Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Structuurverandering elektriciteitssector Nr. 24 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage, 27 oktober 1998 Ter aanvulling op mijn mededelingen tijdens de behandeling in uw Kamer van de EZ-begroting, informeer ik u hierbij over de stand van zaken van het overleg met de elektriciteitsproductiesector over de problematiek van de niet-marktconforme kosten (NMC kosten). Deze kosten hangen samen met het liberaliseringsproces van de elektriciteitssector. Het gaat daarbij om investeringen en contracten die door de Sep in het verleden zijn aangegaan en waartoe niet zou zijn besloten door een commercieel bedrijf in een geliberaliseerde elektriciteitsmarkt zoals die zich nu aandient. In het overleg heb ik de definitie van NMC kosten gehanteerd zoals verwoord in de Europese Elektriciteitsrichtlijn. In deze brief ga ik achtereenvolgens in op de achtergronden van deze NMC kosten en op de wijze waarop ik mij voorneem met deze problematiek om te gaan. De problematiek van de niet marktconforme kosten Op 9 januari 1998 heeft mijn ambtsvoorganger u geïnformeerd over de afspraken met de elektriciteitssector over de problematiek van de NMC kosten (Kamerstukken II, 1997/98, en , nr. 21). Centraal daarbij stond dat alle betrokkenen, dat wil zeggen de productiebedrijven, hun aandeelhouders en de overheid zouden bijdragen aan het oplossen van deze kosten. Daarover was op 26 november 1997 overeenstemming bereikt met de betrokkenen. De regering verklaarde zich daarbij bereid om, in het kader van de vorming van een Grootschalig Productiebedrijf (GPB), de onrendabele kosten van een aantal stadsverwarmingscontracten alsmede van de experimentele kolenvergassingsinstallatie «Demkolec» te helpen oplossen. Uitgedrukt in contante waarde per 1 januari 2001 gaat het daarbij om een bedrag van ca. 2,1 miljard gulden. Tevens is in dat kader een fasering met betrekking tot de invoering van de vennootschapsbelasting, zoals nu vastgelegd in de Elektriciteitswet 1998, besproken. KST31644 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 1998 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 24 1

2 Op 28 april jl. heeft mijn ambtsvoorganger u per brief nader geïnformeerd over het feit dat de onderhandelingen rondom de vorming van een GPB niet tot overeenstemming hebben geleid (Kamerstukken II, 1997/98, en , nr. 22). Zoals in deze brief is aangegeven, waren de onderhandelingen zonder resultaat beëindigd ondanks een klemmend beroep van mijn ambtsvoorganger op de aandeelhouders om de bestaande verschillen van inzicht te overstijgen. Aangezien de aandeelhouders van de bedrijven er zelf voor kozen om uiteindelijk geen GPB tot stand te brengen, gaf mijn ambtsvoorganger aan dat zij dan ook alternatieven dienden te ontwikkelen voor de situatie die door het niet doorgaan van het GPB was ontstaan. Op 18 juni jl. heeft mijn ambtsvoorganger over deze problematiek overleg gevoerd met de Vaste Commissie voor Economische Zaken van uw Kamer (Kamerstukken II, 1997/98, , nr. 23). In dat overleg heeft hij duidelijk gemaakt dat niemand zich zal kunnen onttrekken aan de in het verleden aangegane verplichtingen. Ook heeft hij toen aangegeven dat hij, gegeven de betrokkenheid van de overheid bij een aantal van die verplichtingen, bereid was om een bijdrage door middel van een tarieftoeslag opnieuw te overwegen. Overleg met de betrokken elektriciteitsbedrijven In de afgelopen maanden heeft intensief overleg plaatsgevonden met de betrokken productiebedrijven en de Sep over NMC kosten. In deze gesprekken is door de betrokken bedrijven een stelling ingenomen die in sterke mate afwijkt van de positie die de bedrijven in het begin van dit jaar innamen, toen sprake was van de vorming van een GPB. In het begin van dit jaar bestond, op basis van de afspraken van 26 november 1997, overeenstemming over het feit dat met een overheidsbijdrage ter waarde van 2,1 miljard gulden een sluitend businessplan voor het GPB mogelijk was. Dat impliceerde dat de overige verplichtingen van de productiebedrijven en de Sep in het GPB geabsorbeerd zouden worden. Deze positie hebben de bedrijven verlaten. Naast de reeds genoemde NMC kosten van de stadsverwarmingscontracten en «Demkolec» is sinds de GPB situatie een aantal andere categorieën NMC kosten voor compensatie in het overleg opgebracht. Het gaat hierbij om de volgende verplichtingen. Door de Sep zijn in het verleden importcontracten afgesloten met productiebedrijven in Frankrijk en Duitsland ten behoeve van de collectieve Nederlandse elektriciteitsvoorziening. De Sep heeft tevens in 1988 een contract gesloten met betrekking tot de import van gas uit Noorwegen. Als gevolg van de sindsdien gedaalde energieprijzen en veranderingen in de marktstructuur liggen de prijzen van deze contracten boven de nu bestaande en in de vrije markt te verwachten prijzen. Er is dus sprake van niet-marktconformiteit als bedoeld in de Europese Elektriciteitsrichtlijn. Hetzelfde geldt voor de met Noorse bedrijven gesloten contracten met betrekking tot de invoer van waterkrachtstroom en de aanleg van een kabelverbinding met Noorwegen. Nu er geen GPB tot stand komt, komen de niet-marktconforme kosten ten laste van alle deelnemers in de Overeenkomst van Samenwerking c.q. van de Sep en de elektriciteitsproductiebedrijven (EPB s). De Sep en de EPB s op hun beurt doen een beroep op de overheid om in de risico s van de NMC kosten te participeren. Daarnaast stellen de bedrijven dat, bij lagere prijzen dan in het GPB-businessplan voorzien, ook alle normale activa in waarde zouden verminderen en dat er sprake zou zijn van rendementsverlies. In totaal werden voor zowel de NMC-kosten van de Sep als de productiebedrijven Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 24 2

3 bedragen oplopend tot zo n 17 miljard gulden genoemd. De achtergrond daarvan was dat de productiebedrijven ten tijde van het GPB rekenden met prijzen voor basislast van 7 ct/kwh, terwijl zij nu menen rekening te moeten houden met de mogelijkheid dat prijzen zelfs zouden kunnen dalen tot onder de integrale kostprijs van een moderne centrale. De bedrijven zouden daardoor ieder voor zich in een zeer moeilijke financiële situatie terecht komen. Zij doen ook daarvoor op de overheid een beroep. In reactie op deze claims heb ik het volgende aangegeven. De eventuele waardevermindering van de activa en het rendementsverlies ten gevolge van prijstegenvallers na afloop van de overgangsperiode op 1 januari 2001 reken ik geheel tot de normale commerciële risico s van de betrokken productiebedrijven. Dit soort kosten zijn ook niet genoemd in de Europese richtlijn. Ook bij andere bedrijven die opereren op zich liberaliserende markten kan sprake zijn van waardevermindering van activa. Dit zijn evenmin NMC kosten waarbij de overheid een rol zou dienen te spelen. Ik wijs in dit verband op het feit dat het stapsgewijs vrijmaken van afnemers alsmede het beoogde overgangsregime bij de invoering van de vennootschapsbelasting tot doel hebben het aanpassingsproces van de bedrijven te faciliteren. Wat betreft de NMC kosten van de importcontracten ben ik van mening dat er in de eerste plaats sprake is van een verantwoordelijkheid van de gezamenlijke bedrijven op basis van de Overeenkomst van Samenwerking. Op grond daarvan hebben de productiebedrijven een draagplicht jegens de Sep voor die kosten. Gelet op die overeenkomst en het feit dat bij de contractuele afspraken van de productie- en distributiebedrijven (het protocol) in de jaren rekening is gehouden met deze NMC kosten, meen ik dat de productiebedrijven een zelfstandige verantwoordelijkheid hebben voor de kosten die gepaard gaan met de afwikkeling. Zoals ik eerder heb aangegeven is de overheid bereid een aandeel in de oplossing van de problematiek in heroverweging te nemen, uitgaande van een totaal plan van aanpak voor de afwikkeling van de NMC kosten. Allereerst ben ik opnieuw bereid in het kader van de totaal oplossing van de NMC kosten in projecten te participeren, waarbij een bijzondere betrokkenheid van de overheid in het verleden heeft bestaan. De genoemde contracten hebben alle deel uitgemaakt van de Elektriciteitsplannen die door de Minister van Economische Zaken na overleg met uw Kamer zijn goedgekeurd. Bovendien wens ik rekening te houden met het gegeven dat het bij aanzienlijk lagere prijzen voor de bedrijven moeilijker is om, naast hun interne problemen, ook de verplichtingen van de Sep volledig na te komen. In een dergelijk scenario van lage prijzen ben ik bereid een groter aandeel te nemen in die verplichtingen, die volgens navolgend overzicht initieel voor rekening van de bedrijven zijn. In bovenstaande benadering is rekening gehouden met de (begrensde) ruimte die de Europese Elektriciteitsrichtlijn geeft aan de Lidstaten om in het kader van de liberalisering overgangsmaatregelen te treffen. De richtlijn is voor mij dan ook het uitgangspunt geweest in mijn gesprekken met de bedrijven. Op 13 oktober is er op deze basis op hoofdlijnen overeenstemming bereikt over de aanpak van de NMC kosten. Het resultaat van het overleg De hoofdlijnen van de met de betrokken bedrijven en Sep gemaakte afspraken zijn hieronder beschreven. Ik beperk me daarbij tot een beschrijving van de hoofdzaken omdat een en ander nader moet worden uitgewerkt in de komende weken Hierover zal nader overleg moeten plaatsvinden met de Sep en de EPB s. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 24 3

4 De overheid zal de NMC kosten van de stadsverwarmingscontracten en de experimentele kolenvergassingsinstallatie «Demkolec» oplossen; hiervoor zal worden aangesloten op de voorzieningen die al waren getroffen in de Elektriciteitswet De geplande kabelverbinding naar Noorwegen ten behoeve van de import van waterkrachtstroom zal aangelegd worden in overleg met en voor rekening van de Landelijk Netbeheerder. De productiebedrijven krijgen een voorkeursrecht om zonder kosten deze kabel te gebruiken voor de uitvoering van het lange termijn leveringscontract van elektriciteit op basis van waterkracht uit Noorwegen. 50% van de aandelen + 1 aandeel in het kapitaal van de Landelijk Netbeheerder alsmede van de bijzondere rechten van aandeelhouders, worden overgedragen aan de Staat, waarmee het landelijk hoogspanningsnet verder op afstand van de marktpartijen wordt geplaatst. Indien het overheidsbeleid ten aanzien van kernenergie wordt gewijzigd ten opzichte van de situatie waarvoor thans voorzieningen en reserves zijn getroffen, zal de overheid compensatie geven voor de financiële gevolgen daarvan. De bijdrage die wordt voorzien voor de afwikkeling van de NMC kosten van de importcontracten voor elektriciteit en gas bestaat uit twee componenten. Uitgangspunt daarbij is dat de NMC kosten bij een gemiddelde basislastprijs van 7 ct/kwh voor rekening zijn van de gezamenlijke productiebedrijven en Sep. Dit prijsniveau was ook het uitgangspunt voor het businessplan van het GPB. De twee componenten zijn de volgende: 1. Bij een daling van de prijs onder het genoemde referentieniveau zal worden voorzien in een toenemende dekking van de uit de prijsdaling voortvloeiende additionele verliestoename via een tarieftoeslag. 2. Daarnaast wordt bij een dergelijke daling voorzien in een toenemende dekking van de basis-nmc kosten zoals die berekend zijn bij een gemiddelde basislastprijs van 7 ct/kwh. De genoemde tarieftoeslag wordt gerealiseerd via een heffing op het netwerktarief. Daarvoor is in de Elektriciteitswet 1998 reeds een voorziening getroffen. Voordeel van dit instrument is dat het de concurrentieverhoudingen niet aantast en dat daarmee een evenwichtige en redelijke verdeling van de lasten wordt bewerkstelligd. Bij hogere prijzen dan het hiervoor genoemde referentieniveau van 7 ct/kwh zal de overheidsbijdrage navenant worden verminderd. Sep en de productiebedrijven zullen zich gezamenlijk inspannen om de omvang van de totale NMC kosten te beperken. De gemaakte afspraken betreffen een overeenstemming op hoofdlijnen tussen respectievelijk Sep, de productiebedrijven en de Minister van Economische Zaken. Aan de hand van deze afspraken zal nadere uitwerking plaats gaan vinden. De precieze prijsformules zullen worden vastgesteld na overleg met de bedrijven en op basis van accountantsonderzoek. Wat betreft de referentieprijs zal een nadere definitie worden uitgewerkt die gebaseerd is op de gemiddelde basislastprijs zoals die geldt op de gehele Nederlandse markt. Voor de afspraken geldt voorts dat deze zijn gemaakt onder voorbehoud van goedkeuring door het Parlement, de Europese Commissie en de Algemene vergadering van Aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van de productiebedrijven en Sep. Wijziging Elektriciteitswet 1998 Bij uw Kamer wordt spoedig een wetsvoorstel tot wijziging van de Elektriciteitswet 1998 ingediend. Deze wijziging houdt verband met de op 28 juni jl. door de Kamer uitgesproken wens om nadere regels ten aanzien Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 24 4

5 van het netbeheer en de levering aan beschermde afnemers bij wet vast te stellen. In dit wetsvoorstel zal ook het bovenstaande voor zover nodig nader worden uitgewerkt. Conclusie Het voorstel in deze brief laat onverlet dat, ondanks de van hen verlangde bijdrage, verbruikers aanzienlijke voordelen van liberalisering zullen ondervinden. Wat betreft de bijdrage gaat het bij een referentieprijs van 7 ct/kwh om enkele tienden van een cent per kwh. Tengevolge van de heffing zal er hooguit sprake zijn van een iets «minder lage» prijs, nooit van een hogere prijs. Ik ben van mening dat op bovenstaande wijze een evenwichtige oplossing is bereikt voor de problematiek van de NMC kosten, die zowel de betrokkenheid als de draagkracht van partijen reflecteert. De Minister van Economische Zaken, A. Jorritsma-Lebbink Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 24 5