Kleine Sofie EEN PRODUCTIE VAN FROEFROE, LAIKA EN HETPALEIS 7 + ACHTERGRONDINFORMATIE OVER DE VOORSTELLING INHOUD VAN DE LESMAP: COLOFON

Transcriptie

1 L E S M A T E R I A A L Kleine Sofie EEN PRODUCTIE VAN FROEFROE, LAIKA EN HETPALEIS 7 + INHOUD VAN DE LESMAP: 1. achtergrondinformatie over de voorstelling 2. oefeningen vóór de voorstelling 3. oefeningen na de voorstelling COLOFON Deze educatieve map werd samengesteld door Stefanie Huysmans in samenwerking met Paula Stulemeijer. Kleine Sofie ging in première op 10 april 2010 in de grote zaal van HETPALEIS. 1. ACHTERGRONDINFORMATIE OVER DE VOORSTELLING Als lera(a)r(es) kan u zelf kiezen wat u vooraf aan de kinderen voorleest. Het is misschien toch waardevol om hun al te vertellen dat er naast gewone acteurs ook poppen meespelen. Het gesprek met Tania Kloek (1.4) kan daarbij nuttig zijn. 1.1 Korte inhoud Kleine Sofie wil de hele wereld zien. Maar ze is ziek en ligt al lang in bed. Op een avond raakt ze maar niet in slaap. In huis is het stil, kloktikkend stil. Dan, even na elf uur, is er plots beweging in de kamer. Haar poppen worden levend, ze gaan naar het poppentheater. Sofie houdt de adem in en ze ziet hoe haar bloedeigen kater, Terror, en haar allerliefste knuffels Wapper en Beer op stap gaan, de wijde wereld in. Gelukkig is er nog plaats voor één meisje... Ik! roept Sofie Ik, doe mee, ik wil de wereld zien, voor het te laat is. En zo vertrekt het gezelschap en samen beleven ze de wildste avonturen. Prettige en minder prettige, zoals het leven zelf. De reis maakt Sofie blij en gelukkig, zelfs als alles is afgelopen. Ze weet eindelijk wat er in het leven te koop is. Zoveel. Zoveel! Kleine Sofie en Lange Wapper van Els Pelgrom en Thé Tjong-Khing is een bekroonde jeugdklassieker. Theater FroeFroe, Laika en HETPALEIS zetten het verhaal samen op de planken. De grote schouwburg wordt een wonderlijke toverdoos waarin acteurs, poppen en publiek verdwalen in een wereld vol zure stokken en zoete spekken. Droom en werkelijkheid zijn elkaar voor één keer waard. Voor iedereen van 7 tot 107 jaar. 1

2 1.2 Credits: Wie werkte mee en deed wat? Naar het boek Kleine Sofie en Lange Wapper van Els Pelgrom & Thé Tjong-Khing Bewerking tot een theatervoorstelling en regie: Marc Maillard en Jo Roets Spel: Gert Dupont, Nele Goossens, Gert Jochems, Tania Kloek, Filip Peeters, Kaspar Schellingerhout, Tanya Zabarylo, Frank Dierens Muziekcompositie: Peter Vermeersch Piano: Niels Verheest Decor en licht: Marc Maillard Kostuums: Mieja Hollevoet, Lieve Meeussen Dramaturgie: Caroline Fransens Regieassistentie: Jelte Van Roy Poppen, decor en props: Marc Maillard, Ina Peeters, Janneke Hertoghs, Sieglinde Van Hove, Carolien Wardenier, Lien Baeyens, Tina Heylen, Bruno Smeyers, Raf Peeters, Luc Willekens, Danny Havermans, Pieter Smet, Anton Van Haver en Rik Van Gysegem Techniek: Laika en HETPALEIS Stage: Stefanie Huysmans, Sieglinde Van Hove 1.3 Bio s van de regisseurs Jo Roets Naast regisseur en auteur is Jo Roets ook artistiek leider en bindende kracht van Laika. Hij studeerde aan de toneelacademie Maastricht en werkt sinds 1989 als acteur, schrijver en regisseur. Zijn drijfveer is om grote en kleine verhalen op de scène te brengen. Zo deinsde hij er niet voor terug om grote teksten uit het wereldrepertoire zich toe te eigenen en terug te brengen tot hun essentie. Zo nam hij al ondermeer Shakespeare en Dostojevski onder handen. Cyrano, zijn versie van Cyrano de Bergerac, bijvoorbeeld, was een groot international succes en voorstellingen als Napolejong (1997), De Karamazovs (1999), Floris en Blancefloer (2001), Van muizen en mensen (2003), De twaalfde nacht (2003) en De Idioot (2006), Tot in de woestijn (2009) en Het Takkenkind (2009) kregen veel waardering omwille van hun krachtige helderheid en beeldtaal. Hij werkt graag samen met hedendaagse auteurs als Filip Vanluchene, Gerda Dendooven, Anne Provoost, Bart Moeyaert, Judith Herzberg, Erik Vlaminck, Rachida Lamrabet en Jean-Michel Räber. Zijn werk wordt vaak genomineerd voor diverse prijzen en festivals. De teksten van Roets worden in het buitenland regelmatig opnieuw gespeeld door andere gezelschappen. Zijn laatste wapenfeit is de bewerking van Kleine Sofie en Lange wapper van Els Pelgrom. Hoewel hij het verhaal trouw blijft maakt hij samen met Marc Maillard een eigenzinnige en fascinerende versie van het bekende kinderboek. Marc Maillard Marc Maillard is samen met zijn broer Jan de drijvende kracht achter FroeFroe. De verre oorsprong van FroeFroe ligt in het Figurentheater Black-Out. Hiervoor had hij samen met Jan in Vlaanderen de latex mimiekpop uitgevonden. Met deze poppen maakten ze voorstellingen voor volwassenen. In 1986 richtte Marc vervolgens FroeFroe op. Dankzij diverse projecten zowel op de planken (Het Mooiste Boek, Pluk, De GVR, Roodkapje en De Oe-Man) en op Tv (Het Liegebeest) verwierven ze al gauw naambekendheid. Helaas bleek FroeFroe als figurentheater onmogelijk te subsidiëren en Marc zag genoodzaakt het gezelschap even in de koelkast te stoppen. De jaren ertussen richtte Marc samen met Jo Roets en Geert Vissers het gezelschap Blauw Vier op. Daarbuiten maakte hij nog diverse producties voor ondermeer het Koninklijk Jeugdtheater (nu HETPALEIS) en aanvaarde hij opdrachten voor Canal +, RTBF, VRT en NOS. Daarbovenop kwamen ook nog diverse scènografische opdrachten voor vrijwel alle theatergezelschappen in Vlaanderen. Vanaf 1997 bleek de discipline figurentheater wel subsidieerbaar en werd FroeFroe terug uit de koelkast gehaald. Vanaf dan kreeg het gezelschap eindelijk de nodige middelen om een volwaardige figurentheaterwerking uit te bouwen. Dit met succes want ondertussen won het gezelschap reeds de Vlaamse Cultuurprijs voor Beste Jeugdtheater. 2

3 1.4 Een gesprek met poppenspeelster en actrice Tania kloek De poppen van FroeFroe zien er soms levensecht uit. Dit ligt niet alleen aan de fantastische techniek van poppenmaken die de kunstenaars van FroeFroe met de jaren geperfectioneerd hebben. De poppen komen pas echt tot leven als ze bestuurd worden door de poppenspelers. Tania Kloek, actrice en al jaren ook poppenspeelster bij FroeFroe, vertelt hoe ze een latexpop tot leven wekt. Met een pop spelen vergt een zekere feeling. Het is net als een instrument bespelen! Iedereen kan het wel maar sommigen kunnen het sneller dan anderen en hebben er meer voeling mee. Je moet je ook anders concentreren dan bij gewoon acteren. Met poppen spelen is véél intenser. Iemand zei me ooit dat het een beetje op topsport lijkt en daar ga ik volledig mee akkoord! Als acteur kan je op zekerheden terugvallen. Als je een bepaalde emotie nodig hebt, trek je de nodige schuif open: de schuif met verdriet of die met woede of verbazing. Maar als je met poppen speelt moet je alles opnieuw uitvinden, want bij elke nieuwe pop trek je eigenlijk een nieuw lijf aan. Je wordt echt iemand anders. Als actrice voel ik wel dat ik een voordeel heb om poppenspeler te zijn. Ik ben gewend om mijn fantasie te gebruiken om een tekst te interpreteren. Ik ben getraind in het gebruiken van mijn stem en kan zo bijvoorbeeld een vertolking telkens een nieuwe invulling geven. Het is wel moeilijk om als acteur tegenover een pop geplaatst te worden want de pop zal altijd winnen. De pop kan bijvoorbeeld zingen en tegelijk er nog een salto bovenop doen, als acteur is dit uiteraard onmogelijk. Een pop trekt ook echt de aandacht van het publiek. Ik speel nu al tien jaar met poppen maar het blijft elke dag een uitdaging. Ik wil nog beter worden, ik voel dat ik mijn grens nog niet bereikt heb. 2. VOORAF AAN DE SLAG MET DE VOORSTELLING Filosoferen aan de hand van korte passages Filosoferen met kinderen lijkt op het eerste zicht niet vanzelfsprekend. Toch huist er in elk kind een heuse filosoof. Kinderen kijken vaak met grote verbaasde ogen naar de wereld. Bij hun eerste kennismaking met het geluk en ongeluk dat de mens in zijn leven kan tegenkomen, stellen ze zich duizenden vragen. Enkele van deze vragen vinden we ook terug in Kleine Sofie. Bij de bewerking van het stuk putten Jo Roets en Marc Mailliard informatie uit de boekjes FiloSofie voor kids van Oscar Brenifier (bewerking Kolet Janssen). In deze boekjes komen de vele levensvragen die kinderen zich kunnen stellen aan bod. In de volgende opdracht is het de bedoeling dat de leerkracht samen met de kinderen, net als Sofie in het stuk, gaat filosoferen. Dit gebeurt aan de hand van fragmenten uit de voorstelling en duidelijke filosofische vraagjes, waarvan enkele letterlijk uit de boekjes komen. Door al filosoferend bezig te zijn met de tekst van Kleine Sofie kunnen kinderen de meerdere lagen die in de voorstelling aanwezig zijn, ontdekken. Op die manier wordt deze theaterbelevenis nog veel intenser en rijker! Zo ga je te werk Eerst is er de definitie van filosofie, met een knipoog naar het stuk. Daarna hebben we enkele korte fragmenten verzameld uit het stuk, samen met een vraag bij het fragment. Het is heel leuk wanneer iemand de fragmenten en de vraag voorleest aan de kinderen. De kinderen mogen hier vrij hun mening over formuleren. Elke vraag kan men plaatsen in een bepaald thema dat centraal staat in Kleine Sofie. Er is geen goed of fout antwoord bij een vraag. Als lera(a)r(es) kan u wel mogelijke antwoorden aanreiken. Mischien is het wel leuk om die opnieuw te formuleren als een nieuwe vraagstelling? Bij elke vraag staan reeds een paar voorbeelden van mogelijke antwoorden die eigenlijk een nieuwe vraag zijn. U moet zich hier uiteraard niet aan houden en misschien kan u over een bepaald onderwerp meerdere vragen stellen. De doelstelling van deze oefening is: Blijven nadenken, zelfs wanneer er een eerste antwoord gevonden is. Echt filosoferen dus! Filo = houden van (liefde voor) wijsheid wijsbegeerte, houden van weten. Kleine Sofie houdt erg veel van weten, zo wil zij weten wat er in het leven te koop is. Op avontuur met haar poppen Wapper en Beer en haar kat Terror stelt ze vragen bij het geluk en de ellende in het leven. Ze gaat op zoek naar antwoorden op de grote levensvragen. Sommige van deze antwoorden maken haar niet meteen gelukkig. Ze blijft niet bij de pakken zitten en zoekt zolang tot ze wel de antwoorden vindt die ze begrijpt ook met haar hart. 3

4 Fragment 1 : thema geluk en geld Fragment 2: thema geluk en rechtvaardigheid ANNABELLA WAPPER ANNABELLA Wapper, Beer verzuipt. Help hem toch. Red hem, gauw! Wapper, red me, vlug. Ik zak hoe langer hoe dieper weg. Beer, hou je rustig. Hoe meer je rond je heen slaat, hoe sneller je zinkt. Je zit bijna helemaal in de modder, Beer. Weet je hoe dat komt? Je zakken van je jas zitten te vol. Je hebt te veel geld, m n jongen, veel te veel geld. Het trekt je naar beneden. Wat moet ik doen? Help me! Gooi het geld weg, Beer. Weggooien? Kom Beer, we zullen je helpen. Mijn geld? Ja, doe het Beer. Gooi je geld weg. Goed dan... Waar hebben jullie dat eten vandaan? Gevonden. Gevonden? Bij de boer. Gestolen. Ja, gestolen. Dat mag niet. En als je doodgaat van de honger? Straks kom je nog in de gevangenis. Eten stelen is verboden. Wie heeft dat verboden? De koning, de rechter, de ministers... De mensen die genoeg eten hebben. Nee, de wet. De wet verbiedt het. Dan is de wet niet eerlijk. Als alle mensen moeten eten, dan moet het eten ook van iedereen zijn. 1. Maakt geld gelukkig? Ja, want met geld kan men veel eten kopen zodat men gezond blijft? Nee, want als je veel eet doet je buik pijn? 2. Kan je te veel geld hebben? Ja, want met veel geld weet je niet wat je ermee moet doen. Nee, want als je te veel geld hebt kan je het aan arme mensen geven. 3. Kan je een gevangene van je geld worden? Ja, want soms ben je te bang om het kwijt te raken. Nee, want hoe meer geld hoe meer keuzes je kan maken. 1. Mag je stelen? Ja, want soms heeft iemand heel veel honger. Nee, want dat is verboden. 2. Is het eerlijk dat sommige mensen heel rijk zijn en andere heel arm? Ja, want sommige mensen werken heel hard en verdienen daarom meer geld. Nee, want iedereen verdient evenveel. 3. Mag je wel stelen, als het enkel is om je in leven te houden? Mag je dan de wet even negeren? Ja, want zonder eten word je ziek en kan je dood gaan. Nee, want stelen is nooit eerlijk. 4

5 Fragment 3: thema s geluk en vriendschap en verliefd zijn ANNABELLA WAPPER Hé, mooie jongen, kom mee. Wij met ons tweetjes. Die anderen hebben we niet nodig. Maar je moet wel goed eten. Ze zeggen dat mager de mode is, maar aan een vlaggenmast heb je niks. Ik kom direct terug, Sofie! Ze neemt hem zomaar mee. Waar gaan ze naartoe? Weet ik veel, soms doet een mens gekke dingen. Mijn Wapper... Jaloers, meisje? Jaloers... Ik? NEE. Toch niet op dat stom mens. Je moet Wapper vertrouwen. Het is niet omdat hij nu wegloopt dat hij je vergeten is. Wapper heeft een groot hart. Hij houdt van jou en... van Annabella. (Wapper en Annnabella kussen elkaar, huppelen weg) 1. Heb je anderen nodig om gelukkig te zijn? Ja, want anders ben je alleen en dan weet niemand dat je bestaat. Nee, want je moet je ook alleen kunnen redden. Fragment 4: thema geluk en mooi zijn MAN WAPPER Komt dat zien, komt dat zien. De wonderen zijn de wereld nog niet uit. Haast u, vandaag in dit dorp, maar morgen alweer weg. De dikste vrouw ter wereld! Het kalf met twee koppen! De man met de slurf! Wapper rijmt erop... Hoe zielig. Hij heeft de ogen van een gewoon mens, maar ze kijken zo droevig. Wapper, soms zijn mensen niet mooi maar wel lief. En soms zijn mensen mooi maar niet lief. En soms zijn mensen mooi en ook lief. 1. Kan je én lelijk én lief zijn? Ja, want het uiterlijk heeft niks met het innerlijk te maken. Nee, want als iemand lief is, vind ik die ook mooi. 2. Wat is voor jou lief zijn? Lelijk zijn? Is lief zijn iemand die niet scheldt? Ja, maar kan iemand die scheldt ook soms lief zijn? 3. Wanneer vind jij iemand mooi? Is dat iemand met lang haar? Vind je iemand met kort haar dan lelijk? 2. Mag je je vrienden achterlaten omdat je verliefd bent? Ja, want verliefd zijn is heel leuk. Nee, want je vrienden blijven heel belangrijk. 3. Kan je zonder vrienden? Ja, want ik ben graag alleen. Dan kan ik beter denken. Nee, want zonder vrienden voel je je eenzaam en kan je niet praten en lachen. 5

6 Fragment 5: thema dood DWERG DUBBELE ALLEN Misschien moet je tegen Moei zeggen dat je ziek bent. Of dat ik niet lang meer te leven heb. Dat zal ook wel meetellen. Waarom? Ga jij dood? Ja, maar dat is niet erg. Mensen gaan dood omdat er anders geen plaats genoeg is op de wereld voor nieuwe mensen. Omdat de bol vol is. De bol is vol... De bol is vol... De bol is vol... De bol is vol Waarom gaan mensen dood? Omdat je je zou vervelen als het leven eeuwig zou duren? Omdat ons lichaam moe wordt in de loop der jaren? Ja, maar kun je ook jong sterven? Ja, maar houden sommige lichamen dan minder lang stand dan anderen? Omdat de dood hierover beslist? Ja, maar moeten we dit dan zomaar aanvaarden? Omdat de (wereld) bol anders vol is? Ja, maar is het dan nuttig om te sterven? 2. Waarom maakt dat je ongelukkig? Omdat het leven leuk is? Omdat je dan al je familie en vrienden moet missen? 3. WAT TE DOEN NA DE VOORSTELLING? 3.1 Met poppen en knuffels scènes naspelen of zelf verzinnen De kinderen brengen poppen en knuffels mee van thuis: een beer (Beer), een lappenpop (Wapper), een kat ( Terror), een gewone pop (Sofie), een pop met lang zwart haar (Annabella). Met deze poppen gaan de kinderen een scène naspelen uit Kleine Sofie. De kinderen mogen zelf kiezen welk stukje uit het verhaal ze graag willen naspelen. Als ze zelf een dialoogje willen verzinnen kunnen ze deze situaties gebruiken. Dit is ook een fijne gelegenheid om (delen van) de voorstelling te reconstrueren. Het is daardoor meteen een oefening in reflexie op de voorstelling! Tussen Sofie en Beer: Sofie is boos op Beer omdat hij rustig in zijn rijke huis woont en Wapper niet wilt helpen... Tussen Sofie en Wapper: Als Sofie ziek is probeert Wapper haar telkens op te beuren met troostende woorden, met een dansje, met een grap Tussen Sofie en Annabella: Sofie wil naar de koning. Annabella zal haar helpen. Samen bedenken ze een plan Tussen Sofie, Terror, Beer en Annabella: Ze bedenken samen een plan om Wapper te bevrijden. 3. Kan je ook lachen om de dood? Nee, want de dood is heel erg. Ja, want als we ermee lachen wordt het minder erg. 4. Kan je de dood tegenhouden? Ja, want je kunt heel gezond leven en zo ervoor zorgen dat je niet ziek wordt en je kunt heel voorzichtig leven zodat je geen ongeluk krijgt. Nee, want sommige dingen hebben we niet in de hand. En als je altijd voorzichtig moet zijn, kan je ook niet gelukkig zijn. 6

7 3.2 Spel van geluk en ongeluk: de weegschaal van het leven a. Teken links en rechts van het bord twee grote cirkels. Deze beelden een grote weegschaal uit, namelijk de weegschaal van het leven. Één cirkel is de schaal vol geluk of voorspoed, de andere cirkel staat voor de schaal vol ongeluk of tegenspoed. Plaats ook een lege (schoen)doos onderaan het bord. b. Elk kind heeft een los blad papier en potlood voor zich klaar liggen. c. Lees nu samen met de kinderen het volgende fragment uit de voorstelling: DIRECTEUR Hooggeëerd publiek. Komt dit zien, komt dit zien. Ziehier de weegschaal van het leven. Hier wordt u het lot van de mensheid verklaard. Altijd in evenwicht. Wie uit de ene schaal iets neemt, zal ook uit de andere schaal worden bediend. Zo gaat het al eeuwen- en eeuwenlang. Jaar in, jaar uit. Dag in, dag uit! Kijk, we halen eerst flink wat ellende uit deze schaal voor u ter linkerzijde. (Hij haalt dingen uit de schaal: huis dat in brand vliegt, soldaat met kanon, kind met bolle buik dat begint te huilen) DIRECTEUR Ziezo, een flinke portie ellende en verdriet voor de mensen, ja, ja, ja, ja... Daar geraakt onze weegschaal lelijk van uit zijn evenwicht. Maar kijk... hup. ( Hij haalt dingen uit de andere schaal:hond met puppies, heel grote taart, een auto) DIRECTEUR Voorspoed en geluk. Slaat in een deel van de wereld het noodlot toe? Op hetzelfde ogenblik geniet men in een ander deel van rijkdom, gezondheid, en welvaart. De draaiende wereldbol blijft in balans. Was het niet zo, zij zou uit haar baan schieten en achter de zon verdwijnen! Wie komt mij helpen een demonstratie te geven van deze prachtige weegschaal van het leven? d. Op dit spannende moment vraagt de leerkracht aan de helft van de klas om iets voorspoedigs m.a.w. iets met geluk op zijn papier te schrijven. De andere helft van de klas schrijft iets van tegenspoed of ongeluk op zijn papier. Geef hen hierbij als hulp de zaken die Sofie gekozen heeft. Hierop kunnen ze zich inspireren. Geluk kan ook zijn: een warme jas, een straal zon, de eerste krokus, de poes die zich zit te wassen, een lekker stuk chocolade, een knuffel van iemand die je heel graag ziet, een mooie droom, nieuwe schoenen Ongeluk kan zijn: tandpijn, poes is weggelopen, slechte toets gedaan, ziek op bed met keelpijn, geen zakgeld, door de regen naar de bakker e. Al de papiertjes vol geluk en ongeluk worden dichtgevouwen en in een doos gedaan die onder de getekende weegschaal aan het bord staat. Schud al de papiertjes in de doos goed door elkaar. f. Eén iemand mag nu een papiertje uit de doos nemen, stilletjes voor zich zelf lezen wat erop staat en dit uitbeelden. De klas moet raden wat er op het papiertje staat. Staat er bijvoorbeeld: een lekkere warme zachte winterjas, dan speel je dat je een mooie warme, zachte jas aan doet en daar loop je fier mee door de klas. Als je het moeilijk vindt om het uit te beelden of te spelen, dan kan je het ook met je vinger in de lucht schrijven maar dit is enkel een noodoplossing! Het is veel leuker om uit te beelden, te doen alsof, pantomime enz. g. Als er kinderen zijn die twijfelen of het uitgebeelde wel echt geluk of ongeluk betekent, dan kan je het samen uitpraten. Je probeert de ander, de twijfelaar, te overtuigen van je gelijk. Ik! 7