Toegankelijkheid van. stemlokalen. Dit wenkenblad is een leidraad om de toegankelijkheid van stemlokalen te verhogen.

Transcriptie

1 Toegankelijkheid van stemlokalen Dit wenkenblad is een leidraad om de toegankelijkheid van stemlokalen te verhogen. Het helpt u als bestuur bij de keuze van de locatie en de inrichting van het lokaal. Met de tips uit dit wenkenblad maakt u stemhokjes bereikbaar en bruikbaar voor iedereen. Deelnemen aan de verkiezingen is een grondwettelijke plicht voor iedere Belg van minstens 18 jaar oud. Iedere deelnemer heeft het recht om zelfstandig een stem uit te brengen. Ook voor personen met een (tijdelijke) beperking en ouderen is dit een basisrecht. Elke kiezer wil natuurlijk het stemlokaal bereiken zonder hinder te ondervinden van zaken zoals drempels aan voetpaden, te smalle doorgangen, trappen of de afwezigheid van een geschikte parkeerplaats. Eenmaal binnen helpt een goede inrichting van de lokalen en de stemhokjes om verder vlot gebruik te kunnen maken van het kiesmaterieel. Ook personen met een beperking moeten op een makkelijke manier de oproepingsbrief en identiteitskaart kunnen overhandigen, de chipkaart of het stembiljet ontvangen en na het stemmen in de bus deponeren. De toegankelijkheid van het stemlokaal zorgt ervoor dat iedereen op een gelijkwaardige en zelfstandige manier zijn stem kan uitbrengen. Ook de toegankelijkheid van de dienstverlening, de informatie en de communicatie speelt hierbij een belangrijke rol.

2 Digitaal stemmen Digitale stemsystemen worden meer en meer gebruikt. Ook digitaal stemmen moet voor iedereen mogelijk zijn en gemakkelijk verlopen. De stemcomputer bevindt zich op een werkblad van max. 1,10 m hoog zodat de gleuf voor de chipkaart zich op een hoogte tussen 90 cm en 1,20 m bevindt. In het aangepaste stemhokje staat de stemcomputer op een verlaagde en onderrijdbare tafel van max. 80 cm hoog. Het scherm bevindt zich op max. 50 cm van de rand van de tafel. Geef duidelijk aan waar en hoe de chipkaart in de computer past. Dit kan door middel van een duidelijke pijl op de kaart en een gleuf die is uitgevoerd in contrast met de achtergrond. Plaats beeldschermen zo dat reflectie of verblinding door verlichting en zonlicht vermeden wordt. Alle extra voorzieningen die bij het digitaal stemmen nodig zijn, moeten voor iedereen bruikbaar zijn. Het is aanbevolen dat ze onderrijdbaar zijn en dat er voldoende manoeuvreerruimte voor het toestel aanwezig is. De bediening bevindt zich op een bereikbare hoogte. Communicatie en dienstverlening Voorzie op de dag van de verkiezingen aangepast vervoer voor personen die moeilijkheden hebben om zich naar de locatie te verplaatsen en kondig dit aan. Geef de kiezers duidelijke informatie over de toegankelijkheid van de locatie of het gebouw (bv. de aanwezigheid van voorbehouden parkeerplaatsen). Maak vooraf de contactgegevens kenbaar waar men terecht kan voor vragen over de bereikbaarheid van de locatie, aangepast vervoer en andere praktische zaken. Zo verloopt de kiesdag voor iedereen aangenaam. Een makkelijk leesbare versie van de instructies voor de kiezer is beschikbaar in elk stembureau met uitleg over het stemmen op papier of op computer. Bied informatie zowel visueel, tactiel als auditief aan. Voorzie bij elk stembureau een vergrootglas. Duid binnen het stembureau één persoon aan die verantwoordelijk is voor het gebruik van het aangepast stemhokje en de begeleiding van ouderen en personen met een beperking. Stel voor de leden van het stembureau een brochure samen met een korte toelichting over het gebruik van het aangepast stemhokje en de wijze waarop men personen met een beperking kan begeleiden zoals bv.: - Als u zich tot een persoon met een auditieve of visuele beperking richt, dan maakt een aanraking duidelijk dat u een gesprek wil aangaan met deze persoon. - Vraag of en hoe u kunt helpen vooraleer u iets (ongevraagd) onderneemt. - Richt uw vragen en opmerkingen rechtstreeks aan de persoon en niet uitsluitend aan zijn of haar begeleider of tolk. - Praat duidelijk en rustig, hou niets voor uw mond, herhaal indien nodig en vraag of men u begrepen heeft. - Een persoon met een beperking heeft het recht om zich in het stemhokje door iemand naar eigen keuze te laten bijstaan, na toestemming van de voorzitter. 60cm max. 50cm min. 70cm max. 80cm min. 70cm max. 80cm 120cm 120cm

3 Keuze van het gebouw Stemlokalen worden tijdelijk ingericht in bestaande gebouwen zoals bijvoorbeeld scholen, dienstencentra of een gemeentelijke feestzaal. Bestaande gebouwen zijn niet altijd even toegankelijk. De keuze van een geschikte locatie is dus een eerste vereiste voor een goede toegankelijkheid van de stemlokalen. Hoe kiest u een goed toegankelijk stemlokaal? De richtlijnen hieronder zijn een goed vertrekpunt. Als een gebouw niet voldoet aan deze voorwaarden is het aan te raden een andere locatie te kiezen. Parkeerplaatsen 6% van de parkeerplaatsen (min. 1) is voorbehouden voor personen met een beperking. Deze parkeerplaatsen zijn min. 3,50 m breed en 5 m lang (6 m lang als de auto s achter elkaar geparkeerd worden) en liggen zo dicht mogelijk bij de toegang tot het gebouw (bij voorkeur niet verder dan 25 m). Ze zijn duidelijk gesignaleerd met gemarkeerde randen en een officieel bord. Het parkeervak heeft een dwarshelling van max. 2% en heeft een rolstoelvaste ondergrond die effen, aaneengesloten en stroef is. Is er bij het gebouw geen aangepaste parkeerplaats aanwezig, of zijn de bestaande aangepaste plaatsen niet groot genoeg? Dan moet het mogelijk zijn om tijdelijk aangepaste parkeerplaatsen te voorzien. Dit kan bijvoorbeeld door twee standaardparkeerplaatsen samen te voegen en deze te voorzien van een duidelijke afbakening en een signalisatiebord. De toegangspaden, voetpaden en trottoirafritten die aansluiten op de parkeerplaatsen zijn toegankelijk. Een voorrijdmogelijkheid is een meerwaarde voor personen met een beperking. Toegangspaden Er is een toegankelijk pad dat vanaf het openbaar domein, de parkeervoorziening en de stopplaatsen van het openbaar vervoer naar de hoofdtoegang tot het gebouw loopt. Deze toegangspaden zijn min. 1,50 m en ter hoogte van obstakels min. 90 cm breed. Ze hebben een rolstoelvaste ondergrond die effen, aaneengesloten en stroef is. Ook in vochtige toestand zijn ze slipvrij. Niveauverschillen van meer dan 2 cm worden overbrugd door minstens een helling en een trap. Is er enkel een trap, dan moet de plaatsing van een tijdelijke helling mogelijk zijn. Zo n helling kunt u huren of zelf maken in hout of metaal. De paden contrasteren met de omgeving en zijn goed verlicht. Obstakels zijn duidelijk zichtbaar. Luifels en overhangend groen hangen niet lager dan 2,30 m. De (alternatieve) toegang tot het gebouw is duidelijk aangegeven vanaf het toegangspad. Toegang De toegang tot het gebouw is makkelijk te vinden dankzij signalisatie, vormgeving, tactiele en visuele contrasten De toegang is drempelvrij. Een niveauverschil tot max. 2 cm is toegelaten. De vrije doorgangsbreedte van de deur is min. 90 cm (85 cm is een absoluut minimum). Bij manueel bedienbare deuren is het zelfsluitend pompmechanisme voldoende licht in gebruik (max. 3 kg). Bij geautomatiseerde toegangsdeuren genieten schuifdeuren de voorkeur. 230cm 120cm 500cm 350cm

4 Er is voldoende vrije ruimte voor en achter de deur (min. 1,50 m diameter) om met een rolstoel te kunnen manoeuvreren. Aan de zijde van de deurkruk is een vrije opstelruimte van min. 50 cm aanwezig. Is er een tochtsas of hal, dan is ook hier voldoende ruimte aanwezig om met een rolstoel te kunnen manoeuvreren. Glazen deuren hebben een contrasterende kleurmarkering op drie hoogtes: op ooghoogte, op heuphoogte en op vloerniveau. Matten hebben korte haartjes en een antislip onderlaag. Ze liggen best verzonken in de vloer. Is de hoofdtoegang tot het gebouw niet toegankelijk maar is er wel een alternatieve toegang die aan de voorwaarden voldoet? Gebruik deze alleen maar als ook de route ernaartoe bereikbaar is. Bereikbaarheid van de lokalen De stemlokalen worden op het gelijkvloers voorzien. Als dit niet mogelijk is, moet er een toegankelijke lift zijn. Elk stemlokaal is bereikbaar en kan toegankelijk ingericht worden. Circuleren in het gebouw Gangen en doorgangen zijn min. 1,50 m en ter hoogte van obstakels min. 90 cm breed. De vrije doorgangsbreedte van deuren is min. 90 cm (85 cm is een absoluut minimum). Bij manueel bedienbare deuren is er voor en achter de deur voldoende vrije ruimte (min. 1,50 m diameter). Aan de zijde van de deurkruk is een vrije opstelruimte van min. 50 cm aanwezig. Glazen deuren en wanden zijn voorzien van een contrasterende kleurmarkering op drie hoogtes. In de gangen zijn geen drempels en obstakels aanwezig. Zijn er enkele treden aanwezig, dan moet het mogelijk zijn tijdelijk een helling te plaatsen. Grote niveauverschillen, zoals een verdieping, worden overbrugd met een combinatie van een trap of helling en een lift. Trappen en hellingen zijn voldoende breed en hebben een goed omgrijpbare leuning. Trappen zijn voorzien van contrastmarkeringen. Zijn deze niet aanwezig, dan kan dit aangebracht worden onder- en bovenaan de trap, op de tussenbordessen en op de trapneuzen. De hellingsgraad van de aanwezige hellingen is niet te hoog (max. 6%). Ze kan het best afgestemd worden op het totaal te overbruggen hoogteverschil. Voor hellingen raden we een afrijdbeveiliging aan. Een lift is toegankelijk als de kooi min. 1,10 m breed en 1,40 m diep is, de liftdeur een vrije doorgangsbreedte van min. 90 cm heeft en er voor de deur een vrije draairuimte van min. 1,50 m diameter aanwezig is. De inrichting van een stemlokaal Een locatie of gebouw kan één of meerdere stemlokalen omvatten. Elk stemlokaal bestaat uit één of meerdere stembureaus met bijhorende stemhokjes. De bereikbaarheid en bruikbaarheid van deze onderdelen zorgt ervoor dat een stemlokaal goed toegankelijk is. Inrichting stemlokaal Zorg voor een evenwijdige, rechtlijnige schikking van het meubilair. Tussen het meubilair is een vrije breedte van min. 1,20 m aanwezig. Het stemlokaal is op de nodige plaatsen voorzien van een vrije manoeuvreerruimte van min. 1,50 m diameter zodat een rolstoelgebruiker vlot van richting kan veranderen. Op zijn minst moet deze manoeuvreerruimte aanwezig zijn voor de tafel van de voorzitter, voor de stembussen en voor het aangepaste stemhokje. De bovenzijde van de tafel heeft een hoogte van 80 cm. De hoogte van de gleuf voor de stembiljetten bevindt zich op max. 80 cm van de vloer. Zorg voor enkele stoelen buiten de circulatiezone. Zo kunnen kiezers plaatsnemen tijdens het wachten. Dit verhoogt het comfort, zeker van bezoekers die slecht ter been zijn. Zorg voor een duidelijke signalisatie (stemlokaal, stembureau,...) en geleiding van de route die de kiezer moet afleggen om zijn stem uit te brengen.

5 Algemene aandachtspunten De aanwezigheid van een aangepast toilet in het gebouw of op de locatie is een meerwaarde. Voorzie altijd een goede signalisatie. Zorg voor voldoende en gelijkmatige verlichting. Vooral voor personen die communiceren door middel van liplezen, maar ook voor ouderen en slechtzienden is dit belangrijk. Vermijd storend achtergrondlawaai (airconditioning, radio ) zodat iedereen, verstaanbaar blijft. Dit is belangrijk voor slechthorende personen en ouderen. Maak gebruik van een goede bewegwijzering om mensen de weg te tonen. Deze bestaat uit duidelijke taalgebruik en universele pictogrammen in contrasterende kleuren en voldoende grote, schreefloze letters (Arial, Verdana, ). Gebruik geen cursieve letters. Voor personen met allergieën en ademhalingsmoeilijkheden is een goede ventilatie in het stemlokaal nodig. Ook de materiaalkeuze en het onderhoud van de gordijnen van de stemhokjes zijn voor deze personen van belang. Blindengeleide- en assistentiehonden krijgen toegang tot het gebouw, het stemlokaal en het stemhokje. Stemhokje De schrijftafel om staand te kiezen is 1,10 m hoog. Het stemhokje is min. 90 cm breed en heeft een gordijn als afsluiting. Het kettinkje van het stempotlood is lang genoeg om er makkelijk mee te kunnen werken (min. 50 cm). Aangepast stemhokje Bij elk stembureau is er min. één aangepast stemhokje aanwezig (min. één aangepast hokje per stemlokaal is een absoluut minimum). De route naar het stemhokje is zo kort mogelijk en obstakelvrij. Voor de toegang tot het aangepast stemhokje is er een vrije en vlakke draairuimte van min. 1,50 m diameter aanwezig. In het aangepast stemhokje is er een verlaagde en onderrijdbare schrijftafel over de volledige breedte van het stemhokje, zodat men hier zittend gebruik van kan maken. De hoogte van de schrijftafel is max. 80 cm. Onder de schrijftafel is er een vrije ruimte van min. 70 cm hoog en min. 60 cm diep. Voor de schrijftafel is er een vrije diepte van min. 1,20 m (optimaal 1,50 m). Het stemhokje is min. 1,50 m breed. In het stemhokje is er een stoel voorzien. De stoel moet makkelijk uit het stemhokje weg te nemen zijn, zodat een rolstoelgebruiker voldoende ruimte heeft om zijn stem uit te brengen. Het gordijn dat het aangepast stemhokje afsluit, moet voldoende laag beginnen zodat de geheime stemming gegarandeerd is. Het aangepaste stemhokje heeft een goede, niet verblindende verlichting. Maak het aangepaste stemhokje herkenbaar met een pictogram. Ook voor het digitaal stemmen zijn de bovenvermelde aandachtspunten van belang. 80cm 80cm 90cm 110cm 90cm

6 Regelgeving Antidiscriminatiewet Een persoon met een beperking niet toelaten tot het uitoefenen van de kiestaak is een vorm van discriminatie volgens de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie (B.S. 30 mei 2007). Om de uitoefening van de kiestaak mogelijk te maken voor personen met een beperking, kunnen redelijke aanpassingen nodig zijn (specifiek materiaal, aangepast gebouw, terbeschikkingstelling van een tolk voor doven en slechthorenden ). Ministeriële besluiten De Vlaamse ministeriële besluiten van 6 juli 2012 houdende de vaststelling van de inrichting van de stemlokalen en van het kiesmaterieel. Dit vervangt het besluit van 1980 voor verkiezingen die op Vlaams niveau georganiseerd worden. Het federaal ministerieel besluit van 6 mei 1980 betreffende de kiestoestellen voor de parlements-, provincieraads- en gemeenteraadsverkiezingen. Voor de federale verkiezingen is dit besluit van 1980 nog steeds van kracht. Het heeft betrekking op het verplicht opstellen van stemhokjes voor kiezers met een beperking. De richtlijnen zijn echter niet meer up-to-date. Daarom dragen de aanbevelingen in dit wenkenblad de voorkeur. Kiezers die om medische redenen niet zelf hun stem kunnen uitbrengen mogen, op voorwaarde van het voorleggen van een medisch attest, een andere persoon volmacht geven om in hun plaats te stemmen. Verordening toegankelijkheid De stembusgang wordt meestal georganiseerd in een gebouw dat publiek toegankelijk is. Wanneer men aan deze gebouwen vergunnings- of meldingsplichtige werken uitvoert, moet men in Vlaanderen rekening houden met de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening van 5 juni 2009 inzake toegankelijkheid. Surf naar voor meer informatie over deze regelgeving. U vindt er ook het Handboek toegankelijkheid publieke gebouwen, werktools en heel wat tips voor het realiseren van toegankelijke gebouwen. Databank Toegankelijk Vlaanderen Bent u op zoek naar een toegankelijke locatie of wilt u nagaan of de stembusgang in een toegankelijk gebouw georganiseerd wordt, surf dan naar en kijk of dit gebouw al gescreend werd op toegankelijkheid. Praktische informatie Dit wenkenblad is een publicatie van Enter vzw, in samenwerking met Toegankelijkheidsbureau vzw en met de steun van de Vlaamse Overheid, Gelijke Kansen in Vlaanderen. Enter vzw Belgiëplein Hasselt Tel Fax info@entervzw.be Dit wenkenblad vermeldt een aantal basisrichtlijnen. Voor meer specifieke richtlijnen en advies op maat van uw project kunt u terecht bij de provinciale adviesbureaus toegankelijkheid: Adviesbureau Toegankelijke Omgeving vzw (ATO) Tel (Oost-Vlaanderen) Centrum voor Toegankelijkheid Provincie Antwerpen (CTPA) Tel (Antwerpen) Toegankelijkheidsbureau vzw Tel (Limburg) Tel (Vlaams-Brabant) Tel (Brussel) Westkans vzw Tel (West-Vlaanderen) U kunt dit wenkenblad ook aanvragen bij: Gelijke Kansen in Vlaanderen Vlaamse Overheid Boudewijnlaan Brussel Tel Fax gelijkekansen@vlaanderen.be In dezelfde reeks zijn ook de volgende wenkenbladen verschenen: Toegankelijkheid van... appartementsgebouwen, bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra, gebeds- en bezinningshuizen, groengebieden, hogescholen en universiteiten, hotels, kantoren van vrije beroepen, medische praktijken, publiek domein, restaurants en cafés, scholen, signalisatie en informatie in en rond het gebouw, sociale diensten, speeltuinen, sporthallen en zwembaden, stembureaus, studiedagen, voetbalstadions, voetpaden, winkels. Enter vzw, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid