ich bin pleite du bist pleite er ist pleite wir sind pleite ihr seid pleite sie sind pleite c'est la banqueroute

Transcriptie

1

2 ich bin pleite du bist pleite er ist pleite wir sind pleite ihr seid pleite sie sind pleite c'est la banqueroute "In Illo Tempore. Dan verschijnt Charlie Chaplin op het toneel"... schrijft een ondergedoken Vlaamse dichter in 1921 wanneer het in de slotakte van zijn filmscenario tijd is voor de apotheose van zijn verhaal. En wat rest er dan anders voor een komiek om met "hoed, wandelstok, schoenen" op te komen, wanneer de film een kleine eeuw later als "Film mit Jazzbegleitung" eindelijk verwezenlijkt wordt? Ik verbaas me nu nog over de rol die Paul van Ostaijen mij toen toebedeelde: minister van financiën, iemand die als een soort wijsgeer als enige de situatie juist inschat: de fik in met al dat waardeloze staatsbankpapier. Als ik tijd heb, zal ik hem eens opzoeken, die vreemde dichter, en hem vragen wat hij bedoelt met dit vurige eind. Is dit weer zo'n geval van "Nihil in Alle Richtingen"? Of glimmert er toch een sprankje hoop omdat er met al die brandende schatkistbonnen, al dat brandende staatsbankpapier eindelijk ruimte is voor een nieuw begin? Ik verheug me erop om in deze Bankroet Jazz voorstelling mijn benen weer eens lekker te strekken en ik wens u allen daarom veel plezier bij deze Bankroet Jazz Live! met Evi De Jean en Wouter van Bemmels Bankroet Jazz Band! 3

3 V I D E J E A N 4

4 Evi De Jean, winnares 'Publieksprijs Concours de la Chanson 2010' en bekend van haar theatershows 'Overleven' en 'Aarde', kruipt voor 'Nachtvogel' in de huid van Paul van Ostaijen's grote liefde: Emma Clément. 'Nachtvogel' is een intiem muzikaal-theatraal programma, waarbij Evi De Jean vanuit het perspectief van Emma Clément de toeschouwer een persoonlijke blik gunt op de eigenzinnige dichter en op de periode die zij samen in Berlijn doorbrachten. Van Ostaijen liefhebbers zullen hier en daar ongetwijfeld stukken uit zijn proza en poëzie herkennen in de liedjes en verhalen. Evi De Jean reisde voor 'Nachtvogel' vanuit Antwerpen, waar ze zelf opgroeide, naar Berlijn en dook daar in Paul en Emma's woelige historie. Emma Clément kreeg in Berlijn een betrekking als mannequin bij het befaamde Modehaus Hammer. ' D a n s, v o e r u d r o n k e n. N a c h t v o g e l d a n s Z i n g m i j u l i e d o v e r h e i m w e e n o g e e n s O v e r ' t k i n d d a t g e a c h t e r l i e t, o v e r u v r i e n d e n T o e n j o n g z i j n n o g s i m p e l w a s N a c h t v o g e l, d a n s e n v e r g e e t... ' Tekst: Evi De Jean Muziek: Wouter van Bemmel Idee: Leo van Maaren 5

5 B A N K R O E T J A Z Z L I V E! De Bankroet Jazz LIVE! is de verwezenlijking van een droom die Paul van Ostaijen in 1921 beschrijft als hij zijn filmscenario in een brief aankondigt aan zijn vriend Fritz Stuckenberg als "een film met jazz begeleiding". Van Ostaijen zal op dat moment, maar ook later in zijn (korte) leven nooit gedacht hebben dat deze droom ooit gerealiseerd zou worden, maar bijna 100 jaar later is het dan toch zover met de opvoering van "De Bankroet Jazz LIVE!" Het verhaal speelt zich af in het door de Eerste Wereldoorlog verwoeste Europa en Van Ostaijen verwerkt in zijn scenario de chaotische gebeurtenissen rond het Spartakistenoproer van 1918 in Berlijn en zijn kennismaking met voor die tijd nieuwe kunstuitingen als het dadaïsme en jazz. In "De Bankroet Jazz" laat Van Ostaijen een consortium van Dadaïsten een revolutie plegen door de introductie van jazzmuziek. Deze jazzrevolutie slaagt en verspreidt zich over alle landen van Europa, waarna de ministers van een door de Dadaïsten verenigd Europa de financiële crisis oplossen door de uitgifte van een niet-gelimiteerde hoeveelheid 'Schatkistbonnen' die de Europese burgers in staat moeten stellen om collectief te gaan rentenieren... In "De bankroet jazz" blaast de triomferende jazzmuziek alle heilige huisjes van dewesterse cultuur omver: staat, geld, kunst, cultuur en geestelijkheid. "Also mache ich jetzt 'ein Film mit Jazzbegleitung', Der Pleitejazz". Druckfertig in spätestens einem Monat." 6

6 DE WOUTER VAN BEMMEL BANKROET JAZZ BAND BESTAAT UIT: WOUTER VAN BEMMEL - TROMPET, BAS GERRIT DE BOER - GITAAR, BANJO, DOBRO, VIOOL FRANS CORNELISSEN - TROMBONE JEROEN DOOMERNIK - TROMPET PIETER ENGELS - SAX, MONDHARMONICA, MIDI-SAX MAARTEN KRUIJSWIJK - DRUMS, PERCUSSIE MICHEL MULDER - PIANO, BANDONEON Aan de voorstelling van De Bankroet Jazz LIVE! werken naast Wouter van Bemmels Bankroet Jazz Band ook mee: Evi De Jean - zang, bruitisme Bert Apeldoorn - voordracht, bruitisme Marcel Vanthilt - voordracht, zang, bruitisme 7

7 D A D A R E D T E U R O P A! Paul van Ostaijen moet het vanachter zijn raam hebben waargenomen. Jedermann sein Eigner Fussbal, was een dada manifestatie die voor zijn huis in de Wihelmstrasse heeft plaatsgevonden. Dada in Berlijn was zeer politiek en links, iets waar Van Ostaijen zich in hoge mate mee kon verenigen. Een van de mikpunten van de spot van de Dadaïsten was Gustav Noske, de Innenminister van de SPD, die verantwoordelijk was voor de politie en daarmee voor het neerslaan van het zogenaamde Spartakistenoproer, waarbij Karl Liebknecht en Rosa Luxembourg werden vermoord. GUSTAV NOSKE ALS SPD PRUISISCH MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN VERANTWOORDELIJK VOOR HET NEERSLAAN VAN HET ZOGENAAMDE SPARTAKISTENOPROER, DIE ZO'N GROTE ROL SPEELT IN DE BANKROET JAZZ: "Men kan het deze arme Belgier niet kwalijk nemen, maar hij heeft de gebeurtenissen niet juist gezien. Zo hebben mijn soldaten nooit 'Noske, Noske, schiest noch was!' gezongen. Verder moet ik zeggen dat het een sympathieke film is die ik zeker kan waarderen." GEVRAAGD NAAR HET WAAROM? Als sociaal-democraat moet je je soepel kunnen bewegen met de tijd. Paul van Ostaijens vlucht naar Berlijn was vooral ingegeven door een celstraf die hem boven het hoofd hing omdat hij had deelgenomen aan een betoging tegen Kardinaal Mercier: voor de Vlaamsgezinden het symbool van de Franstalige onderdrukking. Kardinaal Mercier: "Tot mijn genoegen constateer ik dat Van Ostaijen in de Bankroet Jazz regelmatig terugvalt op het gebruik van de Franse taal. Hij kon het zeker niet redden in het Nederlands..." Kardinaal Mercier weigert commentaar te geven op het misbruik in de Katholieke Kerk. "In mijn tijd gebeurde dat niet. Nee, de passage over de pederastenjazz in de film ervaar ik zeker niet als een steek onder water." 10

8 Van Ostaijen maakt in Berlijn kennis met de op dat moment revolutionaire nieuwe jazz muziek. Van Ostaijen is razend enthousiast over deze muziek. Zo schrijft hij in een prachtige brief aan zijn Berlijnse vriend de Schilder Fritz Stuckenberg over een optreden in de Skala: "Aber der Original Jazz in der Skala! Fabelhaft. Ein Stück Melodie, immer dieselbe, Rhythmus und Radau. Kadenz, Harmonie alles dem rein Rythmischen geopfert. Anfangs hatte wahrscheinlich der Herr Direktor auch noch eine Geige hinzugefügt. Jetzt ist sie, Gott sei Dank, herausgeschmissen". Let op: hier is de fijnproever aan het woord: weg met de viool of andere suffe restanten van de oude walsmuziek, nee, het moet koper zijn, schetteren er moet geïmproviseerd worden! De Jazz zou Van OstAijen diepgaand beïnvloeden, in zijn manier van dichten (improvisaties op een thema), maar vooral ook in de Bankroet Jazz, waar de Jazz als het ware hele menigtes opzweept tot een roes die leidt tot een verenigd maar helaas bankroet Europa. Herkent u iets? Hermann Goering verbleef in hetzelfde huis aan de Wilhelmstrasse 5 te Berlijn als waar ook Paul en Emma woonden gedurende de eerste periode van hun verblijf in Berlijn. Volgens Emma Clement hield de latere Reichsmarschal zich bezig met allerlei duistere dealtjes, onder andere in cocaïne. Hermann Goering ontkent alles: "Nee ik ken die kleine Van Ostaijen niet. Hij was gewoon een schurk. Hij deed zich voor als een echt Vlaams Nationalist maar uiteindelijk bleek hij gewoon een rooie! Zijn knappe vrouw ken ik ook niet." 11

9 D E B A N K R O E T J A Z Z L I F E! T O U R N E E STICHTING DE JAZZ VAN HET BANKROET Schollenbrugstraat GB AMSTERDAM T: E: info@bankroetjazz.nl W. STICHTING JAZZ IMPULS Hoofdweg BC Amsterdam T: W: colofon: teksten: Leo van Maaren, Frank Herrebout, Evi De Jean, Paul van Ostaijen foto's pagina 3, 4, 6, 7, 14: Coen Bouman / keyframes.nl foto pagina 16: met dank aan Dirk Emma Baestaens pagina 12: met dank aan AMVC Letterenhuis, Antwerpen filmstills pagina 8, 9: Roxy Movies / Eye Film Instituut VORMGEVING: Jenice Hammer / debezigebovenkamer.nl uitgave: stichting 'De jazz van het bankroet' Aan De Bankroet Jazz LIVE! werken mee: Wouter van Bemmel Gerrit de Boer Frans Cornelissen Jeroen Doomernik Pieter Engels Maarten Kruijswijk Michel Mulder Evi De Jean Marcel Vanthilt Bert Apeldoorn Artistieke leiding: Leo van Maaren Voorstellingsregie: Frank Roumen Muzikale leiding: Wouter van Bemmel Begeleiding kinderkoren: Jan Maarten Koeman Art direction: Léonie de Hoog Projecties en fotografie: Coen Bouman Lichtontwerp: Lot Broos Kapsel en grime: Friedrike Schilling Technicus: Marijn Philippona Productie: Hans de Vreede Zakelijke leiding: Frank Herrebout Boekingen: Friederike Darius, Jazz Impuls Publiciteit: Ana Beck, jazz impuls vormgeving: jenice hammer 14

10 FONDSEN PARTNERS Deze boek/dvd-uitgave bevat: beide versies van het filmscenario van "De bankroet jazz", voorzien van een voorwoord door Marc Reynebeau en een uitgebreid notenapparaat onder redactie van Matthijs de Ridder, het facsimile van beide handschriften en een dvd met de verfilming van het scenario van "De bankroet jazz" door Leo van Maaren en Frank Herrebout. Op de dvd staan tevens de documentaire "Bankroet in Berlijn", over Van Ostaijens verblijf in Berlijn, en een aantal bonus items, onder andere over hoe Van Ostaijen met jazz in aanraking kwam in Berlijn en over zijn opzienbarende sollicitatie voor de positie van kapitein-adjudant bij de Rijkswacht. isbn: gebonden full color boek (14 x 21,5 cm) 127p. + dvd: speelfilm/43 minuten + documentaire/55 minuten + bonusmateriaal 65 minuten prijs: / uitgeverij: IJzer UITGEVERIJ IJZER LESSINGLAAN AV UTRECHT T: E: UITGEVERIJ.IJZER@HETNET.NL W: 13