Tot euro besparen op energie. betere samenwerking it en facilitaire dienst

Transcriptie

1 betere samenwerking it en facilitaire dienst Tot euro besparen op energie dcw april 2011 in samenwerking met: 3 advancing information transport systems

2 Faster, better, worldwide Rittal The System biedt u alle nodige flexibiliteit voor het realiseren van de eenvoudigste tot de meest complexe IT-infrastucturen. Rittal - The System. Faster-better-worldwide. Dankzij een consistente keuze voor kwalitatief hoogwaardige materialen, optimale uitbreidingsmogelijkheden en tijdbesparende productkenmerken is Rittal TS 8 uitgegroeid tot het betrouwbaarste en meest veelzijdige behuizingsysteem op de markt. Daarnaast beschikt het TS 8-behuizingsysteem over een uitgebreid en makkelijk monteerbaar toebehorenpakket. TS 8-behuizingen staan 48 neel garant voor optimale veiligheid voor uiteenlopende IT-toepassingen, van serverbeheer tot IT-koeloplossingen op rackniveau (LCP) en complete UPS systemen. Van eenvoudige tot complexe IT-oplossingen - het Rittal TS 8-systeem groeit met uw wensen mee. Niets is onmogelijk Wat u ook bedenkt, het enorme productprogramma van Rittal biedt u alle vrijheid om een systeem op maat samen te stellen. U kunt het samenstellen ook aan Rittal overlaten, want Rittal biedt u de keuze uit de achttien meest populaire standaardconfiguraties. Al deze volledig voorgemonteerde netwerk- en serverracks zijn direct uit voorraad leverbaar. Achterzij Adver De kracht van TS 8: - Profi elframe met onbegrensde bevestigingsmogelijkheden. - In diepte verstelbaar 19 frame, belastbaar tot 1000 kg. - Betrouwbaar sluitsysteem dankzij 4-punts vergrendeling en gebruiksvriendelijke veiligheidshandgreep. - Kabelinvoer via het dak (d.m.v. borstelinvoeren in de diepte). - Optimale ventilatie dankzij geperforeerde voor- en achterdeur met een 80% vrije luchtdoorlaat. - In gesloten uitvoering inzetbaar in omgevingen waar IP 54 wenselijk is. 4 De beste IT-racks voor elke toepassing

3 Rittal IT-Infrastructuur * Rack * Power * Cooling * Security * Global Service Rittal bv Postbus AE Zevenaar Tel.: + 31 (0) Fax.: + 31 (0)

4 Meer klantwaarde realiseren begint met beter luisteren. (En meestal is dat ook beter voor uw portemonnee) Goed luisteren is volgens ons essentieel bij ICT-projecten. Dan lever je pas echt oplossingen waar een opdrachtgever behoefte aan heeft. Ook dat maakt de mensen van Sogeti tot ideale partners. Of het nu gaat om ontwerpen, bouwen, implementeren of beheren. In testen en architectuur lopen wij door onze aanpak zelfs voorop. Sogeti kan opdrachtgevers in alle sectoren verder helpen. Voor vandaag, morgen en overmorgen. Dankzij mensen met Passie voor ICT. sogeti.nl 6 Staat voor resultaat.

5 dcw colofon datacenterworks is hét vakblad over de technische infrastruc tuur van datacenters. jaargang 4, april 2011, nummer 3 datacenterworks verschijnt tienmaal per jaar. toezending geschiedt op abonnement basis en controlled circulation. uitgever arnoud van gemeren, arnoud@fenceworks.nl Hoofdredactie ferry waterkamp ferry@datacenterworks.nl eindredacteur Marjan van Hoorn postadres redactie maredijk 17, 2316 vr leiden telefoon administratie@fenceworks.nl advertentie-exploitatie fred biloen telefoon fred@fenceworks.nl in dit nummer bijdragen van geert bakker, wim boone, jan boudestein, peter gloudemans, dirk harryvan, wim hendriksen, paul matthijsse, teus molenaar, erik de ruijter, graeme stoker, hans vandam, jan wiersma, loek wilden vormgeving laura willemsen graf isch ontwerp druk 3l drukkerij bv, rotterdam kopij kan worden ingezonden in overleg met de redactie. geplaatste artikelen vertegenwoordigen niet noodzakelijk de mening van de redactie. de redactie noch de uitgever aanvaarden enige aansprakelijkheid voor de inhoud van artikelen van derden, ingezonden mededelingen, advertenties en de juistheid van genoemde data en prijzen. fotokopie en overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk op welke wijze dan ook, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie en onder vermelding van: overgenomen uit datacenterworks, vakblad over de technische infrastructuur van datacenters, met vermelding van de jaargang en het nummer. datacenterworks is een uitgave van fenceworks bv Douches, koffiemachines en pleisters zijn misschien geen cruciale onderdelen voor een datacenter, maar wel belangrijke speerpunten in het nieuwe dataplace dat onlangs de deuren opende in Alblasserdam. Ik heb zelf een keer met een bloedende vinger een half uur door een datacenter gelopen op zoek naar een pleister, vertelt managing director Gerben van der Veen als hij me rondleidt door zijn nieuwe datapaleis. In dataplace hangen ze gewoon bij de ingang naar de datazaal. Dataplace is ontworpen vanuit de ervaring die Van der Veen en zijn collega s hebben opgedaan als gebruikers van datacenterruimten. Hoe vaak komt het niet voor dat je je servers op een karretje hebt geladen en vervolgens alles weer op moet tillen om over een drempel te komen? Als techneut heb ik ook heel wat keren op mijn knieën voor een rack gezeten om de software op een server te updaten. In dataplace kan dat via KVM over het netwerk. Uiteraard is behalve over de praktische zaken ook over de techniek goed nagedacht, en dan is het helemaal mooi als proven technology in de praktijk blijkt te weken. De ochtend na mijn bezoek aan Alblasserdam lees ik in mijn LinkedIn-updates een bericht van Van der Veen: Sinds vanmorgen 02:00 is er in ons gebied een stroomstoring. Ons noodstroombedrijf is momenteel actief en heeft alles netjes overgenomen. En even later: Stedin heeft op dit moment nog geen uitsluitsel over de oplostijd van hun storing. We draaien op noodstroom en hebben voldoende voorraad. Het zijn precies deze praktijkervaringen die centraal stonden tijdens het allereerste congres dat DatacenterWorks heeft georganiseerd in samenwerking met Bicsi en dat op 15 april plaatshad in Tiel, een week nadat ik dit stukje heb getikt. Als ziektes, files of tegenslagen van een andere omvang geen roet in het eten hebben gegooid, hebben sprekers van onder andere Microsoft, SmartDC en dus ook dataplace hun dagelijkse praktijk met het publiek gedeeld. Deze uitgave van DatacenterWorks komt net iets te vroeg om daarvan uitgebreid verslag te kunnen doen, maar dat houdt u nog van ons tegoed. Als u ook aanwezig was in Tiel, dan verneem ik uiteraard graag wat u ervan vond! Ferry Waterkamp ferry@datacenterworks.nl Tot bloedens toe dcw april redactioneel 3

6 dcw april inhoud 4 dcw management 06 tot euro besparen op energie In de IT-industrie is verlaging van bedrijfskosten een belangrijk onderwerp en het huidige financiële klimaat heeft het belang ervan alleen maar vergroot. Het is prettig te constateren dat verlaging van de kosten hand in hand kan gaan met de vergroening van de IT-industrie. dcw praktijk 10 datahotel is meer dan vierkante meters Bij TCN spreken ze niet van een datacenter, maar van een datahotel. Dat heeft een gastvrijere klank. dcw energie-efficiëntie 13 the green grid verruimt zijn scope Begin maart 2011 had het Green Grid Technical Forum plaats. waar een nieuwe richting voor The Green Grid (TGG) werd aangekondigd. dcw koeling 17 datacenter wordt tropisch paradijs De Ashrae, bekend van de Thermal Guidelines for Data Processing Environments, publiceert binnenkort een derde versie van deze wereldwijd gebruikte richtlijnen. De aanbevolen waarden voor temperaturen en vochtigheid in datacenters worden opnieuw naar boven bijgesteld. 20 bodemkoeling in de ict-sector Duurzame energieopwekking voor klimaatbeheersing in gebouwen en processen staat zeer in de belangstelling. Meer en meer wordt gekozen voor het gebruik van de bodem als energiebron. 26 chameo verkleint ruimte met coolcube en hotcube Kleinere ruimten hebben minder koeling nodig, maar het vereist het nodige vakmanschap om dat voor elkaar te krijgen. Daar hebben wij een specialisme van gemaakt, zegt Remco van den Berg, directeur van Chameo.

7 dcw bekabeling 23 zorgen over cat 6-kabels in datacenters Als we de recent aanbevolen industriestandaards in beschouwing nemen kan Cat 6-bekabeling voor problemen zorgen. Infrastructuurexperts wijzen erop dat deze bekabeling bij gebruik voor 10 Gbps risico s met zich meebrengt. dcw beheer 28 private clouds onder handbereik (3) Private clouds leunen op een hypervisor en die standaard is bij wijze van spreken uitgevonden door VMware. Een nadere blik op zijn beheerlus -tools. dcw verslag 32 impact van de cloud op het datacenter Jaarlijks nodigt Ingenium actoren uit de academische en bedrijfswereld uit. Deze denktank buigt zich over de evoluties van datacenters op het vlak van energie-efficiëntie, virtualisatie, cloud computing en security. Op 24 februari werd in Brugge het Datacenter Colloquium voor de derde maal gehouden. dcw en verder 37 it room infra 38 nieuws 45 bicsi 46 bouw nap of amsterdam 48 column KOELSTRATEN & CAGING Chameo Eco Logic Zie pagina 39 Entrance Solutions W W W. C H A M E O L O G I C. C O M dcw april inhoud 5

8 Integratie IT en facilitaire dienst Tot euro besparen op energie in de it-industrie is verlaging van bedrijfskosten sinds jaar en dag een belangrijk onderwerp, en het huidige financiële klimaat heeft het belang ervan alleen nog maar vergroot. het is prettig te constateren dat verlaging van de kosten hand in hand kan gaan met de verwezenlijking van doelstellingen voor een ander belangrijk thema: de vergroening van de it-industrie. Wim Hendriksen is Country Manager Benelux bij APC by Schneider Electric en Dirk Harryvan is CIO van Mansystems dcw april management 6 De IT is een energie-intensieve bedrijfstak en een vermindering van energiegebruik heeft een positieve werking op zowel de bedrijfskosten als de milieubelasting. Tal van technische mogelijkheden zijn ontwikkeld om het energiegebruik te verlagen, maar een belangrijke aanvulling daarop wordt vaak vergeten: het opzetten van een goede overlegstructuur. twee diensten De afgelopen jaren hebben medewerkers van APC en Mansystems tientallen organisaties en hun datacenters bezocht, om met het OpenD CME-model (open datacenter measure of efficiency) de efficiëntie van hun IT en datacenters te onderzoeken. Aan de hand van de uitkomsten van dat onderzoek zijn vervolgens alle besparingsmogelijkheden in kaart gebracht. Tijdens die onderzoeken kwamen opvallend vaak problemen aan het licht die samenhangen met een- en hetzelfde gegeven: veel bedrijven kennen twee afdelingen die beide cruciaal zijn voor de levering van het hardwareplatform dat aan de basis van de ITdienstverlening staat. Het gaat daarbij om de facilitaire dienst en de IT-afdeling. De facilitaire dienst is verantwoordelijk voor de basis, waarop de IT-afdeling zijn activiteiten bouwt, en die vooral bestaat uit betrouwbare energievoorziening en dito koelinfrastructuur, twee kritieke onderdelen van een datacenter of serverruimte. De dataruimte die door de facilitaire dienst is voorzien van een basis, wordt door de IT-afdeling ingericht met servers en opslag- en netwerkapparatuur die vervolgens aan de energievoorziening worden gekoppeld. Het bijzondere is dat in veel bedrijven nauwelijks of geen overleg plaatsheeft tussen de twee genoemde afdelingen, ook al zijn ze samen verantwoordelijk voor het goed functioneren van het datacenter. Wie kent zijn collegae van de facilitaire dienst of van de IT-afdeling? Waar wordt de grens getrokken waarbij de verantwoordelijkheid van de ene dienst naar de andere overgaat? Wie is er verantwoordelijk voor het noodaggregaat, de ups, koelmachine, bekabeling, stroomverdelers en voedingen in de ITapparatuur? Het zijn stuk voor stuk onderwerpen waarover in veel bedrijven onduidelijkheid bestaat, omdat communicatie ontbreekt. Het is echter van cruciaal belang dat er regelmatig wordt overlegd tussen medewerkers van de IT-afdeling en de facilitaire dienst, zodat aanpassingen kunnen worden besproken en de capaciteitsplanning kan worden afgestemd. Daarmee kunnen incidenten worden voorkomen, die tot zowel kostbaar energieverlies als continuïteitsproblemen leiden. We zullen het belang van een overlegstructuur onderstrepen aan de hand van enkele voorbeelden. fase-onbalans De iets grotere datacenters en serverruimten zijn vaak voorzien van een 3-fasen-ups die voor continuïteit moet zorgen als er zich problemen voordoen met de energieleverantie. Veel medewerkers beseffen niet dat het bij een 3-fasensysteem noodzakelijk is dat alle drie de fasen zo gelijk mogelijk worden belast. Onbalans in de belasting van de fasen leidt ertoe dat het systeem voor compensatie zorgt door stroom af te vloeien naar de aarde, zodat sprake is van een vierde component. Veel ups en zijn in staat de hoeveelheid stroom in deze extra component, de neutraalstroom, te meten. Het gaat daarbij veelal om verspild vermogen en dat kan een aanzienlijk deel van het totaal beslaan. In voorkomende gevallen

9 gaat via neutraalstroom zelfs tot 30 % van het effectief gebruikte vermogen verloren. Om terug te komen op de verbinding tussen milieubelasting en kostenbesparing: in het extreemste geval is een derde van de energierekening voor vermogen dat ongebruikt weglekt en dus voor niets is opgewekt, met alle milieueffecten van dien. Het bewaken van de fasebalans is een continu proces, en in het kader daarvan moet de ITafdeling de apparatuur planmatig op het elektriciteitsnet aansluiten. De serverlocatie binnen een datacenter moet dus niet alleen worden bepaald door de beschikbare ruimte en de aanwezige koelcapaciteit, maar ook door de aanwezigheid van de juiste stroomvoorziening. Het is betrekkelijk eenvoudig dit te bewerkstelligen. Als apparatuur wordt aan- of afgekoppeld, moet ervoor worden gezorgd dat de afdeling erbij wordt betrokken die verantwoordelijk is voor de stroomvoorziening vanuit de ups. temperatuur De temperatuur en luchtvochtigheid in een datacenter zijn nog immer een heet hangijzer. Een probleem hierbij is dat de maat die temperatuur heet, vaak verschillend wordt geïnterpreteerd. Voor de meeste medewerkers staat de temperatuur in het datacenter gelijk aan de temperatuur die is ingesteld op de koelinstallatie. Het is echter een misvatting dat dit een correcte weergave biedt. Als we door een data In voorkomende gevallen gaat via de neutraalstroom zelfs tot 30 % van het effectief gebruikte vermogen verloren. dcw april management 7

10 center lopen, merken we dat de temperatuur allerminst constant is. Tijdens het bedrijvenonderzoek zijn in één datacenter temperaturen gemeten tussen de 6 en 36 C, terwijl het koelsysteem 20 C aangaf. Een ander veel voorkomend probleem is dat de koeling in veel datacenters wordt geleid naar locaties waar de hoogste temperatuur heerst. Het is een cruciale fout om te denken dat dit het efficiëntst is. Wie een koelsysteem op deze wijze inricht, beseft blijkbaar niet dat een datacenter als een technische ruimte moet worden beschouwd. Efficiënte koeling is er dus niet opgericht om een aangenaam werkklimaat te creëren, maar louter om op een specifieke locatie een voor de apparatuur optimaal geconditioneerde luchttoevoer te garanderen. Het gaat bij die specifieke locatie om de plaats waar apparatuur lucht aanzuigt. Bij servers en diskopslag gebeurt dit meestal aan de voorzijde van de IT-racks en bij netwerkapparatuur doorgaans aan de zijkant. Dit zijn dus precies de plekken waar de temperatuur moet worden gemeten, waarna de waarden worden gebruikt om de koelinstallatie aan te sturen. Als dit systeem op de juiste wijze wordt geconfigureerd, kan een enorme energiebesparing worden gerealiseerd. Hoewel de exacte besparing sterk afhankelijk is van de apparatuurkeuze en van de instellingen die voorheen zijn gehanteerd, is het mogelijk het energiegebruik van een koelsysteem te halveren door het goed in te stellen. Ook om op deze manier tot besparingen te komen is overleg nodig tussen de afdeling die verantwoordelijk is voor het koelsysteem (de facilitaire dienst) en de afnemers van deze dienst (de IT-afdeling). Er moeten duidelijke afspraken worden gemaakt over de condities die in het datacenter gelden en daarnaast moet worden toegewerkt naar een systeem waarbij voortdurend relevante informatie wordt uitgewisseld. Moderne IT-apparatuur is immers vergeven van de sensoren en alle data die daardoor worden aangeleverd, zijn van grote waarde. Niet alleen om de IT-apparatuur te bewaken, maar ook voor de aansturing van het datacenter als geheel. vochtregulatie Er zijn uiteraard nog meer aandachtsgebieden die afstemming tussen de IT-afdeling en de facilitaire dienst behoeven. Zo is ook luchtbevochtiging een energie-intensief proces dat zowel bedrijfskosten als milieubelasting met zich meebrengt. De modernste IT-apparatuur kent een dermate hoge tolerantie ten opzichte van luchtvochtigheid, dat vochtregulatie slechts op zeer beperkte schaal nodig is. Er kan veel milieu- en financiële winst worden geboekt door in onderling overleg deze regulatie tot een minimum te beperken. Complexere onderwerpen betreffen harmonische vervuiling en faseverschuivingen bij stroom in spanning in het wisselstroomcircuit. Deze fenomenen zorgen niet alleen voor kostenpost, maar ook voor aanzienlijke continuïteitsrisico s. Een laatste punt ter illustratie van de noodzaak tot overleg betreft de capaciteitsplanning. Laten we in gedachten nog eens naar het eigen datacenter gaan en ons afvragen of het vol is. Aan de hand van welke criteria bepalen we dit? Kijken we naar de fysieke ruimte, de dcw april management 8 De implementatie van een goede c o m m u n i c at i e- structuur tussen facilitaire dienst en IT-afdeling leidt tot een betere efficiëntie.

11 stroomcapaciteit, de koelcapaciteit, het gewicht van alle apparatuur? Het onderbelasten van de infrastructuur zorgt voor inefficiëntie en dat geldt niet alleen voor de IT-apparatuur, maar ook voor het gebouw en de bijbehorende installaties. De afgelopen jaren zijn er enorme efficiëntiesprongen gemaakt door in te zetten op virtualisatie en door consolidatie naar een beperkt aantal kleine, maar zeer krachtige machines. Hierdoor kennen veel datacenters fysieke leegstand en om goed op dergelijke ontwikkelingen in te kunnen spelen, moeten nieuwe datacenters een modulaire opbouw krijgen. De koel- en stroomcapaciteit moet daarbij, net als de fysieke ruimte, via een just in time delivery -schema worden opgeleverd. En inderdaad, ook de implementatie van zo n schema vereist structurele samenwerking tussen de IT-afdeling en de facilitaire dienst. de winst van communicatie In de praktijk blijkt dat de efficiëntste datacenters met elkaar gemeen hebben dat er uitstekend wordt samengewerkt tussen de facilitaire dienst en de IT-afdeling. Efficiëntie kan daarbij worden uitgedrukt in de DCiE-waarde, die de uitkomst is van een som waarbij het energiegebruik van de IT wordt gedeeld door het totale energiegebruik van het center. In een inefficiënte omgeving is een DCiE-waarde van minder dan 50 % gebruikelijk, terwijl deze waarde bij zeer efficiënt functionerende datacenters kan oplopen tot boven de 75 %. Zelfs voor een bescheiden datacenter met een ITgebruik van 1 GWh (wat gelijk staat aan kwh) kan een flinke efficiëntieslag leiden tot een besparing van kwh (2 GWh totaalgebruik bij een DCiE van 50 % versus 1,3 GWh bij een DCiE van 75 %). Uitgaand van een kwh-prijs van tien eurocent, levert dit een verlaging van de energiekosten op van maar liefst euro. De implementatie van een goede communicatiestructuur tussen de facilitaire dienst en de IT-afdeling leidt tot een betere efficiëntie, advertentie waardoor het milieu wordt ontzien en de bedrijfskosten aanzienlijk worden verlaagd. Zo bezien is het onbegrijpelijk dat een dergelijke structuur nog steeds ontbreekt in veel bedrijven. Zie ook het video-interview met Wim Hendriksen van APC by Schneider Electric en Dirk Harryvan van Mansystems op In veel bedrijven heeft nauwelijks of geen overleg plaats tussen de IT-afdeling en de facilitaire dienst, ook al zijn ze samen verantwoordelijk voor het goed functioneren van het datacenter. All IT Rooms is een computerruimte System Integrator. Wij ontwerpen en bouwen nieuwe computerruimtes maar ook de herinrichting, verbouwing of verhuizing van uw huidige computerruimte is bij ons in goede handen. Onze dienstverlening op een rij: Consultancy Ontwerp Project management Realisatie Service Lange Kleiweg 50B 2288 GK Rijswijk Tel info@allitrooms.com A5 adv def.indd :05:47

12 Datahotel is meer dan vierkante meters De klant moet zich welkom voelen bij tcn spreken ze niet van een datacenter of een rekencentrum, maar van een datahotel. dat heeft een gastvrijere klank, vindt sales manager arno fens. wij willen dat de klant zich welkom voelt, maar niet voor één nachtje, grapt hij. het bedrijf heeft al datahotels in eemshaven en groningen en zal in het derde kwartaal 2011 op het mediapark datahotel hilversum openen. Teus Molenaar is freelancejournalist dcw april praktijk 10 TCN heeft een opvallende historie. De onderneming is in 1992 begonnen voor het Bouwfonds een verlaten object van m 2 in Nieuwegein een nieuwe bestemming te geven. Het is met succes omgebouwd tot, wat je zou kunnen noemen: een professioneel inkoopcentrum voor de meubelbranche. Dit project was de start van Trammell Crow Nederland, een naam die in 2001 is omgezet naar TCN Property Projects, omdat dit meer paste bij de Europese ambities. De filosofie van de onderneming is nieuwe concepten te bedenken voor bestaande panden die niet meer voldoen aan de eisen des tijds. En om die concepten tot een commercieel succes te brengen. Dat is mogelijk als de concepten herhaalbaar zijn; dus ook dat is een criterium. In 2008, toen de vastgoedmarkt de bodem had bereikt, heeft TCN zijn ambities ver naar beneden moeten bijstellen en het personeelsbestand meer dan moeten halveren naar 160 mensen. Dat jaar is ook de focus op de markt voor datacentra gericht. De producten met de meeste groeipotentie zijn behouden, licht Arno Fens, sales manager bij TCN, toe. Dat heeft niet alleen met marktomstandigheden te maken. Wij hebben met de ontwikkeling van Telehouse Groningen in 2001 onze eerste schreden gezet op het pad van datacentra, destijds een vreemde markt voor ons. Toen dit een succes bleek en de markt om meer vroeg, hebben we in 2007 een nog groter datahotel ontwikkeld in Eemshaven. De volledige ontwikkeling gebeurt in eigen beheer; van ontwerp tot en met exploitatie. Bovendien zijn wij eigenaar van de datahotels. TCN is ook eigenaar van de Spaanse Kubus, waarin onder meer de RIX (Rotterdam Internet Exchange) is gevestigd. voor de regio De onderneming onderscheidt twee producten: multi-tenant en singletenant. De single-tenants worden in opdracht van grote, vaak internationale bedrijven gerealiseerd. De belangstelling hiervoor heeft TCN doen besluiten zich mede te richten op de ontwikkeling van datahotels, waar ook meerdere partijen een onderdak vinden, de zogenoemde multi-tenantlocaties. Zo doen we dat ook bij het Mediapark in Hilversum, waarvan wij eigenaar zijn. Voor een van de gebouwen bestond de mogelijkheid dit gefaseerd te herontwikkelen tot een multi-tenant TCN-datahotel. Op den duur zou hier een datahotel kunnen komen met eenzelfde datavloeroppervlak als dat van Telehouse Groningen. Het is een groot gebouw met een hoge vloerbelastingcapaciteit en het formaat dat zich uitstekend leent voor een datacenter, legt Fens uit. De eerste fase rondt TCN deze zomer af. De verdere ontwikkeling is mede afhankelijk van de vraag uit de markt. Als er een klant komt die meteen 1000 m 2 met racks wil en bijbehorend koel- en elektrisch vermogen, dan kunnen we snel schakelen, zegt Fens. Door een modulaire aanpak kunnen we tailor made -oplossingen leveren op het gebied van stroom en koeling. De opmerking dat mediabedrijven ook steeds meer digitaliseren en dus meer opslagruimte en computerverwerkingscapaciteit (onder andere voor streaming media) nodig hebben, ontlokt bij Fens de reactie dat het datahotel is bedoeld voor de hele regio. Wij zien voordelen van Hilversum op het gebied van betrouwbaarheid, flexibiliteit, efficiëntie en carrierneutraliteit. Bovendien ligt het geografisch tussen Amsterdam

13 Wij hebben met de ontwikkeling van Telehouse Groningen in 2001 onze eerste schreden gezet op het pad van datacentra. en Utrecht, is het goed bereikbaar en zou daarom goed als primaire of secundaire locatie voor die steden kunnen functioneren. TCN richt zich op de wholsalemarkt die vraagt om eigen suites. Maar als er bedrijven zijn die minder dan twintig racks willen plaatsen, kunnen wij die ook bedienen door samen te werken met onze gebruikers. Elk bedrijf, hoe groot of klein ook, kan op deze manier bij ons terecht. energie-eff iciënt Fens vertelt dat zijn onderneming maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel heeft staan. Dat betekent ook dat we in het ontwerpproces van een datahotel efficiëntie als uitgangspunt hanteren. Zo wordt in Hilversum in de eindfase de restwarmte van het datahotel gebruikt voor de verwarming van de kantoren op het Mediapark. Dat het milieu een belangrijk onderdeel is van de filosofie van TCN blijkt ook uit het feit dat wij de eerste datacenterpartij waren die het convenant MJA3 Energie-efficiëntie uit 2008 heeft ondertekend. De Meerjarenafspraken zijn hierbij een belangrijk instrument om energie-efficiëntie in de Nederlandse industrie te stimuleren. MJA3 is de voortzetting van MJA2. Hierin hebben overheid en bedrijfsleven de doelstellingen en afspraken over energie-efficiëntie en over verbeteringen van de energie-efficiëntie vastgelegd. MJA3 heeft een looptijd tot en met Om hun energieprestatie te verbeteren kunnen MJA3- bedrijven maatregelen uitvoeren op het gebied van procesefficiëntie (PE), ketenefficiëntie (KE) en duurzame energie (DE). De verbetering van de energieprestatie wordt vastgesteld via monitoring van het effect van alle maatregelen die in de periode zijn uitgevoerd ten opzichte van de situatie in MJA3-referentiejaar Wij zijn er trots op, zegt Fens, dat al onze plannen voor energie-efficiëntie zijn goedgekeurd door Agentschap.NL. gecertif iceerd In 2010 is het datahotel Telehouse Groningen heropend na een grondige renovatie. Tijdens de opwaardering van de installaties is het centrum in bedrijf gebleven. Inmiddels is het rekencentrum vrijwel geheel in gebruik door ict-bedrijven, ISP s, zorgpartijen en overheden. Met een totale omvang van m 2 en 10 MW vermogen is Telehouse Groningen al jaren een van de grootste in Nederland. Tegelijk is de Groningse vestiging ISO gecertificeerd. Met tien jaar datacenterervaring waren we ons bewust van het grote belang van het op orde hebben van de eigen procedures en risicoafwegingen. Er kwamen tijdens het traject dan ook geen verrassingen op ons af. Het certificeringsproces houd je wel alert op zaken die mogelijk tot een risico kunnen leiden. Waar nodig hebben we dat meteen opgelost. Hij is er trots op dat het hele certificeringsproces slechts vier maanden heeft geduurd. De certificering is uitgevoerd door Dekra Certification Group. Woordvoerster Michelle Schoof van Dekra meldt dat vier maanden inderdaad een korte tijd is om een certificaat te behalen. Zij voegt eraan toe dat in Nederland zeventig tot tachtig bedrijven een ISO certificaat hebben voor hun ISM-systeem (information security management). dcw april praktijk 11

14

15 The Green Grid verruimt zijn scope Energie-efficiëntie maakt plaats voor duurzaamheid begin maart 2011 had het green grid technical forum plaats in het amerikaanse santa clara, californië. tijdens dit evenement werd door de kersverse executive director mark monroe een nieuwe richting voor the green grid (tgg) aangekondigd. Jan Wiersma is international director Emea voor Datacenter Pulse De afgelopen jaren is The Green Grid (TGG) zeer succesvol geweest in het creëren van aandacht voor energie-efficiëntie. Dit gebeurde onder andere met de door TGG ontwikkelde PUE (power usage effectiveness). Dit meetinstrument voor de energie-efficiëntie van je datacenteromgeving is inmiddels internationaal geaccepteerd en de meeste kaders voor vaststelling en gebruik van PUE zijn bepaald. Mark Monroe kreeg begin 2011 de leiding over TGG. Hij heeft jaren lange ervaring op het gebied van datacenter en was de laatste jaren actief op het gebied van algemene duurzaamheid voor bijvoorbeeld Sun Microsystems. Hij is ook geen onbekende voor TGG, omdat hij één van de medeoprichters is. Zijn brede kennis op het vlak van duurzaamheid past perfect bij de nieuwe richting die TGG nu neemt. Op het Emea Tech Forum dat begin dit jaar werd gehouden, was al bekendgemaakt dat er twee nieuwe efficiëntie-eenheden zouden worden geïntroduceerd: CUE (carbon usage effectiveness) en de WUE (water usage effectiveness). CUE en WUE dienen als aanvulling op de PUE en zijn ontworpen om IT, facilitaire diensten en instanties die zich bezighouden met duurzaamheid te helpen bij het optimaliseren van datacenters wereldwijd. Hiermee is duidelijk geworden dat de focus voor TGG verschuift van enkelenergie-efficiëntie naar de duurzaamheid van het gehele datacenter, waar waterverbruik ook een belangrijk deel van uitmaakt. Een goed voorbeeld van deze brede aanpak is het Data Center Maturity Model dat tijdens het Technical Forum officieel werd gepubliceerd. 1. Overzicht van de onderdelen in het Data Center Maturity Model van The Green Grid. tgg data center maturity model Een goed voorbeeld van deze brede aanpak is het Data Center Maturity Model dat tijdens het Technical Forum officieel werd gepubliceerd (afbeelding 1). Waar voorheen door TGG vooral werd gekeken naar energie-efficiëntie op het facilitaire datacenterniveau, wordt in dit model gekeken naar alle componenten uit de IT-keten. Het model bekijkt facility (met onder andere power, cooling en management) en IT (met compute, storage en network). De volwassenheid op dit vlak kan in kaart worden gebracht op een schaal van 0 (onvolwassen) tot 5 (leading edge). Zodra er bepaald is waar de organisatie staat op deze schaal, kan een route worden uitgezet naar het volgende niveau (afbeelding 2). Op deze manier kan het management voor elk vlak een doel uitzetten voor de komende twee tot drie jaar. Het model geeft daarbij de mogelijkheid om per vlak een score toe te passen. Zo kan een organisatie dus op datacenter-cooling een 3 scoren en op ITstorage een 2. dcw april energie-efficiëntie 13

16 2. De volwassenheid van het datacenter in kaart gebracht op een schaal van 1 tot 5. Het laagste niveau (Level 0) beslaat een omgeving waarin weinig tot geen aandacht is voor energie-efficiëntie. Bij Level 1 en 2 worden de industrie best practices toegepast en dat zijn de basis best practices die in geruime mate beschikbaar zijn in de markt. Level 5 word bestempeld als visionair. Vanaf Level 3 treffen we technologieën aan die leading edge zijn en volop in ontwikkeling. De gedachte hierbij is dat de markt en technologie over ongeveer vijf jaar de onderdelen uit Level 5 als gemeengoed zouden moeten zien. Op deze manier probeert TGG zowel de markt als eindgebruikers te stimuleren gezamenlijk te werken aan nieuwe energie-efficiënte oplossingen. De verwachting is dat state-of-the-artdatacenters zich zullen ontwikkelen van een Level 2 naar Level 5 rond 2016 (groene lijn in afbeelding 3). Een generiek datacenter zal zich ontwikkelen naar Level 3 (gele lijn) en slechter presterende datacentra zullen achter blijven en zich ontwikkelen naar Level 2 (rode lijn). Het Data Center Maturity Model is uiteraard een levend document waarvan op dit moment versie 1 is uitgegeven. Naarmate de technologie en mogelijkheden zich doorontwikkelen, zal ook het model worden bijgewerkt. Zoals ook destijds bij de PUE-ontwikkeling het geval was, is het model niet bedoeld als marketinginstrument of als vergelijking tussen bedrijven onderling (benchmark). Het model is bedoeld als interne toetsing en handvat voor de interne doorontwikkeling van energie-efficiëntie. Een whitepaper over het model is te vinden via Global/Content/white-papers/DataCenterMaturityModel. 3. Ontwikkeling van de volwassenheid van datacenters. advertentie In samenwerking met Vaultex heeft Remtech een computerruimte gebouwd voor MCB In opdracht van ICTroom heeft Remtech een computerruimte gebouwd voor Vanderlande Remtech leverde in opdracht van Modulair een ruimte voor het Vlaams Parlement Remtech Wethouder Raamsstr. 3d 4286 BV Almkerk T E info@remtech.nl I

17 GET IN CONTROL datacenter pulse summit Voorafgaand aan het Green Grid Technical Forum organiseerde Datacenter Pulse (DCP), een platform voor en door datacentereigenaren, een dag voor zijn leden in het kader van de alliantie tussen Datacenter Pulse en The Green Grid (TGG). Tijdens deze bijeenkomst, waar alleen datacentereigenaren en eindgebruikers welkom waren, werd gekeken naar de richting die TGG aan het nemen is, en werd daar feedback op gegeven. De DCP-stack waarin de bouwblokken voor de functionaliteit van het datacenter worden beschreven is alweer twee jaar oud en is onderworpen aan een kritische blik. De huidige versie (2) is bedoeld als referentiemodel om gesprekken binnen organisaties makkelijker te maken en onderlinge relaties en afhankelijkheden te kunnen laten zien. De rechterzijde van het model, dat handelt over duurzaamheid in relatie tot datacenterinput, zoals stroom en water, en output, was onder andere de aanleiding voor TGG om te werken aan het Data Center Maturity Model. Deze twee modellen komen hier mooi samen. In het model is ook aan te geven welke convergence (versmelting) er op dit moment gaande is in de datacenter- en IT-industrie. Zo zien we cloud computing, datacentercontainers en IT-appliances, die allemaal hun druk uitoefenen op de totale IT-keten. Ook werd nogmaals duidelijk dat bij doorvoering van duurzaamheidoplossingen vooral naar de hele keten moet worden gekeken, omdat puntoplossingen elkaar negatief kunnen beïnvloeden. dcp top 10 De Top 10-zaken die datacentereigenaren s nachts uit hun slaap houden werd ook bijgewerkt. Deze werd voor het eerst gepubliceerd in Voor 2011 zijn de Top 10-aandachtspunten: 1. Industry Alignment 2. Standardized Stack Framework 3. Data Center Certification 4. Move from Availability to Resiliency (new) 5. More products enabling modularity 6. Simple, top-level efficiency metric 7. Wire-line Power Network 8. Liquid Cooled IT Equipment Options (new) 9. Expanded IT Equipment Power Options 10. Infrastructure Intelligence (Convergence) (new) Varicontrol 1.0 Turn data into knowledge Kritieke prestatie-indicatoren (KPI s) als luchtvochtigheid, temperatuur en energieverbruik worden vaak door verschillende individuele systemen gemeten, waardoor een datacenter zeer complex te beheren kan zijn. Minkels lanceert daarom Varicontrol 1.0, een geïntegreerd datacenterbeheersysteem waarin de lokale intelligentie van individuele systemen samengebracht wordt. Varicontrol 1.0 bouwt voort op de uitgebreide ervaring van Minkels op het gebied van datacenterinfrastructuur en kennis van de specifieke behoeften van datacenterbeheerders. Varicontrol 1.0 is een geïntegreerd systeem voor het bewaken van alle infrastructurele datacenterindicatoren. Open structuur maakt eenvoudige integratie met Building Management Systems mogelijk. Real-time PUE visualisatie. Gebruiksvriendelijke user interface. Neem contact met ons op als u wilt weten hoe Varicontrol 1.0. u kan helpen operational excellence te realiseren in uw dagelijkse datacenteroperaties. A N A E G I D E C O M PA N Y INFO@MINKELS.COM TEL

18 DataCenter Infrastructure Solutions First Class****** Power IT Rack IT Cool IT Connect IT Monitor IT Different situations and different conditions require the right club on the golf course. So success is always that bit closer when you have the right club at hand. And it s pretty much the same situation when we re talking about data center infrastructure analysis. Emerson Network Power has the right solution available for all situations and the respective given complexity up-to-date, as required and highly efficient in reducing operating costs (TCO/ROI). We give you future-proof solutions from one single source. More information at Maintain IT Emerson Network Power and the Emerson Network Power logo are trademarks and service marks of Emerson Electric Co Emerson Network Power Ideas, Graphics, Editorial Team: Gropp/Huber EMERSON. CONSIDER IT SOLVED. TM

19 de ashrae, bekend van de thermal guidelines for data processing environments, publiceert binnenkort een derde versie van deze wereldwijd gebruikte richtlijnen. de aanbevolen waarden voor temperaturen en vochtigheid in datacenters worden opnieuw naar boven bijgesteld, waardoor langer gebruik kan worden gemaakt van compressorloze (passieve) warmtewisselaars voordat de airco aan moet. doel is uiteraard om de koeling minder hard te laten werken om zo de energierekening te drukken. de vraag is natuurlijk: tot waar zijn die waarden op te rekken en wanneer komt de grens in zicht dat ict-apparatuur voortijdig de geest geeft door te hoge temperaturen? Nieuwe Ashrae-richtlijnen Paul Matthijsse is freelancejournalist Datacenter wordt tropisch paradijs Ashrae staat voor American Society of Heating, Refrigerating and Air-conditioning Engineers en is opgericht in de (goeie ouwe?) tijd van paarden, cowboys en indianen, namelijk in Tegenwoordig is Ashrae een internationale organisatie waarbij thermische specialisten uit de hele wereld zijn aangesloten. De organisatie telt naar eigen zeggen leden, die deels werkzaam zijn bij ITen telecombedrijven. Via Ashrae wordt geprobeerd zoveel mogelijk kennis op dit gebied te delen met als doel een bijdrage te leveren aan een duurzamere wereld. Zoveel mogelijk, omdat een deel van die kennis natuurlijk tot Aanbevolen werd veel meer gebruik te gaan maken van warmtewisselaars. het geheime receptenboek van de fabrikanten behoort, die niet allemaal zullen staan te trappelen om de concurrentie wijzer te maken. Overigens zijn er nog meer instituten die richtlijnen voor datacenters publiceren. De Telecommunication Industry Association (TIA) heeft de Ansi/TIA Telecommunications Infrastructure Standard for Data Centers opgesteld, terwijl Network Equipment Building Systems (Nebs) soortgelijke aanbevelingen voor telecominstallaties doet. ashrae tc 9.9 Het Technical Committee 9.9 (TC 9.9) van Ashrae, zoals de werkgroep heet die zich met de thermische aspecten van datacenters bezighoudt, begon zijn werk in Doel was om dé onafhankelijke autoriteit op het gebied van klimaatbeheersing binnen de gehele datacommunicatiewereld te worden, dus IT en telecommunicatie samen. Daartoe werden de verschillende werkomgevingen in klassen ingedeeld. Class 1 betreft een standaard datacenter, in Class 2 vallen IT-ruimten, kantoren en laboratoria, Class 3 is voor huizen en het kantoor aan huis, terwijl Class 4 productieomgevingen of winkels betreft. 2004: 25 c In 2004 publiceerde Ashrae voor het eerst thermische aanbevelingen voor datacenters en aanverwante installaties. Tot die tijd moesten datacenterbeheerders van al hun apparatuur de maximaal toegestane werktemperatuur achterhalen. De laagst aangetroffen temperatuur gold vervolgens als leidraad, waaraan nog een veiligheidsmarge naar beneden werd toegevoegd. De algemene notie was ook: kouder is altijd beter. Vandaar dat werd gemikt op luchttemperaturen van 20 of 21 C, met als resultaat dat al die koelsystemen als een tierelier stonden te draaien! Met de 2004-editie van de Ashrae-richtlijnen voor datacenters was deze club er voor het eerst in geslaagd om, samen met de thermi dcw april koeling 17

20 dcw april koeling 18 sche specialisten van de belangrijkste IT-fabrikanten, tot gemeenschappelijke aanbevelingen voor het gehele datacenter te komen. In 2004 werd de aanbevolen hoogste werktemperatuur van datacenters op 25 C gesteld, wat al een stuk hoger was dan de toen gebruikelijke waarden. Ook belangrijk was dat men het erover eens was geworden wat en waar precies moest worden gemeten: de plek waar koele lucht de IT-apparatuur binnenstroomt werd hier als meetpunt aangewezen, voor zowel temperatuur als relatieve vochtigheid. 2008: 27 c Vier jaar later, in 2008, publiceerde het TC 9.9 een tweede editie van de thermische richtlijnen. In de praktijk bleek namelijk dat Het kan best een graadje warmer zonder dat de boel oververhit raakt. nogal wat gebruikers van datacenters voor een hogere temperatuur kozen, om de snel oplopende kosten van koeling het hoofd te bieden. Dus stelde Ashrae, in navolging van de praktijk, ook de aanbevolen werktemperaturen naar boven bij op 27 C. De toegestane (allowable) temperatuur voor Class 1-omgevingen werd op 32 C bepaald, terwijl Class 2-omgevingen tot 35 C mogen hebben. Tegelijkertijd werd aanbevolen veel meer gebruik te gaan maken van warmtewisselaars, zoals het inrichten van warme en koude straten. 2011: nog warmer De derde editie wordt dit voorjaar gepubliceerd. Hoewel de precieze temperaturen op het moment van schrijven nog niet bekend zijn, is al wel bekend dat de aanbevolen (recommended) en toegestane waarden opnieuw naar boven zijn bijgesteld. En opnieuw is dit in navolging van de praktijk van datacenters, het blijkt namelijk dat het best een graadje warmer kan zonder dat de boel oververhit raakt. Een graadje meer of minder maakt op jaarbasis voor de stroomrekening al gauw een groot verschil. Op meerdere plekken op het web valt dan ook te lezen dat de 2008-richtlijnen door velen als te rigide werden ervaren. Deze oprekking reflecteert echter ook het feit dat de afgelopen jaren veel progressie is geboekt op het gebied van warmtebeheersing. Dat is waar de nieuwe Thermal Guidelines for Data Processing Environments 2011 dan ook sterk de nadruk op legt: stap zoveel mogelijk 2004 version 2008 version low end temperature 20 C 18 C high end temperature 25 C 27 C low end moisture 40 % RH 5.5 C DP high end moisture 55 % RH 60 % RH & 15 C DP De eerste twee edities van Ashrae's thermische richtlijnen.