Voorwoord. Jur van Lieshout Santpoort, oktober 2006

Transcriptie

1 ! " # $! % & ' ' (

2 Voorwoord Deze scriptie is geschreven in het kader van de 8 e Masteropleiding voor Crisis and Disastermanagement (MCDm). De leergang MCDm is een samenwerkingsproject van het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (NIBRA), recent omgedoopt tot Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra en de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB). Het schrijven van een scriptie als deze kan gezien worden als topsport. Het vraagt toewijding, inzet, doorzettingskracht en inzicht om de lat telkens een stukje hoger te leggen. Wanneer we teruggaan in de tijd vormt topsport uiteindelijk ook de oorsprong van deze scriptie. Na op mijn 24 e de schaatsen hoog in de boom gehangen te hebben zocht ik een invulling voor de vele vrije tijd die plotseling beschikbaar kwam. Geen trainingsschema s meer, niet meer op de meest onlogische tijdstippen naar de ijsbaan, geen zorgen over de kwaliteit van je materiaal, de scherpte van je ijzers. Via een keertje meevaren kwam ik terecht bij de reddingsbrigade in IJmuiden en zoals je vele jaren van je leven bevangen bent met het schaatsvirus raak je vanzelf besmet met het reddingsbrigadevirus. Tijdens het groeiproces van strandploeglid, teamleider, materiaalbeheerder, commissielid tot bestuurslid de opleiding tot brandweerofficier gevolgd. Zoals wel vaker in het leven komt na verloop van tijd alles weer tezamen. Trainingsschema s zijn ploegindelingen geworden, trainingen op onlogische tijdstippen worden uitrukken of oefeningen bij reddingsbrigade en brandweer en de zorgen over de scherpte van je ijzers vervagen bij de zorgen over varend of rijdend materieel. Hulpverlening is ook topsport. Telkens wordt ook hier de lat hoger gelegd. Dit geldt eveneens voor het werk van de reddingsbrigades. De rode draad van deze scriptie betreft de vraagstelling over het nut en de noodzaak van reddingsbrigades in Nederland. Middels een beschouwing van het verleden, heden en de toekomst wordt hier een beeld van geschetst. Deze scriptie heb ik geschreven met hulp van collega s en informatie uit de eigen brandweer- en reddingsbrigadeorganisatie. Tevens heb ik diverse gesprekken gevoerd, onder andere tijdens de binnenlandstage, met diverse direct betrokken personen die een nuchtere kijk op de zaken konden geven omdat ze op grotere afstand van de organisatie staan dan ik. Nuttig, leerzaam en verhelderend. Ik dank allen, met name Jan van Gemert (directeur) en Martijn van Straten (bestuurslid) van Reddingsbrigades Nederland, die mij de juiste hoogte van de lat hebben gewezen voor hun hulp. Jur van Lieshout Santpoort, oktober 2006 De foto op de voorpagina van deze scriptie is gemaakt op 20 mei 2006 tijdens het lanceren van de Rescue-II van reddingsbrigade IJmuiden voor een trainingsvaart. Op dat moment waaide de wind met een kracht 7 Beaufort uit zuid-westelijke richting in combinatie met een ruwe zeegang. Voor het resultaat van deze trainingsvaart verwijs ik de lezer naar de laatste pagina van deze scriptie.

3 Samenvatting In de voorliggende scriptie Van Strandlopers tot Moby Dick; nut en noodzaak van redders in de branding wordt middels een beschrijving en analyse van verleden, heden en toekomst een beeld geschetst van de vrijwillige reddingsbrigades in Nederland en hun rol binnen de dagelijkse hulpverlening en grootschalige rampenbestrijding. Hoofdstuk 1 omschrijft middels een korte inleiding de centrale vraag van deze scriptie alsmede een viertal deelvragen. Hoofdstuk 2 schetst het verleden: een beeld van het ontstaan van de reddingsbrigades, de verschillende watersnoodrampen die Nederland geteisterd hebben en de rol van de reddingsbrigades in de recente gevallen van ernstige wateroverlast. Twee korte persoonlijke ervaringen opgetekend van brigademensen die daadwerkelijk ingezet zijn geeft een helder beeld van ervaringen bij een inzet in crisisomstandigheden. Hoofdstuk 3 schetst het heden en geeft antwoord op de vragen hoe de reddingsbrigades tegenwoordig georganiseerd zijn, de daarbij behorende taken en verantwoordelijkheden, verschillen tussen zwemmende-, bewakende- en kust- en binnenwaterbrigades en wettelijke basis versus vrijblijvendheid. De positie van het overkoepelende orgaan in relatie tot de individuele brigades wordt weergegeven alsmede de rol van de reddingsbrigades in de rampenbestrijding. Tot slot wordt een beeld gevormd van de huidige positie van de reddingsbrigades binnen het totale spectrum van hulpverlenende instanties die raakvlakken vertonen met de taken van de reddingsbrigades. Hoofdstuk 4 vormt een beeld van de toekomst. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de redenen en mogelijkheden voor veranderingen. Middels een visie en strategie wordt de vorming van een Regionale Voorziening Reddingsbrigades (RVR) weergegeven en een drietal scenario s geven de diverse mogelijkheden voor inbedding binnen Veiligheidsregio of Steunpuntregio. Deze scriptie wordt afgesloten middels een prikkelende epiloog die oproept tot nadenken over het veranderende klimaat. Katrina-achtige scenario s zijn in Nederland nog niet aan de orde van de dag maar ook niet geheel ondenkbaar. Klimaatscenario s van het KNMI geven aan dat winters natter worden, extreme neerslaghoeveelheden zowel in de winter als zomer toenemen en de zeespiegel blijft stijgen. Van partijen betrokken bij de hulpverlening op het water zal tegenwoordig en in de nabije toekomst meer en meer inzet gevraagd gaan worden om problemen veroorzaakt door deze grotere wateroverlast te verhelpen. Zo ook van de reddingsbrigades.

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 2. Verleden Historie en ontstaan van de reddingsbrigades Nederlandse watersnoodrampen Rol van reddingsbrigades bij de wateroverlast van Heden Organisatie van reddingsbrigades Verdeling in specialisme en verzorgingsgebied Onderlinge verschillen Aansluitcriteria Wettelijke basis in relatie tot vrijblijvendheid Koepelorganisatie RedNed Rol van de reddingsbrigades in de dagelijkse hulpverlening Rol van de reddingsbrigades in de rampenbestrijding Het convenant op hoofdlijnen Protocollen ten behoeve van bijstandaanvraag Partners in hulpverlening Toekomst Aanleiding voor veranderingen Visie en strategie Structuur Regionale Voorziening Reddingsbrigades Bestuur RVR Operationele landelijke sterkte Alarmering en inzetbaarheid Scenario s Huidige situatie RVR-Steunpuntregio Veiligheidsregio Pilots en evaluatie Slot 36 Epiloog 38 Geraadpleegde literatuur (voetnoten) 40 Literatuuropgave (alfabetisch) 42 Bijlagen: zie bijlage I Reddingsbrigades in Nederland II Standaarduitrusting reddingseenheid (vlet) III Inventarisatie van reddingsbrigades in veiligheidsregio s (i.o.)

5 1. Inleiding Landelijk maken partijen betrokken binnen de rampenbestrijding een professionaliseringsslag door. Gemeentelijke brandweerkorpsen werken steeds meer intergemeentelijk samen en worden omgevormd tot regionale korpsen 1, regio s worden congruent aan elkaar gemaakt, ambulancediensten worden omgevormd tot Regionale Ambulance Voorzieningen en op zichzelf staande meldkamers worden samengevoegd tot gezamenlijke of geïntegreerde meldkamers. Naast de gebruikelijke zuilen binnen de rampenbestrijding zoals politie, brandweer, ambulance en gemeente zijn ook andere partijen betrokken binnen het totale spectrum van hulpverlening. Eén van deze partijen wordt gevormd door de reddingbrigades. Zij opereren als vrijwilligersorganisatie in het overgangsgebied tussen land en water langs de kust, rivieren en grote binnenwateren. De reddingsbrigades hebben naast een taak binnen de rampenbestrijding veelal taken op lokaal niveau waar convenanten en samenwerkingsovereenkomsten aan ten grondslag liggen. Maar hoe vergaat het deze reddingsbrigades binnen een omgeving die razendsnel aan het veranderen is? Middels een analyse van verleden, heden en toekomst wordt getracht essentiële vragen te beantwoorden die zo vanzelfsprekend lijken maar dat niet zijn. Vragen over wijze van organisatie, vrijblijvendheid en wettelijke verplichting. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de lesstof zoals aangeboden in de leergang MCDm 2. De centrale vraag van deze scriptie is: wat is - onderbouwd door middel van een beschrijving en analyse van verleden, heden en toekomst - het nut en de noodzaak van vrijwillige reddingsbrigades in Nederland? Vanuit deze vraagstelling komt een aantal deelvragen naar voren: Wat is de wettelijke basis voor het werk van de reddingsbrigades? Wat is de wijze van organisatie zowel voor de dagelijkse hulpverlening binnen het eigen verzorgingsgebied als voor de rampentaak in gebieden waar wateroverlast heerst? Welke scenario s zijn er mogelijk voor toekomstige ontwikkelingen? Biedt de wijze waarop de reddingsbrigades nu georganiseerd zijn wel voldoende bestaansrecht gelet op veranderingen in de toekomst? Leeswijzer: waar in het kader van deze scriptie geschreven wordt over de Koninklijke Nederlandse Bond tot het Redden van Drenkelingen, KNBRD, Reddingsbrigades Nederland en/of RedNed wordt telkens dezelfde organisatie bedoeld. 1 Kabinetsstandpunt Veiligheidsregio s 2 Leergang MCDm, met name de modules 1: Veiligheidszorg in een Veranderende Samenleving, 3: Publieke Organisatie, 4: Rampenmanagement en 5: Beleid en Netwerken. 1

6 2. Verleden 2.1 Historie en ontstaan van de reddingsbrigades Nederland is van origine een waterrijk land en de bewoners hebben door de eeuwen heen met het water moeten leven. Veelal ging men uit praktische overwegingen het water op voor bijvoorbeeld het vervoer van goederen of oversteken van rivieren bij gebrek aan bruggen. Daarnaast is meer recreatief watergebruik al vanuit de oudheid bekend. Daarbij hebben altijd ongelukken plaatsgevonden en zijn mensen verdronken. Omstanders wisten bovendien maar zelden wat ze moesten doen met uit het water geredde drenkelingen en we mogen aannemen dat velen uiteindelijk op de kant toch nog het leven lieten. Om hier wat aan te veranderen werd in 1767 de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen opgericht die zich tot doel stelde mensen te leren hoe ze (schijndode) drenkelingen moesten behandelen om hun overlevingskansen te vergroten. In het begin van de twintigste eeuw begon men zich te realiseren dat er nog steeds veel mensen onnodig verdronken en werd een aantal belangrijke ontwikkelingen in gang gezet. In 1908 werd de 's- Hertogenbossche Reddingsbrigade opgericht met het doel reddingsmaterialen te verbeteren en drenkelingen te redden. Het voorbeeld van s-hertogenbosch werd als snel gevolgd door de Amsterdamse Reddings Brigade (10 april 1913), de Haarlemse Brigade tot Redding van Drenkelingen (26 juni 1913), de Haagse Vrijwillige Brigade tot Redding van Drenkelingen (28 oktober 1915) en een brigade uit Breda. Vanaf 1913 begon men in samenwerking met de Nederlandsche Zwembond en de Amsterdamsche Zwemclub mensen op te leiden voor een diploma zwemmend redden. Alle reddingsbrigades leidden mensen op in het behandelen van drenkelingen en zwemmend redden, waarbij al snel wedstrijden gehouden werden om mensen aan te sporen zichzelf te bekwamen. Wel hadden alle brigades elk hun eigen manier van lesgeven. Met het doel daar wat uniformiteit in te brengen en om elkaar bij te staan en van elkaar te leren werd door de vijf brigades op 16 september 1917 een landelijke bond opgericht; De Nederlandsche Bond tot het Redden van Drenkelingen (NBRD). In 1923 werden de eerste landelijke exameneisen gepubliceerd zodat er een kwaliteitsstandaard was voor de opleidingen waar de brigades zich op konden richten. Het eerste leerboek van de bond verscheen in 1931 en beschreef hoe je een drenkeling kon redden. Het kan gezien worden als de eerste druk van de moderne 'Handleiding Zwemmend Redden'. In 1950 werd Z.K.H. Prins Bernhard beschermheer van de bond en op de ledenvergadering van 4 oktober 1952 kreeg de bond het bericht dat zij voortaan het predikaat Koninklijke mochten gaan voeren (KNBRD). 2

7 Het aantal reddingsbrigades groeide ondertussen gestaag door afsplitsingen van Rode Kruis- en EHBO-verenigingen en steeds meer brigades zochten ook aansluiting bij de bond. De opleidingen werden zeer gewaardeerd en uitspraken als zolang niet iedereen kan zwemmen, moet iedere zwemmer kunnen redden en iedere zwemmer redder raakten in zwang. Wel was het vele en belastende bondswerk nog steeds vrijwilligerswerk. Bij de watersnoodramp van 1953 deden de reddingsbrigades goed werk en werd het belang duidelijk van een sterke organisatie en goede voorzieningen. Het Nationaal Rampen Fonds maakte geld vrij voor materieel (fl ,-) en er werd begonnen aan het ontwerp en de bouw van een zestigtal reddingsboten die weinig diepgang hadden, niet snel lek raakten en stabiel genoeg waren om zeker in, uit en over te kunnen stappen. Eind jaren vijftig waren de 65 reddingsvletten eindelijk gereed en werden ze bij de reddingsbrigades gestationeerd. In 1962 kwam er in IJmuiden een speciale loods met stallingmogelijkheden en een goed uitgeruste onderhouds- en reparatiewerkplaats voor de reddingsvletten. Ook kreeg de bond vanaf 1955 geld voor een secretariaat. Aanvankelijk betekende dat alleen loonkosten voor één secretaresse, maar het werd meer naarmate de bond groeide. In 1976 kon uiteindelijk een eigen pand in Haarlem worden betrokken. Ondanks jarenlang aandringen van de bond kwam er pas weer geld beschikbaar van de overheid voor nieuw materieel toen bij de overstromingen van 1993 en 1995 in Limburg en Gelderland de inmiddels hoogbejaarde en verouderde vletten grootschalig moesten worden ingezet. Dit keer bekostigden het Nationaal Rampenfonds en het Ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) samen negentig reddingseenheden bestaande uit een boot met trailer, buitenboordmotor, mobilofoon, waterdichte werkpakken, reddingsvesten, EHBO-koffer en brancard 3 (zie verder bijlage II: Standaarduitrusting reddingseenheid). De leden van reddingsbrigades waar zulke reddingseenheden gestationeerd zijn konden bovendien een extra opleiding volgen voor omgang met het materieel. Tegenwoordig is de bond gevestigd in het Nationaal Trainings Centrum (NTC) in IJmuiden, dat in 1996 in gebruik is genomen en behalve het bondsbureau en crisiscoördinatiecentrum (CCRN) ruimte biedt aan opslag en reparatiefaciliteiten voor boten en motoren en ruimtes heeft voor vergaderingen, theorie- en praktijklessen en de daarbij behorende examens. Bij de ingebruikname is ook de naam gewijzigd in het kortere en duidelijkere Reddingsbrigades Nederland (RedNed). 3 Circulaire Ministerie van Binnenlandse Zaken EB96/985 d.d. 27 juni

8 Vlettenvloot in praktijk. 2.2 Nederlandse watersnoodrampen In Nederland worden watersnoodrampen vooral veroorzaakt door de Noordzee, die door een zware storm wordt opgestuwd, waardoor dijken kunnen doorbreken. Bij de watersnoodramp 1953 gebeurde dit in combinatie met een springvloed. Maar ook langs de rivieren braken vroeger regelmatig dijken door. Nederland is sinds de Middeleeuwen vele malen getroffen door watersnoodrampen vanuit zee. De meest bekenden zijn de Allerheiligenvloed (1170 en 1570), Sint Aagthenvloed (1288), Sint Elisabethsvloed (1404 en 1421) en de Sint Felixvloed (1530). De laatste twee eeuwen hebben watersnoodrampen plaatsgevonden in 1820, 1825, 1916 en 1953 waarvan de laatste gekenmerkt kan worden als de grootste vredesramp die Nederland de afgelopen honderden jaren heeft getroffen en waarbij 1835 slachtoffers gevallen zijn. Drieënvijftig jaar later leeft de ramp in de collectieve herinnering vooral voort als de aanzet tot de Deltawerken. Wat in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 en de dagen daarna is gebeurd, is in elk geval buiten de getroffen gebieden aan de herinneringen ontgaan. Hiervoor in de plaats zijn de rampen van Enschede en Volendam gekomen 4. Langs de grote rivieren in Nederland braken ook dijken door. Tussen 1750 en 1800 alleen al 152 keer. Na de oprichting van het 'Bureau voor den waterstaat'(het huidige Rijkswaterstaat) in 1798 nam die frequentie snel af. Sinds het einde van de achttiende eeuw hadden de grote rivieren acht keer te maken met hoge waterstanden. Zes keer leidde dat tot grote dijkdoorbraken en overstromingen. Dijkdoorbraken in het rivierengebied na 1800 waren Weurt (1805), Bommelerwaard (1861) en Maasdijk (1926). 4 Getuige de ramp: De watersnood 1953 in crisisperspectief. COT, Alphen aan den Rijn: Kluwer,

9 In 1993 zorgde hoogwater op verschillende plaatsen langs de rivieren - hoewel er geen dijken doorbraken - voor veel overlast. Op 23 januari 1995 stijgt het waterpeil van de Maas zodanig dat delen van Limburg overstromen. De situatie verergert als blijkt dat ook het Rivierengebied in Midden- Nederland gevaar loopt. De autoriteiten vrezen voor een dijkdoorbraak waarbij de polders in korte tijd onder water komen te staan: het zogeheten badkuipeffect 5. Deze dreiging leidt tot een massale evacuatie. Een kwart miljoen mensen moet huis en haard verlaten inclusief complete veestapels van boeren in het getroffen gebied. Sinds de watersnoodramp van 1953 is in Nederland niet meer op een dergelijke schaal geëvacueerd. Zowel de watersnoodramp van 1953 als die van 1993 en 1995 zijn van invloed geweest op de verdere doorontwikkeling van het werk van de reddingsbrigades. 2.3 Rol van reddingsbrigades bij de wateroverlast van 1993 Ten tijde van de wateroverlast van 1993 was de rol van de reddingsbrigades bij vrijwel niemand (meer) bekend. Hierdoor moest eerst het nodige overleg plaatsvinden tussen het Bondsbureau en de getroffen regio in Limburg. Naar aanleiding van dit eerste overleg zijn 14 reddingsvletten van kustreddingsbrigades uit Noord-Holland in colonne naar Limburg gegaan. Bij aankomst in Venlo waren de lokale hulpverleners aangenaam verrast over de grote hoeveelheid personeel en materieel. In overleg werden de vletten verdeeld over de getroffen dorpen. Bij de eerste inzet deed zich echter een probleem voor: de westerlingen konden het plaatselijke dialect niet verstaan. Hierop werden tolken aangesteld die behalve hielpen het taalprobleem op te lossen ook een gidsrol op zich namen. In de diverse dorpen, die te kampen hadden met wateroverlast, werd aan het gemeentelijke Beleids Team een liaison van de reddingsbrigade toegevoegd. Andere leden werden ingezet als centralist in de diverse plaatselijke commandocentra. Zowel de eerste ploegen als ook de aflossing van deze ploegen hebben levensreddend werk verricht onder vaak barre weersomstandigheden. Persoonlijke ervaringen I: Watersnood was hot nieuws in de media. Hierdoor gebeurde het dat er tijdens het verplaatsen naar het inzetgebied brigadespullen geruild werden tegen etenswaren en snoepgoed. Bovendien konden bij allerlei bedrijven en instellingen goederen en zaken geregeld worden. Op de regiokazerne in Venlo was men zo blij met de inzet van de brigades dat daar eigenlijk alles mogelijk was. Zodoende konden wij daar onbeperkt tanken en reden de brigadeleden in brandweervoertuigen rond. In de dorpen werd aan het gemeentelijke Beleids Team een aanspreekpunt van de reddingsbrigade toegevoegd, hierdoor kon het gebeuren dat een brigadelid die s morgens in zijn werkoveral liep s avonds aan tafel zat bij de Burgemeester. 5 Evacuaties bij Hoog Water: zelfredzaamheid en overheidszorg. COT, Leiden/Rotterdam,

10 De media aandacht ging zover dat de ploeg van reddingsbrigade IJmuiden een eigen verslaggeefster van de IJmuider Courant mee had tijdens hun inzet in het getroffen gebied, echter tijdens een nachtelijke inzet kon zij zich niet losmaken uit haar warme bed. Zodoende krijg zij de volgende dagen de bijnaam Doornroosje mee. Opgetekend van R.T. de Vlieger toenmalig teamleider Reddingsbrigade IJmuiden (thans brandweerkundig centralist Meldkamer Brandweer en Ambulance Kennemerland) Persoonlijke ervaringen II: Het is de avond voor kerst Een ploeg van 3 rampenvletten uit Naarden, Huizen en Zandvoort, krijgt de opdracht om Archen te evacueren. De afspraak is dat mensen een wit laken of andere doek uit het raam hangen, ten teken dat de bewoners klaar zijn om geëvacueerd te worden. Vervolgens komt de reddingsbrigade, laadt mensen en dieren in de vletten en brengt deze naar gereedstaande vrachtwagens van Defensie. Het waterpeil in sommige straten en huizen is 1,50 meter. Her en der staan vrachtwagens van Defensie die te diep zijn doorgereden en als verlaten herkenningspunten voor de brigade s als markering dienen.alles gaat goed, tot de laatste straat. De bewoners wijzen ons op een invalide man die bedlegerig is en op zolder ligt. De bewoners willen pas weg wanneer de invalide man geëvacueerd is. In huis drijft inmiddels de gehele huisraad. Nauwelijks is er 25 centimeter doorgang tussen de deurpost en het water. Op zolder wordt de man aangetroffen die duidelijk hulp nodig heeft en graag weg wil, maar geen idee heeft hoe hij dat moet doen. Met 4 lange redders wordt de invalide man op de schouders naar beneden gebracht en op een brancard in een vlet gelegd en vervoerd. De invalide man blijft geheel droog en als de vlet weg vaart begint de gehele straat spontaan te applaudisseren en wil men allemaal het huis verlaten. De bewoners van het eerste huis, de buren van de invalide man, staan al te popelen en terwijl de leden van de reddingsbrigade de tuin in lopen naar de voordeur meldt de vrouw des huizes: let op, we hebben een vijver!. Nog geen seconde later verdwijnt één van de redders volledig kopje onder en als hij weer boven komt schreeuwt hij proestend: gevonden!. Opgetekend van R. Kuiper toenmalig teamleider Reddingsbrigade Zandvoort (thans ambulancechauffeur Ambulancehulpverlening i.o. Kennemerland) 6

11 3. Heden 3.1 Organisatie van reddingsbrigades In Nederland zijn 183 reddingsbrigades actief met in totaal bijna aangesloten leden. De verdeling man/vrouw is hierbij grosso modo 50%-50%. Van deze aangesloten leden werken ongeveer 1000 vrijwilligers in allerlei specifieke commissies, examencommissies, klankbordgroepen, werkgroepen en bondsbestuur. Daarnaast zijn ongeveer 2200 bevoegde instructeurs actief en functioneren circa 1600 bondsleden als niet-bevoegd opleider 7. Op het gebied van behaalde diploma s en brevetten zijn tot op heden circa stuks Zwemmend Redden, 260 stuks Strand en 495 stuks Varend Redden diploma s uitgeschreven. De 183 brigades zijn onder meer actief aan de Noordzeekust, op de Zeeuwse wateren, het IJsselmeer, de Randmeren, drukke vaarwegen en recreatieplassen. Voor wat betreft de Noordzee betreft dit het gemeentelijk ingedeelde grondgebied tot één kilometer uit de zogenaamde laag-laag waterlijn. Het algemeen doel van de reddingsbrigades is het voorkomen en bestrijden van de verdrinkingsdood in de ruimste zin van het woord. Vrij vertaald naar reguliere taken komt dat onder andere neer op het helpen van zwemmers en watersporters in nood. 3.2 Verdeling in specialisme en verzorgingsgebied Grofweg vallen de brigades in drie hoofdgroepen te scheiden: zwemmende brigades (178) bewakende (binnenwater) brigades (129) bewakende (buitenwater) brigades (31) Combinaties van verschillende specialismen zijn ook mogelijk. Zie hiervoor ook bijlage I: Reddingsbrigades in Nederland (Provincie en discipline). Binnen Reddingsbrigades Nederland worden allerlei wedstrijden georganiseerd op het gebied van zwemmend en varend redden, eerste hulp aan drenkelingen en vletroeien. Sommige onderdelen hiervan groeien uit tot (semi-)topsport waarvoor RedNed een sector Topsport opgericht heeft. Deze scriptie zal zich voornamelijk richten op de bewakende taak van de reddingsbrigades alsmede de taak binnen de rampenbestrijding. De brigades kunnen over het algemeen gekenmerkt worden als autonome non-profit organisaties of verenigingen met in meer of mindere mate vooral lokale contacten in de vorm van 6 Jaarverslag Reddingsbrigades Nederland 2005; totaal leden (peildatum 1 oktober 2004) 7 De keuze voor een goed vrijwilligersbeleid (versie 2 maart 2003); Werkgroep en Klankbordgroep vrijwilligersbeleid RedNed 7

12 samenwerkingsafspraken of intentieverklaringen met professionele hulpverleners zoals brandweer en ambulance. De vrijwilligers kunnen onderscheiden worden in drie functies: vrijwilliger in de betekenis van eigenaar (oprichter, bestuur als vertegenwoordiging van de leden) vrijwilliger in de betekenis van beleidsbepalers (ledenvergadering, bestuurslijn, beleid) vrijwilliger in de betekenis van uitvoerder (handjes om het beleid uit te voeren, commissies) 3.3 Onderlinge verschillen Verschillen tussen individuele brigades zijn groot. Deze verschillen uiten zich onder andere op aspecten als ambitie, potentie, financiering en sponsoring, opleidingen en reddingsmateriaal. Ambitie. Met name enkele kust- en in mindere mate enkele binnenwaterbrigades onderscheiden zich door een hoog ambitieniveau. Buiten de brigadespecifieke taken in het eigen verzorgingsgebied en taken binnen de rampenbestrijding wordt actief toenadering gezocht tot de operationele hulpverleningsdiensten brandweer en ambulance met als resultaat convenanten en samenwerkingsovereenkomsten. Waar de ene brigade alleen in het weekend en in het seizoen een bewakingstaak op zich neemt en daarbij gebruik maakt van bijvoorbeeld eigen trekkend (rijdend) materieel is de andere brigade 24 uur per dag en 365 dagen per jaar beschikbaar met een breed scala aan permanent inzetbaar materieel. Potentie. Door het volgen van aanvullende opleidingen, training en cursus (bijvoorbeeld kleine blusmiddelen en het bedienen van AED-apparatuur) worden vaardigheden verder uitgebouwd. Deze vaardigheden kunnen van belang zijn voor andere partijen die samenwerking zoeken met de reddingsbrigade. Vanzelfsprekend is het een bewuste keuze van de brigade om te kiezen voor het uitbouwen van vaardigheden en zich daardoor meer interessant te maken voor externe partijen als brandweer en ambulance. Financiering en sponsoring. De reddingsbrigades in Nederland worden op verschillende manieren gefinancierd. Hoofdzakelijk komen gelden, in meer of mindere mate, vrij vanuit financiering verkregen door gemeentelijke subsidies, eigen contributies, sponsorgelden en giften en inkomsten uit commerciële activiteiten in de vorm van bewaking en EHBO bij particuliere evenementen. Hierin spelen ook factoren als potentie en ambitie mee. Wanneer een brigade onvoldoende mogelijkheden of capaciteit heeft om actief deze geldstromen te benutten zijn mogelijkheden voor expansie beperkt. Bijzonder lucratief is het aangaan van een sponsorovereenkomst met een bedrijf of instelling die in brede zin van het woord het werk van de reddingsbrigade een 8

13 warm hart toedraagt. Deze sponsoring kan bestaan uit een financiële bijdrage of een bijdrage in de vorm van materieel/goederen (bijvoorbeeld (korting op) boten, brandstof) of diensten (bijvoorbeeld drukwerk, advies) of variaties hierop. Een nadelig effect van sponsoring kan ontstaan wanneer de aangegane overeenkomst verdere ontwikkeling van de reddingsbrigade in de weg staat. Een voorbeeld hierbij is de overeenkomst die reddingsbrigade Bloemendaal heeft gesloten met enerzijds de Rabobank en anderzijds de commerciële omroep Radio 538. Terwijl RedNed investeert in een landelijke kleurstelling, striping en kledinglijn houdt Bloemendaal vast aan haar eigen - weliswaar eveneens oranje - huisstijl, welke gedeeltelijk ingegeven is door de sponsor, waardoor van uniformiteit geen sprake meer is. Het huidige kledingpakket zal middels een sterfhuisconstructie op termijn vervangen worden door dat van RedNed. In het kader van de ontwikkelingen rondom de invoering van de Blauwe Vlag (zie ook bij 3.6: koepelorganisatie RedNed) kunnen aangesloten reddingsbrigades gebruik maken van sponsoring door de ANWB middels het voeren van het beeldmerk van de ANWB op voer- en vaartuigen. De hierbij gehanteerde constructie is dat de ANWB ten gunste van RedNed een bedrag ter grootte van ,- beschikbaar stelt. Na inventarisatie welke brigades het ANWB beeldmerk gaan voeren wordt dit vastgestelde bedrag verdeeld onder die brigades. De verwachting is dat hoogte van de feitelijke sponsoring, zowel financieel als structureel gezien, tegenvalt en er derhalve geen sprake is van een constructie vergelijkbaar met de financiering van de trauma-helikopters die in Nederland zijn gestationeerd. Opleidingen. Vrijwel elke brigade leidt haar eigen vrijwilligers op. Dit kan door middel van het volgen van zogenaamde bondsopleidingen en het behalen van bondsdiploma s of door het volgen van opleidingen die door een lokale brigade zelf ontwikkeld - op basis van een afwijkend verzorgingsgebied of specialisme - en derhalve brigadespecifiek te noemen zijn. Tijdens deze (niet gecertificeerde) opleidingen ontvangen de nieuwe redders uitgebreide instructie over praktische handelingen zoals zwemmend redden, varend redden en EHBO / EHaD (Eerste Hulp aan Drenkelingen). Bij de hogere bondsdiploma's worden de redders ook theoretisch op het reddingswerk voorbereid en worden de leidinggevende capaciteiten van de redders verder ontwikkeld. Op éénduidige wijze vindt examinering plaats door bondsofficials welke afkomstig zijn van bij de bond aangesloten brigades. Saillant detail vormt het feit dat voor het bemensen van de vlettenvloot welke in het kader van de rampentaak ingezet kan worden de opleidingen bink, opstapper en motordrijver benodigd zijn. Deze opleidingen zijn inmiddels zodanig verouderd qua inhoud en opzet dat ze niet meer voldoen aan de wensen van individuele brigades. Derhalve ontstaat hier een discrepantie: wel verplicht voor (onderdelen van) de rampentaak maar niet meer gevolgd door brigades die deze taak uitvoeren. Inmiddels worden diverse opleidingen momenteel herzien en middels een certificering aangepast aan de eisen van deze tijd. De term competentie doet haar intrede. 9

14 Reddingsmateriaal. Behalve de rampenvlet, zoals ter beschikking gesteld door BZK, en sinds recent een vastgestelde kledinglijn beschikken de brigades niet over uniform materieel. Het verschil tussen binnen- en kustbrigade vraagt divers materieel in verband met afwijkende omstandigheden in relatie tot vaareigenschappen. Binnen de markt voor professioneel varend reddingsmaterieel zijn enkele partijen op de markt. Dit geldt eveneens voor trekkend en rijdend materiaal. Ook op dit gebied wijst de praktijk uit dat er vele variaten zijn. Zo zijn er brigades die gebruik maken van tractoren en quad s terwijl brigades die convenanten gesloten hebben met hulpverleningsdiensten zoals de ambulancedienst, en dientengevolge ingezet kunnen worden voor ambulancevervoer, gebruik maken van gesloten (4-WD)-voertuigen al dan niet volgens eigen concept en voorzien van optische- en geluidssignalen en uniforme striping overeenkomstig de BZK-huisstijl. Middels een convenant geregeld kan de reddingsbrigade Den Haag (HVRB) een vastgesteld aantal dagen gebruik maken van onder andere rijdend materieel van de brandweer Den Haag. Wanneer het seizoen ten einde is en de brigade geen of minder gebruik maakt van de voertuigen staan deze gestald bij één van de brandweerkazerne s. In dat geval kan de brandweer bij bijvoorbeeld stormschade er voor kiezen om niet met een tankautospuit met zes inzittenden hulp te verlenen maar deze bezetting te splitsen in drie voertuigen met twee inzittenden waardoor een hogere mate van flexibiliteit bereikt wordt. De gesplitste bezetting van de oorspronkelijke tankautospuit maakt dan gebruik van de voertuigen die in het seizoen gebruikt worden door de reddingsbrigades. Hierdoor is de brandweer in voorkomende gevallen meer flexibel inzetbaar. Een unieke vorm van samenwerking. 3.4 Aansluitcriteria Behalve op het gebied van uniformiteit (striping, logo en kledinglijn) is het werk van de reddingsbrigade niet beschermd. Dit betekent dat in principe een ieder een reddingsbrigade kan oprichten wanneer de vereniging maar raakvlakken vertoont met het algemene doel: het voorkomen en bestrijden van de verdrinkingsdood in de ruimste zin van het woord. Voor aansluiting bij RedNed moet wel aan een aantal voorwaarden voldaan worden. Primair geldt dat alleen een vereniging (aspirant brigade) met minimaal 40 leden lid kan worden van RedNed. Hierbij dienen zij aan de aansluitingscriteria te voldoen. Een vereniging dient schriftelijk het verzoek om aansluiting bij het bestuur van RedNed in te dienen, bekrachtigd met een besluit van de eigen ledenvergadering. Bijgaand dienen de statuten van de aan te sluiten vereniging te worden overlegd. Vanzelfsprekend dienen deze niet strijdig te zijn met de bondsstatuten. Na een procedure waarbij eerst een voorlopige aansluiting kan worden verleend, kan het bondsbestuur de aansluiting bekrachtigen. De vereniging dient vervolgens contributie te betalen voor de leden. In deze afdracht is tevens een bedrag opgenomen voor een WA-verzekering. Naast de 10

15 WA-verzekering biedt RedNed collectieve verzekeringen aan voor varend materieel en communicatiemiddelen alsmede een ongevallenverzekering. Rijdend materieel is hiervan uitgesloten en wordt door de individuele brigades bij verschillende maatschappijen ondergebracht. Ter afwending van bestuurlijke aansprakelijkheid kan door RedNed een verzekering Bestuurlijke Aansprakelijkheid aangeboden worden al dan niet inclusief een rechtsbijstandverzekering. Dit gebeurt vanwege specifieke vraagstukken als grootte van de brigade, bezittingen en (bewakings)taken niet collectief. Bestuurlijke aansprakelijkheid is de laatste jaren een hot issue 8. Verzekeringen keren in geval van individuele schade aan leden minder snel uit en kijken in bredere context naar het functioneren van de vereniging inclusief het bestuur. De aangesloten brigades zijn aan te merken als vereniging met volledige rechtsbevoegdheid waarbij aan de oprichtingsakte de statuten zijn toegevoegd. Een bestuurder is dan alleen aansprakelijk bij wanbestuur, onrechtmatige daad, nalatigheid of onvoorzichtigheid. Voorbeelden hiervan zijn: bevoegdheden te buiten gaan, belangrijke afwijkingen van de begroting, afspraken niet nakomen en onverantwoorde risico s nemen. Wat een verantwoord dan wel onverantwoord risico is biedt, zeker voor de taken van de reddingsbrigades, ruimte voor discussie. Gelijk aan aanmelden is het ook mogelijk om als reeds aangesloten reddingsbrigade om moverende redenen te kiezen voor afsplitsing van de overkoepelende bond. Dit gebeurt echter zelden tot nooit. 3.5 Wettelijke basis in relatie tot vrijblijvendheid Lezende de Brandweerwet 1985 en de Wet Rampen en Zware Ongevallen waarin in algemene termen genoemd wordt dat Burgemeester en Wethouders in brede zin van het woord zorg hebben voor het voorkomen, beperken en bestrijden van brand en gevaar voor mens en dier, daarbij ondersteund door een (gemeentelijk) rampenplan en (algemene) plaatselijke verordeningen (APV) bestaat er geen wettelijke basis voor het oprichten, in stand hebben en houden van een reddingsbrigade. Feitelijk dient deze taak, op gemeentelijk ingedeeld grondgebied, vervuld te worden door de drie operationele hulpverleningsdiensten politie, brandweer en GHOR. Aansluitend dienen - niet limitatief en ter illustratie - de volgende vragen zich aan: Is de brandweer volledig uitgerust, opgeleid èn geoefend voor het doen van een oppervlakteredding 9 in geval van een slachtoffer te water? Heeft de politie voldoende capaciteit om gevonden kinderen op te vangen en vermissingen op te lossen? Tot hoe ver kan een ambulance het strand op? En indien op het strand, kan de ambulance er daarna ook weer vanaf? 8 Sportclub, sportfacilities magazine: Bestuurdersaansprakelijkheid! Ties van der Horst; maart NVBR Leidraad Bestrijding Waterongevallen - editie 2004 (oppervlakteredding: Weerwater, Almere september 2002) 11

16 Wie verzorgt de EHBO in een badplaats? Moet voor elke schelp in voet een ambulance besteld worden, de huisarts geconsulteerd worden of worden teruggevallen op een enthousiaste strandpaviljoenhouder? Bovengestelde vragen geven aan dat er van een toegevoegde rol voor de reddingsbrigades, met opgeleide vrijwilligers, rijdend en varend materieel, zeker voor wat betreft hun bewakende taak, terdege sprake is. Waar de ene gemeente kiest voor een methode waarbij aansprakelijkheid afgedekt wordt door het plaatsen van een bord onbewaakt strand zwemmen op eigen risico of van gelijke strekking (op een strand in Groot-Brittannië heeft men hiervoor speciaal een telefooncel geplaatst) kiest de andere gemeente voor het formaliseren van afspraken met de lokale reddingsbrigade 10 waarbij de strandwachttaak van de brigade als volgt is vastgelegd: preventie en redding EHBO en slachtoffervervoer het opsporen van vermissingen en terugbezorgen van vondelingen Waarbij opgemerkt wordt dat uitgegaan wordt van een goede samenwerking met gemeente, politie, brandweer, ambulancezorg en Kustwachtcentrum. Middels het vastleggen van deze afspraken wordt de bewakende taak van de reddingsbrigade op lokaal niveau en binnen het totale spectrum van hulpverleners gelegitimeerd. 10 Convenant Strandveiligheid Bloemendaal, 13 mei

17 3.6 Koepelorganisatie RedNed RedNed, de Koninklijke Nederlandse Bond tot het Redden van Drenkelingen (KNBRD), vormt de overkoepelende organisatie van de reddingsbrigades in het land. Zij levert ondersteuning aan de aangesloten brigades door onder andere belangenbehartiging, ondersteuning in materieel en logistiek, opleidingen en het organiseren van oefeningen. RedNed wordt geleid door een dagelijks bestuur, dat wordt ondersteund door het bondsbureau en Service Center met complete staf (7,45 fte) en diverse commissies en werkgroepen. Deze commissies en werkgroepen zijn landelijk verdeeld in rayons. De aangesloten brigades bepalen jaarlijks in de Algemene (leden)vergadering (AV) het toekomstig beleid. Leden Reddingsbrigades Algemene Ledenvergadering CvB-O TC FC CvB Commissie van Beroep voor Organisatie en Opleidingszaken Tucht Commissie Financiële Commissie Commissie van Beroep Bestuur Voorzitter Penningmeester Secretaris PR & Communicatie Sport Bewaking & Hulpverlening Opleidingen AM & Vrijwilligersbeleid CC MC COZ CBS CTS CBR RFC RVR Rayons LR CO CV Controle Commissie Medische Zaken Commissie Official Zaken Commissie Breedtesport Commissie Topsport Commissie Bewakende Reddingsbrigades Radio en Frequentie Commissie Regionale Voorziening Reddingsbrigades Rayon Commissies Landelijk Rayon Commissie Opleidingen Commissie Vrijwilligersbeleid Bondbureau Service Center Organogram/organisatiestructuur Reddingsbrigades Nederland 13

18 Directeur lid MT 1 fte Beleidsmedewerker lid MT 1 fte Hoofd Technische Zaken en Hulpverlening lid MT 1 fte Assistent inspecteur 0,8 fte Allround monteur 1 fte Medewerker Huishoudelijke Dienst 0,15 fte Secretaresse 0,9 fte Medewerker Financiële Administratie 0,6 fte Medewerker Postkamer en Verzekeringen 0,4 fte Medewerker PR & Communicatie 0,6 fte Organogram Bondsbureau en Service Center Voor wat betreft de rampentaak valt RedNed onder de Directie Crisisbeheersing (H. Geveke) van het Directoraat-Generaal Veiligheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Voor wat betreft de sector Sport onder het Ministerie van Volkshuisvesting, Welzijn en Sport (VWS). Ook met het NOC-NSF worden, voornamelijk voor de topsport activiteiten, nauwe contacten onderhouden. Buiten Nederland is RedNed vertegenwoordigd in het internationale bestuur van de Europese tak (ILSe) van de International Life Saving Federation (ILS) alsmede enkele internationale commissies (Development and Aid Commission, Sport Commission en Life Saving Commission). Bij de ILS zijn 136 reddingsbrigades over de gehele wereld aangesloten. Middels deze ILS kan op Europees- en wereldniveau inbreng en invloed op besluitvorming uitgeoefend worden en is internationale kennisuitwisseling mogelijk. Vanuit ILSe wordt ondersteuning geboden aan zusterorganisaties die in opbouw zijn in de Baltische en Russische Staten rond de Kaspische Zee en de Balkan. Inkomsten voor RedNed worden voornamelijk bepaald door contributies ( ,-) van aangesloten brigades, overheidsbijdragen ( ,-) in de vorm van subsidies, opbrengsten opleidingen ( ,-), resultaat verkopen ( ,-) en overige baten ( ,-). RedNed participeert in het project Blauwe Vlag. Stranden en havens, welke de Blauwe Vlag uitgereikt hebben gekregen voldoen volgens de onafhankelijke milieuorganisatie Foundation for Environmental Education (FEE) aan schoon en veilig water en bieden een mooie en gezonde natuur. De Blauwe Vlag-campagne wordt in Nederland uitgevoerd door de ANWB in opdracht van FEE-Nederland. Overheden, ondernemers en recreanten worden actief betrokken bij de zorg voor schoon en veilig water, mooie natuur en een gezond milieu. De Blauwe Vlag is een internationale erkenning voor de 14

19 inspanningen van kustplaatsen en jachthavenbeheerders. Voor toeristen en recreanten is de Blauwe Vlag het internationale symbool voor schone stranden en jachthavens. De Blauwe Vlag-toekenning is één jaar geldig. Elk jaar wordt gecontroleerd of de stranden en jachthavens nog aan de eisen voldoen. Na een nationale nominatie kent de internationale jury al dan niet de Blauwe Vlag toe. RedNed controleert middels 12 speciaal opgeleide riskassessoren en assistenten de veiligheid op de stranden. Het verkrijgen van de Blauwe Vlag kan dienen als belangrijke impuls voor kwaliteitsverbetering van de reddingsbrigades. 3.7 Rol van de reddingsbrigades in de dagelijkse hulpverlening Primair bestaat het werk van de reddingsbrigade uit het voorkomen en bestrijden van de verdrinkingsdood in de ruimste zin van het woord. Hiertoe wordt in het zogenaamde bewakingsgebied een actieve bewaking opgezet. Afhankelijk van diverse factoren kan deze bewaking plaatsvinden gedurende het (zomer)seizoen, alleen in de weekeinden en schoolvakanties tot het gehele jaar en alle tussenliggende varianten. Middels lopende, varende en rijdende patrouilles wordt met name het overgangsgebied tussen land en water scherp in de gaten gehouden. Naast preventief en repressief toezicht, EHBO en het verenigen van zoekgeraakte kinderen en verontruste ouders (v.v.) fungeert de reddingsbrigade veelvuldig als vooruitgeschoven post van de professionele hulpverleningsdiensten. Door toename van specifieke (extreme)recreatie als kite-surfen en kite-buggy-en vanwege meer én specifiekere besteding van vrije tijd verwordt het bewakingsgebied van de reddingsbrigade tot een dynamische omgeving. De landelijke tendens naar een groter gevoel van veiligheid speelt een prominente rol in het werk van de reddingsbrigades. Behalve repressief optreden vindt een verschuiving plaats naar preventie en pro-actie. Partijen betrekken reddingsbrigades steeds vaker vroegtijdig bij ontwikkelingen in het bewakingsgebied. Denk hierbij aan overleggen over de meest gewenste plaats voor boot-corridoren, ontwikkeling van kustvisies en advies bij het verlenen van evenementenvergunningen. 3.8 Rol van de reddingsbrigades in de rampenbestrijding Ongeveer de helft van alle 183 aangesloten reddingsbrigades kan worden ingezet voor de hulpverlening bij wateroverlast, overstroming en dijkdoorbraak. Hiervoor is een vloot van 90 compleet uitgeruste reddingsvletten beschikbaar die speciaal ontworpen zijn voor evacuatiedoeleinden en het varen in ondergelopen gebieden. Basis voor deze vloot vormt de uitkering van het Nationaal Rampenfonds in 1953 en de overeenkomst met de directie Crisisbeheersing van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Nationaal Rampenfonds 11 naar aanleiding van de wateroverlast in Circulaire Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties EB2000/51225 d.d. 9 februari 2000: aanvraagprocedure inzet reddingsvletten RedNed/oefenplanning (vervangt circulaire EB96/985) 15

20 In deze overeenkomst worden afspraken gemaakt over de inzet van reddingsbrigades in geval van een (dreigende) ramp of een (dreigend) zwaar ongeval in de zin van de Wet Rampen en Zware Ongevallen (WRZO). Hieruit vloeit voort de aanvraagprocedure inzet reddingsvletten Koninklijke Nederlandse Bond tot het Redden van Drenkelingen (circulaire EB96/985), opgesteld en aangepast bij BZKcirculaire EB2000/51225 d.d. 24 februari De overeenkomst van 1995 vervangt de overeenkomst uit Legitimatie voor de feitelijke overeenkomst vormt het feit dat RedNed bij het ramptype overstroming een belangrijke aanvullende functie vervult (evacuatie en redding) en bij dit ramptype eveneens de eerste schakel vormt in de geneeskundige hulpverleningsketen c.q. onderdeel van de spoedeisende medische hulpverlening/geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen. De vloot is grotendeels gestationeerd bij reddingsbrigades in de risicogebieden aangevuld met de grotere brigades die over voldoende personele capaciteit beschikken om de vloot te bemensen Het convenant op hoofdlijnen Op 18 september 1995 is door de Minister van Binnenlandse Zaken een overeenkomst gesloten met de Koninklijke Nederlandse Bond tot het Redden van Drenkelingen (RedNed) en het Nationaal Rampenfonds (NRF). Op grond van deze overeenkomst houdt RedNed ten behoeve van de inzet bij een (dreigende) ramp, een vloot in stand, die uit ten minste 90 reddingsvletten met uitrusting bestaat. Deze overeenkomst eindigt op 31 december De vlettenvloot wordt als volgt verdeeld: 60 reddingsvletten met uitrusting worden paraat gehouden bij reddingsbrigades van RedNed in gebieden met een verhoogd overstromingsrisico. Dit zijn delen van Nederland waar de meeste kans aanwezig is dat zich een overstroming en/of dijkdoorbraak voltrekt 20 reddingsvletten met uitrusting zijn centraal opgeslagen in het magazijn van de directie Brandweer en Rampenbestrijding in Wijk bij Duurstede. 10 reddingsvletten met uitrusting zijn bestemd voor opleiding en oefening en kunnen worden ingezet indien andere vletten tijdelijk niet beschikbaar zijn als gevolg van onderhoudswerkzaamheden. Deze vletten zijn opgeslagen bij het Nationaal Trainings Centrum van RedNed in IJmuiden. RedNed verplicht zich in het kader van deze overeenkomst om in geval van een ramp of een (dreigend) zwaar ongeval of van ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, op verzoek van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties één of meer reddingseenheden in te zetten. Bovendien verplicht RedNed zich minimaal eenmaal per jaar deel te nemen aan een oefening van een regionale brandweer in een risicogebied en aan een landelijke samenwerkingsoefening. Daarbij wordt RedNed zowel financieel en materieel ondersteund bij de instandhouding van de vlettenvloot. 16

21 De financiële steun bestaat uit een jaarlijkse bijdrage in het exploitatietekort en de kosten van de regionale en landelijke oefeningen. De materiële steun bestaat uit de schenking en op termijn vervanging van een gebruikte verbindingscommandowagen (VC-1), het bieden van opslagruimte voor deze VC en voor het vervoersgereed houden van en het zo nodig transporteren van 20 reddingsvletten met uitrusting. Binnen de rampenbestrijdingstaak van de reddingsbrigades worden de volgende termen en daarbij behorende verklaringen gehanteerd: Reddingseenheid: polyester vlet met uitrusting (zie bijlage II). Bij een reddingsvlet horen 4 leden van een reddingsbrigade van RedNed. Deze verzorgen gedurende 24 uur hun eigen logistiek. Een reddingsvlet kan, buiten de eigen bemensing, 6 personen vervoeren. Flottielje: 5 reddingseenheden, onder gezag van één commandant. Per 5 reddingseenheden is er 1 brancard en 1 beademingsballon. Wanneer, in het kader van de rampenbestrijding, om bijstand wordt verzocht van RedNed vormen een aantal uitgangspunten de basis binnen de aanvraagprocedure: De inzetverplichting van RedNed - en dus de aanvraagprocedure - geldt alleen indien er sprake is van een (dreigende) ramp of (dreigend) zwaar ongeval in de zin van de Wet rampen en zware ongevallen. De in dat geval te hanteren aanvraagprocedure is in de grote lijnen analoog aan de brandweerbijstandsprocedure. De aanvraagprocedure is ook analoog aan de procedure voor aanvraag van (een deel) van de Geneeskundige Combinatie voor bijstand in het kader van het ambulancebijstandsplan. Dit gaat volgens de gebruikelijke principes van opschaling en bijstand, zoals die verder zijn ingevuld in de leidraad en oefenmodule Geneeskundige combinatie 12. De aanvraagprocedure voor bijstand en inzet van eenheden van RedNed sluit aan op de bestaande bijstandsprocedures en de mogelijkheden van RedNed. Voor zover de aanvraagprocedure afwijkt van de brandweerbijstandsprocedure is dat in het bijzonder een gevolg van het feit dat de aanvraagprocedure een uitwerking is van een overeenkomst met een particuliere instantie die geen organisatorisch onderdeel vormt van de kern van de rampbestrijdingsorganisatie. De gezagslijnen die behoren bij die organisatie zijn dan ook niet onverkort van toepassing. In het kader van de overeenkomst is het niet zo dat voor elke inzet toestemming verleend moet worden door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Wanneer een burgemeester of een Commissaris van de Koningin een aanvraag voor inzet doet volgens de bijstandsprocedure zal inzet worden geleverd zonder dat daar in alle gevallen een verzoek aan vooraf hoeft te gaan. Zo kan bij inzet binnen een provincie met de in die provincie beschikbare reddingseenheden worden volstaan met een melding aan het Nationaal Coördinatiecentrum (NCC). De inzet vanuit of ten behoeve van een andere provincie verloopt altijd via het NCC. 12 Circulaire Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties GNK98/39 d.d. 29 april

22 Hetzelfde geldt voor de inzet van de centraal opgeslagen reddingseenheden in Wijk bij Duurstede en voor inzet van een of meer reddingseenheden uit IJmuiden. Dit is geheel in lijn met de brandweerbijstandsprocedure. Ook hier is deze voorziening getroffen met het oog op het zo strategisch mogelijk inzetten van de beschikbare middelen. De inzet van reddingseenheden verloopt altijd door tussenkomst van het Crisiscentrum RedNed (CCRN). De ingezette reddingseenheid stelt zich onder operationeel bevel van de regionaal commandant brandweer en daarmee onder het opperbevel van de burgemeester. Ten tijde van rampen wordt samengewerkt met andere hulpverlenende diensten, zoals het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD), de Koninklijke Landmacht, het Rode Kruis en de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM). 18