Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Tenuitvoerlegging van de tbs-maatregel Nr. 65 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT EN VOOR JEUGD EN GEZIN EN DE STAATSSECRE- TARIS VAN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 14 maart 2007 De Gezondheidsraad heeft op 8 mei 2006 het advies «Preventie en behandeling van de antisociale persoonlijkheidsstoornis» gepubliceerd. Dit advies is in opdracht van de ministers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Justitie uitgebracht. Hierbij stuur ik u ons gezamenlijke standpunt op het advies. 1. Inleiding Op 30 oktober 2003 heeft de minister van VWS, mede namens de minister van Justitie, advies gevraagd over de prevalentie van persoonlijkheidsstoornissen en de behandelmogelijkheden. De antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASP) is een psychiatrische stoornis die wordt gekenmerkt door een duurzaam patroon van egocentrisme, impulsiviteit en agressiviteit. Verantwoordelijkheidsgevoel en schuldbesef ontbreken. Mensen met een ASP hebben daardoor vaak sociale problemen. Zij zorgen vaak voor veel schade, leed en maatschappelijke overlast. Dit gaat regelmatig gepaard met het plegen van strafbare feiten. Een ander kenmerk van de stoornis is dat er geen zelfinzicht bestaat; de ASP er ontbeert inzicht in zijn stoornis en bezit daardoor geen of een gebrekkige motivatie tot behandeling. Deze mensen vormen door hun stoornis een probleem voor de samenleving, terwijl de mogelijkheden tot behandeling bij hulpverleners weinig of slecht bekend zijn. Daarom is de Gezondheidsraad verzocht een overzicht te geven van de stand van de wetenschap op dit gebied. 2. Advies van de Gezondheidsraad In het advies wordt geconstateerd dat er te weinig onderzoek is gedaan om met zekerheid te zeggen of de ASP op volwassen leeftijd effectief kan worden behandeld. Er kan echter evenmin worden vastgesteld dat de KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2007 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 65 1

2 stoornis niet behandelbaar is. Totdat meer onderzoek is gedaan, kunnen over de behandelbaarheid van de ASP alleen voorlopige conclusies worden getrokken. Een voorlopige conclusie is, dat er op dit moment geen vooruitzicht bestaat op genezing van de ASP, maar dat het wel mogelijk is bepaalde symptomen van de stoornis te bestrijden. Met deze constatering in het achterhoofd wijst de Raad op de mogelijkheden om het ontstaan van de ASP te voorkomen. Dit kan het beste door gedragsstoornissen in een zo vroeg mogelijk stadium te behandelen. 3. Aanbevelingen De Gezondheidsraad doet verschillende aanbevelingen: Preventie De preventie van ASP dient te worden ingebed in de preventie en behandeling van gedragsstoornissen tijdens de kindertijd en de adolescentie. Dit vraagt om het tijdig signaleren van risicofactoren, vroege kenmerken van gedragsproblemen en gedragsstoornissen, om deskundige diagnostiek en de inzet van interventies waarvan de effectiviteit wetenschappelijk is aangetoond. De deskundigheid op het gebied van het herkennen en bespreekbaar maken van risicofactoren en het diagnosticeren van gedragsstoornissen dient bij de jeugdhulpverlening en de justitiële jeugdzorg te worden vergroot. Toegepaste interventies moeten wetenschappelijk worden geëvalueerd. Voorts kunnen de effectiviteit en de doelmatigheid van behandeling worden vergroot door richtlijnen voor signalering, diagnostiek en behandeling te ontwikkelen. Ten slotte beveelt de Gezondheidsraad aan meer wettelijke mogelijkheden te creëren om kinderen met een gedragsstoornis die niet strafrechtelijk zijn veroordeeld, door het uitoefenen van drang tot behandeling te motiveren. Behandeling De aanbevelingen over behandeling richten zich op de behandeling van de ASP bij volwassenen. De Gezondheidsraad adviseert om meer gebruik te maken van de mogelijkheden voor risicomanagement bij mensen met een ASP. Hieronder wordt verstaan het verkleinen en beheersbaar maken van het risico dat iemand met een ASP voor zijn omgeving vormt. Met alleen (tijdelijke) gevangenisstraf kan dat risico niet blijvend worden gereduceerd. Volgens de Raad dient de GGZ het voorkomen dat iemand met een psychiatrische stoornis in crimineel gedrag vervalt, of na een gevangenisstraf of TBS recidiveert, ook tot haar verantwoordelijkheid te rekenen. De Raad beveelt in dat kader aan de deskundigheid in de GGZ op het gebied van herkennen en behandelen van de ASP te bevorderen. Voor een effectief risicomanagement is een goede samenwerking tussen de GGZ, het gevangeniswezen en tbs-klinieken noodzakelijk. Daartoe zouden gezamenlijke richtlijnen voor diagnostiek en behandeling kunnen worden ontwikkeld. Ten aanzien van de tbs-sector beveelt de Raad aan meer aandacht te besteden aan de wetenschappelijke onderbouwing en evaluatie van behandelkeuzes en kwaliteitsbewaking. Voorts dient in de tbs-klinieken aandacht te worden besteed aan het herkennen van psychopathie. Volgens de Raad verdient het aanbeveling om patiënten met psychopathie bij wie de behandeling onvoldoende effect heeft, op een long-stay afdeling op te nemen. Ten slotte dienen de wettelijke mogelijkheden te worden uitgebreid om mensen met een ASP buiten het kader van het strafrecht, door het uitoefenen van drang te kunnen behandelen. Onderzoek De Gezondheidsraad stelt vast dat het ontstaan en de mogelijkheden voor Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 65 2

3 preventie en behandeling van de ASP nog met vrij grote onzekerheden is omgeven. Daardoor kunnen er nog geen harde uitspraken worden gedaan over de kans dat een individu een ASP ontwikkelt. Dit belemmert de ontwikkeling van effectieve preventie- en behandelmethodes. Bovendien is er te weinig bekend over de behandelbaarheid van de ASP. Daarom beveelt de Gezondheidsraad aan om meer onderzoek op bovengenoemde terreinen te doen. 4. Reactie Onze reactie op de aanbevelingen van de Gezondheidsraad luidt als volgt: Preventie De constatering van de Gezondheidsraad dat adequate hulpverlening in de kindertijd en de adolescentie de ontwikkeling van een ASP mogelijk kan voorkomen, wordt door ons onderschreven. De afgelopen jaren is met veel inzet gewerkt aan het verbeteren van het jeugdbeleid in algemene zin. In dit verband wijzen wij op de integrale aanpak van de jeugdproblematiek zoals die in Operatie Jong vorm heeft gekregen. Op 25 september 2006 is er door het kabinet een brief naar de Kamer gestuurd waarin is aangegeven welke verbeteringen de afgelopen jaren zijn doorgevoerd 1.Er is extra geld besteed aan opvoedingsondersteuning en er is prioriteit gegeven aan de aanpak van de wachtlijsten in de jeugdzorg en de jeugdggz. Tevens is er extra geld naar scholen gegaan voor meer hulpaanbod en is in 2003 de taskforce jeugdwerkloosheid ingesteld 2. Andere voorbeelden van nieuwe initiatieven en extra geleverde inspanningen zijn vroegsignalering, antipestprogramma s, anti-agressieprogramma s voor het basisonderwijs, voorkomen van kindermishandeling en huiselijk geweld, aanpak schoolverzuim, buurtwerk in zwakke wijken en het elektronisch kinddossier. Al deze maatregelen en investeringen moeten ervoor zorgen dat kinderen een goede start krijgen in de samenleving en dat risicofactoren tijdig worden herkend. Bij jeugdigen met ernstige gedragsproblemen is het soms noodzakelijk om dwang toe te passen bijvoorbeeld door hen te plaatsen in gesloten inrichtingen. In de jeugdzorg, waarop aanspraak bestaat ingevolge de Wet op de jeugdzorg (WJZ), is het toepassen van dwang momenteel echter niet mogelijk. Deze jeugdigen worden thans in een justitiële jeugdinrichting opgenomen. Afgelopen zomer is daarom het wetsvoorstel gesloten jeugdzorg aan de Tweede Kamer aangeboden 3. De voorgenomen aanpassing houdt in dat opneming en verblijf in gesloten voorzieningen van jeugdzorg kan plaatsvinden, na machtiging door de rechter. Jeugdigen kunnen in gesloten jeugdzorg worden opgenomen als de vrijheidsontneming nodig is om te voorkomen dat de jeugdige zich onttrekt aan de voor hem noodzakelijke hulpverlening. In dit kader zijn er nieuwe vormen van residentiële zorg ontwikkeld met een intensievere begeleiding en trajecten waardoor een geleidelijke overgang van kortdurend gesloten naar open behandeling mogelijk is. Kenmerkend van dit nieuwe zorgaanbod is het intersectorale karakter ervan; er wordt nauw samengewerkt met de GGZ- en LVG-instellingen in de regio 4. 1 Kamerstuk II 2005/ , nr Kamerstuk II 2002/ , nr Kamerstuk II 2005/ , nr LVG: Lichtverstandelijk gehandicapten. 5 Kamerstuk II 2005/ , nr. 3. Jeugdigen met ernstige gedragsstoornissen én psychiatrische stoornissen kunnen worden behandeld in de jeugd-ggz. In de jeugd-ggz biedt de wet Bopz mogelijkheden voor gedwongen opname en eventueel dwangbehandeling van een gedwongen opgenomen patiënt. In de memorie van toelichting van het wetsvoorstel gesloten jeugdzorg is aangegeven dat het Kabinet voornemens is de regeling van de wet Bopz voor jeugdigen te herzien 5. Met deze wijziging wordt beoogd bij jongeren die gedwongen zijn opgenomen en ernstige gedragsstoornissen en/of psychiatrische stoornissen hebben, opvoedkundige maatregelen toe te kunnen passen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 65 3

4 als dit nodig is om te voorkomen dat de behandeling door het gedrag van de jeugdige wordt belemmerd. Ook is er de afgelopen jaren geïnvesteerd in alternatief aanbod waar jongeren met gedragsproblemen behandeld kunnen worden. Het gaat daarbij om de ontwikkeling en uitbreiding van zeer intensief ambulant zorgaanbod. Behandeling De aanbeveling van de Raad om ten aanzien van mensen met een ASP risicomanagement toe te passen, wordt onderschreven. Aldus kan een belangrijke bijdrage worden geleverd aan het voorkomen van overlast en criminaliteit. In de tbs-sector is risicomanagement reeds praktijk. Inmiddels zijn samenwerkingsverbanden gestart tussen het gevangeniswezen en tbs-klinieken waarin bij tbs-passanten reeds in het gevangeniswezen, onder supervisie van een tbs-kliniek worden behandeld. Ook de aanbeveling dat in de tbs-sector aandacht moet worden besteed aan het herkennen van psychopathie, wordt reeds geruime tijd uitgevoerd. Van iedere tbs-gestelde wordt sinds 1 januari 2005 een checklist afgenomen, (de PCL-R), op basis waarvan kan worden vastgesteld of er sprake is van psychopathie. De behandeling van de tbs-gestelde is sinds enkele jaren hierop ingericht. In die zin is het advies van de Gezondheidsraad door de praktijk ingehaald. Ook de aanbeveling om zorgcontinuïteit te realiseren sluit aan bij het huidige beleid. De aansluiting tussen zorg- en justitiële voorzieningen wordt gerealiseerd in het project vernieuwing forensische zorg in een strafrechtelijk kader. Aan de Kamer zal twee maal per jaar over de uitvoering hiervan worden gerapporteerd 1. Hoewel ASP eerst gediagnostiseerd kan worden bij volwassenheid, is het van belang dat gedragsstoornissen in een zo vroeg mogelijk stadium worden aangepakt. In dit verband wordt ook verwezen naar de brief inzake de verbetering uitvoering van de pij-maatregel van 10 juli 2006, waarin naast vele verbetervoorstellen, ook voorstellen zijn ontwikkeld om in samenwerking met de GGZ en TBS-sector de effectiviteit van de behandeling te vergroten 2. Onderzoek De constatering van de Gezondheidsraad dat er meer onderzoek dient te worden gedaan naar de effectiviteit van de behandeling van mensen met een ASP, wordt door ons gedeeld. Deze constatering wordt eveneens gedaan door de Commissie-Visser 3. In het kabinetsstandpunt op het rapport van de Commissie-Visser en in de nadere uitwerking daarvan is aangegeven dat er een onderzoeksprogramma voor de komende jaren zal worden opgesteld Conclusie 1 Kamerstuk II 2006/07, en , nr Kamerstuk II 2005/06, en , nr Kamerstuk II 2005/06, , nr Kamerstuk II 2006/07, en , nr Kamerstuk II 2005/06, , nr. 5. Het advies van de Gezondheidsraad over preventie en behandeling van de antisociale persoonlijkheidsstoornis levert een constructieve bijdrage aan de discussie over preventie en behandeling van mensen met deze stoornis. De publicatie van het advies viel vrijwel samen met de openbaarmaking van het rapport van de Commissie-Visser. Een groot deel van de aanbevelingen van de Gezondheidsraad komt, voor zover het om tbs-patiënten gaat, overeen met de aanbevelingen van de Commissie-Visser 5.De uitvoering van het rapport van de Gezondheidsraad valt dan ook samen met de uitvoering van het rapport van de Commissie-Visser, zoals opge- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 65 4

5 nomen in het kabinetsstandpunt van 16 juni 2006 en uitgewerkt in het plan van aanpak terbeschikkingstelling en forensische zorg in strafrechtelijk kader van 10 oktober Een aantal aanbevelingen, zoals het meer investeren in risicomanagement en het testen van tbs-gestelden op psychopathie, wordt reeds uitgevoerd. Tevens verwijzen wij naar de hiervoor genoemde brief inzake de verbetering van de uitvoering van de pij-maatregel. De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, A. Klink De Minister voor Jeugd en Gezin, A. Rouvoet De Staatssecretaris van Justitie, A. Albayrak 1 Kamerstuk II , , nr. 9 en Kamerstuk II 2006/07, en , nr. 48. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 65 5