Reisverslag deel 3 Africat North

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Reisverslag deel 3 Africat North"

Transcriptie

1 Reisverslag deel 3 Africat North Ik ben op reis in Zuid Afrika en Namibië. Ik bezoek hier de projecten die door ons ondersteund worden alsmede potentiële vrijwilligersprojecten die wij als SPOTS actief willen promoten. Mijn derde stop is Africat North, Namibië. Dit project zet zich in voor de bedreigde leeuw. De leeuw straks uitgestorven? Hoewel het haast ondenkbaar lijkt, dreigt de iconische leeuw, koning der dieren, uit te sterven. Leefden er 100 jaar geleden nog meer dan leeuwen, nu zijn dat er volgens de laatste cijfers nog slechts tot maximaal Dat is een afname van meer dan 80%! Dat maakt het niet ondenkbaar dat onze kleinkinderen wel eens de laatste generatie kunnen zijn van mensen die leeuwen in het wild kunnen bewonderen. Natuurlijk, in Nationale Parken zullen er altijd leeuwen te bewonderen zijn. Maar het is toch een triest scenario om te bedenken dat alleen daar nog leeuwen kunnen leven in de toekomst. Bovendien; de genenpoel van de leeuwen wordt dan zo verkleind dat ook dit uiteindelijk een aflopend verhaal is. Het vreemde is dat dit gegeven, dat de leeuw in aantallen achteruit holt, helemaal niet bekend is bij het grote publiek. Dat merken vrijwilligers van SPOTS als zij voorlichting geven in dierenparken, op scholen of evenementen. En zelfs dan lijkt de boodschap niet over te komen. Het lijkt iets onvoorstelbaars: de king of beasts is zo krachtig, mede omdat het een groepsdier is, die kan toch zeker niet uitsterven. Natuurbeschermers, liefhebbers en natuurdocumentairemakers slaan groot alarm. Dereck Joubert, een gerenommeerde documentairemaker die zich vooral inzet voor de bescherming van de leeuw, stelt: "We no longer have the luxury of time when it comes to big cats. They are in such a downward spiral that if we hesitate now, we will be responsible for extinctions across the globe. If there was ever a time to take action, it is now." Hoe het voor SPOTS begon Toen de eerste alarmerende berichten over de afname van de leeuw ons bereikten, waren wij toch enigszins verrast. Ook wij wisten niet dat het zo slecht ging met de leeuw. Omdat wij vooral actief zijn in Afrika, en hier de leeuw symbool staat voor alle katachtigen (zoals de tijger in Azië), hadden we wel het gevoel dat we iets moesten doen. SPOTS is van oudsher vooral actief in Namibië. Tijdens een bezoek aan dit land in april 2009 kwam ik in contact met Tammy, oprichtster van Africat North. Haar project bezocht ik vervolgens en vanaf eind 2009 zijn wij begonnen met ondersteuning. We hebben een adoptieproject leeuw ( voor hen opgezet en daarnaast lobbyen we actief voor sponsoring. Afbeelding links: SPOTS ondersteunt middels een adoptiepakket de drie leeuwen die door Africat North moeten worden opgevangen

2 De redenen waarom SPOTS een leeuwenproject in Namibië ondersteunt, is tweeledig. Enerzijds is Zuidelijk Afrika het gebied dat we het beste kennen. Door de jaren heen hebben we hier contacten opgebouwd en dat is belangrijk. Door een netwerk te hebben in de landen waar je projecten ondersteund, blijf je op de hoogte van allerlei zaken. Anderzijds is Namibië een belangrijk land voor de leeuwen. Schattingen nu zijn dat er nog zo n over zijn (NLC Atlas-2001). De leeuwenpopulatie in Namibië is dus klein maar wel een erg belangrijke. Ze zijn namelijk TBC en FIV (Feline Immuno-Deficiency Virus, kattenaids) vrij. En dat schijnt uniek te zijn in Afrika waar veel leeuwen door deze ziektes zijn aangetast. Last but not least: Namibië is een politiek stabiel land wat vrij uniek is in Afrika. Corruptie en vriendjespolitiek bestaan ook hier uiteraard maar de regering probeert hier wel hard stelling tegen te nemen waar ze over het algemeen goed in slaagt. Leeuwen en boeren.. De meeste leeuwen in Namibië leven in het Noorden. In en rondom de Nationale parken Etosha en Kaudom, in Caprivi en in Damaraland (Kunene)/Kaokoveld. Etosha NP (zie kaart hieronder, gebied rood omcircelt) herbergt een belangrijke populatie leeuwen. Grenzend aan dit park leven vele boeren die afhankelijk zijn van veeteelt of hun land hebben omgevormd tot jacht-of game farm. Grofweg kun je stellen dat aan het zuiden van het park de blanke boeren leven. Zij zijn afhankelijk van veeteelt (koeien) of hebben van hun boerderij een zogenaamde jacht- of gamefarm gemaakt. Een game farm (wild boerderij) is een plaats waar in plaats van koeien en geiten, wildleven wordt gehouden zoals bijvoorbeeld koedoe s, wildebeesten (gnoes) en zebra s. Deze dieren worden gemanaged, zoals je ook een normale boerderij moet managen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door dieren op een veiling te verkopen of door op ze te laten jagen. De zwarte boeren leven grofweg gesteld in gebied grenzend aan het noorden en westen van Etosha. Ze hebben zich meestal verenigd in zogenaamde Conservancies (op de afbeelding de groene gebieden). Bij een Conservancy krijgt een bepaalde gemeenschap rechten over het land waarop zij leven. Ze moeten hiervoor een plan opstellen dat wordt ingediend bij de Namibische overheid. Indien goedgekeurd, krijgen zij de rechten om dat land te besturen en te gebruiken. Daarmee hebben zij ook het recht te beslissen over de wilde dieren en toeristische ontwikkelingen in die gebieden. De gedachte hierachter is dat mensen op die manier meer betrokken zijn bij hun natuurlijke omgeving maar daar ook profijt van hebben. Als in deze Conservancies bijvoorbeeld jacht wordt toegestaan, vloeien de inkomsten hiervan direct terug naar de inwoners van die Conservancy. Sommige Conservancies zijn een waar succesverhaal. De bevolking is er dan in geslaagd een succesvol bestaansrecht op te bouwen. Andere Conservancies, zoals die waar Africat North zaken mee doet, zijn minder succesvol. Veel boeren hier zijn dan ook nog afhankelijk van veeteelt (geiten) en roofdieren dus niet graag geziene gasten.

3 Slecht hekwerk, het begin van de problemen.. Het probleem is dat de hekken van Etosha NP vaak in slechte staat verkeren. Het wildleven van Etosha kan hierdoor op sommige plekken vrijelijk door het hek breken of het vee van boeren trekt het Nationale Park in. Zo trof ik tot mijn stomme verbazing tijdens een ritje langs het hekwerk van Etosha, een hele kudde geiten aan, in het park! En zo ontstaat conflict tussen roofdier en mens want boeren zijn uiteraard niet blij als hun inkomstenbron wordt opgegeten. Zeker leeuwen kunnen enorme schade aanbrengen. Verslagen waarbij boeren aangeven dat er wel veertig geiten zijn gedood tijdens een leeuwenaanval, zijn niet ongewoon. De boeren wijzen met de vinger naar Etosha NP en dus naar de regering van wie dit park is. Ze stellen dat dieren die uit het park breken, zoals leeuwen, de verantwoordelijkheid zijn van Etosha. Ze stellen dat Etosha wel de voordelen neemt (de inkomsten uit toerisme) maar niet de nadelen (zorgen dat het park degelijk afgeschermd wordt). Afbeelding rechts: afbeelding van een gedeelte van de hekken van Etosha NP. Hele gedeelten van de electriciteit werken niet meer Etosha (de regering) wijst met de vinger naar de boeren. De boeren laten hun vee vaak ongecontroleerd rondlopen. Ook in de avond worden de dieren vaak niet opgesloten in zogenaamde kralen (omheiningen). Als er al kralen zijn, bevinden die zich vaak pal naast het park wat een soort van open uitnodiging is aan roofdieren zoals leeuwen. Iemand vergeleek het met het volgende. Stel je hebt een dag hard gewerkt en je komt laat thuis. Je hebt dan eigenlijk geen zin om te koken. McDonalds of een kant-en-klaar maaltijd is dan aantrekkelijker. Dit gaat ook op voor de leeuwen. Jagen kost moeite. Waarom zou je dat doen als je een kant-en-klaar maaltijd recht tegenover je ziet lopen. De kralen zijn bovendien vaak niet meer dan een hekje waar iedereen gemakkelijk kan binnenkomen. Zeker leeuwen... De boeren zouden een beter managementbeleid kunnen maken en bijvoorbeeld hun vee verantwoord kunnen insluiten, aldus de regering. Boeren en parken zoals Etosha schijnen niet verder te kunnen komen en blijven vooral naar elkaar wijzen. En de leeuw is hiervan de dupe. Uiteraard zijn er wetten die dit dier moeten beschermen. Maar als het om probleemdieren gaat, staat het de boer vrij het dier dood te schieten. Natuurlijk moet je hiervoor eigenlijk vooraf toestemming vragen aan de overheid (en bewijzen leveren dat het hier om een probleemdier gaat) maar ja. Dat is in theorie. De praktijk is dat de boeren van Namibië leven op grote stukken grond van duizenden hectares groot. Dus wie kan controleren wat er hier allemaal gebeurt? Over het algemeen komt het er dus op neer dat de leeuw (zeker als het dier terechtkomt op het land van blanke boeren) over het algemeen zonder pardon wordt doodgeschoten. Toen ik dit voor het eerst hoorde, was ik uiteraard verontwaardigd. Maar, ik heb inmiddels ook met een aantal boeren gesproken. Zij geven aan dat ze in sommige gevallen de overheid bellen als ze een leeuw signaleren. Maar die overheid geeft vervolgens aan niets te kunnen doen. Zij verwijzen naar Africat North.. Afbeelding links: een leeuw wordt over het algemeen doodgeschoten En zie hier het probleem van Africat North. Als non-profit organisatie moeten zij dus met oplossingen komen en met geld om die oplossingen te betalen. Want zowel overheid als boeren, zijn niet echt bereid er geld in te steken.

4 Africat North probeert zwarte boeren daarom te helpen hun land beter te managen. Ze gaan regelmatig op bezoek en proberen hen training te geven en te helpen bij het bouwen van betere (of nieuwe) veekralen. Vanuit Nederland lobbyt stichting SPOTS voor geld om deze kralen te kunnen bouwen. Met de blanke boeren probeert Africat North het gesprek op gang te houden. Ze probeert deze boeren vooral te overtuigen de leeuwen niet gelijk af te schieten maar eerst, samen met Africat North, naar een andere oplossing te zoeken. Op bezoek bij Africat North En zo bezoek ik dus Africat North. Bij aankomst ga ik gelijk op pad met Tammy, de oprichtster van deze stichting. Op hun buurland (Africat North grenst aan Etosha NP net als veel blanke boeren) zijn leeuwen gesignaleerd. Die zijn uitgebroken uit Etosha en hebben zich vergrepen aan de zeer dure koeien van de buurman. Deze heeft hierop direct gereageerd. Bij het signaleren van de eerste leeuwin, heeft hij deze gelijk doodgeschoten. Daarop zag hij een andere leeuwin die duidelijk tekenen vertoonde van zogen. De boer vond het te ver gaan om ook haar dood te schieten en zo de welpen moederloos achter te laten. Hij belde toen Africat North. Persoonlijk lijkt me dit zeer lastig. Het lijkt me dat je woedend bent op de boer in kwestie. Waarom eerst schieten en dan pas bellen. Tammy beaamt dit. Ja, het is moeilijk maar het brengt haar niet veel verder om alleen te schelden op deze boer. Ze moet eerst proberen de andere leeuwen van zijn land te krijgen. Daarna kan een gesprek plaatsvinden met de boer...voor nu heeft ze de verzekering gekregen dat de boer voorlopig geen verdere actie onderneemt in afwachting van de acties ondernomen door Africat North. Op zich al een hele prestatie aangezien er al redelijk wat koeien ten prooi zijn gevallen aan deze groep leeuwen.. Er wordt contact opgenomen met Etosha NP. De parkwachters en Africat North besluiten om het carcas van de gedode koe achter de auto te binden. Over het land van de boer wordt het dier gesleept naar de grens met Etosha NP. Hier is duidelijk te zien waar de leeuwen zijn uitgebroken. De parkwachten van Etosha nemen het vanaf daar over en trekken het carcas verder het park in. De hoop is dat de leeuwen dit spoor volgen en zo terug gaan naar Etosha NP. Er worden cameratraps geplaatst om te kunnen controleren of dit ook gebeurt is zodat het gat van het Etosha hekwerk, gelijk gedicht kan worden. Ook hier probeert Africat North creatief mee te denken. Het blijkt dat vooral wrattenzwijnen de aanstichters zijn van de gaten in het hekwerk. Zij beginnen met graven en maken zo een opening (onder het hek). De rest van het wildleven (waaronder cheetahs en leeuwen) volgt het spoor en komt zo op het land van (vijandige) boeren. Africat North probeert nu op de door de zwijntjes gekoesterde openingen, swinggates te plaatsen. Dat zijn een soort van kattenluikjes waardoor de zwijntjes wel hun weg in en uit het park kunnen vinden maar grotere dieren zoals leeuwen niet (zie afbeelding links). Helaas is tot op heden niet duidelijk of het gelukt is de leeuwinnen terug te krijgen in het park. Ze zijn niet vastgelegd op de cameratrap maar duidelijk is wel dat ze niet van het carcas gegeten hebben.

5 Een triest verhaal, de Hobatere leeuwen... Met Tammy ga ik ook de volgende dag op pad om de nieuw gebouwde en herstelde veekralen te zien die mede door SPOTS lobby met geld uit Nederland gebouwd konden worden. Tijdens onze rondgang langs deze veekralen, rijden we ook langs het gebied van de Hobatere Concessie. Dit gebied ligt direct aan de Conservancy Khoadi-//Hôas waar ook de diverse kralen gebouwd zijn. Bij een Concessie geeft de overheid voor een bepaalde periode, een gebruikersrecht van een bepaald gebied af aan een Conservancy. Het gaat dan vaak om toeristisch zeer aantrekkelijke gebieden en een Conservancy krijgt dan het alleenrecht in dat gebied om er bijvoorbeeld toeristische trekpleisters te creëren. Vaak wordt zo n Concessie gegeven aan de armere Conservancies om zo te proberen meer geld te genereren voor de daar levende (zwarte) bevolking. Zo n Conservancy gaat over het algemeen in zee met een (buitenlandse) investeerder omdat zij het geld niet hebben voor grote investeringen. In ruil daarvoor moet een investeerder nauw samenwerken met de lokale bevolking zodat deze inderdaad de vruchten plukt van zo n Concessie. Zo worden er bijvoorbeeld afspraken gemaakt dat in een lodge alleen mensen uit die Conservancy werkzaam zijn. Omdat de inwoners van een Conservancy dus voordelen halen uit zo n Concessie, wordt voor iedereen ook duidelijk dat wildlife geld opbrengt. En dat zorgt er dan weer voor dat mensen er baat bij hebben om natuur ook in stand te houden. Voor een investeerder levert het ook de nodige voordelen op immers, jij bent dan eigenlijk de enige partij die in dat specifieke gebied een lodge kan runnen. Een goed voorbeeld hiervan is de Palmwag Concessie de plaats in Namibië om de zwarte neushoorn te zien. Als je als toerist hier wilt slapen, moet je dit doen bij Palmwag lodge die weer nauw samenwerkt met de Save the Rhino Trust. Deze Concessie helpt dus mens en natuur, precies de insteek van zo n Concessie. Dat het niet altijd een succesverhaal wordt, toont de Hobatere Concessie. De Khoadi-//Hôas Conservancy kreeg deze Concessie en ging in zee met een investeerder. Begin dit jaar moest het contract met deze investeerders hernieuwd worden. Om onduidelijke redenen is het niet gelukt om tot een nieuwe overeenkomst te komen. De investeerders hebben zich vervolgens teruggetrokken en de lodge is in verval geraakt. Ook voor de dieren die leven op dit land, wordt niet langer gezorgd. Dit leidt er toe dat waterplaatsen zijn opgedroogd (en de dieren dus geen toegang meer hebben tot water) en het hekwerk, dat deze Concessie scheidt van de Khoadi- //Hôas Conservancy, is op vele plaatsen vervallen. Het gevolg: dieren trekken weg uit dit gebied, vooral op zoek naar water. Dit wordt vergemakkelijkt doordat het hekwerk niet langer in tact is (zie bovenste afbeelding links). Deze dieren komen terecht op het gebied van de boeren van de Conservancy. We zien ook hoe mensen proberen zich te beschermen tegen invallen van bijvoorbeeld leeuwen. Ze plaatsen klemmen op een hele strategische manier. Op het gedeelte van het hek dat kapot is (zie afbeelding rechts), plaatsen ze een klem. Aan de zijkanten zetten ze het af met acaciastruiken.

6 Voor dieren is het uiteraard aantrekkelijker om deze struiken te vermijden. Ze kiezen dus voor het open gedeelte en raken zo gemakkelijk verstrikt in de klem. De groep leeuwen van Hobatere is nu helemaal aan de goden overgeleverd, zeker omdat het hekwerk gebrekkig is en uitbraak dus simpel. Omdat deze Concessie ook regelmatig bezocht wordt door woestijnleeuwen, zijn ook deze leeuwen min of meer vogelvrij verklaard. Het hekwerk herstellen lijkt de oplossing maar is duur. Zeker als je olifanten wilt buitenhouden zijn eigenlijk alleen electrische hekken een optie. Daarnaast moeten de hekken onderhouden worden en wie gaat dat doen? Recent heeft Tammy wederom een gesprek gehad met het bestuur van de Khoadi-//Hôas Conservancy. Afgesproken is dat ze gezamenlijk het hekwerk rondom de Concessie gaan herstellen (en vervolgens onderhouden). Tot die tijd patrouilleren stafleden van Africat North langs het kapotte hekwerk om zoveel mogelijk vallen en strikken te verwijderen. Daarnaast moeten de waterputten in de Concessie gerepareerd worden zodat de dieren in ieder geval niet vanwege watergebrek het gebied hoeven te verlaten... Afbeelding links: een leeuwin gevangen in een val Creatief denken... Niet alleen leeuwen komen ongewilde uitstapjes maken op het land van de boeren, ook olifanten zijn niet graag geziene gasten. Olifanten gaan, zeker in de droge tijd, op zoek naar water. Ook zij breken gemakkelijk uit Etosha NP (of Hobatere Concessie) en komen zo terecht op het land van vooral de Conservancies. De mensen hier hebben waterputten gebouwd, zeer geliefd bij de olifanten. Die kijken niet zo nauw. Als ze niet gemakkelijk bij een waterput kunnen komen, vernielen ze gewoon alles rondom de put om toch bij het water te komen. De mensen in radeloosheid achterlatend want de olifanten trekken door maar zij zitten vervolgens met een kapotte waterinstallatie. Ook hier zijn oplossingen voor te vinden die heel veel ellende kunnen voorkomen. Door de waterpomp te voorzien van een degelijke omheining, bescherm je deze beter tegen de kracht van olifanten. Dat heeft alleen zin als olifanten wel de gelegenheid hebben toegang te hebben tot het water. Door de waterput op een bepaalde hoogte te bouwen, zorg je ervoor dat de olifanten (zelfs de kleinsten) er met hun slurf gemakkelijk bij kunnen. En zo bepaar je veel ellende. Dit zijn ook zaken waar Africat North zich mee bemoeit. Niet alleen omdat ze zich zo graag voor olifanten willen inzetten. Het is ook eigenbelang. Op zich zijn olifanten goed voor leeuwen. Het zijn gezworen vijanden. Als een leeuw weet dat er ergens olifanten zijn, zullen ze liever uit de buurt blijven. Africat North heeft er dus niet zoveel problemen mee als er olifanten bij de boeren rondlopen. De mensen in de Conservancies hebben over het algemeen ook geen moeite met olifanten. Zoals gezegd, ze houden de leeuwen op afstand. Maar dan helpt het wel als je je waterput veilig kunt stellen.. Op de afbeelding: de watertank wordt beschermd en de put zelf is voor olifanten bereikbaar. Dit voorkomt dat olifanten de boel vernielen.

7 Op bezoek bij de Conservancies Om leeuwen te beschermen moet Tammy contacten onderhouden met de blanke boeren en met de zwarte boeren van de Conservancies. De Conservancies waar Africat North op dit moment actief is, zijn Khoadi-//Hôas (3364 hectares), nr 4 op de kaart, Ehirovipuka (1980 hectares), nr 10 op de kaart en Sheya Shuushona (5066 hectares), nr 41 op de kaart (allen rood omcircelt). Africat North bezoekt deze gemeenschappen op regelmatige basis en zij worden gestimuleerd hun vee beter te beschermen. Hiervoor krijgen ze educatie in farming technics. Daarnaast zorgt Africat North ervoor dat de veekralen sterk verbeterd worden (of nieuwe gebouwd worden) waardoor het verlies van vee wordt gereduceerd en daarmee het onnodig doden van leeuwen wordt voorkomen.

8 Zoals gezegd probeert SPOTS fondsen te werven voor Africat North waarmee deze veekralen gebouwd of verbeterd kunnen worden. Dierenpark Amersfoort Wildlife Fund, GaiaZoo en het INNO fonds van het WNF hebben hier inmiddels geld aan gegeven. Met Tammy ging ik op bezoek bij Khoadi-//Hôas om deze nieuwe veekralen te bekijken. Op de afbeelding linksboven is een veekraal te zien die duidelijk niet voldoende bescherming geeft. Dit is een open uitnodiging aan een groep leeuwen. De afbeelding rechtsboven geeft de nieuwe veekraal aan, gesponsord door Dierenpark Amersfoort Wildlife Fund. De hekken hebben een hoogte van 2.3 meter wat volgens onderzoek de magische hoogte is. Dit is een hoogte die leeuwen niet snel zullen bespringen. Het hek is aan de onderkant voorzien van vakwerkgaas en voor de stevigheid voorzien van stokken. Deze stokken zijn gemaakt van een speciaal soort hout dat vervolgens bewerkt wordt, zodat het de tand des tijds kan doorstaan. Deze veekraal is nog niet helemaal af, het moet nog omringd worden door acaciastruiken zodat het verblijf helemaal onaantrekkelijk wordt voor leeuwen. Afbeelding links: een kraal wordt voorzien van ondoordringbare acaciastruiken Deze kralen zijn duidelijk een verbetering en hulp voor de boeren. Sinds 2010 heeft Africat North diverse kralen verbeterd of gebouwd en bij die boeren zijn er geen leeuwenovervallen meer geweest. Betekent dit allemaal vreugde en halleluja? Zeker niet. Zo blijkt bij ons bezoek aan deze Conservancy dat er onderling veel geharrewar is. Zo vinden sommige boeren dat hun vee wel opgesloten mag worden in de nieuwe veekraal maar dat van andere boeren niet. Die daarop besluiten dat ze niet mee willen helpen met de bouw van de kraal. Africat North is de bouw begonnen maar vindt, terecht, dat ook de boeren zelf betrokken moeten zijn. Zeker omdat de kralen ook onderhouden moeten worden. Tammy heeft al diverse vergaderingen gehad met het bestuur van deze Conservancy alsmede met de dorpsoudste. Die laatste heeft een belangrijke stem in alle zaken maar zit helaas niet op 1 lijn met het officiële bestuur. Daarnaast moet het vee natuurlijk nog wel naar de kralen gebracht worden in de avond. En ook dat gebeurt regelmatig niet. Het vraagt om een permanente controle en aansturing vanuit Africat North. Die daarvoor uiteraard personeel moet hebben. Gelukkig hebben ze recent een sponsoring gekregen voor een speciale leeuwenunit. Zes mensen (afkomstig uit alledrie de Conservancies waarmee Africat North op dit moment het meeste werkt om zo de betrokkenheid te vergroten) gaan permanent op pad om met de boeren in contact te blijven. Kortom: de kralen zijn zeker een goede impuls maar veel ontwikkeling zal nog doorgemaakt moeten worden in deze Conservancy zelf...

9 Zoals gezegd steunt stichting SPOTS Africat North. U kunt ook helpen. Door donateur te worden ( of door adoptie-ouder van een leeuw te worden ( Wellicht wilt of kunt u in natura helpen? Door bijvoorbeeld hekwerk te doneren aan Africat North...Neem dan contact op met info@stichtingspots.nl Meer informatie over Africat North op de website van stichting SPOTS, Website Africat North, Africat North heeft ook een lodge welke u kunt bezoeken en waardoor u hun werk ondersteunt. Hier krijgt u uiteraard ook inzicht in het werk wat ze doen. Onze dank gaat uit naar Dierenpark Amersfoort Wildlife Fund, GaiaZoo en het INNO fonds van het Wereld Natuur Fonds die Africat North financieel ondersteund hebben. Met hun geldelijke steun zijn diverse veekralen versterkt en nieuwe gebouwd.

www.stichtingspots.nl / www.knuffelfarms.nl Spinetstraat 76 / 4876 XT / Etten-Leur info@stichtingspots.nl

www.stichtingspots.nl / www.knuffelfarms.nl Spinetstraat 76 / 4876 XT / Etten-Leur info@stichtingspots.nl www.stichtingspots.nl / www.knuffelfarms.nl Spinetstraat 76 / 4876 XT / Etten-Leur info@stichtingspots.nl WAT DOET STICHTING SPOTS? Stichting SPOTS zet zich in voor de wilde katachtigen met als focus de

Nadere informatie

Stichting SPOTS richt zich op de bescherming van bedreigde, wilde katachtigen. Hard nodig want vele katachtigen worden met uitsterven bedreigd.

Stichting SPOTS richt zich op de bescherming van bedreigde, wilde katachtigen. Hard nodig want vele katachtigen worden met uitsterven bedreigd. Destroyed buildings can be rebuilt, destroyed work of art may possibly be replaced by new creations but every animal and every flower which becomes extinct is lost forever in the most absolute of all death

Nadere informatie

Natuurbescherming op een jachtfarm

Natuurbescherming op een jachtfarm Reisverslag deel 4 Umkwali Project Ik ben op reis in Zuid-Afrika en Namibië. Ik bezoek hier de projecten die door ons ondersteund worden alsmede vrijwilligersprojecten. Mijn laatste stop is het Umkwali

Nadere informatie

Kijken! Kijken! Niet kopen!

Kijken! Kijken! Niet kopen! Kijken! Kijken! Niet kopen! 1. Aanzetten 1.a Kijken! Kijken! Niet kopen! Jij gaat aan de slag met het dossier Kijken! Kijken! Niet kopen!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je

Nadere informatie

Beleef Namibië met Stichting SPOTS Kruip in de huid van de beschermers van de katachtigen 11 t/m 20 juni 2017

Beleef Namibië met Stichting SPOTS Kruip in de huid van de beschermers van de katachtigen 11 t/m 20 juni 2017 Beleef Namibië met Stichting SPOTS Kruip in de huid van de beschermers van de katachtigen 11 t/m 20 juni 2017 adres Rabarberveld 50 postcode 5351 LD plaats Berghem telefoon 0412-785476 mobiel 06-40420467

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

Beleidsplan stichting SPOTS (Save And Protect Our Treasures)

Beleidsplan stichting SPOTS (Save And Protect Our Treasures) Beleidsplan stichting SPOTS (Save And Protect Our Treasures) Spinetstraat 76, 4876 XT Etten-Leur, 06 40947232, www.stichtingspots.nl, info@stichtingspots.nl Handelsregister KvK West Brabant 20114314 Voorwoord

Nadere informatie

Kijken! Kijken! Niet kopen!

Kijken! Kijken! Niet kopen! Kijken! Kijken! Niet kopen! 1. Aanzetten 1.a Kijken! Kijken! Niet kopen! Jij gaat aan de slag met het dossier Kijken! Kijken! Niet kopen!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je

Nadere informatie

Perstuitingen Save My Pussy Nieuwjaarsduiken

Perstuitingen Save My Pussy Nieuwjaarsduiken Perstuitingen Save My Pussy Nieuwjaarsduiken Filmpjes: Omroep Brabant, http://www.youtube.com/watch?v=erbw5i1c75y NOS journaal, http://nos.nl/uitzendingen/6393-nos-journaal-1-januari-2013-2000u.html 3FM,

Nadere informatie

Susanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten

Susanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten Susanne Hühn Het innerlijke kind angst loslaten Inhoud Inleiding 7 Hoe ontstaat angst? 11 Wegen uit de angst 19 Het bange innerlijke kind leren kennen 35 Meditatie Het bange innerlijke kind leren kennen

Nadere informatie

De leeuw. De geschiedenis van de leeuw. Kenmerken van de leeuw

De leeuw. De geschiedenis van de leeuw. Kenmerken van de leeuw De leeuw Wat is nou mooier dan je spreekbeurt houden over de leeuw? De leeuw is een prachtig roofdier en een moedig en krachtig dier. En sinds de middeleeuwen heeft de leeuw de titel koning der dieren.

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

HC zd. 22 nr. 32. dia 1

HC zd. 22 nr. 32. dia 1 HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

De tijger. De geschiedenis van de tijger. De kenmerken van de tijger

De tijger. De geschiedenis van de tijger. De kenmerken van de tijger De tijger De tijger, een mooi en interessant onderwerp voor je spreekbeurt. De tijger is een jagend roofdier en wordt wel gezien als de koning van de jungle. Tijgers zijn de grootste katachtigen ter wereld

Nadere informatie

Aan de slag als vrijwilliger in het buitenland

Aan de slag als vrijwilliger in het buitenland Destroyed buildings can be rebuilt, destroyed work of art may possibly be replaced by new creations but every animal and every flower which becomes extinct is lost forever in the most absolute of all death

Nadere informatie

TEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden.

TEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden. TEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden. 5. Onderweg naar een feestje doe je nog even snel een boodschap.

Nadere informatie

Namibië: Hands-on bij cheeta- en leeuwenonderzoek

Namibië: Hands-on bij cheeta- en leeuwenonderzoek Namibië: Hands-on bij cheeta- en leeuwenonderzoek Help mee bij AfriCat s Annual Big Cat Health Examination weekend 5 dagen te gast bij Okonjima, de thuisbasis van de AfriCat Foundation De gehele reis wordt

Nadere informatie

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

Welkom bij het IFAW Animal Action lesprogramma

Welkom bij het IFAW Animal Action lesprogramma Welkom bij het IFAW Animal Action lesprogramma DEZE MAAND IN HET SPOTLICHT: OLIFANTEN Olifantenvrouwtjes en hun dochters brengen hun hele leven samen door. Als er gevaar dreigt, maken de volwassen olifanten

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling

Nadere informatie

De olifant die woord hield

De olifant die woord hield De olifant die woord hield Een voorstelling van verhalenverteller Peter Faber www.peterfaber.eu Inleiding Aan het eind van haar leven las Annie MG Schmidt al haar sprookjes nog eens door. Genadeloos streepte

Nadere informatie

Reisverslag Zuid Afrika, februari 2013

Reisverslag Zuid Afrika, februari 2013 Reisverslag Zuid Afrika, februari 2013 Recent bezocht ik het Leopard Conservation Project (LCP) in Zuid Afrika. Een project opgezet door Fred Berrangé, vooral actief rondom de Waterberg in Zuid-Afrika

Nadere informatie

Opa Vogel in het land van de neushoorns

Opa Vogel in het land van de neushoorns Opa Vogel in het land van de neushoorns Opa Vogel, hebben jullie echt neushoorns gezien? Jazeker! Een heleboel zelfs, en nog héél veel andere dieren. En opa heeft veel foto s gemaakt, dus kijk maar gauw

Nadere informatie

Keuze 1: In welk gebied laten we de leeuwen los?

Keuze 1: In welk gebied laten we de leeuwen los? Keuze 1: In welk gebied laten we de leeuwen los? In Zuid Afrika ligt het natuurgebied Hluhluwe-Umfolozi Game Reserve. In dit gebied leven veel soorten wilde dieren, waaronder verschillende leeuwen. Op

Nadere informatie

Het leven als natuurbeschermer. in Zimbabwe. Esther van der Meer

Het leven als natuurbeschermer. in Zimbabwe. Esther van der Meer Het leven als natuurbeschermer in Zimbabwe Esther van der Meer Hoe ben je daar ooit toe gekomen?, is de meest gestelde vraag wanneer ik vertel dat ik de afgelopen tien jaar in Zimbabwe gewoond heb om me

Nadere informatie

4e zondag van Pasen - De Goede Herder.

4e zondag van Pasen - De Goede Herder. 4e zondag van Pasen - De Goede Herder. Het is één van de oerbeelden geworden van Jezus in de christelijke geloofstraditie. Elk jaar wordt deze derde zondag na Pasen er naar genoemd: zondag van de Goede

Nadere informatie

I. Het ontbreekt mij aan niets? Psalm 23 is een geliefde psalm van David. Hij is kort en krachtig. De eerste vers begint sterk:

I. Het ontbreekt mij aan niets? Psalm 23 is een geliefde psalm van David. Hij is kort en krachtig. De eerste vers begint sterk: Groot Nieuws 6 sep 2015 Ds. Stephen Overduin Psalm 23 Mij ontbreekt niets 231 Een psalm van David. De HEER is mijn herder, het ontbreekt mij aan niets. 2 Hij laat mij rusten in groene weiden en voert mij

Nadere informatie

Tijger. Een machtige streepjeskat

Tijger. Een machtige streepjeskat Tijger Een machtige streepjeskat Aan de manier waarop tijgers sluipen en op hun prooi afspringen, is goed te zien dat ze uit de familie van katachtigen komen. De tijger is binnen die familie zelfs de grootste

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

Je mag stralen je mag huilen je mag dwalen je mag schuilen je mag vragen je mag dromen je mag klagen je mag komen Hij wacht op jou

Je mag stralen je mag huilen je mag dwalen je mag schuilen je mag vragen je mag dromen je mag klagen je mag komen Hij wacht op jou Je mag stralen je mag huilen je mag dwalen je mag schuilen je mag vragen je mag dromen je mag klagen je mag komen Hij wacht op jou Heb je naar aanleiding van dit dagboek vragen of opmerkingen? Mail me

Nadere informatie

Liturgie voor de scholendienst 2015

Liturgie voor de scholendienst 2015 Liturgie voor de scholendienst 2015 Kerk van de Nazarener & Christelijke Basisschool De Vliet Klaaswaal Zondag 1 februari Thema: Bestaat God (eigenlijk wel)? Welkomstwoord Uitleg over de kerk Kinderopwekking

Nadere informatie

HET STOKSTAARTJE. Aardmannetje

HET STOKSTAARTJE. Aardmannetje HET STOKSTAARTJE Aardmannetje Hij roept altijd een vertederend gevoel op, een stokstaartje. Maar vergis je niet! Een stokstaartje is geen knuffeldier, hij is een klein roofdier. Deze schildwacht van de

Nadere informatie

Kinderen zonder papieren

Kinderen zonder papieren VPM VPM Kinderen zonder papieren Je ziet het bijna elke dag op de tv of in de krant: beelden van landen in oorlog, mensen in armoede. Op zoek naar een betere plaats om te leven, slaan ze op de vlucht.

Nadere informatie

Projectkosten ophalen met fondsenwerving

Projectkosten ophalen met fondsenwerving Projectkosten ophalen met fondsenwerving Het is soms ook best duur om vrijwilligerswerk te doen in het buitenland, of stage te lopen over de grens. Voor Local Dreamers, en voor onze Ecuadoriaanse partnerorganisaties,

Nadere informatie

Wat kun je zoals doen om geld op te halen en wat kun je sponsoren om de Big Cats te helpen?

Wat kun je zoals doen om geld op te halen en wat kun je sponsoren om de Big Cats te helpen? Destroyed buildings can be rebuilt, destroyed work of art may possibly be replaced by new creations but every animal and every flower which becomes extinct is lost forever in the most absolute of all death

Nadere informatie

Wat zouden ouderen zelf kunnen doen?

Wat zouden ouderen zelf kunnen doen? - Voorstellen Er is mij gevraagd om vanuit mijn achterban wat te vertellen over de problemen waar je tegen aan loopt als je ouder wordt. Eigenlijk zoude alle nieuw te bouwen woningen uitgerust moeten zijn

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn?

Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Bij deze preek is geen powerpoint

Nadere informatie

Kenia & Tanzania. 19 oktober 2007 vertrekken wij naar Afrika voor een reis door Kenia en Tanzania. Dit is de place to be om het wild te aanschouwen.

Kenia & Tanzania. 19 oktober 2007 vertrekken wij naar Afrika voor een reis door Kenia en Tanzania. Dit is de place to be om het wild te aanschouwen. Kenia & Tanzania 19 oktober 2007 vertrekken wij naar Afrika voor een reis door Kenia en Tanzania. Dit is de place to be om het wild te aanschouwen. Kenia & Tanzania oktober 2007 19 oktober vertrekken wij

Nadere informatie

Kerstfeest 2014. Ds. W.E. den Hertogschool

Kerstfeest 2014. Ds. W.E. den Hertogschool Kerstfeest 2014 Ds. W.E. den Hertogschool Kling klokjes klingelingeling, kling klokjes kling. Laat de boodschap horen: Jezus is geboren, Voor die blijde klanken, willen wij God danken. Kling klokjes klingelingeling,

Nadere informatie

Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A

Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A Wat doe je in deze les? Bij Nieuwsbegrip lees je altijd een tekst met het stappenplan. Je gaat vaak op zoek naar verbanden in een tekst. Wat

Nadere informatie

IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL

IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL I N T E R I E U R W Wonen op de Windrichtingen IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL Tekst: ANNEMIE WILLEMSE Foto s: JAN VERLINDE 22 TIJDLOOS TIJDLOOS 23 Na een zoektocht naar de ideale bouwgrond, gingen

Nadere informatie

80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER,

80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER, Meting juni 2013 Het Nederlandse Donateurspanel van WWAV wordt mede mogelijk gemaakt door het CBF en is uitgevoerd door Peil.nl 80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER, AL ZIEN MINDER

Nadere informatie

1 In het begin. In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde.

1 In het begin. In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde. 1 In het begin GENESIS 1:1-25 In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde. De aarde is nat en donker. God wil van de aarde iets heel moois maken.

Nadere informatie

Adverteren op one2xs

Adverteren op one2xs Adverteren op one2xs GPT advertenties die wél rendabel zijn. Laat u overtuigen door de vele mogelijkheden die one2xs u biedt. www.one2xs.com 28-11-2008 Adverteren op one2xs. Waarom? Enorm brede doelgroep

Nadere informatie

Maatschappelijke Zorgboerderij. Amatheon. Nikki van Berlo. Jasmijn Borms. Joy Willems T4B

Maatschappelijke Zorgboerderij. Amatheon. Nikki van Berlo. Jasmijn Borms. Joy Willems T4B Maatschappelijke Zorgboerderij Amatheon Nikki van Berlo Jasmijn Borms Joy Willems T4B Inleiding Ons groepje bestaat uit Nil

Nadere informatie

De bijen. De bijen prikken de leeuwen. De leeuwen gaan in een rondje rondom Izzi zitten. Bzzz Bzzz Bzzz BZZZ

De bijen. De bijen prikken de leeuwen. De leeuwen gaan in een rondje rondom Izzi zitten. Bzzz Bzzz Bzzz BZZZ De bijen Bzzz Bzzz Bzzz BZZZ En kom je redden Vertrouw op ons We gaan je beschermen Van dit bos Bzzz Bzzz Bzzz BZZZ Bijen marcheren Bijen springen Bijen dansen Bijen zoemen Bzzz Bzzz Bzzz BZZZ We gaan

Nadere informatie

HC zd. 42 nr. 31. dia 1

HC zd. 42 nr. 31. dia 1 HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:

Nadere informatie

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.

Nadere informatie

Vind je het een goede zaak of een slechte zaak dat de leeftijdsgrens van het kopen en drinken van alcohol van 16 naar 18 jaar wordt verhoogd?

Vind je het een goede zaak of een slechte zaak dat de leeftijdsgrens van het kopen en drinken van alcohol van 16 naar 18 jaar wordt verhoogd? Vind je het een goede zaak of een slechte zaak dat de leeftijdsgrens van het kopen en drinken van alcohol van 16 naar 18 jaar wordt verhoogd? Goede zaak 60,3% Slechte zaak 34,5% Weet niet / geen mening

Nadere informatie

Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje

Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje Aangepaste dienst Liturgie Voor de dienst speelt de band drie liederen Opwekking 11 Er is een Heer Opwekking 277 Machtig God, sterke Rots

Nadere informatie

SLACHTOFFERSCHAP, TRAUMA EN GEWELD - EEN ONONTWARBARE KLUWEN? 25 mei 2016, Antropia, Driebergen - 25 mei 2016, gedichten Ingmar Heytze

SLACHTOFFERSCHAP, TRAUMA EN GEWELD - EEN ONONTWARBARE KLUWEN? 25 mei 2016, Antropia, Driebergen - 25 mei 2016, gedichten Ingmar Heytze SLACHTOFFERSCHAP, TRAUMA EN GEWELD - EEN ONONTWARBARE KLUWEN? 25 mei 2016, Antropia, Driebergen - 25 mei 2016, gedichten Ingmar Heytze MONITOR Dit wordt geen nieuw verhaal. We doen wat met ons werd gedaan,

Nadere informatie

Een moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit.

Een moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit. Ecoduct Een moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit. Ecoduct Wat is dat dan precies, een ecoduct? Zo vroeg een jonge

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

Tekst lezen en moeilijke woorden

Tekst lezen en moeilijke woorden Tekst lezen en moeilijke woorden 1. Lees de tekst met het stappenplan. Zet tijdens het lezen een lijn onder de woorden die jij moeilijk vindt. 2. Lees de uitleg. In een tekst staan soms woorden die je

Nadere informatie

Een goed leven voor.

Een goed leven voor. Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een

Nadere informatie

Begin jaren 90 was er een uitwisseling tussen Dart Club Sport en één Engels dartsteam.

Begin jaren 90 was er een uitwisseling tussen Dart Club Sport en één Engels dartsteam. Begin jaren 90 was er een uitwisseling tussen Dart Club Sport en één Engels dartsteam. Gezellig met ongeveer 15 personen naar Engeland om daar een lang weekend tegen elkaar te gaan darten en uiteraard

Nadere informatie

Rondleidingen Planckendael

Rondleidingen Planckendael Rondleidingen Planckendael Boeiend en speels Hieronder vind je een handig overzicht van al onze rondleidingen, per doelgroep en leeftijdscategorie. Zowel en jeugd als, families en andere kunnen reserveren

Nadere informatie

Leven in veiligheid. Artikel 1, Vluchtelingenverdrag van Genève, 1951

Leven in veiligheid. Artikel 1, Vluchtelingenverdrag van Genève, 1951 Leven in veiligheid Niemand laat zonder reden zijn familie, vrienden en bezittingen achter. Vluchtelingen kunnen niet anders. De situatie in hun eigen land is te gevaarlijk om er te blijven. Ze vluchten

Nadere informatie

SAFARIPARK BEEKSE BERGEN

SAFARIPARK BEEKSE BERGEN SAFARIPARK BEEKSE BERGEN Lespakket groep 7 en 8 Zo, wij zullen jou eens een spannend lesje leren! Groep 7 Opdracht 1 Wij hebben in het safaripark verschillende giraffen. Ga er eens goed voor zitten om

Nadere informatie

Stichting Bolleboos Nieuwsbrief

Stichting Bolleboos Nieuwsbrief Stichting Bolleboos Nieuwsbrief December 2011 Aktiviteiten Op 3 en 4 september stonden we met een stand op het corso in Eelde. Daar hebben we veel Keniaanse producten verkocht, producten die we mee hadden

Nadere informatie

Design Document If This Then That. HSP moodlight Liad Damhuis G&I1B Game Art

Design Document If This Then That. HSP moodlight Liad Damhuis G&I1B Game Art Design Document If This Then That HSP moodlight Liad Damhuis G&I1B Game Art Concept Iedereen ervaart wel eens stress of een drukke ruimte die ze even teveel wordt waar ze even weg van moeten gaan om tot

Nadere informatie

Nieuwsbrief van De Neushoornstichting March 2017

Nieuwsbrief van De Neushoornstichting March 2017 Nieuwsbrief van De Neushoornstichting March 2017 Neushoornkalfje geboren in Diergaarde Blijdorp. Vrolijk nieuws uit de Rotterdamse dierentuin Blijdorp. Daar is in de nacht van 14 februari de Indische neushoorn

Nadere informatie

Werkbladen Voortgezet onderwijs. Naam leerling:

Werkbladen Voortgezet onderwijs. Naam leerling: Werkbladen Voortgezet onderwijs Naam leerling: Inhoud: Uitleg werkblad Dit werkblad hoort bij de film Giganten uit de IJstijd. Een film die je meeneemt naar de laatste ijstijd, zo n 116.000 tot 10.000

Nadere informatie

dieren Werkstuk Arianne van der Graaf dieren 26-2-2007

dieren Werkstuk Arianne van der Graaf dieren 26-2-2007 dieren Arianne van der Graaf dieren 26-2-2007 Inhoudsopgave Woord vooraf...3 Mijn dieren...4 Nog meer dieren...5 De leeuw...5 De huiskat...5 De olifant...6 De giraf...7 De ijsbeer...8 De hond...8 De vlieg...9

Nadere informatie

Zondag 13 december 2009 Tekst: Lucas 1: 39-55

Zondag 13 december 2009 Tekst: Lucas 1: 39-55 Zondag 13 december 2009 Tekst: Lucas 1: 39-55 Maria gaat op visite bij Elisabet. Maria was natuurlijk helemaal vol van het geweldige nieuws dat ze van de Gabriël had gehoord. Ze wilde het heel graag aan

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN

10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN 10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN Ervaar zelf hoe je met weinig moeite, meer klanten krijgt! Door Theo de Kleijn helpt zelfstandig ondernemers aan meer klanten Theo de Kleijn www.theodekleijn.nl

Nadere informatie

Verslag van onze vakantie in Zuid-Afrika van 17 september t/m 2 oktober 2011

Verslag van onze vakantie in Zuid-Afrika van 17 september t/m 2 oktober 2011 Verslag van onze vakantie in Zuid-Afrika van 17 september t/m 2 oktober 2011 Op 17 september 2011 zijn wij, Jan en Tillie van Wijk met onze bovenburen Ann Nielissen en Jan Böhmer van Schiphol naar Johannesburg

Nadere informatie

Die overkant was een streek waar veel niet-joodse mensen woonden. Vreemd gebied.

Die overkant was een streek waar veel niet-joodse mensen woonden. Vreemd gebied. e Opstandingskerk - 15 maart 2015 4 zondag van de veertig dagen - Laetare Lezing: Johannes 6, 1-15 Gemeente van Christus, Het is kort voor het paasfeest. Jezus gaat naar de overkant van het Meer van Galilea.

Nadere informatie

Competentie: Leergebied: Zuid Nederland. Constructies

Competentie: Leergebied: Zuid Nederland. Constructies Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Ontwerpen Natuur In Nederland vind je verschillende natuurgebieden. Een voorbeeld van een natuurgebied is De Biesbosch. Het gebied

Nadere informatie

10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN

10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN 10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN Ervaar zelf hoe je met weinig moeite, meer klanten krijgt! Door Theo de Kleijn helpt zelfstandig ondernemers aan meer klanten Theo de Kleijn www.theodekleijn.nl

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Saskia van den Heuvel MISSCHIEN GEBEURT ER VANDAAG IETS. Gedichten. Muitgeverij. Mmarmer. m armer

Saskia van den Heuvel MISSCHIEN GEBEURT ER VANDAAG IETS. Gedichten. Muitgeverij. Mmarmer. m armer Saskia van den Heuvel MISSCHIEN GEBEURT ER VANDAAG IETS Gedichten Muitgeverij m armer Mmarmer Mmarmer M INHOUD KANTOOR Ode 13 Wat we zeiden toen we het ons nog herinnerden 14 Ze hebben het beste met ons

Nadere informatie

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1.

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1. Kiezen Opwarmertje Een eigen keuze (Naar: Kiezels 10 e jaargang, nr. 5) Laat één jongere beginnen met het noemen van een drietal belangrijke zaken uit zijn leven, bijvoorbeeld iemand kiest scooter, voetbal

Nadere informatie

Terugblik op ontstaan Stichting SPOTS Door: Simone Eckhardt, oprichtster

Terugblik op ontstaan Stichting SPOTS Door: Simone Eckhardt, oprichtster Mijn achtergrond is een toeristische. Na voltooiing van mijn studie aan het NHTV, werd ik dan ook reisleidster. Dat bracht mij in eerste instantie in Azië en pas in mijn laatste jaren in Afrika. In Kenia

Nadere informatie

Kortom, informatie en advies die vindbaar, begrijpelijk en herkenbaar is. Ik zal u aangeven waarom ik dit zo belangrijk vind.

Kortom, informatie en advies die vindbaar, begrijpelijk en herkenbaar is. Ik zal u aangeven waarom ik dit zo belangrijk vind. Tekst: opening Helpdesk Welkom dames en heren, Het doet mij goed om te zien dat er zo veel mensen op deze feestelijke opening van de Helpdesk zijn afgekomen. Dat betekent dat er veel interesse voor is.

Nadere informatie

Evenbeeld van God blok A - nivo 2 - avond 1

Evenbeeld van God blok A - nivo 2 - avond 1 Evenbeeld van God blok A - nivo 2 - avond 1 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Geschapen naar Gods Beeld - woordweb 19.25 Bespreken Genesis 1: 26-28 / psalm 8 19.35 Ik ben Gods Beeld dus..

Nadere informatie

Kids United Inhoudsopgave. Kids United Voorwoord Henk Sijtsma. Inhoudsopgave 02 Voorwoord 03 Terugblik 04 Samenwerking 08 Hoofdsponsor 10

Kids United Inhoudsopgave. Kids United Voorwoord Henk Sijtsma. Inhoudsopgave 02 Voorwoord 03 Terugblik 04 Samenwerking 08 Hoofdsponsor 10 Kids United Inhoudsopgave Kids United Voorwoord Henk Sijtsma Inhoudsopgave 02 Voorwoord 03 Terugblik 04 Samenwerking 08 Hoofdsponsor 10 Enthousiast, gedreven, betrokken, respect: dat waren de woorden die

Nadere informatie

Les 3 - maandag 3 januari 2014 - De Wilgenstam kleutergroep van meester Jasper

Les 3 - maandag 3 januari 2014 - De Wilgenstam kleutergroep van meester Jasper Les 3 - maandag 3 januari 2014 - De Wilgenstam kleutergroep van meester Jasper Het lampje is aan, dat betekent dat we gaan filosoferen. Isa-Noa vertlede in de eerste les dat zij lippenstift en badeendjes

Nadere informatie

Wij hebben 3 weken in September 2016 doorgebracht in Mhofu.

Wij hebben 3 weken in September 2016 doorgebracht in Mhofu. Wij hebben 3 weken in September 2016 doorgebracht in Mhofu. Heerlijk tot rust komen en onthaasten. Voor ons best even afwachten of drie weken op een en dezelfde locatie zou bevallen, want wij reizen graag

Nadere informatie

Heer, U kent mij als geen ander U weet of ik zit of sta en U kent ook mijn gedachten voordat ik iets zeggen ga

Heer, U kent mij als geen ander U weet of ik zit of sta en U kent ook mijn gedachten voordat ik iets zeggen ga Hieronder staan de teksten van nieuwe liedjes, zodat jullie ze thuis ook kunnen oefenen: 'k Heb Jezus nodig heel mijn leven 'k Heb Jezus nodig, heel mijn leven. 'k Heb Jezus nodig, dag aan dag, in m'n

Nadere informatie

www.survio.com Familiedagen

www.survio.com Familiedagen www.survio.com Familiedagen Inhoudstafel 1 Algemeen 3 2 Vragenlijst voorbeeld 4 3 Enquête bezoeken 6 4 Enquête antwoorden 7 1. Vraag 1. Heeft u wel eens een familiedag bezocht?................................

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Neushoorn Inleiding De neushoorn is een groot en zwaar landdier en kan wel 60 jaar oud worden. De witte neushoorn is de grootste en weegt wel 3000 kilo. Alleen de olifant is groter. De neushoorn is één

Nadere informatie

9 Daagse Camp-Safari Budget

9 Daagse Camp-Safari Budget 9 Daagse Camp-Safari Budget Een voordelige manier om de nationale parken in Tanzania te bezoeken is door tijdens de safari de nachten kamperend door te brengen. Tijdens de Safari reist u naast uw gids

Nadere informatie

LOOPBAAN-ANKERTEST. Wat zijn loopbaan-ankers? Welke baan past bij je?

LOOPBAAN-ANKERTEST. Wat zijn loopbaan-ankers? Welke baan past bij je? LOOPBAAN-ANKERTEST Welke baan past bij je? Waarom werk je? Welke aspecten motiveren je in jouw werk? Welke inhoudelijke zaken moet je werk bevatten zodat je het naar je zin hebt en met plezier en resultaat

Nadere informatie

Het onderzoek van de burgemeester 5/6

Het onderzoek van de burgemeester 5/6 Het onderzoek van de burgemeester De burgemeester hoorde dat kinderen ongerust zijn. Nee, ze zijn niet bang voor onweer of harde geluiden. Ze maken zich zorgen over de natuur. Dieren krijgen steeds minder

Nadere informatie

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb De meeste mensen in Nederland hebben het goed voor elkaar. We hebben genoeg eten, we hoeven niet bang te zijn voor oorlog en we zijn dan ook tevreden met ons leven. Maar dat is niet overal op de wereld

Nadere informatie

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt

Nadere informatie

Help Mij, Jezus R. Brinkman, Stg. BTO Yarah/EBG Noordhoorn 2015

Help Mij, Jezus R. Brinkman, Stg. BTO Yarah/EBG Noordhoorn 2015 Help Mij, Jezus R. Brinkman, Stg. BTO Yarah/EBG Noordhoorn 2015 Eén van de weinige liedjes met een prachtige, diepe, geestelijke betekenis die ooit in de Top40 heeft gestaan in Nederland is van de componist

Nadere informatie

Nelleke en Kees waren onze gasten van 31 maart t/m 4 april 2007. Dank voor de foto's en jullie verslag!

Nelleke en Kees waren onze gasten van 31 maart t/m 4 april 2007. Dank voor de foto's en jullie verslag! Nelleke en Kees waren onze gasten van 31 maart t/m 4 april 2007. Dank voor de foto's en jullie verslag! We hebben de meest geweldige tijd gehad in Mhofu en het Marloth Park. We zijn vrij veel weggeweest,

Nadere informatie

Latijn: iets voor jou?

Latijn: iets voor jou? : n j i t a L r o o v s iet jou? De Romeinen en wij Waar komen onze letters vandaan? Hoe komen we aan de namen van de maanden? De antwoorden op vele van deze vragen vind je vaak in het verleden bij de

Nadere informatie

NEDERLAND HELPT NEPAL KOM IN ACTIE!

NEDERLAND HELPT NEPAL KOM IN ACTIE! NEDERLAND HELPT NEPAL KOM IN ACTIE! NEPAL Nepal ligt in het werelddeel Azië en ligt tussen India en China. De oppervlakte van Nepal is 147.000 vierkante kilometer. Dat is vier keer groter dan Nederland.

Nadere informatie

S T U D I E R E I S Z U I D - A F R I K A

S T U D I E R E I S Z U I D - A F R I K A S T U D I E R E I S Z U I D - A F R I K A 2014 Als ik gebeld word dat ik mee mag op studiereis naar Zuid-Afrika spring ik een gat in de lucht, wat een unieke kans is dit! Op 5 februari is het eindelijk

Nadere informatie

Wil jij minderen met social media?

Wil jij minderen met social media? Wil jij minderen met social media? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2016 Hulpboekje social media 1 Hoe sociaal zijn social media eigenlijk? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt op social media.

Nadere informatie

Meer werkplezier, meer toegevoegde waarde, meer rendement? Zorg dan voor de beste medewerkers & de juiste klanten.

Meer werkplezier, meer toegevoegde waarde, meer rendement? Zorg dan voor de beste medewerkers & de juiste klanten. Meer werkplezier, meer toegevoegde waarde, meer rendement? Zorg dan voor de beste medewerkers & de juiste klanten. De beste medewerkers & de juiste klanten vind je door het goede verhaal te vertellen.

Nadere informatie

Schrijfpalet. Denk goed na! 12. Olifant met gsm?

Schrijfpalet. Denk goed na! 12. Olifant met gsm? 12. Olifant met gsm? Ontspannende tekst: kort verhaal Gisteren was het markt in de stad. Ik pakte m n fiets en reed naar de markt. Het was er erg druk. Opeens zag ik mijn neefje staan. Ik riep hem en zwaaide.

Nadere informatie

Musical De Eendenclub verdwaalt

Musical De Eendenclub verdwaalt Pagina 1 van 9 Musical De Eendenclub verdwaalt Normale versie voor 3 typetjes (Otto/Elle/Izzi) Een eigen productie van Recrateam Zang: Leonie van Gent en Martijn Boer Stemmen op de cd-versie: Martijn Boer

Nadere informatie