Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar XI Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (XI) voor het jaar Volkshuisvestingsbeleid Nr. 54 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSHUISVESTING, RUIMTELIJKE ORDENING EN MILIEUBEHEER Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 14 februari Inleiding Bij de behandeling van de begroting van VROM voor het jaar 2001 heeft de Vaste commissie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer mij gevraagd informatie te verschaffen over de voorraad aan standplaatsen en de omvang van de wachtlijsten voor standplaatsen, alsmede de regionale verspreiding van de tekorten. 1 Op aangeven van het Kamerlid Kortram 2 heb ik besloten tevens de effecten van het afschaffen van de Woonwagenwet voor de huisvesting van woonwagenbewoners in beschouwing te nemen. Aanleiding hiervoor is de vraag of het streven tot integratie van het woonwagenbeleid in het algemene volkshuisvestingsbeleid niet tot gevolg heeft gehad, dat een deel van de n te weinig aandacht is gaan schenken aan de specifieke woonwensen van deze burgers. Eind 2000 heeft de Inspectie Volkshuisvesting aan alle n een lijst met onderzoeksvragen toegezonden. Aan dit onderzoek hebben alle n hun bijdrage geleverd. In deze brief treft u de uitkomsten van het onderzoek aan. Naar aanleiding van de uitkomsten heb ik inmiddels besloten op korte termijn een onderzoek uit te voeren naar de onderliggende omstandigheden. Daarbij wordt vooral gekeken naar de wijze waarop n, corporaties en bewoners/woningzoekenden op dit vlak opereren. 2. Ordening na de afschaffing van de Woonwagenwet 1 Tweede Kamer, vergaderjaar , XI, nr Tweede Kamer, vergaderjaar , XI, nr Stb. van 27 november 1998, 1998, nr Per 1 maart 1999 is de Woonwagenwet ingetrokken 3. Daarmee werd een belangrijke stap gezet naar een verdere normalisatie van het woonwagenbeleid. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de lokale huisvesting van de inwoners, ook indien deze (wensen te) wonen in een woonwagen. KST51661 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2001 Tweede Kamer, vergaderjaar , XI en , nr. 54 1

2 Toegelaten instellingen zijn op grond van hun verantwoordelijkheden en hun kennis omtrent het bouwen, verhuren en beheren de meest aangewezen instantie om te voorzien in de huisvesting van woonwagenbewoners, voorzover die tot hun doelgroep behoren. De bijzondere wettelijke verplichtingen van de provincie bij de woonruimtevoorziening zijn bij de intrekking van de Woonwagenwet komen te vervallen. Hun bevoegdheden en taken terzake de huisvesting van woonwagenbewoners liggen thans op het reguliere terrein van de Huisvestingswet en de Wet op de Ruimtelijke Ordening. Wat betreft wonen, ruimtelijke ordening en milieu is de verantwoordelijkheid van het Rijk ten opzichte van woonwagenbewoners niet anders dan die ten opzichte van niet-woonwagenbewoners. Gedurende de overgangssituatie na de afschaffing van de Woonwagenwet is een aantal specifieke maatregelen getroffen. Zo zijn in de Huisvestingswet regels opgenomen welke de woonwagenbewoners tijdelijk voorrang geven bij de toewijzing van vrijkomende standplaatsen. Woonwagenbewoners kunnen voor de afschaffing van de Woonwagenwet van de provincie een zgn. «verklaring van recht» hebben gekregen. Gemeenten kunnen besluiten deze personen voorrang te verlenen bij de toewijzing van standplaatsen. Deze voorrangsregel is verplicht voor n waarin een regionaal woonwagencentrum is gelegen en aan hen die bij de deconcentratie van deze centra een opvangrol vervullen. De 46 n die ten tijde van het intrekken van de Woonwagenwet over een substantieel tekort aan woonwagens beschikten (d.w.z. een tekort hadden van meer dan 15 standplaatsen), zijn eveneens verplicht in de Huisvestingsverordening voorrangsregels voor de «rechthebbenden» op te nemen. Voor de afronding van het landelijke deconcentratiebeleid in de 16 n waarin de laatste 17 grote regionale centra zijn gelegen, is ten laste van ISV-middelen 60 miljoen gulden beschikbaar gesteld. Om de voortgang van het proces te kunnen volgen heb ik toegezegd de Tweede Kamer jaarlijks te informeren over de ontwikkeling van het tekort, de overname van standplaatsen door toegelaten instellingen en de voortgang van het deconcentratie-proces. Wat betreft de ontwikkeling van het tekort aan standplaatsen heb ik bij brief van 25 juni 1999 bij de rapportage over de voortgang van de woningbouw 1 aangegeven dat de periode vanaf de afschaffing van de Woonwagenwet op dat moment tekort was om tot rapportage over te gaan. In mijn laatste Voortgangsbrief woningbouw van 16 oktober heb ik u een indicatie gegeven van de voorgenomen uitbreiding en vervanging van het aantal standplaatsen. Ter aanvulling van en verdieping op deze cijfers, die waren gebaseerd op een beperkte steekproef, heb ik de Tweede Kamer verwezen naar uitkomsten van voorliggend onderzoek. Over de overdracht van het eigendom van standplaatsen en woonwagens naar toegelaten instellingen heb ik de Kamer geïnformeerd als onderdeel van het Toezichtverslag sociale huursector en het Toezichtverslag sociale huursector Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr Inventarisatie voorraad 3.a. Standplaatsen In het najaar van 2000 is aan de n gevraagd opgave te doen van het aantal standplaatsen en woonwagens en deze te onderscheiden naar soort eigenaar en eventuele. Tweede Kamer, vergaderjaar , XI en , nr. 54 2

3 Uit deze informatie blijkt dat er in Nederland eind 2000 in totaal 9618 standplaatsen zijn, waarvan 701 een tijdelijke of illegale status hebben. Deze standplaatsen zijn verdeeld over 437 n. De provincies Limburg en Drente beschikken, vergeleken met het aantal inwoners, over een meer dan gemiddeld aantal standplaatsen. De «standplaatsdichtheid» bedraagt hier meer dan 1 per 1000 inwoners. Flevoland en Friesland kennen verhoudingsgewijs de laagste concentratie standplaatsen nl. circa 0,2 per 1000 inwoners. De laatste landelijke inventarisatie stamt uit Het totaal aantal standplaatsen bedroeg toen Indien dit cijfer wordt vergeleken met het huidig aantal standplaatsen (9618), dan is er sprake van een lichte stijging, ook indien de 701 tijdelijke/illegale standplaatsen buiten beschouwing worden gelaten. Aangezien in 1998 dit onderscheid niet is gemaakt, ga ik er vanuit dat het aantal standplaatsen in de afgelopen twee jaar met ruim 850 is toegenomen. Overigens worden n die hebben aangegeven over tijdelijke/ illegale standplaatsen te beschikken aan een nader onderzoek onderworpen. Voorzover er sprake is van illegale standplaatsen, heb ik de Inspectie Volkshuisvesting opdracht gegeven de betreffende daarop aan te spreken en te bewegen de bestaande situatie te legaliseren dan wel de standplaats in kwestie op te heffen. Wat betreft de eigendomsverhoudingen blijkt dat 73% van de standplaatsen in eigendom is van n. De lokale overheid treedt bij 61% van de standplaatsen op als. Van alle standplaatsen wordt 32% verhuurd door toegelaten instellingen. Andere partijen, vnl. woonwagenschappen, verhuren 4% van de standplaatsen. Slechts weinig standplaatsen (367) zijn in bezit van de bewoners. Tabel 1 Standplaatsen en eigendomsverhoudingen en standplaatsdichtheid, landelijk en per provincie provincie aantal standplaatsen eigenaar en eigenaar, t.i. t.i. eigenaar en derden eigenaarbewoners standplaatsdichtheid Groningen ,39 Friesland ,21 Drente ,06 Overijssel ,57 Gelderland ,73 Flevoland ,19 Utrecht ,59 Noord-Holland ,46 Zuid-Holland ,48 Zeeland ,69 Noord-Brabant ,74 Limburg ,17 Nederland (100%) 367 (4%) (61%) (12%) (19%) 359 (3%) 0,61 (standplaatsdichtheid: aantal standplaatsen per 1000 inwoners) In bijlage 1 treft u deze cijfers aan per woningmarktgebied. 3.b. Woonwagens Volgens opgave van de n bevinden zich op de 9618 standplaatsen 8947 woonwagens. Voor het verschil tussen het aantal standplaatsen en woonwagens zijn meerdere verklaringen te geven. Genoemd kunnen worden permanente leegstand, leegstand wegens een saneringsoperatie, plekken bestemd voor reizende circus- en kermisexploitanten en verdunning waardoor een woonwagen meerdere standplaatsen bezet. Tweede Kamer, vergaderjaar , XI en , nr. 54 3

4 Van de 8697 woonwagens is het merendeel (64%) in bezit van de eigenaar-bewoner. Van de 3233 huurwoonwagens wordt 54% verhuurd door n. Toegelaten instellingen verhuren 40% van de huurwoonwagens. Tabel 2 Woonwagens en eigendomsverhoudingen landelijk en per provincie provincie aantal woonwagens eigenaarbewoners eigenaar en eigenaar/t.i. t.i. eigenaar en derden Groningen Friesland Drente Overijssel Gelderland Flevoland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg Nederland (100%) (64%) (20%) 532 (6%) 658 (7%) 279 (3%) 4. Overdracht van standplaatsen en woonwagens aan bewoners en toegelaten instellingen In het afgelopen decennium zijn bijna alle lijke woningbedrijven opgeheven of verzelfstandigd. Verhuur van woningen door n vindt dan ook nog slechts op zeer bescheiden schaal plaats. Wat betreft de exploitatie van standplaatsen en huurwoonwagens komt het proces van overdracht vanuit n naar de sociale huursector daarentegen moeizaam op gang. Het aantal standplaatsen in eigendom of beheer van toegelaten instellingen is sinds 1998 slechts mondjesmaat toegenomen. In de Toezichtverslagen sociale huursector over 1998 en 1999 is vermeld dat toegelaten instellingen 2774 resp standplaatsen in eigendom en of beheer hadden. Aan de hand van de opgaven van de n in dit onderzoek bedraagt eind 2000 dit aantal Gemeenten geven aan dat zij sinds medio 1998 tot eind standplaatsen en 364 woonwagens hebben overgedragen. Het aantal volgens de n overgedragen standplaatsen vertaalt zich merkwaardigerwijs niet in een even grote stijging van het aantal door corporaties beheerde standplaatsen. Een verschil in interpretatie van wat onder beheer wordt verstaan zou daar debet aan kunnen zijn. Dit laat evenwel onverlet dat de cijfers aangeven dat de overdracht naar corporaties moeizaam verloopt. Dit is teleurstellend omdat de afkoop in 1999 van de jaarlijkse rijksbijdragen op de exploitatiekosten van standplaatsen en huurwoonwagens en de daaraan verbonden rijksleningen het voor n eenvoudiger heeft gemaakt deze voorzieningen te verkopen. Het overgrote deel van de n die standplaatsen en woonwagens in eigendom en of beheer hebben, geven aan deze de komende jaren te willen overdragen aan een toegelaten instelling. Knelpunten die daarbij worden genoemd zijn de aanwezigheid van vervuilde grond, beheersproblemen of de door de toegelaten instelling gevraagde vergoeding voor het afdekken van de financiële risico s. Tweede Kamer, vergaderjaar , XI en , nr. 54 4

5 Het normalisatieproces is er niet bij gebaat dat het daadwerkelijk huisvesten van woonwagenbewoners een lijke aangelegenheid blijft. Een terughoudende opstelling in deze bij de corporaties acht ik, gelet op hun taakstelling, niet op zijn plaats. Van hen mag een toeschietelijke houding worden verwacht als het gaat om het nemen van verantwoordelijkheid voor de huisvesting van degenen uit de doelgroep die in een woonwagen wonen of willen wonen. Corporaties moeten daarbij kunnen rekenen op een redelijk aanbod van de n. Ook bewoners van woonwagens zullen zich door het verwerven van de standplaats en/of de woonwagen in eigendom in beginsel meer verantwoordelijk gaan voelen voor zowel de woonruimte als de woonomgeving. Meerdere n vermelden dan ook expliciet te streven naar de verkoop van standplaatsen en huurwoonwagen aan de bewoner. Op voorwaarde dat een kernvoorraad aan huurstandplaatsen en huurwoonwagens gehandhaafd blijft, heeft een dergelijk beleid mijn volledige instemming. Om de verkoop van standplaatsen en woonwagens aan eigenaar-bewoners te stimuleren, beraad ik mij thans over mogelijkheden om de Wet Bevordering Eigenwoningbezit aan te passen, in die zin dat de beperkingen die worden ondervonden door de specifieke aspecten van het wonen in een woonwagen, worden weggenomen. 5. Behoefte aan standplaatsen Van de 437 n met woonwagens geven 185 n aan te beschikken over een wachtlijst waarop degenen die in aanmerking willen komen voor een standplaats zich kunnen inschrijven. Op deze wachtlijsten hebben zich in totaal 2508 huishoudens ingeschreven. Dit betreft voor het overgrote deel (93%) huishoudens die zich in verband met de afschaffing van de Woonwagenwet hebben ingeschreven als woningzoekenden die in een woonwagen wonen of daarin hebben gewoond en op basis daarvan recht kunnen doen gelden op een aantal voorrangsregels (zie paragraaf 2 van deze brief). Op de wachtlijsten staan 166 niet oorspronkelijke woonwagenbewoners vermeld. In 1998 is het tekort aan standplaatsen berekend door het aantal geregistreerde rechthebbenden op een standplaats als uitgangspunt te hanteren, dit op te hogen met overige gebruikers van standplaatsen en daarop vervolgens het aantal standplaatsen in mindering te brengen. Het aldus berekende tekort in 1998 bedroeg 2178 standplaatsen. De 286 woonwagenbewoners die toen hadden aangegeven een voorkeur te hebben voor een andere standplaats zijn bij deze kwantitatieve behoeftebepaling buiten beschouwing gebleven. Wordt de huidige, op basis van de op de lijke wachtlijsten berekende, behoefte aan standplaatsen (2508) vergeleken met het brutotekort als berekend in 1998 (2464), dan is er sprake van een lichte stijging in het tekort aan standplaatsen. Bij deze cijfers passen enkele zwaarwegende kanttekeningen. Ik heb al aangegeven dat het merendeel van de n geen wachtlijst hanteert om de behoefte aan het wonen in een woonwagen te registreren. Bestond tot voor enkele jaren geleden in de meeste n een lijst van ingeschreven woningzoekenden, door het in vele n geïntroduceerde aanbodmodel is de aanwezigheid van een (wacht)lijst met woningzoekenden heel wat minder vanzelfsprekend geworden. Ook voor andere groepen dan woonwagenbewoners worden geen wachtlijsten meer aangehouden. Tweede Kamer, vergaderjaar , XI en , nr. 54 5

6 De betrouwbaarheid van de wachtlijsten voor de bepaling van de behoefte wordt verder ondergraven door de mogelijkheid dat huishoudens zich in meerdere n op een wachtlijst hebben laten plaatsen. In welke mate dit voorkomt, is mij onbekend. De vraag naar (categorieën) woonruimte wordt heden ten dage veelal op een ander wijze gemeten dan aan de hand van wachtlijsten. In het Woningbehoefte Onderzoek wordt gevraagd naar het soort woonruimte waarin de respondent woonachtig is en naar welke soort woonruimte behoefte bestaat. Door de geringe omvang van het aantal standplaats- of woonwagenzoekenden is op landelijk niveau hieromtrent echter hooguit een grove indicatie te geven. Het WBO 1999 registreert 9054 woonruimten als woonwagen of caravan. De vraag naar woonwagens en caravans is berekend op Hierbij is geen uitsplitsing gemaakt naar rechthebbenden en niet-rechthebbenden. Uit het WBO is op regio-niveau geen betrouwbare informatie te herleiden. Een eenduidige uitspraak over de omvang van de tekorten is dan ook niet te geven. Wel vormt zich het beeld dat de tekorten de afgelopen jaren in tegenstelling tot de verwachtingen niet substantieel zijn verminderd. 6. Nieuwbouwplannen De n zijn gevraagd een opgave te doen van hun voornemens wat betreft het bouwen en vervangen van standplaatsen tot aan Nieuwbouwplannen terzake van standplaatsen bestaan in 117 n. In deze n zal het aantal standplaatsen in de periode met 946 plaatsen worden uitgebreid. Tabel 3. Planning nieuwbouw en vervanging standplaatsen en , landelijk en per provincie provincie nieuwe standplaatsen 2001 t/m 2005 vervanging 2001 t/m 2005 netto uitbreiding 2001 t/m 2005 netto uitbreiding 2006 t/m 2010 netto uitbreiding 2001 t/m 2010 Groningen Friesland Drente Overijssel Gelderland Flevoland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg Nederland Ik constateer dat ook bij realisatie van deze voornemens slechts in beperkte mate wordt voldaan aan de op basis van de wachtlijsten gemeten behoefte aan standplaatsen. Ook na 2010 zal er nog sprake zijn van een substantieel tekort aan standplaatsen. Gemeenten blijken dikwijls een te grote terughoudend te betrachten bij de uitbreiding van het aantal standplaatsen en de voorkeur te geven aan een stabilisering van de bestaande situatie. Er wordt door veel n in te beperkte mate ingespeeld op de specifieke woonbehoefte van deze burgers. De wisselende wijze waarop besturen beleidsmatig aandacht besteden aan de versterking van de maatschappelijke positie van woonwagenbewoners en zigeuners is onlangs voor het Ministerie van Tweede Kamer, vergaderjaar , XI en , nr. 54 6

7 Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aanleiding geweest om in een brief aan de besturen aandacht te vragen voor dit beleid 1. Ik constateer dat de houding van besturen wat betreft de huisvesting van woonwagenbewoners eveneens wisselend is te noemen. Van degenen die in een woonwagen willen wonen mag daarentegen worden verwacht dat zij hun specifieke woonwensen bij het lokale bestuur of de toegelaten instelling kenbaar maken. Ik stel vast dat de koppeling tussen vraag en aanbod, zowel qua voorraad als nieuwbouw, op lijke niveau nog niet goed tot stand komt. 8. Tekort-n Bij de afschaffing van de Woonwagenwet zijn 46 zgn. «tekort-n» benoemd. Een inventarisatie van de ontwikkelingen in vraag en aanbod bij deze n levert het beeld op dat ook deze n uiteenlopend hebben gereageerd op de afschaffing van de Woonwagenwet. In bijlage 2 worden de gegevens uit 1998 vergeleken met die op basis van de meest recente inventarisatie. Opvallend is dat een achttal «tekort-n», nl. de n Haarlem, Helmond, Loon op Zand, Nijmegen, Rijswijk, Venlo, Voorburg en Zwolle aangeeft niet te beschikken over een wachtlijst. Toename van het aantal standplaatsen heeft plaatsgevonden bij 23 «tekort-n». Relatief veel nieuwbouw is gepleegd in Den Haag, Apeldoorn, Dordrecht, Groningen, Venlo, Heerlen, Leiden, Tiel en Woensdrecht. 9. Verdergaand onderzoek naar de effecten van de intrekking van de Woonwagenwet Uit het bovenstaande valt op te maken dat het streven naar integratie van het woonwagenbeleid in het algemene lokale volkshuisvestingsbeleid niet tot gevolg heeft gehad, dat n zodanige aandacht schenken aan de specifieke woonwensen van de groep burgers die in een woonwagen op een standplaats willen wonen, dat de tekorten zichtbaar verkleind zijn of worden. Omdat de daadwerkelijke afschaffing van de Woonwagenwet minder dan twee jaar geleden heeft plaatsgevonden, is niet uitgesloten dat lokale partijen nog onvoldoende hun positie hebben herijkt en in (beleids) resultaten omgezet. Toch hecht ik eraan om een beter beeld te krijgen. Daarom acht ik het noodzakelijk om enkele van de gesignaleerde punten nader te laten onderzoeken. Het betreft allereerst de wijze waarop op lokaal niveau de behoefte aan standplaatsen en woonwagens in beeld wordt gebracht. Daarbij wordt niet alleen aandacht geschonken aan de taakopvatting van de n en van de corporaties. Net zo relevant is de positie van de bewoners en woningzoekenden. Hoe hebben de woonwagenbewoners ingespeeld op de nieuwe situatie en op welke wijze brengen zij hun vraag naar woonruimte onder de aandacht van n en aanbieders van woonruimte? 1 Brief aan besturen d.d. 10 januari 2001, kenmerk CIM2001/ Een ander aspect is de overdracht van standplaatsen en wagens aan corporaties en aan bewoners. Naast een inventarisatie van de belemmeringen wil ik ook inzicht in de factoren die er toe hebben bijgedragen dat Tweede Kamer, vergaderjaar , XI en , nr. 54 7

8 in sommige situaties n en corporatie wel tot overeenstemming zijn gekomen. Dit onderzoek richt zich vooral op het beleidsterrein van VROM. Daarnaast brengt het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkszaken eind 2001 de tweede monitor van de sociaal-economische positie van woonwagenbewoners uit. In die monitor wordt de situatie van woonwagenbewoners op het gebied van inkomen, werk en opleiding vergeleken met de stand van zaken in Het door mij voorgenomen verdergaande onderzoek spitst zich dus toe op de vraag op welke wijze n, toegelaten instellingen én woonwagenbewoners en -zoekenden hebben gereageerd op het verdwijnen van de specifieke volkshuisvestelijke regelingen voor burgers die willen wonen in een woonwagen op een standplaats. Gezien de rol in dezen van die burgers, gelet op het beleid dat aan de Nota Mensen, Wensen, Wonen 1 ten grondslag ligt, heb ik de Initiatiefgroep Woonwagenbeleid, welke ook voor de Minister van Grote Steden- en Integratiebeleid als klankbord dient, bereid gevonden zich uit te spreken over de opzet en resultaten van dit verdergaande onderzoek. Tevens zijn de VNG en Aedes vereniging voor woningcorporaties bereid gevonden het onderzoek mede te begeleiden. Ik streef er naar de uitkomsten van dit onderzoek nog voor het zomerreces aan uw Kamer aan te bieden. De Staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, J. W. Remkes 1 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 2. Tweede Kamer, vergaderjaar , XI en , nr. 54 8

9 BIJLAGE 1 Aantal standplaatsen en omvang wachtlijsten per woningmarkt/regio Regio aantal standplaatsen eigenaarbewoners eigenaar en eigenaar, t.i. derden t.i. eigenaar en standplaatsdichtheid omvang wachtlijsten RR N Groningen ,08 0 C Groningen ,63 58 SR O Groningen ,14 2 N Friesland ,14 2 ZW Friesland ,12 8 De Friese Wouden ,33 1 SV NM Drenthe ,59 7 ZW Drenthe ,16 92 IGS ZO Drenthe ,41 66 UBWS NW Overijssel ,93 11 SVV NO Overijssel ,42 1 WS Zwolle ,17 6 Regio Twente ,26 41 Stedendriehoek (O) ,11 0 Stedendriehoek (G) , Achterhoek ,33 1 ROL KAN ,66 55 IGO Rivierenland ,03 65 IGS NW Veluwe ,68 39 Eemlandvallei (G) ,33 22 Eemlandvallei (U) ,80 90 BRU , Flevoland ,19 20 Gooi en Vechtstreek ,54 26 ROA , SO W Friesland ,36 37 Kop van N Holland ,27 5 N Kennemerland ,38 54 IJmond ,10 42 Z Kennemerland ,62 16 Duin- en Bollenstreek ,28 12 Leiden e.o ,76 60 IGOO Rijnstreek ,48 20 IGSO M Holland ,66 20 Haaglanden , SRR ,24 80 Goeree Overvlakkee ,75 8 VHVS Hoeksche Waard ,21 1 SV Alblasserwaard/Vyfh ,30 24 Drechtsteden ,05 89 Oosterschelde regio ,37 0 BBWS Walcheren ,44 0 RBBWS Z Vlaanderen ,40 19 W Nrd Brabant ,10 84 Sg Breda ,59 78 Sg Tilburg ,28 47 Sg Den Bosch ,82 30 SRE , Strg Brabant NO ,55 36 N Limburg ,68 27 M Limburg ,97 75 Strg W Mijnstreek ,88 44 Parkstad ,97 54 SV Maastricht en Mergelland , Nederland , Tweede Kamer, vergaderjaar , XI en , nr. 54 9

10 BIJLAGE 2 Ontwikkeling aantal standplaatsen in «Tekort-n» Tekort- aantal standpl aantal standpl toename Alkmaar Amersfoort Amstelveen Amsterdam Apeldoorn Arnhem Bergen op Zoom Breda Coevorden Den Haag Dordrecht Emmen Groningen Haarlem Harderwijk Heemskerk Heerlen Helmond Hoogeveen Hoorn Hulst Leiden Loon op Zand Maastricht Meerssen Nijmegen Nootdorp Nuenen c.a Oss Rheden Rijswijk Roosendaal Rotterdam Schiedam s-hertogenbosch Sittard Tiel Utrecht Valkenswaard Venlo Voorburg Weert West Maas en Waal Woensdrecht Zoetermeer Zwolle Totaal tekort-n Tweede Kamer, vergaderjaar , XI en , nr