DE ALARM KLOK. SPECIAL FILIP VAN MAESTRICHTPLEIN 1 P a g i n a 26 NOVEMBER 201O MAILING 51 VAN DEMENT OOSTENDE VZW

Transcriptie

1 MAILING 51 VAN DEMENT OOSTENDE VZW Een mailing van onze vereniging naar onze talrijke sympathisanten, het stadsbestuur en de pers. DE ALARM KLOK 26 NOVEMBER 201O SPECIAL FILIP VAN MAESTRICHTPLEIN 1 P a g i n a

2 KUNSTWERK FILIP VAN MAESTRICHTPLEIN Dement wendt subsidies van de Koning Boudewijnstichting aan voor een kunstwerk op het plein Reeds enkele jaren strijdt Dement Oostende voor de heropwaardering van het Filip van Maestrichtplein, één van de meest pittoreske pleintjes in de stad, verborgen achter de St. Jozefskerk in de luwte van de drukke Alfons Pieterslaan. Het herbergt ook de enige synagoog in West- en Oost-Vlaanderen, een gebouw dat 100 jaar geleden werd opgericht voor de Joodse badgasten die tijdens het zomerseizoen in onze toen nog mondaine badplaats verbleven. Het plein heeft lang geleden onder het snelle sluipverkeer langs de Amsterdamstraat en de Edith Cavellstraat, de verkrotting van de panden van de sociale huisvestingsmaatschappij Oostendse Haard, het sluikstorten, en de hondenpoep. Op haar website, via elektronische mailings, met een reportage op Focus-WTV in het kader van de wedstrijd Thuis in de stad, persacties en een bezoek ter plaatse met Minister Geert Bourgeois, Vlaams Minister bevoegd voor erfgoedbeleid, bracht Dement Oostende deze wantoestanden geregeld in de kijker. Hoewel er reeds lang plannen circuleerden om het plein in te richten in een buurtplein, kwam het dossier pas echt in een stroomversnelling toen de Koning Boudewijnstichting Dement Oostende in november 2007 een subsidie van toekende om er een heus buurtplein in te richten. Dement Oostende heeft deze subsidie onmiddellijk aan de stad aangeboden ter versnelling van het project. Na een aantal gesprekken met burgemeester Jean Vandecasteele, werd er echt werk gemaakt van de heraanleg van het plein. De eerste ontwerpen werden uitgetekend en op initiatief van Dement Oostende in avantpremière voorgesteld aan de buurtbewoners. De opmerkingen werden gebundeld en overhandigd aan de burgemeester tijdens de wijkraad van 25 september 2008, waar de heraanleg als agendapunt was opgenomen. In mei 2010 werd dan gestart met de herinrichting. Het plein is ondertussen afgewerkt en de feestelijke opening van het plein is voorzien voor 19 december. In de schaduw van de kerk aan de voet van de synagoge ligt een rustig pleintje die nog steeds de sfeer uitademt van Oostende van weleer. De drukte van de winkelstraat vooraan de kerk is in fel contrast met de rust aan de achterkant met zijn honderdjarige gevels dito bomen die zowaar een buitenlands karakter geven aan dit authentiek pleintje. Ook links en rechts van de kerk staan statige huizen die ooit de belle epoque grandeur van Oostende hebben weerspiegeld. puntgevels, trapgevels, blinkende faiencegevels, gevels met nog net leesbare beschilderde reclameteksten. Gelukkig zijn deze getuigen nog niet ter ziele. Bedreigd maar nog niet verloren, en o-zo-mooi. Daarom kom ik zo graag kijken naar dit bejaard stukje Oostende. Inmiddels werd er ook nagedacht hoe de subsidie het best kon aangewend worden. In overleg met het stadsbestuur en het buurthuis, is het idee gegroeid om ze aan te wenden voor een kunstwerk en de buurt in de keuze voor het kunstwerk te betrekken. In onze volgende Alarmklok verneemt u meer over de selectieprocedure en de inhuldiging van het kunstwerk op het Filip van Maestrichtplein. 2 P a g i n a

3 KRONIEK VAN EEN SLUIPENDE SLOOP FILIP VAN MAESTRICHTPLEIN 7 FIGUUR 1 De intentie was er, de plannen ambitieus : De voorpagina van de Grote Klok van februari 2002 kopte : Een mooi perspectief voor de wijk Oud- Hospitaal. Op pagina 4 lezen we : de wijk Oud-Hospitaal heeft een historisch karakter dat moet bewaard en meer nog, versterkt worden. Door oude panden te renoveren krijgen ze hun unieke waarde van herenhuis terug (...). Als één van de tien punten voor de renovatie van de wijk Oud- Hospitaal wordt verder nog vermeld : Behoud van architectonisch waardevol patrimonium door een actief architectuurbeleid. In de Grote Klok van augustus 2002 lezen we dat luik 4 van het Villaplan wordt vastgesteld : Het villaplan wil ook in de wijk Oud Hospitaal waardevolle gebouwen behouden. Schepen Bronders verklaart hierop in de Tips van 12 december 2002 dat de wijk Oud-Hospitaal een schitterende stadswijk wordt : De huizen die er nog staan en die architecturaal waardevol zijn, worden bovendien beschermd door ons villaplan.. FIGUUR 2 Een van deze mooie historische en architecturaal waardevolle panden is onbetwistbaar het herenhuis met de geglazuurde gele tegels aan het F. van Maestrichtplein nr. 7. In de VIOE lezen we hieromtrent : Statig eclectisch burgerhuis van het eerste kwart van de 20ste eeuw; enkelhuis van twee ongelijke traveeën en souterrain + drie bouwlagen onder zadeldak (nok evenwijdig met straat). Lijstgevel bekleed met geglazuurde gele en groene geveltegels, arduinen plint. Rechter venstertravee uitgewerkt als risaliet: zijpilasters waarop driehoekig fronton met topstuk, bel-etage met uitbuikende gietijzeren balkonleuning, (deels vernieuwde) houten erker op tweede bouwlaag waarboven rechthoekige gietijzeren balkonleuning. Fries van faiencetegels boven bel-etage en als fries van de kroonlijst met muizentanden. Rechthoekige muuropeningen, deels met vernieuwd houtwerk. Aan de foto s uit de VIOE kan duidelijk afgeleid worden in welke goede staat dit herenhuis zich ten tijde van zijn inventarisatie medio jaren 90 nog bevond (Fig. 1). Begin 2003 kocht de sociale huisvestingsmaatschappij de Oostendse Haard evenwel een aantal panden gelegen op de hoek van het Filip Van Maestrichtplein en de Amsterdamstraat, waaronder het Vandebroucke pand en het herenhuis met de gele geglazuurde tegels. De bedoeling was om de historisch waardevolle panden te slopen en er een grootschalig sociaal woonproject te vestigen (Fig. 2). FIGUUR 3 3 P a g i n a

4 FIGUUR 4 FIGUUR 5 FIGUUR 6 In het voorjaar 2003 werd het BPA nr Oud Hospitaal, dat met de aanduiding van waardevolle panden de juridische basis legde voor het Villaplan in de wijk Oud Hospitaal, aangenomen. Alle mooie beloften over een versterking van het historisch karakter van de wijk Oud Hospitaal ten spijt, werden de historisch waardevolle panden van de Oostendse Haard op het F. Van Maestrichtplein, ofschoon geïnventariseerd in de VIOE, nu net niet als waardevol pand in het BPA aangeduid. Op de gemeenteraad van 23 mei 2003 weerlegde schepen Bronders het bezwaar van een aantal alerte burgers met het ongerijmde argument dat de aanpalende gebouwen Amsterdamstraat 64/68 niet als waardevol kunnen worden beschouwd vermits zij niet in de voormelde inventaris zijn opgenomen en omdat zij samen ermee zijn opgenomen in het project voor sociale woningenbouw.. Panden, ofschoon geïnventariseerd in de VIOE, die palen aan panden die niet in de VIOE werden opgenomen, zijn dus volgens schepen Bronders niet historisch waardevol. Van ruimtelijke planning à la tête du client gesproken. Sinds de verwerving in januari 2003 liet de Oostendse Haard de toen nog structureel gezonde panden verkrotten. Jaren van verkrotting gingen aldus voorbij. Op fig. 3 is duidelijk te merken hoe de mooie geglazuurde tegelwand afbrokkelt. Het protest van de buurtbewoners tegen wat ondertussen heuse stadskankers geworden waren groeide. Ook Dement heeft deze verkrotting meermaals aan de kaak gesteld. Begin 2008 liet de Oostendse Haard hierop haar sloopplannen varen. De panden aan het Filip Van Maestrichtplein en in de Amsterdamstraat werden openbaar te koop gesteld onder de verplichting om de historische gevel te renoveren. In het persbericht van 25 januari 2008 hoopte de Oostendse Haard dat de panden aan het Maestrichtplein een nieuwe eigenaar vinden die ze met veel liefde zal renoveren. De instelprijs van (zonder kosten) voor het inmiddels volledig verkrotte herenhuis met de gele geglazuurde tegels was echter dusdanig hoog dat er op de eerste zitdag geen koper opdaagde. Nog voor de tweede zitdag kon plaats vinden viel het fries van het dak. Een beter bewijs van de totale verloedering van dit pand was er niet (Fig. 4). Ondertussen zijn weer twee jaren van verkrotting verstreken. Voor de Oostendse Haard zit er niets anders meer op dan het herenhuis met de gele geglazuurde tegels alsnog toch te slopen. De verkrotting is ondertussen dusdanig ingezet dat de openbare veiligheid in het gedrang is. De erker werd in het voorjaar 2010 verwijderd omdat deze ieder moment kon instorten (Fig. 5-6). In Oostende vallen historisch waardevolle panden nog steeds ten prooi aan de sloop, als men ze maar lang genoeg laat verkrotten. 4 P a g i n a

5 Ondertussen gaat het gerucht dat de Oostendse Haard het gele pand en de hoekpanden ondertussen verkocht hebben aan WoonWel. Deze sociale huisvestingsmaatschappij, ontstaan uit de fusie van Onze Landelijke Woning en Eigen Haard is Goud Waard, is vooral actief in de bouw van sociale koopwoningen en -appartementen. WoonWel zou, naar het schijnt, voor dit project een wedstrijd hebben uitgeschreven die gewonnen werd door architectenbureau Ampe.Trybou uit Oudenburg. Het project zou aan de erfgoedcommissie voorgesteld en er met vlag en wimpel goedgekeurd zijn. Alle panden zouden worden afgebroken, maar de gevel van het herenhuis zou deels met de terugkomende gele elementen opgebouwd worden. Hoe de plannen er in concreto uit zullen zien hebben we nog het raden naar. Via de chronologische foto s is heel duidelijk te zien hoe een prachtig Belle Epoque burgerhuis in enkele jaren tijd volledig verkrot. Een kroniek van een SLUIPENDE SLOOP. Huizen Antwerpenstraat WIJK OUD HOSPITAAL Synagoge Het Gele Huis Filip van Maestrichtplein 5 P a g i n a Het Vandenbroecke pand

6 DE ANDERE PANDEN OP HET FILIP VAN MAESTRICHTPLEIN Filip van Maestrichtplein 2. De eigenaars van het rode bakstenenhuis zijn naar de VS uitgeweken Nederlanders die dit huis renoveren voor de verhuring als 'summer house' voor Amerikanen op reis door Europa. Zij verhuren reeds een aantal vakantiewoningen, terug te vinden onder op hun website Filip van Maestrichtplein 6 Vandenbroucke pand. We kunnen ook nog melding maken van het feit dat de stedenbouwkundige vergunning voor de verbouwing van het Vandenbroucke-pand tot een Bed & Breakfast en tearoom op het gelijkvloers ondertussen werd afgeleverd. Filip van Maestrichtplein 4. Het purperen huis naast het Vandenbroecke pand, en ooit nog eigendom van voormalig SP.a gemeenteraadslid wijlen Willy Van Hulle, heeft ondertussen een nieuwe eigenaar die het aan het renoveren is en van daaruit professioneel (Duhayon Computer Applications) actief is. SYNAGOGE VAN OOSTENDE FILIP VAN MAESTRICHTPLEIN 3 Aan het einde van de 19de eeuw verblijven gedurende het zomerseizoen zo n 300 joodse families in Oostende. Deze situatie brengt koning Leopold II ertoe een bijgebouw van een voormalig koninklijk paleis ter beschikking te stellen voor de inrichting van een kleine synagoge. Op 5 juni 1904 wordt de Israëlitische Gemeenschap van Oostende per Koninklijk Besluit erkend. Op dat moment wonen zo n 100 tot 150 joden permanent in de badplaats. Tijdens de zomer doen vakantiegangers het aantal Joden in de stad soms stijgen tot 1500 à Op 10 december 1910 krijgt de gemeenschap toestemming om een «echte» synagoge te bouwen. De Oostendse synagoge wordt ontworpen door de joodse architect Joseph De Lange en ingewijd op 29 augustus Het interbellum is een periode van voorspoed voor de Israëlitische Gemeenschap van Oostende. De populatie verdubbelt in deze periode. In de jaren 30 begint de hemel boven Europa te versomberen. De eerste voortekenen van de komende tragedie worden zichtbaar via de komst van joodse vluchtelingen uit Duitsland. Een aantal van hen, onder wie Albert Einstein, reist via Oostende naar betere oorden. Kort daarna breekt de Tweede Wereldoorlog los. Op 10 oktober 1942 krijgen de laatste joodse inwoners van Oostende bevel de stad te verlaten en zich naar een van de grote steden van het land te begeven. Ze worden aangemaand «niet te vergeten hun nieuwe adres door te geven». Voor velen van hen wordt dit nieuwe adres de Dossinkazerne in Mechelen. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog keert een zeer klein aantal overlevenden terug naar Oostende. Hoewel ze weten dat de oude glorie nooit zal weerkeren, doet dit handjevol joden een voorzichtige poging om een nieuw gemeenschapsleven op te bouwen. Dankzij de toewijding van onder meer de families Kalter, Klener, Legley en Wulfowicz worden de synagoge en de tradities in leven gehouden. De prachtige synagoge van Oostende is nog altijd in gebruik en kan op aanvraag bezocht worden. In 2011 wordt het eeuwfeest van de inwijding van de synagoge gevierd met een misviering die rechtstreeks op televisie zal worden uitgezonden. 6 P a g i n a

7 GEVELS BEWAARD IN ANTWERPENSTRAAT In het verlengde van het Filip van Maestrichtplein ligt de Antwerpenstraat. Drie huizen in de Antwerpenstraat (nrs ) werden via het voorkooprecht opgekocht door de sociale huisvestingsmaatschappij Gelukkige Haard met de bedoeling de panden te slopen en er sociale woningen te bouwen. Sindsdien stonden de prachtige belle-epoque huizen gewoonweg te verkrotten. De Anwerpenstraat is een heel mooi en praktisch onbezoedeld tijdsdocument van de buurt rond de Sint Jozefs kerk. Na het aanklagen van de verregaande verkrotting door Dement, werd beslist de gevels toch te behouden. Achter deze gevels komen acht nieuwbouwappartementen. Het is zeker een mooi initiatief de waardevolle gevels te behouden en te integreren in een nieuwbouw, om zo het karakter van de straat en de buurt te behouden. Waarom lukt in de Antwerpenstraat wel wat met het herenhuis met de gele glazuurtegels op het Filip van Maestrichtplein niet lukt? RAAD VAN STATE FLUIT BART BRONDERS (ALWEER) TERUG! In de Tips van 12 december 2002 liet schepen Bronders optekenen dat hij van de buurt Oud Hospitaal een schitterende stadswijk zou maken. Hij zou de strijd aanbinden tegen de huisjesmelkers die mooie herenhuizen opsplitsen in soms meer dan tien kleine studio s met weinig of geen comfort en waarvoor er toch een hoge huur gevraagd wordt. Zoals we al vaak in onze Alarmklok hebben aangekaart blijken in de praktijk de ronkende verklaringen van onze schepen in de pers niet altijd overeen te stemmen met zijn daden op het terrein... Neem nu zijn regularisatie van de uitbreiding van een mooi, door hemzelf in het BPA Oud Hospitaal met het stedenbouwkundig bouwschrift waardevol pand bedacht herenhuis vlakbij het Filip van Maestrichtplein. Deze uitbreiding werd doorgevoerd zonder bouwvergunning door een huisjesmelker die er al vijf appartementen had ingericht, het soort dus waarvan hij in de pers verklaarde dat hij er de strijd tegen zou aanbinden. In zijn arrest nr van 11 juni 2010 vernietigde de Raad van State de regularisatievergunning van 20 juni 2005 omdat onze schepen zijn eigen villaplan niet toepast! Met het bouwvoorschrift waardevol pand wilde schepen Bronders een juridische grondslag aan zijn villaplan geven. Panden in een Bijzonder Plan van Aanleg aangeduid als waardevol pand kunnen immers slechts zodanig verbouwd worden dat zij dezelfde of analoge beeldbepalende functie blijven vervullen. Hiertoe dient bij de bouwaanvraag een nauwgezette architecturale analyse en verantwoording gevoegd te worden. Ofschoon bij de regularisatieaanvraag van de huisjesmelker geen nauwgezette architecturale analyse en verantwoording was gevoegd, regulariseerde onze schepen desalniettemin een bouwovertreding die volledig indruist tegen de geest én de letter van zijn eigen BPA. Gelukkig was er nog de Raad van State die ook al de sloop van het Hôtel du Louvre tegen hield, om schepen Bronders te herinneren aan de correcte toepassing van de regelgeving die hij nota bene zelf had uitgevaardigd! 7 P a g i n a

8 Het gerenoveerde plein. Dankzij Dement werden het Vandenbroucke pand en de panden in de Antwerpenstraat niet gesloopt. Nu nog werk maken van een aanpak van de rest van de wijk. Regeling bij de aanvraag tot sloop van gebouwen of constructies opgenomen in de inventaris van het bouwkundig erfgoed Op 2 juli 2010 hechtte de Vlaamse Regering haar definitieve goedkeuring aan een wijzigingsbesluit dat ervoor zorgt dat bij aanvragen tot sloop van gebouwen of constructies, die zijn opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed, steeds een advies dient te worden ingewonnen bij het agentschap Ruimte en Erfgoed. Het wijzigingsbesluit werd op 4 augustus 2010 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De inventaris van het bouwkundig erfgoed brengt de waardevolle gebouwen in Vlaanderen in kaart. Deze inventaris werd voor de eerste maal vastgesteld op 14 september 2009 door de administrateur-generaal van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE), met de intentie om deze in de maand september jaarlijks opnieuw vast te stellen. In de vastgestelde inventaris zijn momenteel ongeveer relicten opgenomen, waarvan er ongeveer zijn opgenomen in een bescherming als monument, stads- of dorpsgezicht of landschap. Vermeden moet worden dat de geïnventariseerde constructies zonder bijkomend onderzoek worden gesloopt. Op basis van gedegen advies moet het vergunningverlenend bestuursorgaan kunnen oordelen of het belang van het project ten behoeve waarvan de sloopvergunning aangevraagd wordt, wel opweegt tegen het verlies van erfgoedwaarden. Daarom wordt in deze gevallen een bijkomend advies ingewonnen bij het agentschap Ruimte en Erfgoed, dat kan oordelen of de geïnventariseerde constructie nog over voldoende erfgoedwaarde beschikt. Het agentschap zal aan de gemeenten wel de mogelijkheid bieden om zelf een voorstel van advies te formuleren. Dit betekent dat een gemeente op vrijwillige basis een advies kan bezorgen aan het agentschap Ruimte en Erfgoed. Ruimte en Erfgoed kan daarop een zogenaamd kort advies geven, door zich eens te verklaren met het voorgestelde advies en het zich eigen te maken. Zo kunnen de gemeenten, die al doordacht omgaan met het geïnventariseerde erfgoed, desgewenst een advies verwoorden. Bron : COLOFON Dement Oostende vzw, Plantenstraat 82, 8400 Oostende Info : dementoostende@telenet.be Wil je onze mailing niet meer ontvangen? Geef ons een seintje. De "Alarm Klok" is een knipoog naar het officiële informatieblad van de stad Oostende. En met een alarmklok maken we ook een link naar de verdwenen klok van de Hazegras-kerk : symbool voor het respect waarmee ons bestuur het erfgoed behandelt. 8 P a g i n a