Masterplan

Transcriptie

1 Masterplan Creating sustainable business together! 15% betere beschikbaarheid tegen lagere kosten voor asset owners 15% meer omzet via serviceconcepten voor OEM/asset leveranciers 15% meer maintenance gerelateerde werkgelegenheid 15% meer studenten op maintenance disciplines 15% meer omzet voor asset maintainers / service leveranciers

2 Dit (WCM) is opgesteld in opdracht (ref. [1]) van de stuurgroep World Class Maintenance, bestaande uit: Emmy Bakker Maintenance Education Consortium Menno Bekker GasUnie, World Class Maintenance Consortium MEC Lex Besselink Program Office World Class Maintenance Louis Grubben Essent, World Class Maintenance Consortium Johan Kaelen Defensie Materieel Organisatie, World Class Maintenance Consortium Bas Kimpel Fluor, Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud Maintenance Competence Center Pieter Kolen Total, Maintenance Competence Center Harry Koopman Avans, Maintenance Education Consortium Ad Reijnen Philip Morris, Maintenance Competence Center MEC Stefan van Seters N.V. REWIN West Brabant Hans Slijp Siemens, Profion, Maintenance Competence Center Aad Veenman voorzitter Raad van Toezicht i.o. Adri Voogdt Dow, Maintenance Competence Center Gerbert van der Wal N.V. Economische Impuls Zeeland Michel Weeda N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Het Masterplan bundelt de lopende initiatieven World Class Maintenance Consortium (WCMC), Maintenance Competence Center (MCC), Maintenance Education Consortium (MEC) en Program Office World Class Maintenance (PO WCM) in één platform

3 Het Masterplan is opgesteld door een team van consultants van Van Kempen Engineering & Consultancy (KEC) en Atos Consulting (Atos), bestaande uit: Paul van Kempen Van Kempen Engineering & Consultancy (KEC) Frank Marks Atos Consulting Ard-Pieter de Man Atos Consulting Colin Hoogduyn Atos Consulting Contact persoon namens de WCM partners: Michel Weeda MSc. MMO N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij T: E: mweeda@bom.nl De inhoud van het Masterplan WCM is tot stand gekomen dankzij de inbreng van deelnemers van: World Class Maintenance Consortium (WCMC) Maintenance Competence Center (MCC) Maintenance Education Consortium (MEC) Program Office World Class Maintenance (PO WCM)

4 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Executive summary (English) 7 1. Introductie Visie & doelstellingen Activiteiten Partner organisaties Organisatie & besturing Financieel plan Implementatie- & communicatie plan 45 Afkortingen en definities 48 Referenties 50 Annexes A. SWOT analyse 52 B. WCM activiteiten 53 C. WCM deelnemers 54 D. Toelichting WCM innovatieagenda 56 E. Spelregels 58 F. Intentieverklaringen

5 Voorwoord Onderhoud als hefboom voor de economie Dr. Ir. A.W. (Aad) Veenman Vrz. Raad van Toezicht i.o. World Class Maintenance Onderhoudsbewust ontwerpen van installaties. Fysisch faalgedrag van systemen begrijpen en daarop kunnen anticiperen. Langer uitnutten van installaties en daarmee investeringen uitstellen of voorkomen. De conditie op afstand bewaken. Uitvoering en logistiek rondom onderhoud effectief en efficiënt organiseren. En daar als land ijzersterk in blijven, zo de concurrentiepositie van de eigen industrie te verstevigen én deze onderhoudskennis, -producten en -diensten internationaal vermarkten. Dat zijn de ambities van World Class Maintenance in een notendop, een innovatieprogramma opgezet voor en door de sector. Professioneel onderhoud levert de hefboom, en draagt bij aan duurzame uitnutting van kapitaalgoederen, levert energie efficiency, leidt tot emissie reducties en resulteert in hogere veiligheidsniveaus. Maintenance creates sustainable business! Cradle to Cradle & Maintenance H.C. (Dick) Huybens MBR Voorzitter NVDO De Nederlandse vereniging voor doelmatig onderhoud (NVDO) is trots al vanaf het begin lid te zijn van de stuurgroep van het World Class Maintenance initiatief. De van oorsprong regionale samenwerking heeft zich weten te positioneren als aansprekend platform voor Onderhoudend Nederland. Na het in 2007 uitgegeven visiedocument over de Maintenance Repair & Overhaul- markt zal het nu voorliggende masterplan verder gaan bijdragen aan een grotere bewustwording. Want door de toenemende schaarste van grondstoffen, de stijgende energiekosten in combinatie met de huidige economische situatie zijn nieuwe innovaties essentieel om onze delta blijvend te laten pieken

6 Volwassen worden door krachtenbundeling ir. P.R.R. (Roelf) Venhuizen Voorzitter Profion Met het visiedocument World Class Maintenance in de Nederlandse Delta is in 2007 de onderhoudssector en haar dynamiek, kansen en bedreigingen op uitstekende wijze in kaart gebracht. Samen met de NVDO en het World Class Maintenance programma zijn de krachten gebundeld om de sector de benodigde impuls te geven. In de meest recente Industriebrief (ministerie EZ) wordt ook het strategisch belang van onderhoud onderkend. Het verankeren van de aandacht voor onderhoud bij Ondernemingen (tot in de boardrooms), Onderwijs (op alle niveaus) en bij de Overheid is een kerntaak van Profion. Met dit innovatieprogramma voor de sector wordt hiervoor een structureel platform en middelen geboden, met een uniek, cross sectoraal karakter. Partijen hebben elkaar gevonden op alle niveau s en werken aan het behoud en versterking van de industrie. Get connected! Ambitieuze continuering van het Piekenbeleid Voor u ligt het Creating sustainable business together!. In dit masterplan presenteert de sector een innovatieprogramma van 50 miljoen. Kortom, een ambitieus plan. P.A.C.M. (Peter) van der Velden Voorzitter programmacommissie Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland, Burgemeester van Breda Dat mag ook. Maintenance is voor Zuid-Nederland en in het bijzonder de Rijn-Schelde Delta een zeer belangrijk speerpunt. Met dit innovatieprogramma gaan we daar inhoud aan geven. Vanuit het Piekenprogramma is daarvoor de eerste aanzet gegeven. Ik vind het dan ook zeer plezierig te merken dat met grote voortvarendheid één en ander is opgepakt. Regionale verankering en nationale opvolging zijn noodzakelijk voor continuering van het succes

7 Executive summary Maintenance is pivotal for The Netherlands A competitive Maintenance, Repair & Overhaul (MRO, or maintenance for short) sector is essential for knowledge, skills and capital intensive economies like the Dutch. Equipment, installations and assets require effective service activities to avoid malfunctioning and to contribute to the Overall Equipment Efficiency. This is an important indicator which signals the ability for industries to operate cost effective in today s marketplace. Increasingly, management within corporations appreciate that maintenance is not just a cost factor. As world class maintenance enables the prolongation of the lifetime of assets at favorable economic conditions, it transforms from cost to value driver. In addition it enables sustainable and safe use of assets. As such, world class maintenance is a prerequisite for optimal asset exploitation and thus a driver to sustain a high-end labor market for The Netherlands. The size of the total MRO market in The Netherlands is approximately 18 billion in revenues, and employees. The market is characterized by adequate and stable profit margins. MRO is both important on the demand side (as asset owners seek to improve the total costs over the entire asset lifecycle) as the supply side (it offers ample opportunity suppliers and service providers alike to develop new profitable revenue streams both business inside and outside The Netherlands). World Class Maintenance supports the development of world class supply chains & hot spots It is World Class Maintenance s (WCM) mission to provide strategic guidance and operational support regarding knowledge development and innovation within supply chains for Maintenance Repair & Overhaul in various sectors. WCM also supports the development of hotspots with concentrated Maintenance Repair & Overhaul activities, research, education and training. For the larger part this is done through innovative projects carried out by cooperating companies (in the supply chain and across sectors), schools, institutes and universities. Existing maintenance initiatives join forces to become World Class in South West Netherlands In the recent years, four initiatives World Class Maintenance Consortium (WCMC, for large asset owners), Maintenance Competence Center (MCC, for the entire MRO community), Maintenance Education Consortium (MEC, for educational institutions) and Program Office World Class Maintenance (PO WCM, for public relations and business development) have been successfully launched, in South West Netherlands 1 and in close collaboration with NVDO 2 and Profion 3. To improve overall effectiveness, the existing initiatives have been started under a guiding letter of intent that they will converge into one overall World Class Maintenance organization (WCM) in spring This master plan is the result of the intention of the four initiatives to merge activities in 2009 and 1 South West Netherlands is the region consisting of the province Zeeland in combination with the Western part of the province Brabant. 2 NVDO: Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud (Dutch Society for Effective Maintenance). 3 Profion: Branchevereniging voor Professioneel Industrieel onderhoud (Dutch Federation for Professional Industrial Maintenance)

8 represents the plans for World Class Maintenance in the period Going forward, WCM will be the platform to connect all relevant parties in the Netherlands and realize the joint ambition, together with NVDO and Profion of establishing a World Class Maintenance cluster in The Netherlands. World Class Maintenance serves a knowledge community Maintenance is multi-disciplinary and pivotal to many industry sectors. Within the scope of WCM these are: Aerospace, Maritime, Energy, Infrastructure, Process industries. These industries are well established in South West Netherlands supported by a strong logistics infrastructure, and many firms have already started collaboration with other participants via one or more of the running initiatives. World Class Maintenance has the objective to support the participants to realize their individual maintenance objectives. WCM has the legal structure of a non-profit Foundation. The WCM master plan embodies a unique and aligned collaboration of all relevant parties asset owners, suppliers, service providers, knowledge centers, universities and regional governments with respect to maintenance, in all parts of the value chain and across all relevant sectors. Despite first successes, collaboration with other parties never comes easy. The role of WCM in initiating, facilitating and manage joint projects is required for at least the coming five years. World Class Maintenance has a 5x15% ambition World Class Maintenance s ambition is to be the cohesion between all members to realize tangible objectives for individual participants. For the period the ambition is formulated as 5 x 15% : 1. For asset owners: 15% lower integral costs. 2. For asset providers: 15% more revenue. 3. For service providers: 15% more revenue. 4. For education: 15% more students at the required level and the foundation of a Maintenance Top Institute. 5. For society: 15% more maintenance related employment. Knowledge projects are the key differentiating factor of World Class Maintenance WCM aims for international recognition for The Netherlands as the leading region with respect to MRO, with South West Netherlands as the pounding heart. Collaboration projects to (i) develop knowledge, (ii) disseminate knowledge and (iii) commercialize knowledge are at the basis of WCM 4. The activities of WCM are primarily geared towards the initiation and facilitation of knowledge projects. These projects are the core of WCM and consume the lion share of the budgets. Project proposals are submitted by participants, in one of the three focus areas knowledge, know how and money. The projects are approved based on criteria defined by the innovation agenda, which is governed by an independent Scientific Advisory Board. Finally projects are executed via multiple WCM members and facilitated by WCM via project management, project office and project administration services. 4 In Dutch this is called: Kennis, Kunde & Kassa

9 To keep this mechanism going, the future Top Institute Maintenance will drive new developments and serve as point of contact for research questions from industry. Next to supporting collaboration projects, WCM offers general services to support knowledge dissemination, like yellow pages, workshops, magazines and blueprints. Execution of these services is in close collaboration with NVDO and Profion. Execution & Personnel Maintenance Systems Disseminate & apply Innovation & Development Current projects Innovation & Development Innovation & Development Innovation / Commercialization Disseminate & apply Disseminate & apply Disseminate & apply Disseminate & apply Human Capital Innovation & Development Autogeneration Wiring Diagrams Innovation & Development Start WCM Performance based contr. Knowledge roadmaps Virtual Games Excellente Training Centers Labour market study Disseminate & apply Promaintenance World ClassAviation Ac. Disseminate & apply PPSxPBL aircraft gasturbines Kennismanagement Simmaintenance Maintenance& Safety Interactive & intelligent maintenance Knowledge management Planned Projects ETC Process, Energy, Maritime and Infra Topinstituut Maintetance Roadmap Topinst. Innovation & Development Disseminate & apply World Class Aviation Academy Disseminate & apply Disseminate & apply Disseminate & apply Innovation & Development Design for maintenance Disseminate & apply Total Maintenance Measurable maintenance Innovation & Development Monitoring based maintenance Heavy maintenance/ Stop management Innovation & Development Innovation & Development Innovation & Development Connecting Remote Assets AM Remote installed base Condition based monitoring AM Remote installed base business Best practices stop management Disseminate & apply Disseminate & apply Physical phenomena Disseminate & apply Total Maintenance Innovation & Development Knowledge center composites Innovation & Development Failure behaviour of components Rotating equipment Innovation & Development Physical Modelling Innovation & Development Regional Business Development Commercialization Commercialization Commercialization Commercialization Commercialization Maintenance Value Park & Maritime Maintenance Zeeland Aviolanda Woensdrecht -aviation park Maintenance University / Topinstitute Maintenance WCM Campus Wijkevoort/Maintenance Park Tilburg Maintenance Test & Experience Center International P.R & communication WCM Regional coordination & support Join WCM and pre-register as member, sponsor or participant in the program and projects that will guide you towards World Class Maintenance. Creating sustainable business together!

10 Significant budgets are estimated to realize the World Class ambition by 2014 For the period the total required budgets add up to 50 million, or 10 million per year. Funding strategy is based on a public-private partnership (PPP), the participants and members of WCM (industries, knowledge institutes) contribute time and cash, co-funded by the Dutch Ministry of Economic Affairs and other public parties. Get connected! Many firms have already joined the World Class Maintenance community, and new projects in the WCM Masterplan will start in The value of a community increases by the square of the number of participants; more qualifying members are always warmly welcomed Physical phenomena Execution & personnel Heavy maintenance / stop management Maintenance systems Monitoring based maintenance Design for maintenance Performance starting level

11 1. Introductie Maintenance neemt een centrale plaats in binnen de levenscyclus van kapitaalgoederen Een samenleving zonder onderhoud komt letterlijk tot stilstand. Installaties, systemen, producten hebben onderhoud, reparaties en revisies (Maintenance, Repair & Overhaul, MRO of kortweg maintenance) nodig om duurzaam te kunnen blijven functioneren. In kapitaalintensieve industrieën zoals de proces industrie, de luchtvaart sector, de maritieme sector, de energie sector en de infrastructuur sector neemt het onderhoud 5 van kapitaalgoederen een centrale rol in gedurende de hele levenscyclus. Deze duurt vele jaren, soms zelfs vele tientallen jaren. Veel bedrijven verleggen geleidelijk de focus van de aanschaf van nieuwe kapitaalgoederen naar de operationele fase van de levenscyclus, inclusief het verlengen daarvan. Bedrijfseconomisch gezien is deze fase zeer interessant, gezien de lange duur van deze fase en de bijdrage aan de bijbehorende levensduurkosten. Onderhoudsactiviteiten zijn gekoppeld aan deze fase, wat een duurzaam economisch perspectief impliceert voor de bedrijven die hierin actief zijn, met regionale, nationale en internationale kansen Onderhoud speelt hierbij op twee manieren een cruciale rol: (i) als randvoorwaarde voor het excellent uitvoeren van de eigen operatie (ook wel Achtduizend structurele vacatures. Het zijn harde cijfers die de Nederlandse onderhoudssector al enige tijd achtervolgen. Om de cijfers van zich af te schudden heeft de sector zich ondermeer verenigd in verschillende gremia van World Class Maintenance, NVDO en Profion. De laatste organisatie heeft met een recent gepubliceerd onderzoek één van de oplossingen gepresenteerd voor de grote hoeveelheid openstaande vacatures: het verhogen van de beschikbare werktijd en daarmee de efficiency van het huidige onderhoudspersoneel (improve hands on tool time). (WCM Magazine, maart 2009) 5 Onderhoud: in het Engels: Repair, Maintenance and Overhaul - MRO - of kortweg maintenance. operational excellence genoemd) en (ii) als kans voor het ontwikkelen van nieuwe omzet (business development) door het onderhoud van buitenlandse kapitaalgoederen in Nederland uit te voeren dan wel door het exporteren van kennis, producten en diensten. Maintenance is een grote, multidisciplinaire markt De omvang van de totale MRO markt in Nederland wordt geschat op 18 miljard, met circa medewerkers 6. Op basis van een onderzoek uitgevoerd door REWIN in 2007 blijkt dat alleen al in Zuidwest Nederland circa organisaties actief zijn op het gebied van onderhoud, aan de vraag- en aan de aanbodzijde. Een substantieel deel daarvan behoort tot het MKB. Onderhoud raakt vele sectoren (cross-sectoraal) en heeft een multidisciplinair karakter. Slechts door innige samenwerking van alle spelers over de hele waardeketen kan onderhoud op excellente wijze worden uitgevoerd. Deze verschillende spelers zijn te groeperen als (i) eigenaren van kapitaalgoederen, de asset owners, (ii) leveranciers van kapitaalgoederen, de asset providers of OEM s 7, (iii) leveranciers van onderhoudsdiensten, de service leveranciers en (iv) onderwijs- en kennisinstellingen. De asset owners zijn de eigenaren van mobiele en stationaire kapitaalgoederen die nodig zijn bij de operationele bedrijfsvoering. Voorbeelden zijn eigenaren en exploitanten van vliegtuigen (KLM, Koninklijke Luchtmacht), schepen (Vroon, Boskalis), procesinstallaties (Shell, Dow Chemical, Total), energiecentrales (Delta, Essent, Nuon) en infrastructuur (Rijkswaterstaat, Gasunie). 6 Gebaseerd op ref. [2] en ref. [3]. 7 Original Equipment Manufacturers, oorspronkelijke leveranciers van installaties, systemen, equipment en producten

12 Deze kapitaalgoederen worden geleverd door asset providers of OEMs eventueel aangevuld met leveranciers van reserveonderdelen en logistieke ondersteuning voor gebruikers. Daarnaast zijn er nog leveranciers van onderhoudsdiensten en personeel. Tenslotte spelen de onderwijs- en kennisinstellingen een belangrijke rol in het kader van kennisontwikkeling, training en opleiding van personeel voor de eerder genoemde hoofdgroepen (Topinstituut Maintenance). Een verfijning van deze groepen is weergegeven in figuur 1, almede de factoren van invloed die bepalend zijn voor de toekomst van onderhoud.. Aandeelhouderswaarde Leverancier IT Globalisering Leverancier kennis Vergrijzing Vergrijzing Leverancier diensten Asset owner Leverancier Installaties (OEM) Mechatronica Verouderde assets Leverancier Spare parts & tools Leverancier mensen Duurzaamheid Figuur 1: MRO markt en haar spelers 8 Maintenance is cruciaal voor hoogwaardige business en werkgelegenheid Een hoogstaande onderhoudssector is van cruciaal belang om kapitaalintensieve industrieën voor Nederland te behouden, gezien de significante bijdrage ervan op de operatie. Hoogwaardig 8 Gebaseerd op ref. [2]. onderhoud, of World Class Maintenance, leidt immers tot een optimale beschikbaarheid van kapitaalgoederen tegen minimale kosten. Bovendien is onderhoud bepalend voor de levensduur en economische restwaarde van kapitaalgoederen. Gecombineerd levert dit een significante bijdrage aan de concurrentiepositie van eigenaars van de kapitaalgoederen. Een hoogstaande onderhoudssector is tevens de drijvende kracht voor nieuw te ontwikkelen service business voor toeleveranciers van producten of diensten, met stabiele marges. Tenslotte kan hoogstaande onderhoudskennis vertaald in producten en diensten zich ontwikkelen tot een belangrijk export product voor Nederland en kunnen verschillende goed onderhouden Nederlandse end-of-life assets worden verkocht aan het buitenland. Maintenance is het industriële instrument voor duurzaamheid Naast de bijdrage aan werkgelegenheid is onderhoud bij uitstek de discipline om verbeteringen te realiseren ten aanzien van de veiligheid, milieuaspecten en het energieverbruik van kapitaalgoederen. Onderhoud is immers bepalend voor de betrouwbaarheid, efficiency, operationele output en residuen van industriële kapitaalgoederen en bijbehorende processen. Bovendien kan onderhoud in de vorm van levensduurverlengende maatregelen een belangrijke bijdrage aan de duurzaamheid van kapitaalgoederen leveren, in tijden dat (nieuwbouw)investeringen achterblijven. NedTrain bespaart voor de NS miljoenen door de beschikbaarheid van het materieel te verhogen. Dagelijks tweehonderd extra rijtuigen op het spoor, jaarlijks vierduizend minder extra binnenkomsten en vijfenzeventig procent minder materieelstoringen moeten er voor zorgen dat NedTrain de NS helpt in 2015 de concessie voor het hoofdrailnet te verwerven. En, mocht de NS de order onverhoopt niet binnenhalen, dan gaan we aan de slag met de nieuwe concessiehouder. Leo van Dongen, directeur van NedTrain Fleet Services. (WCM Magazine, maart 2009)

13 De roots van World Class Maintenance liggen in Zuidwest Nederland Overheden, Onderwijs en Ondernemers in de provincies Brabant en Zeeland werken momenteel hard aan de gezamenlijke ambitie om een World Class Maintenance cluster in de regio te ontwikkelen. De provincies hebben nu al een sterk profiel voor de sectoren maritiem, procesindustrie, infrastructuur, energie, luchtvaart en logistiek. Gecombineerd met de strategische positie tussen twee wereldhavens, een goede verbinding met het achterland en centrale ligging ten opzichte van regionale, nationale en internationale luchthavens is Zuidwest Nederland bij uitstek de locatie om kansen op het gebied van onderhoud te verzilveren. De bedrijvigheid op het gebied van onderhoud is sterk geconcentreerd in Zuidwest Nederland en vindt daar een natuurlijke omgeving om verder tot bloei te komen. Hoewel het World Class Maintenance initiatief duidelijk een internationale ambitie heeft, is de kiem hiervoor in Zuidwest Nederland gelegd. Figuur 2: WCM bouwt voort op de sterkten in Zuidwest Nederland World Class Maintenance vereist de consolidatie van de lopende maintenance initiatieven Om kennis en kunde van de regio Zuidwest Nederland en daarbuiten op onderhoudsgebied optimaal te ontwikkelen en mobiliseren is in een eerder stadium een drietal complementaire initiatieven gestart, te weten: het World Class Maintenance Consortium (WCMC), het Maintenance Competence Center (MCC) en het Maintenance Education Consortium (MEC). Daarnaast is sinds oktober 2008 voor een periode van 2 jaar ook een Program Office World Class Maintenance opgericht. De taken van dit programmabureau zijn het coördineren van de business development projecten en de public relations, communicatie en branding van WCM in brede zin. Onderstaande tabel vat deze initiatieven samen: Initiatief Ambitie» WCMC» Ontwikkeling hoogwaardige onderhoudskennis, cross sectorale innovatie en strategieontwikkeling.» MEC» Meer geschoold onderhoudspersoneel en kennisontwikkeling.» MCC» Betere samenwerking, kennisoverdracht en innovatie. Projectontwikkeling en community ontwikkeling.» PO WCM» Creëren van maintenance bedrijvenparken 9. Tabel 1: Lopende WCM initiatieven 9 Business development

14 Bij het opstarten van de initiatieven is via een gezamenlijke intentieverklaring meteen vastgesteld dat uiteindelijk de krachten gebundeld dienen te worden om (i) overlap te voorkomen, (ii) een helder en herkenbaar onderhoudsmerk te creëren, (iii) en daadwerkelijk op World Class Maintenance niveau te acteren. Dit WCM Masterplan is het resultaat van deze krachtenbundeling en presenteert de plannen voor WCM voor de periode Bij bovengenoemde initiatieven is vanaf het begin rekening gehouden met de regionale (Zuidwest Nederland), nationale en internationale context. Ook heeft vroegtijdig afstemming plaats gevonden met de bestaande organisaties; de Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud (NVDO) en de Branchevereniging voor Professioneel Industrieel Onderhoud (Profion). toenemende mate organisaties buiten de regio en zelfs buiten Nederland aangesloten. Ongeveer de helft van de achterban is actief betrokken bij de uitvoering van onderliggende deelprojecten en/of werkpakketten. De WCM initiatieven hebben hun meerwaarde nu al getoond door resultaten als goed bezochte netwerkbijeenkomsten, kennisuitwisselingworkshops, publicaties en vooral samenwerkingsprojecten (bijvoorbeeld de projecten op het gebied van corrosiebescherming, efficiëntere inzet van onderhoudspersoneel en condition monitoring). Door de gezamenlijke kennisontwikkeling, -deling, - toepassing en vercommercialisering brengen deelnemende partijen onderhoud op een hoger plan. Al uitgebrachte publicaties in het kader van WCM gerelateerde initiatieven: Bij de uitvoering van de projectplannen van WCMC, MCC en MEC zijn NVDO en Profion ook als partner betrokken. Beide partijen zullen ook de uitvoering van meerdere kernactiviteiten van het Masterplan World Class Maintenance coördineren. Daarnaast zijn brancheorganisaties als FME, BZW, MetaalUnie, NAG, VGT en VOMI betrokken en geconsulteerd bij het opstellen van dit WCM Masterplan. Bestaande platforms als de Maintenance Innovation Communities (Asset Owner kringen in Zeeland en West-Brabant) zijn volledig geïntegreerd in de WCM initiatieven. Dankzij het open karakter kunnen de WCM initiatieven zich verheugen op een nog steeds groeiende ondersteuning, die momenteel bestaat uit ruim 200 organisaties, waarvan de meerderheid ondernemingen. Het zwaartepunt ligt daarbij in Zuidwest Nederland. Er zijn echter ook in Tilburg wil luchtvaartindustrie naar Bedrijvenpark Wijkevoort lokken. Tilburg heeft al diverse luchtvaartbedrijven binnen haar stadsgrenzen gevestigd, waaronder Standard Aero, Denim Air, Chromalloy, Good Year Aviation, Axxiflex, Bodycote en de Daedalus Aviation Group. De komende jaren wil Tilburg dit aantal verder uitbreiden door een luchtvaartgebonden bedrijventerrein te ontwikkelen: Bedrijvenpark Wijkevoort. (WCM Magazine, november 2008)

15 2. Visie en doelstellingen Het MRO cluster in Zuidwest Nederland uitstekend is gepositioneerd voor World Class Maintenance Een SWOT analyse, waarbij de positie van Zuidwest Nederland op het gebied van MRO is bekeken, levert het onderstaande beeld op 10. S Strengths» ZW Nederland beschikt over een zeer volledig maintenance cluster: zowel cross sectoraal als over de hele waardeketen.» Er is momentum voor maintenance binnen de regio en daarbuiten gezien de maatschappelijke relevantie.» Er is initiële ervaring met samenwerken en de bereidwilligheid om dit naar het volgende niveau te ontwikkelen. W Weaknesses» Er is sprake van een structureel krappe arbeidsmarkt, o.a. vanwege het slechte imago.» De MRO kennis is zeer heterogeen en versnipperd, zowel over de hele waardeketen, crosssectoraal en in het onderwijs.» Er is geen nationaal, ondersteunend beleid op het gebied van maintenance. Beschikbare instrumenten zijn versnipperd en daardoor onvoldoende effectief. O Opportunities» De MRO markt is groot, groeiende en kent relatief hoge, stabiele marges.» Maintenance is een key enabler om de economische bedrijfsdoelen (omzet resp. winstgevendheid) te realiseren.» Maintenance is een key enabler om een bijdrage te leveren aan duurzaamheid, veiligheid en emissiereductie T Threats» In Nederland is sprake van relatief starre arbeidsmarkt met relatief hoge loonkosten.» De concurrentie uit lage loonlanden drijft industrieën (en dus assets) weg uit Nederland, maar ook het onderhoud op m.n. mobiele assets.» Versnipperde / conflicterende belangen van de verschillende stakeholders, leidend tot suboptimalisatie en waste. Tabel 2: SWOT analyse MRO Zuidwest Nederland Bovenstaand beeld rechtvaardigt de aandacht op maintenance als focusgebied en ondersteunt de vorming van een World Class Maintenance initiatief ter verzilvering van de kansen die Nederland op dit gebied heeft. De bijbehorende missie, visie, doelstellingen van WCM worden hierna uitgewerkt. 10 Een meer gedetailleerde SWOT analyse is beschreven in Annex A

16 Wat komt er op ons af? Waarom maintenance als focusgebied? Onderhoud neemt in kapitaalintensieve industrieën in toenemende mate een centrale rol in gedurende de hele levensduur van kapitaalgoederen. Hoogwaardig onderhoud leidt immers tot optimale beschikbaarheid van kapitaalgoederen tegen minimale kosten. Bovendien is onderhoud bepalend voor de levensduur en economische restwaarde van kapitaalgoederen. Hoogwaardig onderhoud d.w.z. World Class Maintenance is cruciaal voor het behoud van hoogwaardige werkgelegenheid en het handhaven, dan wel verhogen van de veiligheid en verlagen van milieubelasting en energieverbruik. De markt voor onderhoud is groot, structureel groeiende en kent adequate en stabiele marges. In Nederland vormen de hoge arbeidskosten in combinatie met de gespannen arbeidsmarkt voor technici in het algemeen en onderhoudstechnici in het bijzonder serieuze bedreigingen voor zowel de vraag- als de aanbodzijde. Echter indien adequaat geadresseerd kan maintenance bijdragen aan een stimulans van de werkgelegenheid en welvaart. Onderhoud is een netwerkdiscipline waarbij het eindresultaat veel meer het product dan de som der delen is. De kansen en uitdagingen waar deze sector zich voor gesteld ziet, zijn dan ook effectiever in clusterverband te adresseren. Het cluster dat zich hierbij World Class organiseert, heeft de beste uitgangspositie op de wereldmarkt. Maintenance is een economische piek voor Zuidwest Nederland De piek maintenance blijkt een belangrijke aanjager te zijn! Het gaat hier om cross-sectorale samenwerking van bedrijven en kennisinstellingen op het gebied van maintenance. Bedrijven die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben, met dien verstande: het onderhoud van hun machinepark vormt bij hen allen een zeer belangrijke kostenfactor. Door samen te werken, kennis te delen en te ontwikkelen zijn er zichtbare resultaten geboekt. Hierdoor is in 3 jaar tijd het aantal deelnemers aan projecten exponentieel gestegen. Het Piekenprogramma maintenance heeft hier als katalysator gewerkt, en nationale uitstraling gekregen. Maintenance blijkt ook een aanjager te zijn voor het thema Logistiek, zoals de service logistiek. Die bundeling van krachten, tussen mensen en instellingen die ogenschijnlijk niets met elkaar van doen hebben, maar elkaar dan toch ontdekken, vind ik fantastisch. Dat is voor mij ook een belangrijk onderdeel van de regiefunctie van de overheid. Peter van der Velden, burgemeester van Breda en voorzitter van de Programmacommissie PID Zuidwest- Nederland (Website Ministerie van Economische Zaken) De economische uitdaging voor Zuidwest Nederland is om te profiteren van de strategische ligging tussen de mainports Rotterdam en Antwerpen. De combinatie van maintenance met al aanwezige sterkten op het gebied van logistiek (o.a. Topinstituut Logistiek in Breda), procesindustrie, maritiem, luchtvaart, energie en infrastructuur, impliceert grote kansen voor Nederland

17 Missie wie willen we zijn? WCM heeft als missie de ketenregisseur te zijn die zowel strategische sturing als operationele support geeft aan de ontwikkeling en innovatie van MRO supply chains & MRO hot spots. De ontwikkeling en uitvoering van innovatieve projecten is hierbij cruciaal. WCM wil internationale (h)erkenning voor Nederland als World Class regio op het gebied van MRO bereiken. Visie wat moeten we doen om het hoofd aan te bieden aan eerder geschetste ontwikkelingen? Het World Class Maintenance platform wil alle relevante partijen in de Maintenance, Repair en Overhaul (MRO) sector in één cluster bij elkaar brengen ter (i) innovatie en ontwikkeling, (ii) deling en operationele toepassing en (iii) commerciële exploitatie van MRO kennis op World Class niveau. Het cluster richt zich op uiteenlopende partijen. Deze kunnen:» gelijksoortig zijn (bijv. de groep service leveranciers);» samen een deel van de waarde keten afdekken (bijv. de asset owners en leveranciers van producten);» uit één sector komen (bijv. maritiem);» uit verschillende sectoren komen (crosssectoraal). Vooral de cross-sectorale samenwerking is uniek en niet iets dat als vanzelfsprekend in het kader van het dagelijkse werk tot stand komt. Tegelijkertijd vertegenwoordigt deze samenwerking veel potentie en pleit dit voor de initiërende rol van WCM. WCM is geworteld in Zuidwest Nederland, maar heeft een bovenregionale en zelfs internationale ambitie 11. WCM wil dit op effectieve en efficiënte manier organiseren, waarbij doublures met bestaande initiatieven worden vermeden en door samenwerking de MRO sector sterker wordt gemaakt en doorontwikkeld. WCM heeft een open karakter en wil voor de deelnemende partijen bijdragen aan:» Optimale beschikbaarheid van kapitaalgoederen, tegen minimale kosten over de gehele levensduur voor de gebruikers.» Uitbreiden van business van Nederlandse asset leveranciers / OEM s via innovatieve producten met geïntegreerde MRO / service concepten.» Uitbreiden van business van Nederlandse service leveranciers via innovatieve / flexibele organisatieconcepten en technologie ontwikkeling. Doelstelling wat willen we realiseren? WCM wil de deelnemende bedrijven binnen en buiten de regio Zuidwest Nederland in staat stellen de MRO activiteiten op World Class niveau te ontwikkelen. Dit wil WCM vooral doen via het initiëren en op gang houden van innovatieprojecten. Uiteindelijk dienen resultaten hiervan zich voor de bedrijven te vertalen in een optimale beschikbaarheid van kapitaalgoederen tegen de laagste levensduurkosten (Life Cycle Costs, LCC). In deze hoogste doelstelling komen de gezamenlijke inspanningen van alle partijen in de keten samen Bijvoorbeeld voor wat betreft het aantrekken van buitenlandse partijen naar Nederland of het exporteren van Nederlandse maintenance kennis. 12 Dit zijn de eerder genoemde eigenaren van kapitaalgoederen, leveranciers van kapitaalgoederen, leveranciers van onderhoudsdiensten en onderwijs- en kennisinstellingen

18 Bij deze doelstelling gaat het uiteraard om de specifieke bijdrage die onderhoud kan leveren aan de beschikbaarheid van kapitaalgoederen. Duurzaamheidaspecten zoals levensduurverlenging, energieverbruik en milieubelasting worden daarbij meegenomen in de integrale levensduurkosten. Ook de bijdrage van onderhoud aan veiligheid wordt meegewogen. WCM wil internationale (h)erkenning voor Nederland als World Class regio op het gebied van MRO, met het kloppend hart in Zuidwest Nederland. Daarnaast wil WCM bijdragen aan:» onderkenning van het belang van de sector en alle onderhoudsvakgebieden binnen de directies van bedrijven.» onderkenning van het belang van alle onderhoudsvakgebieden als specifiek aandachtsgebied binnen onderwijs- en kennisinstellingen. Gegeven de complexiteit van het onderwerp en de diversiteit van industrieën waarbinnen dit gerealiseerd moet worden, meet WCM het realiseren van de doelstellingen via de volgende Kritieke Prestatie Indicatoren (KPI s). Kritieke Prestatie Indicatoren waar wil WCM een bijdrage aan leveren? Voor de verschillende deelnemersgroepen vertaalt dit zich in de 5 x 15% doelstelling zoals geïllustreerd in onderstaande figuur. Samen dragen de subdoelstellingen bij aan de hoofddoelstelling: optimale beschikbaarheid van kapitaalgoederen, bij de laagste levensduurkosten.» onderkenning van het belang van de sector en alle onderhoudsvakgebieden als specifiek beleidsterrein voor overheden. 15% betere beschikbaarheid, tegen lagere kosten voor Asset Owners 15% Meer omzet voor asset maintainers/ service leveranciers 15% Meer omzet via service concepten voor OEMs/Asset leveranciers Optimale beschikbaarheid bij laagste levensduurkosten 15% Meer studenten op maintenance disciplines 15% Meer maintenance gerelateerde werkgelegenheid Figuur 3: WCM draagt bij aan de 5 x 15% voor de programmaduur van 5 jaar

19 Belang wat is ieder ambitie om hierin te participeren?» Bedrijven verbinden zich aan de hoogste doelstelling: optimale beschikbaarheid bij laagste levensduurkosten. De bedrijven zijn te onderscheiden in Asset owners en Toeleveranciers.» Asset owners: het operationeel toepassen van MRO kennis voor een slimmere, goedkopere en uiteindelijk World Class operatie en zodoende het verbeteren van de overall concurrentiepositie. KPI s: optimale beschikbaarheid van assets bij de laagste levensduurkosten (LCC)» Toeleveranciers: het commercieel exploiteren van MRO kennis in World Class proposities (producten, diensten en kennis): zowel binnen Zuid-West Nederland, maar ook export ver daarbuiten. KPI s: ontwikkeling van omzet en winstgevendheid.» Onderwijsinstellingen: het bundelen van MRO kennis in de vorm van World Class onderwijs om voldoende aanbod van competente studenten & werknemers te realiseren. Dit vraagt overigens tevens een inspanning van de bedrijven en overheden. KPI s: aantal (buitenlandse) studenten, aantal afstudeerders (naar tevredenheid van bedrijfsleven met betrekking tot kwaliteit en kwantiteit), realisatie van een Topinstituut Maintenance (zie Kennis staat centraal binnen World Class Maintenance).» Overheden en ontwikkelmaatschappijen: het aanbieden van een World Class infrastructuur voor MRO om zodoende duurzame werkgelegenheid te ontwikkelen en welvaart te creëren. KPI s: groei BNP, groei werkgelegenheid, nieuwe bedrijven die zich in (Zuidwest) Nederland vestigen. Behalve eerder geschetste doelstellingen is er voor de verschillende deelnemers een aantal programmatische voordelen van deelname aan WCM. Voor alle partijen geldt dat WCM een rol speelt bij een laagdrempelige toegang tot subsidie voor samenwerkingsprojecten. De overige programmatische voordelen zijn voor de verschillende categorieën WCM deelnemers zijn in tabel 3 op de volgende pagina samengevat. Realisatie van de verschillende doelstellingen betekent dat maintenance een bijdrage levert aan een betere maatschappij via:» Efficiënter, duurzamer en veiliger gebruik van kapitaalgoederen;» Reductie van emissies en verbetering energie efficiency;» Toename hoogwaardige werkgelegenheid en business. Maintenance Valuepark kan onderhoud naar hoger niveau tillen Zeeland herbergt een grote hoeveelheid bedrijvigheid die zich bezighoudt met het onderhoud van complexe installaties van grote asset owners in de proces- en chemie-industrie. Daarbij gaat het onder meer om de machineparken van Dow Benelux, Cargill, Yara en Total. Een Maintanance Valuepark moet het niveau van de bedrijvigheid de komende jaren naar een nog hoger plan brengen. (WCM Magazine, november 2008) Het Maintenance Valuepark is één van de werkpakketten van het Program Office WCM

20 Bedrijven (Asset Owners en Toeleveranciers)» WCM biedt één loket voor opzetten en begeleiden van samenwerkingsprojecten.» WCM biedt laagdrempelige toegang tot partners en kennis uit het bedrijfsleven, onderwijs en overheid.» WCM biedt een gevalideerde innovatieagenda.» Via WCM is kennisontwikkeling, -validatie en toepassing effectief en efficiënt in samenwerking met business partners mogelijk. Onderwijs- en kennisinstellingen» WCM biedt één loket voor opzetten en begeleiden van samenwerkingsprojecten.» WCM biedt toegang tot partners en kennis uit het bedrijfsleven, en de overheid.» WCM biedt een gevalideerde innovatieagenda die richting geeft aan onderwijs en onderzoek.» Via WCM kan gestructureerde afstemming met het bedrijfsleven plaatsvinden. Overheden» WCM is een platform ter stimulering van hoogwaardige, duurzame werkgelegenheid.» WCM maakt het mogelijk om publieke middelen effectief en efficiënt in te zetten.» Via WCM wordt een hoogwaardige kennis ontwikkeld, verspreid en vercommercialiseerd. Tabel 3: Toegevoegde waarde WCM deelnemers 13 maart 2007 Kick-Off WCMC 10 mei 2007 Kick-Off MCC 23 mei 2007 Uitreiking cheques WCMC, MCC en MEC, bij Essent 17 oktober 2007 GROW congres en overhandiging WCM visie document aan Peter v/d Velden 2 april 2008 MCC no. 1 in PID Uitbreiding WCMC 29 mei 2008 Maintenance Awareness Congress 2 juni 2008 Toelichting aan PID programma comité samengaan in WCM door WCMC, MCC en MEC 12 september 2008 Formering WCM stuurgroep 10 oktober 2008 Opening PO WCM 27 januari 2009 Aad Veenman wordt boegbeeld WCM 27 januari 2009 Oprichting stichting MEC. Directeur Emmy Bakker 7 Vrijgave WCM Masterplan door stuurgroep 15 oktober 2009 WCM congres en aanbieden Masterplan aan EZ Figuur 4: Ontwikkelingen WCM

21 Kritieke Prestatie Indicatoren waar is WCM op af te rekenen? WCM staat voor een samenhangend onderhoudsprogramma, waarin bedrijven, onderwijs en overheden samenwerken in projecten die dienen te resulteren in concrete resultaten: prestatieverbetering en innovatieve producten of diensten. Het succes van WCM is op het hoogste niveau te bepalen aan de hand van de deelnemerstevredenheid, uitgedrukt in:» De financiële bijdrage (cofinanciering) van de deelnemers (in uren en/of cash) voor de realisatie van het Masterplan.» Het aantal deelnemers op World Class niveau 13, als maatstaf voor vervolg van de uitvoering van het Masterplan» Het totaal aantal deelnemers aan WCM. We genereren nu schema s in enkele seconden Vliegtuigen, schepen, treinen, auto s en procesinstallaties. Stuk voor stuk moeten er in de toekomst voor deze assets automatisch schema s gegenereerd worden. Het project Automatisch Genereren van Wiring Diagrams moet dit mogelijk maken. Want, als het aan de deelnemers van het MCC project ligt, is de ouderwetse papieren technische handleiding binnenkort verleden tijd. TTA International en Fokker Elmo (WCM Magazine, juni 2009) 13 Hiervoor zal nog een volwassenheidsmodel worden ontwikkeld dat elke deelnemer eenvoudig zelf kan toepassen

22 Kennis staat centraal binnen World Class Maintenance Kennis heeft een centrale rol binnen WCM, waarbij het gaat om (i) innovatie en ontwikkeling, (ii) deling en operationele toepassing en (iii) commerciële exploitatie van MRO kennis op World class niveau. Tevens zal het topinstituut als het onderzoeksloket functioneren voor het bedrijfsleven ten aanzien van alle maintenance gerelateerde vraagstukken. Gezien het multidisciplinaire karakter van maintenance zal het Topinstituut Maintenance initieel een virtuele structuur hebben. Het gaat dus om de combinatie van kennis, kunde en kassa, waarbij er een wisselwerking is tussen deze pijlers. Alle drie de pijlers dienen sterk ontwikkeld te zijn. Het resultaat is daarom veel meer het product van de drie pijlers dan de som. Onderstaande figuur illustreert dit nog eens, waarbij tevens is aangegeven wat de scope van de huidige WCM initiatieven is. World Class Maintenance = Kennis Innoveren en ontwikkelen X WCMC Kunde Delen en Toepassen MCC MEC X Kassa Commercialiseren Business Development Simulatie is dé toekomst van het onderhoudsvak Voor veel onderhoudsbedrijven is het een bekend fenomeen. Een onderhoudsstop van een industrie complex, het onderhoud aan kapitaal intensief materieel als een schip, vliegtuig, treinstel, boorplatform of een energiecentrale. Stuk voor stuk voorbeelden waarbij herhaalbaar en consistent opleiden niet altijd eenvoudig te realiseren is. Natuurlijk, op papier worden onderhoudsstops tot in detail voorbereid en mogelijke problemen vastgesteld. Maar een echte training voor onderhoudsmedewerkers waarin met behulp van scenario s acties en reacties kunnen worden getoetst behoren lang niet altijd tot de mogelijkheden. Gert van Tussenbroek, directeur van simulatie- en virtual reality-specialist Catalyst Interactive Europe. (WCM Magazine, juni 2009) Figuur 5: Huidige initiatieven vs. de drie pijlers van WCM = Kennis x Kunde x Kassa Om innovatie en kennisontwikkeling te verankeren zal in het kader van WCM vanuit de regio Zuidwest aan een Topinstituut Maintenance worden gewerkt in samenspel met de nationale en buitenlandse kennisinstellingen. Dit instituut zal een initiërende functie hebben als het gaat om de ontwikkeling van bijvoorbeeld nieuwe onderhoudsconcepten, -technologieën, -systemen en verbeterde inzet van onderhoudspersoneel. Nederland verdient een specialistisch onderhoudstrainingscenter voor duikers Zeeland is dé waterprovincie van Nederland. In de provincie zijn er veel grote en kleine bedrijven actief in de maritieme sector. Een paar voorbeelden: Noordhoek Diving in Zierikzee, Verburg Holland in Colijnsplaat, Franken in Goes, Schelde Marinebouw in Vlissingen en last but not least, Trident in Terneuzen. De laatste won vier jaar geleden de Zeeuwse innovatieprijs Emergo. Het Terneuzense bedrijf timmert sindsdien hard aan de weg in de internationale waterwereld. Door een intensieve samenwerking met OEM s lopen we uit op de concurrentie, stelt Trident-directeur Adrie Huijbregts. (WCM Magazine, maart 2009)

23 3. Activiteiten De kern van WCM bestaat uit projecten De kern van WCM bestaat uit het definiëren en uitvoeren van kennisprojecten in drie zuilen: (i) innovatie en ontwikkeling van kennis, (ii) kennisdeling, en -toepassing en (iii) de commerciële exploitatie van MRO kennis. Dit gebeurt bij voorkeur aan de hand van concrete (kort- en langlopende) samenwerkingsprojecten, op basis van de behoeften van het bedrijfsleven. De projecten worden uitgevoerd door de WCM deelnemers; hoofdzakelijk bedrijven die de eigen onderhoudsgerelateerde activiteiten op een hoger plan willen brengen en houden. In deze projecten zullen ook onderwijs- en kennisinstellingen en overheden deelnemen. Daarnaast lopen er projecten met een onderwijszwaartepunt gericht op de verankering van onderhoudskennis en beschikbaarheid van afdoende gekwalificeerd personeel. Voor WCM is er een basistaak om ideeën en behoeften die bij bedrijven leven op te werken tot daadwerkelijke projecten en een regierol te vervullen bij het stimuleren van samenwerking (van bedrijven, onderwijs- en kennisinstellingen en overheden). Deze samenwerking is in de meeste gevallen cross-sectoraal, waardoor optimaal gebruik wordt gemaakt van de kennis binnen het brede veld van onderhoud gerelateerde bedrijven, kennis- en onderwijsinstellingen. Op verzoek kan WCM tevens samenwerkingsverbanden begeleiden bij de uitvoering van projecten. Op deze manier worden de volgende zaken bereikt:» De WCM deelnemers krijgen toegang tot World Class kennis als gevolg van gerichte kennisontwikkeling en innovatie.» De WCM deelnemers kunnen snel de vertaalslag maken van World Class kennis naar de praktijk via de kennisdelingsactiviteiten van WCM en concrete, toepassingsgerichte samenwerkingsprojecten.» Via de pijler kassa wordt gewerkt aan commercialisering van de World Class kennis, waardoor resultaten van de pijlers kennis en kunde zich uiteindelijk ook doorvertalen richting business resultaten voor de WCM deelnemers. Dit is cruciaal voor het handhaven van het momentum en draagvlak bij WCM deelnemers.» Via terugkoppeling vanuit de kassapijler naar de oorspronkelijke strategie, wordt geborgd dat de ontwikkelingen binnen de kennispijler afgestemd zijn op de bedrijfsbehoeften. Behalve de strategische sturing en bewaking, ziet WCM ook toe op correcte uitvoering (ook administratief) van projecten. Onderstaande figuur toont een overzicht van de belangrijkste WCM activiteiten, die verderop zullen worden toegelicht. In deze figuur wordt enerzijds onderscheid gemaakt tussen projecten en activiteiten uitgevoerd door WCM deelnemers en anderzijds activiteiten uitgevoerd door WCM ter ondersteuning van de deelnemers anderzijds. Ook bewaakt WCM de samenhang van de projecten en de relatie met de visie en doelstellingen, zoals vastgelegd in dit masterplan. Daarbij wordt gestreefd naar een optimale wisselwerking tussen de pijlers kennis, kunde en kassa

24 ca. 85% van het budget in 2010 ca. 15% van het budget in 2010 Uitgevoerd door WCM deelnemers Uitgevoerd door WCM ter ondersteuning van deelnemers Projecten Activiteiten» Samenwerkingsprojecten op de pijlers: Kennis Innoveren en ontwikkelen X Kunde Delen en Toepassen» Deelnemen aan kenniskringen en bijeenkomsten van WCM» Bijdragen aan ontwikkeling van faciliteiten ten behoeve van alle WCM deelnemers (kennisdatabank, yellow pages, helpdesk) X Kassa Commercialiseren» Ontwikkelen van faciliteiten ten behoeve van alle WCM deelnemers (kennisdatabank, yellow pages, helpdesk)» Initiëren en begeleiden samenwerkingsprojecte n op de pijlers kenniskunde-kassa» Makelen en schakelen» PR, communicatie en lobby» Kennisdeling en - borging Projecten Activiteiten Figuur 6: WCM activiteiten Toelichting WCM activiteiten Projecten Een belangrijk onderdeel van WCM is de innovatieagenda (zie hoofdstuk 3). Uiteindelijk dienen de doelstellingen te worden gerealiseerd via kennis die aan de hand van de innovatieagenda wordt ontwikkeld, gedeeld, toegepast en vercommercialiseerd. Het unieke van het WCM programma is dat dit hoofdzakelijk geschiedt aan de hand van concrete samenwerkingsprojecten, waarbij het beste uit de verschillende betrokken sectoren (luchtvaart, maritiem, proces industrie, infra en energie) bij elkaar wordt gebracht. Deze cross-sectorale samenwerking komt niet als vanzelfsprekend in het kader van de dagelijkse werkzaamheden tot stand en pleit voor een initiërende rol van WCM. Het raamwerk voor de innovatieagenda is samen met het bedrijfsleven opgesteld en is richtinggevend voor de samenwerkingsprojecten. Daarnaast er ook ruimte voorzien voor nieuwe, goede ideeën die niet te plaatsen zijn binnen de innovatieagenda (zogenaamde vrije ruimte). De projecten zullen worden uitgevoerd door bedrijven, kennis- en onderwijsinstellingen en eventueel overheden. Op termijn zullen projecten vanuit kennis, via kunde in kassa worden omgezet. Ontwikkelingen worden gedreven door de innovatieagenda en terugkoppeling vanuit de operatie wordt gebruikt om wederom nieuwe kennisontwikkelingsprojecten te starten