Klimmuren: goed, beter, best... [ BEHEER ] 21

Transcriptie

1 [ BEHEER ] 21 Klimmuren: goed, beter, best... Muurklimmen (klimmers zelf spreken van sportklimmen ) is één van die moderne sporten waarvan men zegt dat ze in de lift zit. Een trendsport dus. Ook in België en Vlaanderen. Dat er ook een wedstrijdvorm van deze sport bestaat, wist uw waarschijnlijk al. Mét een heus wereldkampioenschap, én een wereldbekercompetitie. Dat de wereldkampioene bij de dames. een Belgische is (een franstalige Brusselse), dat komt wellicht als een verrassing! In vele gemeentes werd en wordt er op deze trend ingespeeld, en wordt er in de gemeentelijke sporthal een klimmuur gebouwd. Zo n installatie oefent een sterke aantrekkingskracht uit, vooral op jongeren, en roept associaties op met avontuur, spanning, kicks, ISB had een gesprek met Koen Hauchecorne, sporttechnisch coördinator van de Vlaamse Bergsporten Speleofederatie omtrent muurklimmen en klimmuren, over wat er bestaat en mogelijk is. WIE OF WAT IS DE VLAAMSE BERGSPORT- EN SPELEOLOGIEFEDERATIE? De Vlaamse Bergsport - en Speleologiefederatie (VBSF) is een door BLOSO erkende en gesubsidieerde sportfederatie die momenteel ongeveer 6100 bergsporters en 800 speleologen verenigt. Het invullen van de decretaal verplichte basisopdrachten van een sportfederatie (organiseren van sportactiviteiten, opleiding, begeleiden van sportclubs, promoten van de sport en informeren) is voor een relatief jonge sport als het sportklimmen een hele uitdaging. Traditioneel is de VBSF sterk in opleiding. Die sterkte wordt ook voor het sportklimmen ten volle benut. Basis van een goede clubsportwerking is immers initiatie en training. Zo worden bv., in samenwerking met de Vlaams Trainersschool van het BLOSO, de cursussen initiator en trainer B Sportklimmen georganiseerd. Klimmen roept onmiddellijk de ideeën vallen en veiligheid op. Het veiligheidsaspect vormt dan ook een belangrijk thema bij deze opleidingen voor kunstmatige klimstructuren (de term kunstmatig is ingevoerd om een onderscheid te maken met de natuurlijke rotsen). Ook de Europese norm EN 1176 voor speeltoestellen is bij de beoordeling van de veiligheid van klimmuren richtinggevend. Een erg voorname bepaling uit de EN heeft betrekking op de zekeringspunten: deze moeten minimaal 8 kn (kilo Newton of: 800 kilo) kunnen houden. Dat kan in een belastingsproef worden getest (bv door AIB Vinçotte), ofwel berekend. Het voldoen aan de norm moet worden geafficheerd aan de klimmuur, en er dient tevens een logboek te worden bijgehouden. Daarnaast is er natuurlijk ook het menselijke luik. Klimmen doe je meestal met twee: één persoon klimt, en hij of zij wordt beveiligd door een klimpartner. Zowel klimmer als beveiliger moeten een aantal veiligheidsregels naleven. Als het gaat om initianten, zoals dat vaak gebeurt in gemeentelijke sporthallen, dan is het aan de toezichthoudende personen om er op te letten dat deze veiligheidsregels worden nageleefd. De VBSF biedt in dit verband een clinic veilig muurklimmen aan, waarbij o.a. aan bod komt: het veilig gebruik van klimmateriaal bij begeleiding ( knopen, beveiligingstechnieken, ) en de controle op de veiligheid van het materiaal (touwen, beveiligingsmateriaal, checklist onderhoud, enz ). Meerdere gemeentelijke sportdiensten maakten reeds van dit aanbod gebruik. WELKE SOORTEN KLIMMU- REN BESTAAN ER? Meest bekend zijn allicht de klimmuren met touwen (foto 1). Klassiek bestaat die uit multiplex platen in standaardafmetingen (vaak van 1,22 x 2,44 meter), waarop een laag Foto 1: Een klassieke klimstructuur met touwen. HOE ZIT HET MET DIE VEILIGHEID OP KLIMMUREN? Veiligheid op een klimmuur heeft 2 luiken. Er is het materiële luik: een klimmuur moet veilig gebouwd zijn. Sedert 1 januari 1999 is er de Europese norm EN

2 [ BEHEER ] 23 epoxyhars met zand is aangebracht, dat zorgt voor de nodige wrijving. Elke plaat heeft een raster van gaten met aan de achterkant inslagmoeren, die toelaten om de zgn. klimgrepen op de wand aan te brengen. Op regelmatige afstanden van elkaar zitten er bovenaan de muur haken of een katrolsysteem (meestal 1 per plaatbreedte), waar doorheen touwen lopen om het beveiligen toe te laten. Daartoe dragen de klimmer en z n beveiliger een speciale klimgordel, en ze maken gebruik van een zekeringsapparaat. Per touw heb je minstens één, soms 2 of 3 series van klimgrepen in dezelfde kleur, die toelaten om de bovenkant van de muur te bereiken: men spreekt over klimroutes. Naargelang de grootte van de klimgrepen, de afstand ertussen én de hellingsgraad van de klimmuur zelf, bekom je gemakkelijkere of moeilijkere klimroutes. Een juiste keuze tussen de verschillende types klimgrepen die voorhanden zijn is belangrijk. Wat een greep minder geschikt maakt, zijn bijvoorbeeld ruwe of scherpe uitsteeksels. Verder is het zo dat scherpe randen en platte, kleine grepen meer blessures veroorzaken dan afgeronde, bolle of van brede randen voorziene holle grepen. Kenmerkend voor een klimmuur met touwen is o.a.: De touwen gaan door de voortdurende wrijving bij het beveiligen snel verslijten. Ze moeten dus regelmatig vervangen worden, en dat vormt een belangrijk onderdeel van de exploitatiekost. De beveiligers moeten de nodige scholing hebben gehad om hun taak veilig te kunnen uitvoeren. Commerciële muren worden meestal bezocht door ervaren klimmers, en die hebben meestal voldoende kennis van de veiligheidstechnieken. Klimmuren in beheer van een gemeente zijn vaak gericht op initianten, en dan moet het zekeren gebeuren door gemeentepersoneel dat daartoe speciaal is opgeleid, ofwel wordt er van de bezoekende klimmers één of andere vorm van verantwoordelijkheidsoverdracht gevraagd. het aantal klimmers dat tegelijk op de muur actief kan zijn, is beperkt tot tweemaal het aantal touwen (één beveiliger en één klimmer per touw) De klimroutes moeten regelmatig vervangen worden, om de klimmuur aantrekkelijk te houden. Immers, na één of twee klimbeurten heeft een bezoekend klimmer zo ongeveer alle klimroutes geklommen die hij of zij aankan; nog een keer dezelfde routes klimmen is veel minder interessant. Het vervangen van deze routes is echter een tijdrovend specialistenwerk, dat in vele commerciële klimzalen meestal door dezelfde mensen wordt gedaan, veelal tegen een bepaalde (onkosten)vergoeding : het is eveneens een belangrijke exploitatiekost, maar tevens een noodzakelijke uitgave, want de kwaliteit en de variatie in de aangeboden klimroutes bepalen in zeer belangrijke mate de aantrekkelijkheid van een klimmuur. Als men vooral initiaties wil aanbieden, dan moeten er voornamelijk schuine wanden voorzien zijn; als ook bedreven klimmers op de muur hun gading moeten kunnen vinden, als er dus aan klimtraining moet kunnen worden gedaan, dan moet hij vooral bestaan uit rechte en matig steil overhangende wanden; wil men een competitiemuur, dan stelt dit weer andere vereisten (bv. ook de vereiste om aan voldoende toeschouwers plaats te bieden! ). Het is vaak moeilijk om een klimmuur te bouwen die aan al deze vereisten kan voldoen. Daarnaast heb je ook de zgn. bouldermuren (foto 2. Foto 2: bouldermuren. Foto 3: valmatten dempen afspringen in bouldermuur 1 en 2 Deze zijn op dezelfde manier gebouwd als de klimmuren met touwen, maar zijn veel minder hoog (maximum 3 à 3,5 m). Ook hierop staan, met behulp van grepen, klimroutes gemonteerd. Onderaan de muur ligt schokdempend materiaal (meestal valmatten van het type dat ook in sporthallen of bv. bij het hoogspringen in de atletiek wordt gebruikt). Als een klimmer de bovenkant van de muur heeft bereikt, springt hij naar beneden, waarbij het neerkomen sterk wordt gedempd door de valmatten (foto 3). Kenmerkend voor bouldermuren is o.a.: Bouldermuren vereisen geen grote plafondhoogte, en al op een relatief klein grondoppervlak (foto 4) kan een interessante bouldermuur gebouwd worden. De touwen vallen weg bij de exploitatiekosten; beveiliging gebeurt door de valmatten, meestal een éénmalige investering (in de meeste sporthallen zijn deze trouwens voorhanden). Foto 4: een bouldermuur kan op een beperkte ruimte

3 [ BEHEER ] 25 De dichtheid aan klimroutes kan veel groter zijn (foto 5); dat heeft als gevolg dat er veel minder regelmatig routes moeten worden vervangen, ook al omdat er oneindig veel combinatiemogelijkheden zijn tussen de verschillende routes. Vervangen van de routes is ook veel makkelijker, omdat er niet in de hoogte moet worden gewerkt. Foto 5: dichtheid grepen in bouldermuur Bouldermuren zijn geschikt voor zowel initiatie als training (foto 6). In het geval van initiatie kan, doordat er geen zekeringstechnieken moeten worden aangeleerd, alle aandacht gaan naar het didactische proces. Er bestaan ontzettend veel erg creatieve spelvormen die bij initiaties aan een bouldermuur kunnen gebruikt worden. Ook voor erg jonge kinderen bv., aan wie men nog niet de verantwoordelijkheid kan geven om elkaar te zekeren. De VBSF biedt omtrent deze initiatiegerichte spelvormen trouwens ook opleidingen aan. Maar ook in trainingssituaties zorgt het Foto 6: bouldermuren laten tegelijk initiatie en training toe wegvallen van de beperking van het zekeren voor zeer grote variatiemogelijkheden in de trainingstechnieken. KIES JE ALS GEMEENTE BEST VOOR EEN KLIMMUUR MET TOUWEN, DAN WEL EEN BOULDERMUUR? Ut het voorgaande volgt dat deze keuze uiteraard vooral wordt bepaald door het antwoord op de vraag: Waarvoor dient de klimmuur, welk doelpubliek willen we bereiken?. Indien er resoluut en uitsluitend gekozen wordt voor initiatie, dan blijft een klimmuur met touwen een prima optie. Aan een initiatiemuur heb je per touw minimaal een makkelijke en een wat moeilijkere route nodig. Dan kan op ieder touw vrijwel iedere initiant met succes een stukje klimmen, terwijl de meer behendige ook aan zijn trekken komt. Deze routes moeten geschikt zijn voor klimmers met gymschoenen. Wil je ook meer methodisch opgebouwde en/of speelsere vormen van klimmen aanbieden, dan heb je veel grepen nodig, vooral onder in de wand. Je komt dan al gauw uit op minimaal twee, maar beter nog, drie routes per touw met meerdere traverse-routes onderin (een traverse is een horizontale route voor bijvoorbeeld techniekoefeningen, speelse vormen of de warming-up). De exploitatie van een dergelijke initiatiemuur omvat het nazicht en eventueel vervangen van touwen en zekeringsinstallaties en, in vele gevallen, het beveiligen van initianten door gemeentepersoneel. In de praktijk blijkt nochtans dat heel wat initianten gewonnen zijn voor de klimsport, en er mee verder willen doen. Als een gemeentelijke klimmuur ook hieraan tegemoet wil komen, zal men daar bij het ontwerp rekening moeten mee houden, en zal de configuratie van de klimmuur gedeeltelijk gericht moeten worden op moeilijkere routes. Daarnaast zal men ook een grotere variatie in kwalitatief goede routes moeten aanbieden, die regelmatig vervangen worden. Dit onderhoud van de routes is een moeilijke opdracht voor het gemeentepersoneel dat ook met vele andere sporten moet bezig zijn en vaak weinig klimervaring heeft. Een bouldermuur biedt een prima alternatief: hij neemt minder ruimte in en stelt minder constructieve vereisten aan het dragende gebouw. Wil men een zelfde aantal klimmers aan bod laten komen, dan is de investering bij een bouldermuur veel kleiner. Er zijn geen touwen of zekeringsinstallaties, en dat vergemakkelijkt de exploitatie. Een combinatie van initiatie en training is op een bouldermuur goed mogelijk. Precies omdat er zoveel grepen en routes zijn gemonteerd, kan de frequentie van vervangen ook lager zijn, en de grepen zijn allemaal goed bereikbaar. Scholing van gemeentepersoneel in zekeringstechnieken is niet nodig, maar wel moet de initiatie op een speelse, creatieve en didactische manier gebeuren. Een aangepaste opleiding is ook hier dus sterk aangewezen, en deze zal des te efficiënter zijn naarmate men een sportiefdidactische achtergrond heeft. Wat ook de optie is, een klimmuur met touwen of een bouldermuur: als de exploitatie enkel door gemeentepersoneel dient te gebeuren, is een specifieke voorbereiding en scholing van deze mensen méér dan aangewezen, en ook dan nog blijft de exploitatie voortdurend veel aandacht opeisen. Een andere optie is echter om een samenwerkingsverband op te zetten met een lokale bergsportclub, waarbij de beide partners (gemeente en club) ieder bepaalde taken op zich nemen, en er beiden hun voordeel mee doen. Dat een samenwerking tussen de gemeente en de lokale bergsportclub kan werken, en zelfs kan leiden tot een uitgesproken symbiose, bewijst het verhaal van klimzaal KLIMAX te Puurs- Breendonk. HET SUCCESVERHAAL VAN KLIMAX Eind 1998 werd begonnen met de uit-

4 26 [ BEHEER ] Foto 7: KLIMAX initiatie training en competitie anderzijds de kosten voor montage in belangrijke mate kunnen worden gereduceerd (in het geval van KLIMAX bedroeg de prijs per m2 nog ongeveer 70 EURO). breiding van sporthal Vrijhals, waarbij de gemeente Puurs investeerde in een hal met een grondoppervlak van 19 bij 13 m en 14 m hoog. In deze hal werd door de plaatselijke Bergsportvereniging Klein Brabant (BVKB, een sportclub van de VBSF) vervolgens een klimmuur gebouwd met een totaal klimoppervlak van 1000 m2. Deze binnenstructuur werd gefinancierd door BVKB, en gedeeltelijk door de VBSF, de montage gebeurde uitsluitend door vrijwilligers van BVKB, over een periode van 5 maanden. De aldus ontstane klimzaal KLIMAX (foto 7) behoort tot de grootste van Vlaanderen, en kende van bij het begin een enorm succes. Daar waar bij het ontwerp op gemeentelijk niveau werd rekening gehouden met een bezoekersaantal van 3000 per jaar, overschreed dit het eerste werkingsjaar reeds de kaap van de , waardoor de begininvestering snel kan worden gerecupereerd. De gemeente Puurs zorgt voor de inning van de inkomgelden en het courante onderhoud (wat samenvalt met de sporthal), maar de verdere exploitatie gebeurt volledig door de sportclub BVKB: zeer regelmatig veranderen van de routes en de touwen, verzekeren van permanentie in de zaal, verzorgen van initiaties, organiseren en begeleiden van trainingen, enz De zaal brengt voor de gemeente genoeg op om alle eraan verbonden kosten (verwarming, verlichting, onderhoud...) te betalen. Door haar grootte vervult KLIMAX tegelijk een rol als initiatie - en trainingszaal. Ze is ook het opleidings - en trainingscentrum van de VBSF. Bovendien kunnen er ruim 300 toeschouwers een plaats vinden, zodat er regelmatig competities worden georganiseerd. Sedert 4 jaar wordt er zo de internationale wedstrijd Goldfinger gehouden (de enige internationale wedstrijd in de Benelux), waarbij telkens de absolute wereldtop aanwezig is. WAT KOST EEN KLIMMUUR? Een sleutel op de deur -klimmuur (compleet met wrijvingsplaten, klimgrepen, zekeringsinstallaties, gekeurd en vaak met een aantal voorgemonteerde routes) gebouwd door een klimmuurleverancier kost al gauw tussen de 180 en 250 EURO per m2. Het spreekt uiteraard voor zich dat als kan worden samengewerkt met een plaatselijke bergsportclub, enerzijds de kosten kunnen verdeeld worden tussen de gemeente en de bergsportclub, en dat WAAR KAN JE TERECHT OM EEN KLIMMUUR TE LATEN BOUWEN? Door de grote toestelfabrikanten worden vaak de onderdelen voor een klimmuur (platen, grepen, ) bij een gespecialiseerde leverancier aangekocht, en vervolgens wordt de muur met eigen monteurs gebouwd. Hierdoor valt de prijs vaak hoog uit! Bovendien hebben deze monteurs geen klimervaring, wat kan resulteren in een klimwand met tekortkomingen, zoals nauwelijks serieus te nemen routes of een meedraaiende buis als topzekering voor de zekeringstouwen. Rechtstreeks benaderen van klimwandleveranciers geeft dus het beste resultaat, maar ook dan is het sterk aangewezen advies in te winnen van een (onafhankelijk) specialist. De VBSF verschaft u graag inlichtingen over Belgische en buitenlandse klimwandleveranciers die hun sporen hebben verdiend. WAT KAN EEN GEMEENTE DOEN OM EEN REEDS BESTAANDE KLIMMUUR MET TOUWEN AANTREKKELIJKER TE MAKEN? Enerzijds kan er gewerkt worden aan de routes: Laat een gespecialiseerde routebouwer deze eens onder handen nemen. Investeer in modernere grepen (deze laten meestal een grotere variatie in klimbewegingen toe). Plaats vooral grepen bij in de onderste 3 m: ook aan een klimmuur mét touwen kunnen allerlei initiërende spelvormen beoefend worden zonder dat er touwen aan te pas komen; voorwaarde is dan wel dat er precies in deze zone voldoende grepen aanwezig zijn. Installeer modules op de muur: dit zijn structuurelementen van 1 à 2 m groot, meestal in epoxyhars, waarop eveneens grepen kunnen gemon-

5 [ BEHEER ] 27 teerd worden, en die de configuratie van de muur wijzigen, en daardoor variaties in de routes mogelijk maken. Anderzijds bestaan er, zoals hoger reeds vermeld, zéér vele creatieve spel- en trainingsvormen, zodat zelfs op een saaie of verouderde klimmuur op een boeiende wijze aan initiatie en/of training kan gedaan worden. Voorwaarde is dan wel dat hiertoe de juiste mensen worden aangetrokken of dat de eigen mensen worden bijgeschoold. WAT KAN DE VLAAMSE BERGSPORT- EN SPELEOLOGIEFEDERATIE VOOR U DOEN? De VBSF biedt de gemeentes haar expertise aan om u te helpen met: Advies (bv. bij het concipiëren en/of uitwerken van klimmuren, of het herwaarderen van bestaande). Opleidingen van gemeentepersoneel, inzake veiligheidstechnieken, initiatiemethodes, trainingen, enz Het bevorderen van samenwerking tussen lokale bergsportclubs en de gemeentelijke klimmuur. Onze bedoeling is het om door die samenwerking enerzijds het sportaanbod via de gemeentelijke sportdiensten te ondersteunen, en anderzijds de aanwezige sportinfrastructuur zo efficiënt mogelijk te gebruiken. De bergsportclubs van onze federatie én de Vlaamse gemeentes kunnen er alleen maar wel bij varen! De Vlaamse Bergsport- en Speleologiefederatie Contactpersoon : Koen Hauchecorne, sporttechnisch coördinator D. Herreynslaan WILRIJK 03/ , fax : 03/ koen@vbsf.be Koen Hauchecorne sporttechnisch coördinator VBSF Trefwoord(en): sporttakken, muurklimmen, veiligheid, federaties Het ABC van PPS Een algemene situering van het concept Publiek-Private Samenwerking Het concept Publiek-Private Samenwerking of PPS heeft ook bij de realisatie van sportinfrastructuren, zoals zwembaden en sporthallen zijn ingang gevonden. Een voorbeeld is het onlangs geopende zwembad De Dommelslag in Overpelt, zijnde het eerste zwembad in Vlaanderen gerealiseerd via PPS. Daarnaast kennen we de Sportopoliscentra in Jette (UZ V.U.B.) en Diepenbeek (KHLim) en de lopende projecten, zoals de Philipssite in Leuven (figuur 1), het zwembadproject Braschaat- Schoten. Ook bij de uitwerking van het idee van de Olympische Spelen 2016 zal PPS zeker aan bod komen. Het PPS-verhaal bij ISB startte op het ISB-Congres 2001 met de voorstelling van het zwembadproject van de pioniersgemeenten Overpelt-Neerpelt. Nu anno 2003 zijn er o.a. op decretaal vlak een aantal ontwikkelingen en rijzen ongetwijfeld ook bij vele andere gemeentebesturen vragen over de mogelijkheden, voorwaarden en succesfactoren van PPS 1. PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING (PPS) 1.1 DEFINITIE EN KENMERKEN Standaard wordt de volgende werkdefinitie (Kenniscentrum PPS) gehanteerd: PPS is een samenwerkingsverband, waarin de publieke en private sector, met behoud van hun eigen identiteit en verantwoordelijkheid, gezamenlijk een project realiseren om een meerwaarde te realiseren, en dit op basis van een heldere taak- en risicoverdeling. Naast deze werkdefinitie loont het de moeite om de definitie uit het decreet van 19 juli 2003 betreffende de publiek-private samenwerking (B.S. 19 september 2003) te vermelden. Met dit decreet heeft de Vlaamse Regering het concept PPS duidelijk gedefiniëerd, een reglementair kader gecreëerd en de mogelijkheid ontwikkeld om zakelijke rechten te heffen op openbare domeingoederen. In dit decreet wordt PPS als volgt omschreven: projecten die door publiek- en privaatrechterlijke partijen, gezamenlijk en in een samenwerkingsverband, worden gerealiseerd om een meerwaarde voor die partijen tot stand te brengen. Sportplaza Leuven op de Philipssite