISA en LC-MS assays. Validatie en troubleshooting zijn een belangrijk onderdeel in deze cursus. Ook wordt er speciaal aandacht besteed aan pharmakinetics, therapeutic antibodies en biosimulars. U bent een analist of onderzoeker op een (bio) farmaceutisch laboratorium en werkt aan de analyse van therapeutic antibodies, biosimulars, (nieuwe) bio pharmaceuticals of aan de synthese en productie van glycoproteins of gerelateerde componenten. In samenwerking met Metrohm Nederland Van conventionele analysetechniek naar snelle PCR techniek Conventionele analysetechnieken worden steeds vaker omgezet naar de snellere PCR-technieken. Dit vraagt van de analist kennis over en inzicht in het gebruik van moleculaire technieken en monstervoorbewerking, zodat DNA analyse met betrouwbare bevestigingsreacties zonder contaminaties mogelijk is. Dit alles uitgevoerd binnen de richtlijnen van het geldende kwaliteitssysteem. Voor de validatie van de PCR-methode is een extra cursusdag optioneel, waarbij de cursus methodevalidatie - structuur en opzet onder ISO/GMP/GLP sterk wordt aanbevolen. U werkt nog niet of nog maar kort met PCR. U wilt een beter begrip krijgen van moleculaire isolatie en analysetechnieken. U wilt een PCR-analyse zelfstandig kunnen uitvoeren en optimaliseren met bijbehorende monstervoorbewerking. of Leiden 34 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 35

19 MICROSCOPIE Scanning Elektronen Microscopie (SEM) Avans + organiseert in samenwerking met JEOL de cursus Scanning Elektronen Microscopie van A tot Z met daarin aandacht voor asbestanalyse. De cursus zal ingaan op de verschillende typen SEM en de werking ervan. Ook de monstervoorbewerking wordt uitgebreid besproken. De theorie zal worden ondersteund met practicumopdrachten. U werkt of gaat binnenkort werken met een SEM en wil meer weten van de werking van het apparaat evenals de monstervoorbewerking. FYSISCHE TECHNIEKEN Lichtmicroscopie Velen werken al jaren met een lichtmicroscoop en hebben van derden de techniek geleerd of deze zichzelf eigen gemaakt. Bent u benieuwd of u de microscoop nog goed gebruikt en bent u op zoek naar bruikbare tips voor verbetering van onderhoud en gebruik van uw lichtmicroscoop? In deze cursus wordt nog eens stilgestaan bij het hoe en waarom je een lichtmicroscoop gebruikt. U werkt of gaat werken met een lichtmicroscoop en wil zowel de praktische als de theoretische werking hiervan weten. In samenwerking met Jeol. Engelstalig mogelijk in overleg Deeltjesgroottekarakterisering Deeltjesgroottekarakterisering omvat een breed scala van materialen in een brede range moleculegroottes. In deze eerste cursus worden de belangrijkste technieken behandeld om deeltjesgrootteverdelingen en deeltjesvormen te bepalen. De basisprincipes van deze technieken en de verschillen in de resultaten worden verduidelijkt. Er worden oplossingsrichtingen voor knelpunten aangedragen en methoden om de kwaliteit te waarborgen. U bent operator, analist, laboratorium manager of technoloog en bent direct betrokken bij, of geïnteresseerd in de karakterisering van deeltjes. De inhoud van de cursus is afgestemd op (post)hboniveau, maar is door de combinatie van theorie en praktische voorbeelden geschikt voor zowel ervaren analisten met mbo en/of VAPRO-C, als ook deelnemers op academisch niveau. Wateringen In samenwerking met TDKK In samenwerking met Delft Solids Solutions Textuur- en oppervlaktekarakterisering LAB AUTOMATION Lab automation awareness Wat komt er allemaal bij kijken om een Lab Automatisering Platform te implementeren? U kunt hierbij denken aan LIMS, LES en ELN systemen. Het opstellen van het ontwerp voor deze systemen is de belangrijkste fase in het proces. Een goede URS leidt tot een efficiënte invoering, tevreden medewerkers en een besparing van kosten. In deze cursus leert u een realistische kijk te ontwikkelen op de mogelijkheden binnen uw organisatie om van daaruit tot de gewenste systeemeisen (URS) voor een geschikt Lab Automatisering Platform te komen. U heeft minimaal een bacheloropleiding of u bent een mbo-er met veel ervaring. U bent binnen uw laboratorium direct of indirect betrokken bij de implementatie van een Lab Automatisering Platform, bij de upgrade en/of het beheer ervan. U heeft veel affiniteit met de IT aspecten van uw werk en fungeert als schakel tussen de IT specialist en de gebruikers op het laboratorium. U wilt meer weten over het opzetten van een URS, het uitvoeren van implementatieplannen en de bijbehorende technische aspecten en validaties. In samenwerking met ivention In deze tweede cursus op gebied van deeltjeskarakterisering worden de algemeen belangrijke technieken behandeld om de porositeit, dichtheid, poriegrootte-verdelingen en het specifiek oppervlak van vaste stoffen te bepalen. Daarnaast wordt de karaktersering van verschillende type actieve sites van katalysatoren besproken. De basisprincipes van de technieken en de verschillen in de resultaten worden verduidelijkt. Er worden oplossingen voor knelpunten aangedragen en methoden om de kwaliteit te waarborgen. Powders and granules: physical properties and behaviour The processing of powders and granules - also referred to as bulk material technology - is of great importance for many branches of industry. This course deals with different techniques to characterize the behavior of bulk powder. After completing this course, you will be able to deal with physical properties and the behavior of powders and granules in order to make products with desirable specifications. U bent operator, analist, laboratorium manager of technoloog en bent direct betrokken bij, of geïnteresseerd in de karakterisering van deeltjes. De inhoud van de cursus is afgestemd op (post)hboniveau, maar is door de combinatie van theorie en praktische voorbeelden geschikt voor zowel ervaren analisten met mbo en/of VAPRO-C, als ook deelnemers op academisch niveau. You are a process engineer, mechanical engineer or chemist with a university or college degree. You are operating in a sector in which solids are processed or manufactured (powders, granules and e.g.). This course is also worth wile for any operator or analyst interested in this subject. Wateringen In samenwerking met Delft Solids Solutions Wateringen In samenwerking met Delft Solids Solutions 36 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 37

20 OVER AVANS + GEEF ZELF RICHTING AAN UW CARRIÈRE! U heeft talent, u bent goed op weg, maar u wilt meer! Bij Avans + zijn uw ambities ook de onze. Uw persoonlijke ontwikkeling en de continue verbetering van uw prestaties staan centraal. Met meer dan 200 (post)bachelor- en masteropleidingen is Avans + de toonaangevende opleider voor professionals. Maar onze diensten reiken verder dan opleiden alleen. U kunt bij ons ook terecht voor: + Persoonlijk Ontwikkel Advies (POA) + EVC-traject (Erkennen Verworven Competenties) + Organisatie Ontwikkel Advies + Trainingen Persoonlijke vaardigheden + Maatwerktrajecten voor organisaties. MAATWERK EN INCOMPANY Persoonlijk contact. Praktijkgericht leren. Kennis en ervaring met elkaar delen. Samenwerken. Daar draait het om in onze ontwikkeltrajecten. Maar dan wel met een heel gericht doel: een stap verder komen in de ontwikkeling van uw organisatie. In onze beleving staat deze organisatieontwikkeling niet los van de ontwikkeling van de medewerkers. Met onze ontwikkeltrajecten vergroten wij uw vakkennis en versterken wij uw competenties. Het resultaat is een hogere individuele bijdrage van de individuele medewerker aan de realisatie van de organisatiedoelstellingen. Dát is onze filosofie. Heeft uw organisatie als geheel een ontwikkelvraag? Maak dan een vrijblijvende afspraak met een van onze account-managers voor een ontwikkeltraject op maat. Informeer ook gerust naar een aantal succesvolle maatwerkcasussen uit het verleden. Wij laten u graag zien hoe Avans + in het verleden bewezen meetbaar resultaat heeft geboekt met producten op maat. RAAD VAN ADVIES De kwaliteit van de dienstverlening van Avans + wordt bewaakt door de Raad van Advies. De Raad van Advies adviseert de directie over de opleidingsfilosofie, het imago, de integrale kwaliteitsverbetering en de organisatie-ontwikkeling van Avans +. CEDEO-KEURMERK Al onze opleidingen dragen het CEDEO-keurmerk. CEDEO is een onafhankelijke organisatie die human resources improvers, zoals opleidingsinstituten, keurt op: + Klanttevredenheid + Kwaliteit + Continuïteit + Bedrijfsgerichtheid. ADVIESGESPREK U wilt natuurlijk een weloverwogen beslissing nemen over de richting waarin u uzelf wilt ontwikkelen. Heeft u na het lezen van deze brochure nog twijfels of u bent u juist nieuwsgieriger geworden en heeft u meer vragen? Maak dan een afspraak voor een vrijblijvend advies-gesprek met de opleidingsmanager van de opleiding waarin u geïnteresseerd bent. Hij of zij kan uw vragen beantwoorden en u adviseren over de geschiktheid van de opleiding in relatie tot uw ambities. PERSOONLIJK ONTWIKKEL ADVIES (POA) Heeft u het vermoeden te beschikken over verborgen talenten? Breng dan uw ambities in kaart met het Persoonlijk Ontwikkel Advies. Dit advies bestaat uit verschillende assessments, capaciteitsen persoonlijkheidstesten. Bij de meest uitgebreide variant neemt u bovendien deel aan diepte-interviews en een attitudetest. Na afloop bespreekt u de resultaten van de testen met de assessor of (NIP) psycholoog. Samen stippelt u uw persoonlijke leerroute uit om op het door u gewenste niveau te kunnen spelen. Niet alleen u heeft baat bij inzichtelijke ambities. Ook uw werkgever heeft hier profijt van. Hij weet wat voor speler hij in huis heeft! Wilt u meer weten over dit product? Maak dan een afspraak met onze POA adviseur. ONZE VAKGEBIEDEN + Finance & Control + Fysiotherapie + HRM + Laboratoriumtechniek + Management & Bedrijfskunde + Onderwijs + Personal & Corporate Finance + Techniek & Bouw + Verpleegkunde INSCHRIJVEN U kunt zich voor al onze cursussen en opleidingen inschrijven via Op onze website vindt u tevens actuele informatie over startdata, locaties en prijzen. CONTACT Voor al uw vragen of een persoonlijk advies kunt u altijd contact met ons opnemen via telefoonnummer of via laboratorium@avansplus.nl. Wij helpen u graag verder! OPLEIDINGSSPECIFIEK KEURMERK Bijna alle opleidingen ontwikkelt Avans + in samenwerking met brancheverenigingen of vooraanstaande bedrijven in de markt. Veel opleidingen leiden dan ook tot een specifiek door de branche erkend diploma of certificaat. Avans + heeft als beleid dat alle masteropleidingen door de NVAO moeten worden geaccrediteerd. Dit betekent dat de opleiding voldoet aan de eisen die de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek eraan stelt. Daarnaast zijn verschillende opleidingen erkend door de Stichting Post Hoger Beroeps Onderwijs Nederland (SPHBO). 38 Laboratoriumtechniek Laboratoriumtechniek 39