Lactose-intolerantie op kamp. Brochure voor begeleiders

Transcriptie

1 Lactose-intolerantie op kamp Brochure voor begeleiders

2 Inleiding Deze brochure is opgesteld voor de begeleiders van de Sportakampen. Het hoofddoel van de brochure is informatie geven over lactose-intolerantie zodat begeleiders beter op de hoogte zijn van de aandoening en de manier waarop ze hiermee kunnen omgaan. Lactose-intolerantie is een voedselintolerantie en mag niet verward worden met koemelkeiwitallergie. Voor meer algemene informatie over voedselovergevoeligheid wordt verwezen naar de brochure Voedselovergevoeligheid op kamp. In het eerste gedeelte van de brochure wordt verklaart wat lactose-intolerantie precies is. In het tweede gedeelte wordt verklaart in welke levensmiddelen lactose zit en hoe u de ingrediëntenlijst op de verpakking kunt lezen. In het laatste gedeelte staan enkel handige tips voor op kamp, u vindt er onder andere nuttige productinformatie. Wij hopen dat deze brochure een hulpmiddel zal zijn voor de begeleiders van Sportakampen. Deze brochure is opgesteld in het kader van een bachelorproef binnen de opleiding voedings - en dieetkunde aan Thomas More, Campus Geel. De auteurs hebben hun best gedaan om correcte informatie weer te geven in de brochure. De auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor mogelijk foutieve informatie, evenmin voor de schade geleden door het gebruik van de brochure.

3 Inhoudsopgave INLEIDING WAT IS LACTOSE-INTOLERANTIE? WAT IS LACTOSE? HOE WORDT HET VERTEERD? WAT LOOPT ER MIS? 7 2. WAT KAN JE ER AAN DOEN? WAAR ZIT HET IN? HOE LEES JE DE VERPAKKING? HANDIGE TIPS OP KAMP TIPS HANDIGE TIPS OP KAMP.. 20

4 1.1 WAT IS LACTOSE? Lactose, of ook wel melksuiker genoemd, is suiker die van nature aanwezig is in melk. Niet alleen melk bevat lactose maar ook andere producten die gemaakt zijn van melk zoals yoghurt, kaas, smeerkaas, platte kaas, karnemelk, chocomelk, boter... bevatten lactose. Lactose kan ook in andere producten aanwezig zijn zoals in bereid vlees, koekjes, gebak, margarine, snoepjes HOE WORDT HET VERTEERD? 1 Wat is lactose-intolerantie? Lactose die we opnemen via onze voeding wordt door het enzym lactase gesplitst in twee suikers: glucose en galactose. Lactase bevindt zich in onze dunne darm. Glucose en galactose worden vervolgens opgenomen door de darmwand waarna ze in de bloedbaan terecht komen. Vanuit de bloedbaan worden ze vervoerd naar onze cellen die deze suikers gebruiken als energiebron. 1.3 WAT LOOPT ER MIS? Bij kinderen met lactose-intolerantie is er een tekort aan lactase of is er zelfs helemaal geen lactase aanwezig. Het gevolg is dat het lactose niet gesplitst kan worden. Hierdoor komt lactose onverteerd terecht in de dikke darm. In de dikke darm zijn er bacteriën aanwezig die het onverteerde lactose gaan gebruiken als voedsel. Dit wordt ook wel fermentatie genoemd. Door deze fermentatie kunnen er klachten ontstaan. De meest voorkomende klachten bij kinderen met lactose-intolerantie zijn diarree, misselijkheid, winderigheid, een opgeblazen buik, buikpijn en buikrommelingen. p. 7

5 Er bestaan verchillende vormen van lactose-intolerantie: aangeboren lactose-intolerantie, primaire lactose-intolerantie en secundaire lactoseintolerantie. Aangeboren lactose-intolerantie: Bij deze kinderen is er vanaf de geboorte heel weinig of geen lactase aanwezig. Ze moeten bijgevolg een volledig lactosevrij dieet volgen. Primaire lactose-intolerantie: Dit is de meest voorkomende vorm van lactose-intolerantie. Bij baby s is er doorgaans veel lactase aanwezig in de dunne darm. Zij hebben namelijk het lactase nodig om de moedermelk te verteren. Bij sommige kinderen neemt de hoeveelheid lactase af met het ouder worden, bij anderen dan weer niet. Beide zijn natuurlijke processen. Kinderen waarbij de hoeveelheid lactase afneemt, kunnen moeilijkheden ondervinden om lactose te verteren. Deze kinderen kunnen meestal nog een bepaalde hoeveelheid melk verdragen en moeten een lactosebeperkt dieet volgen. Secundaire lactose-intolerantie: Deze kinderen hebben nog een andere aandoening die ervoor zorgt dat de dunne darm beschadigd wordt. Hierdoor wordt er onvoldoende of geen lactase aangemaakt. Dit komt voor bij onder andere kinderen die ook lijden aan glutenintolerantie of coeliakie. 2 Wat kan je er aan doen? p. 8 p. 9

6 Kinderen met lactose-intolerantie moeten naargelang de vorm van lactoseintolerantie een lactosevrij of lactose beperkt dieet volgen. Als begeleider is het belangrijk om aan de ouders van het kind te vragen of het dieet volledig lactosevrij of lactose beperkt moet zijn. In het geval van een lactose beperkt dieet is het zinvol om te vragen hoeveel melk en melkproducten het kind per dag kan verdragen. 2.1 Waar zit het in? Om een lactosevrij of lactose beperkt dieet te kunnen volgen, is het belangrijk om te weten in welke voedingsmiddelen lactose aanwezig is. Onderaan staat een kort overzicht. De producten onder de titel af te raden bevatten lactose, de producten onder de titel toegelaten zijn lactosevrij. Bij sommige producten staat er een sterretje (*). Bij deze producten is het belangrijk de verpakking na te kijken op de aanwezigheid van lactose. Zie ook 2.2 Hoe lees je de verpakking? Let op! Binnen eenzelfde merk zijn sommige producten lactosevrij en andere niet! Het is ook belangrijk om regelmatig de samenstelling van het product te bekijken, deze kan immers veranderd zijn! AF TE RADEN Water/dranken TOEGELATEN - Fruitsap met melk of wei (vb.: Rivella, Takski) -Water -Spuitwater -Frisdrank -Fruitsap en groentesap -Thee, koffie (zonder melk/room) -Aardappelbereidingen met room, boter, melk of kaas -Fantasiebrood zoals melkbrood, sandwiches, krentenbrood, suikerbrood -Beschuiten *, toastbrood *, knäckebröd * -Ontbijtgranen * -Boterkoeken, koffiekoeken, croissants -Maïzena express Let op met industrieel bereid brood, dit kan lactose bevatten. Lees de verpakking zeker na! Graanproducten en aardappelen -Gekookte/gestoomde aardappelen -Aardappelen bereid in de schil -Gebakken aardappelen ( met toegestane vetstof) -Frieten -Puree bereid zonder melk (of lactosevrije melk/sojamelk) met toegestane vetstof -Rijst -Deegwaren -Alle zuivere graan- en meelsoorten -Griesmeel, tapioca, Maïzena Plus -Brood: wit, bruin, volkoren, rogge -Bereide diepvriesgroenten met roomsaus, melksaus -Bereide groenteconserven -Soep in blik, brik, diepvries of pakjes * -Bouillonblokjes *, bouillonpoeders* -Bereid vlees en bereide vis zoals gehakt, blinde vink, worst, hamburger, vleesbrood * -Gepaneerd vlees en gepaneerde vis * -Bereide vlees- en visslaatjes zoals kip curry, vleessla, krabsla, tonijnsla * -Volle, halfvolle, magere melk -Melkpoeder, gecondenseerde melk -Chocolademelk -Room, zure room, slagroom en bereidingen ermee -Karnemelk -Yoghurt en yoghurtdrinks -Kefir -Kant-en klaarbereidingen op basis van melk zoals pudding, flan -Fristi -Platte kaas -Smeerkaas en smeltkaas -Roomkaas -Cottage cheese -Boter -Margarine * -Minarine * -Bak- en braadvet * -Alle sauzen bereid met room, melk, melkproducten of boter -Mayonaise * -Dressings *, vinaigrette *, slasaus * -Sauspoeder * Groenten Fruit -Alle verse groenten -Onbereide diepvriesgroenten -Onbereide groenten in blik/bokaal -Zelfbereide soep zonder melk, room, kaas (met toegestane vetstof) - Alles toegestaan Vlees, vis en eieren Melk- en melkproducten Kaas -Alle soorten zuiver vlees en zuivere vis vers of in diepvries - Eierbereidingen met toegelaten ingrediënten -Lactose-arme melk (Let op! Deze zijn niet volledig lactosevrij, maar hebben een lager lactosegehalte) -Lactosevrije melk -Ca verrijkte sojadrank en sojaproducten (sojapudding, sojayoghurt, soja-ijs ) -Sojaroom -Amandel-, hazelnoot- en rijstdrank, kokosmelk (Dit zijn geen volwaardige alternatieven voor melk!) -Harde kazen (sporen van lactose) -Kaas met etiket zero lactose Smeer- en bereidingsvet en sauzen -Olie, reuzel, rundsvet -Frituurolie -Minarines en margarines op basis van soja -Bak-en braadvet op basis van soja p. 10 p. 11

7 -Roomijs -Cake, koek, gebak, pannenkoeken waarin melk of melkproducten verwerkt zijn -Melkchocolade, witte chocolade -Chocopasta, hagelslag -Kauwgom * -Snoep * Restgroep -Zelf gebakken koekjes, gebak en taart met toegelaten ingrediënten -Rijstwafels -Witte, bruine suiker -Siroop, honing, confituur, gelei -Marsepein *, zuivere cacao, fondantchocolade * -Sorbet *, Waterijs * Bij een lactosebeperkt dieet mogen de producten onder de titel af te raden gebruikt worden zolang het kind er geen klachten van ondervindt. Binnen een lactosebeperkt dieet worden harde kazen en yoghurt vaak beter verdragen. Door het productieproces dat deze producten hebben ondergaan, bevatten ze minder lactose. Lactose wordt ook vaak beter verdragen wanneer het goed gespreid wordt over de dag en wanneer het ingenomen wordt samen met andere voedingsmiddelen. 2.2 Hoe lees je de verpakking? Zoals eerder vermeld, is het belangrijk om de ingrediëntenlijst te lezen van de levensmiddelen waar een sterretje (*) achter staat. In onderstaande kader vindt u benamingen die wijzen op de aanwezigheid van lactose of melksuiker. lactose, melksuiker, caseïnaat, caseïne, chocolademelk, cottage cheese, crème fraîche, slagroom, melkbestanddelen, gehydrolyseerd melkeiwit, melk, hüttenkäse, kaas, karnemelk, kefir, kwark, platte kaas, margarine, melkeiwit, melkpoeder, melkvet, pap, pudding, (room)boter, smeerkaas, smeltkaas, vla, wei, weipoeder, yoghurt, zure room, lactalbumine, lactoglobuline, wrongel, stremsel 3 Handige tips op kamp! De benamingen lactaat of melkzuur wijzen niet op de aanwezigheid van lactose. Onderaan staan twee voorbeelden van een ingrediëntenlijst van koekjes. Het linkse product is geschikt binnen een lactosevrij dieet, het rechtse product niet. p. 12

8 Voor kinderen met lactose-intolerantie is het leuk om een soortgelijk tussendoortje te kunnen eten als de andere kinderen. Onderaan staat een lijstje met lactosevrije producten die gebruikt kunnen worden als alternatief. Deze producten zijn verkrijgbaar in volgende winkels: Aldi, Lidl, GB-Carrefour, Colruyt en Albert Heijn. Zoals eerder vermeld is het belangrijk om aan de ouders na te vragen of het kind een volledig lactosevrij dieet of een lactosebeperkt dieet moet volgen. In het geval van een lactose beperkt dieet is er een bepaalde hoeveelheid lactose per dag toegelaten. Vraag hierbij ook na welke hoeveelheid er verdragen wordt! Let op! Bij de koeken blijft het zeer belangrijk om de verpakking na te kijken op aanwezigheid van lactose. De samenstelling van een product kan immers wijzigen! Kijk dus ook de producten die in de lijst vermeld staan regelmatig na! Yoghurt Pudding Fruit Koekjes/gebak Tussendoortjes -Alpro soya variatie op yoghurt -Alpro soya dessert (fondant, vanille, choco, karamel, speculoos) -Soy Pro sojadessert (vanille, choco): Aldi -Valio zero lactose: chocolat of vanille: GB- Carrefour Fruit vormt geen probleem -Lotus: Speculoos original, Winnie The Pooh Speculoos, Speculoos 6 granen, Zachte familiewafels, Fijne galetten, Soft wafels, Gevulde wafels met vanillesmaak, Gevulde wafels met cassonade, Pommeline cakejes -LU: Bastogne, Bastogne Duo -GB-Carrefour: Eigenbak wafeltjes (12 stuks), Koekjes met granen Chocomelk Fristi Melk Dranken -Soy Pro sojadrink (choco): Aldi -Alpro Soja drink choco: Colruyt, GB-Carrefour -Valio zero lactose choco: o.a. verkrijgbaar bij GB-Carrefour -Soywell choco: Lidl -Alpro Soja drink rode vruchten Dit product is niet overal beschikbaar, eventueel kan er ook gekozen worden voor een product met een ander smaakje, bijvoorbeeld: -Soy Pro sojadrink (vanille): Aldi -Alpro Soja drink vanille: Colruyt, GB-Carrefour -Alpro Soja drink banaan: Colruyt, GB-Carrefour -Alpro Soja drink natuur: Colruyt, GB-Carrefour -Soy Pro natuur: Aldi -Soywell natuur: Lidl -Everyday soja: Colruyt -Valio zero lactose: o.a. verkrijgbaar bij GB- Carrefour -Soja drink natuur: Albert Heijn -Carrefour sojadrink p. 14 p. 15

9 Jolien Tegethoff en Lise Bruyninckx : studenten voedings- en dieetkunde An De Busser : externe begeleider Liesbet De Bot : docent, Thomas More Hogeschool