Voedselovergevoeligheid! op kamp

Transcriptie

1 Voedselovergevoeligheid! op kamp

2 INLEIDING Voedselovergevoeligheid is een overkoepelende term. Voedselallergie en voedselintolerantie horen thuis onder deze term. In de brochure wordt uitgelegd wat een voedselallergie en een voedselintolerantie precies is en welke symptomen hiermee gepaard gaan. Voedselallergieën treffen maar liefst 1 op de 13 kinderen en bijna 40 procent van de kinderen met een voedselallergie heeft een medische voorgeschiedenis van een ernstige reactie. FARE (2014) Ernstige allergische reacties kunnen levensbedreigend zijn. Via deze brochure willen wij er samen met u voor zorgen dat u als begeleider voorbereid bent op voedselovergevoeligheid. Dit door inzicht te geven in de risico s die gepaard gaan met voedselovergevoeligheid en hoe men moet reageren bij een noodsituatie. Daarnaast geven wij aandachtspunten en tips mee. Zo willen wij de veiligheid van kinderen met een allergie of intolerantie verhogen samen met u als kampbegeleider en het aantal allergische reacties doen dalen. Alle informatie die u terugvindt in de brochure is wetenschappelijk onderbouwd. Er werd vooraf een literatuurstudie uitgevoerd om dit te garanderen. BEGRIJPEN VERMIJDEN Deze brochure is opgesteld in het kader van een bachelorproef binnen de opleiding voedings - en dieetkunde aan Thomas More, Campus Geel. De auteurs hebben hun best gedaan om correcte informatie weer te geven in de brochure. De auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor mogelijk foutieve informatie, evenmin voor de schade geleden door het gebruik van de brochure. HERKENNEN HANDELEN

3 Inhoudsopgave INLEIDING.. 5 ALLERGIE 8 1. ALLERGIE? WAT IS EEN ALLERGIE? VOEDING & ALLERGIE? WELKE VOEDINGSMIDDELEN ZIJN VERANTWOORDELIJK VOOR EEN ALLERGIE? GEVOLGEN ALLERGIE? WELKE KLACHTEN OF SYMPTOMEN ONTSTAAN ER BIJ EEN REACTIE? HERKENNEN ANAFYLACTISCHE SHOCK WAT DOEN BIJ ANAFYLACTISCHE SHOCK? GEBRUIK AUTO-INJECTOR HANDIGE TIPS OP KAMP AANDACHTSPUNTEN & TIPS INTOLERANTIE WAT IS EEN VOEDSELINTOLERANTIE? WAT ZIJN GEVOLGEN/KLACHTEN

4 ALLERGIE 1 ALLERGIE?

5 WAT IS EEN ALLERGIE? Een voedselallergie is een ongewone reactie van ons afweersysteem op een onschadelijk voedingsbestanddeel. Bij een allergie speelt het afweersysteem steeds een belangrijke rol. In normale omstandigheden beschermt ons afweersysteem ons tegen lichaamsvreemde stoffen zoals virussen en bacteriën (antigenen) door de productie van antistoffen. In bepaalde omstandigheden gaat het afweersysteem een onschadelijk voedingsbestanddeel zien als een indringer, in dit geval is er sprake van een voedselallergie. Het voedingsbestanddeel wordt dan een allergeen genoemd. Bij het eerste contact met het onschadelijke voedingsbestanddeel zal het afweersysteem antistoffen gaan produceren tegen dat voedingsbestanddeel. In deze fase zullen er nog geen klachten optreden. Pas na een volgend contact met het voedingsbestanddeel zullen er klachten optreden. Zelfs bij de kleinste hoeveelheid van het voedingsbestanddeel kan er een allergische reactie optreden. Bij allergische personen kunnen er verschillende klachten optreden die verder in deze brochure opgesomd staan. 2 VOEDING & ALLERGIE? p. 8

6 WELKE VOEDINGSMIDDELEN ZIJN VERANTWOORDELIJK VOOR EEN ALLERGIE? Je kan allergisch zijn voor verschillende voedingsmiddelen. Voedingsmiddelen die voor het grootste deel van de allergische reacties verantwoordelijk zijn: Pinda Noten Eieren Vis Tarwe Melk Schaaldieren Soja Opgelet ook andere voedingsmiddelen kunnen aanleiding geven tot een allergische reactie! Er bestaat geen geneesmiddel voor een allergie. De enige manier om een allergische reactie te voorkomen, is het strikt vermijden van het voedingsmiddel dat de reactie uitlokt. Deze kan ook in andere voedingsmiddelen verstopt zitten. Bijvoorbeeld iemand met een koemelkeiwitallergie moet melk en melkproducten mijden. Melk kan echter ook aanwezig zijn in andere voedingsmiddelen zoals koekjes. Ook deze zullen dus gemeden moeten worden! 3 GEVOLGEN ALLERGIE? p. 10

7 WELKE KLACHTEN OF SYMPTOMEN ONTSTAAN ER BIJ EEN ALLERGISCHE REACTIE? Indien er niet bewust omgegaan wordt met de allergie van het kind kunnen er ernstige gevolgen optreden. Er kunnen verschillende klachten optreden. Deze klachten kunnen plaats vinden ter hoogte van het spijsverteringsstelsel, de huid en de luchtwegen. De meest voorkomende klachten zijn: Spijsverteringsstelsel Luchtwegen Huid Diarree Astma Eczeem HERKENNEN ANAFYLACTISCHE SHOCK Anafylactische shock of ook wel anafylaxie genaamd, is een zeer ernstige allergische reactie die meestal zeer snel optreedt na inname van het voedingsmiddel. Een anafylactische shock kan leiden tot verschillende klachten die tot uiting komen ter hoogte van de huid, luchtwegen, spijsverteringsstelsel en hart-en vaatstelsel. Indien er niet snel wordt gehandeld, kan een anafylactische shock in sommige gevallen leiden tot de dood. Wanneer er ernstige symptomen optreden en het allergeen met zekerheid werd ingenomen, moet er adrenaline toegediend worden. Indien een combinatie van milde of ernstige symptomen op meerdere lichaamsdelen optreedt en u vermoedt dat het allergeen werd ingenomen, moet u eveneens adrenaline toedienen. Misselijkheid Verstopte neus Jeuk Braken Benauwd Roodheid Opgeblazen buikje Bronchitis Gezwollen lippen Klachten treden meestal op binnen enkele seconden of minuten na de inname van het voedingsmiddel. In sommige gevallen is het mogelijk dat de klachten pas na 2 tot 4 uur optreden. Er kunnen nog ernstigere, levensbedreigende reacties optreden zoals anafylactische shock! De ene dag kan het kind bijvoorbeeld maar een lichte reactie hebben en de dag erna een ernstige. Daarnaast kan een reactie die eerst niet ernstig lijkt, binnen enkele minuten omslaan tot een gevaarlijke reactie. HUID Ernstige symptomen: uitgebreide roodheid, uitslag over hele lichaam, zwelling tong/lippen Milde symptomen: lichte jeuk, lichte uitslag GASTRO- INTESTINAAL Ernstige symptomen: herhaaldelijk braken, ernstige diarree, problemen met slikken Milde symptomen: misselijk, pijn, krampen LUCHTWEGEN Ernstige symptomen: aanhoudend hoesten, piepende adem, kortademig, pijn op de borst, benauwd, vernauwde keel, hese stem, waterige ogen- Milde symptomen: niezen, verstopte neus, lopende jeukende neus HART Ernstige symptomen: bleke of blauwe huid, zwakke pols, duizeligheid, verwardheid, shock, bewusteloosheid! ANDEREN angst, hoofdpijn, metaalsmaak p. 12 p. 13

8 HERKENNEN ANAFYLACTISCHE SHOCK Hoe goed de symptomen waarneembaar zijn, hangt af van persoon tot persoon. Daarnaast kunnen de symptomen en de ersnt ervan bij éénzelfde persoon van reactie tot reactie variëren! Moeilijkheden bij het ademen en een lage bloeddruk zijn de gevaarlijkste symptomen en kunnen leiden tot de dood als er niet tijdig ingegrepen wordt! Het is belangrijk in het achterhoofd te houden dat deze kinderen mogelijk niet meer in staat zijn zelf hulp te zoeken. Deze situatie is echter vermijdbaar door aandacht te besteden aan het vermijden van het allergeen! Verder in deze brochure zullen enkele belangrijke tips en aandachtpunten besproken worden hoe u klachten kan voorkomen. WAT DOEN BIJ ANAFYLACTISCHE SHOCK? Een snelle toediening van adrenaline is van cruciaal belang! Indien een kind met een allergie naar je toe komt en aangeeft een allergische reactie te hebben, is het belangrijk dit steeds serieus te nemen! Soms zijn de symptomen nog niet echt duidelijk voor de omgeving, maar voelt het kind dat er iets mis is. Ze praten soms over een vreemd, jeukend, tintelend of brandend gevoel. Kinderen met een allergie moeten steeds in het bezit zijn van een autoinjector, dit is de adrenalinepen. Laat zo snel mogelijk een verpleegkundige komen indien ze aanwezig is. Ze kan de toediening van adrenaline uitvoeren. Indien er geen verpleegkundige aanwezig is, moet u zelf de adrenaline toedienen. Op de volgende pagina vindt u informatie over het gebruik van de adrenalinepen. 1. INJECTEER ADRENALINE ONMIDDELLIJK. 2. Bel 100. Vermeld dat u te maken heeft met een ernstige allergische reactie. Laat het kind niet alleen! Laat eventueel iemand anders naar het alarmnummer bellen. 3. Toediening van andere medicatie kan na of samen met de adrenaline. Echter NOOIT ervoor, de medicatie helpt niet bij een anafylactische shock!! :»» Antihistamine»» Inhaler (luchtwegverwijder) bij astma 4. Pas de houding van het kind aan. Indien het kind moeilijkheden met ademhalen heeft, laat u het best rechtop zitten. In het geval van duizeligheid of flauwte, legt u het kind met de voeten omhoog. Bij misselijkheid en braken legt u het kind best op de zij. Laat het kind in deze houding tot de hulpdiensten aanwezig zijn. 5. Laat het kind nooit alleen achter, houd het kind in de gaten. Indien de symptomen niet verbeteren of opnieuw optreden, kan een tweede dosis toegediend worden, vijf minuten na de laatste toediening. 6. Verwittig de contactpersoon die opgegeven staat voor noodgevallen. 7. Ga samen met het kind naar het ziekenhuis, ook als de symptomen verdwenen zijn. Het is immers mogelijk dat de symptomen terugkeren. p. 14 p. 15

9 GEBRUIK AUTO-INJECTOR Indien u in paniek bent en niet meer weet wat te doen, bekijk dan snel de instructies die weergegeven worden op de pen. Hieronder wordt weergegeven hoe u de EpiPen junior moet gebruiken. De oranje kant is het uiteinde waar de naald uit komt. Het blauwe gedeelte is de veiligheidsdop die u enkel, indien u de pen gaat gebruiken, mag verwijderen. 1. Neem de EpiPen junior uit de verpakking in de goede hand (de hand waarmee u schrijft) met de duim dicht bij de blauwe veiligheidsdop en maak een vuist rond de injector (oranje uiteinde naar beneden). (zie figuur 1) 2. Verwijder met de andere hand de blauwe veiligheidsdop. (zie figuur 1) 3. Houd het oranje uiteinde van de EpiPen junior op ongeveer 10 cm van de spieren van de zijkant van het bovenbeen. 4. Stoot de EpiPen junior loodrecht in het dijbeen (zie figuur 2), een klik is hoorbaar. 5. Houd de auto-injector 10 seconden tegen het dijbeen. De injectie is nu klaar en het venster op de auto-injector is verduisterd. Haal de EpiPen junior vervolgens loodrecht uit het been (de oranje naaldhuls zal uitschuiven en de naald bedekken). 6. Controleer of de injector inderdaad geactiveerd is geweest. Dit kan gecontroleerd worden door na te gaan of het venstertje daadwerkelijk zwart ziet. Als dit niet het geval is, moet u de hiervoor vermelde stappen herhalen. 7. Wrijf 10 seconden over de injectieplaats. 8. Houd de pen bij om later aan de hulpdiensten mee te geven. Het is belangrijk om te laten weten wanneer u de adrenaline heeft toegediend. Figuur 1 Mogelijke bijwerkingen: verhoogde hartslag en beverigheid. Deze wegen echter niet op tegen het niet toedienen van de adrenaline! Figuur 2 p. 16 p. 17

10 AANDACHTSPUNTEN EN TIPS Als begeleider is het belangrijk om aandacht te besteden aan voedselallergieën op kamp. De kleinste hoeveelheid van een voedingsmiddel kan al voldoende zijn om een allergische reactie uit te lokken. Hieronder staat een voorbeeld om dit te illustreren: Eline (9 jaar) heeft een notenallergie. Bij het ontbijt eet haar jongere broertje Sam Nutella-choco (bevat noten) op zijn boterham. Eline weet dat ze deze choco niet mag eten en ze neemt een andere choco die geen noten bevat. Ze weet ook dat ze niet hetzelfde mes als haar broertje mag gebruiken want zelfs die kleine hoeveelheid noten kan voldoende zijn om een allergische reactie uit te lokken. 4 Handige tips op kamp Als begeleider is het belangrijk dit te onthouden! Hieronder staan een aantal praktische tips die niet veel extra energie vragen, maar reeds kunnen bijdragen tot een verhoogde veiligheid! p. 19

11 AANDACHTSPUNTEN & TIPS Het is belangrijk de verpakking van voedingsmiddelen na te kijken op aanwezigheid van het allergeen. Vraag aan de ouders na welke voedingsmiddelen zeker gemeden moeten worden, vaak hebben ze hier lijsten van. Vraag ook na waarop u moet letten bij het nakijken van de verpakking. De volgende aandachtspunten zijn belangrijk om kruisbesmetting te voorkomen! Besteed aandacht aan een goede handhygiëne: zorg ervoor dat de kinderen hun handen wassen met water en zeep vooralleer ze aan tafel gaan! Maak gebruik van proper eetmateriaal: bestek, borden, bekers Let erop dat de kinderen geen voedingsmiddelen delen met hun vriendjes. Het andere kind kan een voedingsmiddel hebben vastgehad dat het allergeen bevat. Hierdoor kunnen er kleine deeltjes worden overgedragen bij het kind met allergie. Bij het opscheppen van de maaltijd is het belangrijk dat de verschillende componenten met ander materiaal worden opgediend! Gebruik dus niet dezelfde lepel om de puree en de groenten op te scheppen! Zorg er ook voor dat er niet gemorst wordt in andere voedingsmiddelen bij het opscheppen van de maaltijd! De eetruimte moet steeds gereinigd worden, eventueel met een desinfectiemiddel om het risico op een kruisbesmetting te verkleinen. Bij het uitdelen van tussendoortjes moet steeds de verpakking worden nagekeken op aanwezigheid van het allergeen. IN- TOLERANTIE Jonge kinderen zijn minder goed in staat om zichzelf te beschermen en vereisen meer toezicht, voornamelijk tijdens de lunch en snacktijden. Daarom is het belangrijk dat u extra belang hecht aan deze aandachtspunten. p. 20

12 WAT IS EEN VOEDSELINTOLERANTIE? Een voedselintolerantie wordt vaak verward met een voedselallergie. Bij een voedselintolerantie speelt het afweersysteem van het lichaam echter geen rol. Een voedselintolerantie wordt vaak veroorzaakt door een tekort aan een bepaald enzym in het lichaam. Een vaak voorkomende voedselintolerantie bij kinderen die deelnemen aan de Sportakampen, blijkt lactose-intolerantie te zijn. Voor meer informatie wordt verwezen naar de brochure Lactose-intolerantie op kamp. Een voedselintolerantie kan ook veroorzaakt worden door additieven die toegevoegd worden aan levensmiddelen, bijvoorbeeld: smaakverbeteraars, kleurstoffen en bewaarmiddelen. Ten slotte kan het veroorzaakt worden door stoffen die van nature aanwezig zijn voedingsmiddelen. WAT ZIJN GEVOLGEN/KLACHTEN? De klachten die optreden, komen meestal geleidelijk aan op en kunnen gelijken op de klachten van een voedselallergie. De klachten van een voedselintolerantie zijn over het algemeen minder ernstig en vaak zijn het klachten die tot uiting komen ter hoogte van het spijsverteringsstelsel.

13 Bruyninckx Lise en Tegethoff Jolien: studenten voedings- en dieetkunde An De Busser : externe begeleider Liesbet De Bot : docent, Thomas More Hogeschool